|
2000
|
|
|
Eskabideok erarik indartsuenean zapuzteko gauza zirenak hil eta gero egiten ziren. Orduan ziren epaitegiak
|
batzuen
eta besteen erasiaren oihartzun, eta gizarte osoa eskandaluan eta perilean zen.
|
|
|
Kasu honetan elearen erabileraren zilegitasuna ukatu dugu. Hitza erabiltzen duen pertsona babigak diren gauza
|
batzuk
eta ez diren beste batzuk daudelakoan badabil behin eta berriro, giza adimen xume eta finituak babiga dena betiko sekretua izango dela kontuan izatea besterik ez du, bitartean hitz jario hutsal lez izenda dezakegun arren.59
|
|
|
Honela bada, egungo jendea bortxaezinezko zerbaiten aitzinean bailegoen gelditzen da natur legeen aitzinean, antzinako jendeak Jainkoaren eta patuaren aurrean egiten zuen bezala. Eta, izan ere,
|
batzuek
eta besteek arrazoia dute, Antzinakoak argiagoak dira, dudarik gabe, muga zehatz bat ezagutzen dutelako; sistema berrian, aldiz, dena argiturik bailitzan azaldu behar den bitartean (Tractatus Logico Philosophicus 6.371 eta 6.372).
|
|
2001
|
|
|
Oroz gain, egia grina da, ez norberaren handiustea asetzearen atzetik ibiltzea edo solaskidearen izena zikintzen saiatzea. Honek guztiak kontrol logikoaren teknika
|
batzuei
eta teknika horiek erakutsiriko bideari atxikitzea suposatzen du, bide onetik goazen seinale: honetarako, definizio zuzen baten erregelak eta ondorioztatze egoki batenak behar ditugu.
|
|
2003
|
|
|
Bi adibide horiek erregela
|
batzuen
eta besteen arteko desberdintasuna erakusten digute, alegia, ekitatea lehen kolpean erakusten duten erregelen eta ekitate hori arrazoinamenduen bidez ondorioztatzen duten erregelen artekoa. Adibide horiek eta beste batzuk ikusita, badirudi ekitate naturalak ageriko erabakia hartzen ez duenean, erabaki bat zein bestea har daitekeela erregelatzat, erabakiok elkarren kontrakoak izan arren; horrenbestez, erregela hori ez litzateke naturala izango, nahierarakoa baizik.
|
|
|
22 Adibide horien bidez, erraz uler daiteke legeen espirituak bidezkotzen dituela salbuespen eta lekapen horiek, eta salbuespenok ez dutela aldatzen salbuetsita geratzen diren lehenengo legeen aldaezintasuna; lege eta salbuespenok bat datoz euren artean, orokorrean guztien zuzentasuna osatzen duen espirituari esker; horietako bakoitzak bere mugak ditu eta ez ditu besteak ukitzen. Izan ere, lege bati eginiko zentzuzko salbuespen eta lekapen guztiek beste lege batean dute oinarria; horregatik, esan daiteke, lege salbuetsiak askotan gertatzen dena ezartzeko lege orokorrak direla, eta horien salbuespen zein lekapenak, berriz, kasu zehatzetarako erregela bereziak direla; hori gorabehera, bai
|
batzuk
eta bai besteak lege zuzenak dira, euren erabilera eta norainokoa kontuan hartuta.
|
|
|
Epaitzeko, bada, gizartea gaurko egoeran gordetzen duten legeen espiritua eta ohitura, premiazkoa da horren nondik norakoak zehaztea, oinarri direla lehen bi lege horiek. Horien bidez idoroko da besteen ordena, eta
|
batzuen
eta besteen arteko loturak; jarraian, ikusi behar da zein modutan esku hartu duen Jainkoak egun ageriko zaigun egoeran hura bizirauteko, batez ere, gizabanakoen artean, gizabanako horiek lehen lege ezinbesteko horien espirituarekin bat etorri ez eta Jainkoak euskarri nahi zituen lege sustraiak ahultzen dituztela.
|
|
|
Frantzian ditugun lau lege mota horiek arautu gaietan —ordenantzak, ohiturak, zuzenbide kanonikoa eta erromatar zuzenbidea— bada kopuru zabala,
|
batzuek
eta besteak egoki zedarriztatzeko eta horren ondorioz ere, hemen egin den aukera dela ziurtatzeko.
|
|
|
Hala izanik, beren zeregina beste sormenezko esparru batzuetako klasiko nagusienarekin konpara daiteke, Shakespeare, Rembrandt edo Adam Smithen obrenarekin, kasu. Baina obra haiei edo haien atzean dauden burutzapenei, klasiko beharrean, paradigma deitzean, haien inguruan beste zerbait berezia badagoela eman nahi da aditzera, zientziaren baitako beste klasiko
|
batzuetatik
eta sormenezko beste esparruetako klasiko guztietatik bereizten dituen zerbait badagoela.
|
|
|
Beste hitzetan: ez nator bat gertakari historiko
|
batzuei buruz
eta zientziak berezkoa duenari buruz Kuhnek esandakoarekin.
|
|
2004
|
|
|
Bestalde, antzinakoen analisiak eta gaurko algebrak, oso gai abstraktuak eta inolako erabilerarik gabekoak aztertzen dituzte; baina horretaz gain, lehenak irudiak hartu behar ditu gogoan, horretara mugatuta dago beti, eta horregatik ezin du ulermena erabili irudimena asko nekatu gabe, eta azkena arte ilun eta nahasia bihurtu da, adimena landu baino trabatzen duena, arau
|
batzuei
eta zifra batzuei lotuta baitagokie.14
|
|
|
Zientzian eta teknologian datza gure itxaropen eta poz guztia, baina baita ikara eta izua ere. Zientziak eta teknologiak (jainko mediatikoari aplikatutakoak bereziki) sendo inguratzen eta babesten gaituzte, eurek zuzentzen dute gure zeregin osoa bide jakin batzuetatik gure bizitza osoan, eta harro, baina fundamentu askorik gabe, beharbada, guk arintasunez gutxiesten ditugu beste leku
|
batzuetako
eta, bereziki, beste garai batzuetako bizierak, pentsamoldeak eta mundu ikuskerak, geurea" aurreratuagoa" bailitzan; sineskeriatzat jotzen dugu gureetatik urruntzen den edozein uste eta ideia eta, gehiago oraindik, eskandalagarriak iruditzen zaizkigu gureekiko arrotzak direnen jarrerak eta jokaerak. Erlijio itsuenean bezala ez dago apaltasunerako lekurik gurean; alderantziz, ezgauza gara gurearen mugak ikusteko eta larregizkoak izan daitezke, beharbada, besteenean dakuskigunak.
|
|
|
Izan nahi ez genukeen gauza asko ere bagara. Ez dugu moral bera praktikatzen
|
batzuekin
eta besteekin. Ez daukagu etika bat, etikak dauzkagu, eta saiatzen gara, ahal dugun moduan, harmonia bat lortzen, askatasuna eta koherentzia" (Berria,).
|
|
|
Honela, bada, egungo jendea bortxaezinezko zerbaiten aitzinean bailegoen gelditzen da natur legeen aitzinean, antzinako jendeak Jainkoaren eta patuaren aurrean egiten zuen bezala. Eta izan ere,
|
batzuek
eta besteek arrazoia dute. Antzinakoak argiagoak dira, dudarik gabe, muga zehatz bat ezagutzen dutelako; sistema berrian, aldiz, dena argiturik bailitzan azaldu behar den bitartean (6.372).
|
|
|
Luze joko luke orain eta hemen arrazoi horiek banan banan eta metodikoki agertzeak. Lehenago erakutsi ditugu
|
batzuk
eta orain arte eman ditugun azalpenetan beste batzuk iradoki ditugu, zeharbidez izan arren. Aipamen labur batzuk egitera mugatu beharrean gaude orain, tradizio filosofikoaren lorpenak eta ezinak hobeki ulertzearren.
|
|
|
Izan ere, azentuak eta ñabardurak gorabehera, etikak batera behar ditu materialtasun (eduki) minimo bat eta oinarrizko egitura formal bat; halaber, pertsonaren errealizazioaz adina arduratu behar da pertsonen arteko elkarbizitzaz eta komunitatearen errealizazioaz, gizabanako/ gizarte dialektikak berak hala eskatzen baitu, jokabide egolatrikoak eta totalitarioak saihestuko baditugu. Era berean, zinezko etika batek elementu subjektiboak eta objektiboak hartu behar ditu kontuan,
|
batzuen
eta besteen pisu eta eragin erreala aintzat hartuz, bai egoera bakoitzean nola orokorrean kontsideraturik. Honek guztiak tratamendu sakon eta metodiko bat luke, ezbairik gabe, baina hurrengo baterako uzten dugu.
|
|
|
Eztabaida ideologikoki edo dogmatikoki planteatuz gero, etika
|
batzuen
eta besteen arteko bateragunerik aurkitzea (ia) ezinezkoa da. Ikuspegi filosofiko eta antropologiko zabal batetik, ordea, daitekeena da elkargunerik idorotzea (eraikitzea, hobeki esan).
|
|
|
Eta egitura batean, dakigunez, elementu bakoitzak hartzen du zentzu eta funtzio jakin bat beste elementuen arabera eta egituran duen tokiaren arabera, elementu guztiak elkarlotuak eta solidarioak izaki. Ikuspuntu honetatik, balio ekonomikoek eta balio sozialek elkar determinatzen dute, edo, formula apalago bat erabiltzearren, balio
|
batzuk
eta besteak elkarren argitara uler eta interpreta daitezke. Arropa erosten dugunean, esaterako, behar ezberdinak asetzen saiatzen gara, oharkabean bada ere zenbaitetan:
|
|
2005
|
|
|
43 Bide batez eta beste gauza batzuen artean esan behar dudana ez dago gure borondatetik at. Arrazoi guztiarekin diot platoniko
|
batzuk
eta antzinako kristau batzuk Aristotelesengandik aldendu egin direla, nire ustez, hark bertutearen izaeraren beraren inguruan emandako definizioa dela eta; definizio horri helduta, bertutea pasioen eta ekintzen arteko erdi puntua da. Horrela ulertuta, Aristotelesek bi bertute desberdin bereizi zituen, alegia, eskuzabaltasuna eta gartxutasuna; bi biok bertute bakarra eratzen zutela adieraziz.
|
|
|
Errenditzera behartu zuten harrapatzaileek eta tripulazioak ere ontzia utzi behar izan zuen.
|
Batzuek
eta besteek aurkako argumentuak eman zituzten eta ekintza hau laudagarria bada ere, eztabaidapean jarri nahi dut, kasu hau aztertu ondoren, beste guztia errazago epaitua izan dadin.
|
|
|
Gogoratu beharrekoa da, lehenik eta behin, gizakiaren historizitatea onartzen duen unetik beronen indibidualitatea dela haren giza-estudio guztien erreferente nagusia. Gizakia, egiaz, zirkunstantzia sozio-kultural zehatz
|
batzuetan
eta batzuekin existitzen da soilik eta, honengatik, ezin da bere estudioa giza-esentzia unibertsal bat izango litzatekeenaren definiziotik hasi. " Hemen" eta" orain" jakin batean bakarrik errealak diren giza-subjektuek osatzen dute aztergaia eta, kontestu honetan, konparazioa gizakia bere aniztasunean gehiago ezagutu eta hobeto ulertu nahi duen antropologiaren ezinbesteko ikerketa tresna batean bilakatzen da.
|
|
2006
|
|
|
Jainkoek biltzarra egin zuten (kahmenoi hgorownto) Zeusen inguruan, urrezko zoruan (crusew en dapedw) eserita, eta, haien erdian, ardoaren nektarra ateratzen zuen Hebe agurgarriak. Urrezko godaletetan (toi de cruseoij depaessi) egiten zuten topa
|
batzuek
eta besteek, troiarren hiriari begira (Homero, Iliada, IV, 1).
|
|
|
Disposizionalismoa da, hain zuzen ere, 6 atalean proposatu dudan balioen gaineko ikuspegiarekin bateragarria izan daitekeen interpretazioa. Dena dela, interpretazio
|
batzuen arabera
eta gure proposamenari aurre eginez, badaude zenbait pasarte non Humek balioen kasua bero aren kasura gerturatzen duen.28
|
|
|
Baina aipatu bi kasu horien arteko itxurazko antzekotasuna dagoen arren, sakonean badago haien arteko alde nabarmena. Triangeluei eta zirkuluei buruz arrazoitzen duenak kontuan hartzen ditu figura horien zatien arteko erlazio ezagun
|
batzuk
eta, horretatik abiatuz, erlazio horien mendekoa den erlazio ezezagunen bat ondorioztatzen du. Haatik, hausnarketa moraletan, objektu guztiak eta horien arteko erlazio guztiak ezagutu behar ditugu aldez aurretik; eta, osotasunaren konparaketan oinarrituz, gure aukera edo onespena finkatzen dugu.
|
|
2007
|
|
|
Homerorekin eta Hesiodorekin nahastuta, ordea, paradigma kosmogoniko oso bat egon zen, Homerok eta Hesiodok beraiek ere partekatu zutena: hasierako jainko andere
|
batzuk
eta natur elementuen adierazpen edo errepresentazio metaforiko batzuk135 Beraz, Jonian gertatu zen filosofiaren autonomizazioa baino lehen, Helade osoan ezagutu ziren esplikazio kosmogonikoak eta, horietan, filosofiaren aurrekari garrantzitsu bat: gauzentzat lehen printzipio edo oinarri bat aurkitu nahia136.
|
|
|
Bertan batek ez du bestea aldez aurretik etsai bezala ikusiko —bestea beltzez eta norbere burua zuriz margotuz—, baizik eta hark hori gizaki bezala aintzat hartuko du, sakon sakonean prest dagoelarik beste horren arrazoiak entzuteko eta bere burua zalantzan jartzeko. Hori ez da, baina, ordezkari
|
batzuen
eta besteen kontua bakarrik, baizik eta agian gehiago aldeetako baten eta bestearen jarraitzaile bakoitzaren kontua. Unibertsitatean badago horrekin loturiko behar bat, hain zuzen, ikasle talde estremisten ordezkariekin burutzekoa den elkarrizketaren beharra.
|
|
2008
|
|
|
Substantziak bananduak eta buruaskiak diren bitartean, substantziak ez direnak substantzia baten menpe daude; eta substantziak ez direnek, ezinbestez, subjektu den substantzia baten barnean existitu behar duten bitartean, substantzia, subjektu den aldetik, bere baitan existitzen da. Ezberdintasun horrek
|
batzuen
eta besteen arteko oinarrizko asimetria ontologikoa adierazten du. Hori dela eta, substantziak, alde ontologikoari dagokionez, oinarrizko errealitateak direla, eta lehentasun ontologikoak denborari dagokionezko lehentasuna ere dakarrela esan daiteke.
|
|
2009
|
|
|
Eta araua da, hain zuzen, biolentziari biolentzia egitea, eta dominazio berri batek dominatzaileak zirenak menpean hartzea ahalbidetzen duena. Berez, arauak, hutsak dira, bortxakeriazkoak, amaitu gabeak; honen edo haren zerbitzuan egoteko daude eginak;
|
batzuen
eta besteen gustura egokituak izan daitezke. Arauen jabe egiten denarentzako da historiaren joko handia, arauak erabiltzen dituenaren lekuan jartzen denarentzako, arauak perbertitzeko, kontrako zentzuan erabiltzeko eta arauak ezarri zituztenen aurka itzularazteko mozorrotzen denarentzako; aparatu konplexuan sartu eta dominatzaileak beraiek sorturiko arau beraiez dominatuak izan daitezen arauak funtzionarazi egingo dituenarentzako.
|
|
|
Moderniatik, bere kontzeptu eta esentziatik, pentsatzen ari gara Postmodernitatea. Moderniaren kontraesan guziak (dituelako eta asko gainera, eta hori azaltzea izango da geure helburuetako bat) ezabatu dituztela uste dute
|
batzuek
eta kontraesan horiekin operatzen dute oraindik (adib.: etikaren lurreratzea, etika eta erlijioa, kristaua batik bat, separatzearekin etika desakralizatu dutela uste dute batzuek, eta bertute zein printzipio batzuen sakralizazioa egiten dute ondoren... ala metafisika ez dutela egin nahi esaten dute batzuek eta Jainkoaren ordezko operatzaileekin ibiltzen dira lasai asko...).
|
|
|
Moderniaren kontraesan guziak (dituelako eta asko gainera, eta hori azaltzea izango da geure helburuetako bat) ezabatu dituztela uste dute batzuek eta kontraesan horiekin operatzen dute oraindik (adib.: etikaren lurreratzea, etika eta erlijioa, kristaua batik bat, separatzearekin etika desakralizatu dutela uste dute batzuek, eta bertute zein printzipio batzuen sakralizazioa egiten dute ondoren... ala metafisika ez dutela egin nahi esaten dute
|
batzuek
eta Jainkoaren ordezko operatzaileekin ibiltzen dira lasai asko...).
|
|
2010
|
|
|
20 Guztiarekin, iritzi
|
batzuen
eta besteen inguruan esandakoari helduta, badirudi ondorioa dela bi egintza horiek, adimenarena eta borondatearena, beharrezkoak direla legearentzat. Horregatik, hirugarren iritzi baten arabera, bi ahalmen horien egintzek osatzen dute legea.
|
|
|
Bigarrenari hauxe esango diogu: legea erkidea dela, ez erkidegoari ezartzen zaiolako talde mistikoa izango balitz bezala, ezpada orokorrean ezartzen delako, hots,
|
batzuei
eta besteei, legearen xedea kontuan hartuta. Esangura horretan, egia da benetako pertsonentzako erregela moduan ematen dela, eta ez itxurazko pertsonentzat edo pertsona moralentzat bakarrik.
|
|
|
Gainera, bertako kideak ez dira batzen kide nagusi moduan, kidego politiko bakarra osatzeko; kontrara, erkidego horretan, mendeko kide batzuk daude, nagusiaren esanetara, horren agintaritzapean daudelako. Horregatik, erkidego horren mugen barruan ez da aplikatzen jurisdikzio ahalmena, aginte ahalmena baizik, eta gizaki
|
batzuei
eta besteei modu desberdinean aginduko zaie, aginte motaren arabera. Hartara, aginte mota desberdinak dira senarrak emaztearen gain gauzatzen duena, seme alaben gain duena edota morroi zein mendekoei begira gauzatzen duena.
|
|
|
Bada, egoera elebidunetan, eta aurrekoan sakonduz, ez da hiztun
|
batzuen
eta besteen arteko ukipena bakarrik gertatzen, baizik eta baita giza komunitate linguistiko ezberdinen artekoa ere; eta ukipen hori gehienetan desorekatua denez, ohikoak dira halaber" gatazka" linguistikoak. Gatazka horien ondorioa, muturrenekoa bederen," ordezkatze linguistikoa" izango litzateke, zeinek, Moreno Fernandezen hitzetan," komunitate batek hizkuntza bat —beste hizkuntza baten mesedetan— guztiz uztea suposatzen duen" 168:
|
|
|
Finean, kuestio linguistiko pedagogikoaren ikerketak, honela Titone, perspektiba zabalagoa eskatzen du, hain zuzen, bertako komunikazioa kulturalki ere aztertzea ahalbidetzen duena. " Hau da, zentzu hertsian, sozio-linguistikak komunikazioaren etnografiari pasatzen uzten dion puntua" 200 Ikasgela barruko loturak, interpertsonalak izateaz gain, badira kulturalak ere; horregatik,
|
batzuen
eta besteen portaerak historia kolektibo ezberdinen ondorio ere badira. Honela gure autorea:
|
|
2014
|
|
|
heriotzaren iragarpena. Jarraian, eraztunak bide bera jarraitu behar du, eta jatorrira itzuli behar du, suaren eta uretako ninfen bidez; musikak
|
batzuk
eta besteak lotzen ditu, askotan entzundako melodietatik bat batean bat nagusitzen da eta besteak menperatzen ditu. Emakume batek du melodia horren jabetza, baina emakume hori ez da Brunnhilde, Sieglinde da.
|
|
2016
|
|
|
" Bizirauteko makina batek ez du gene bakar bat, milaka eta milaka baizik. Gorputz bat fabrikatzea ekintza kooperatibo hain konplexua da, ezen ezin baitira bereizi gene
|
batzuen
eta besteen ekarpenak[...]. Gorputzaren atal jakin batek gene askoren eragina jasoko du, eta gene bakoitzaren ondorioak beste gene askorekin dituen elkarrekintzen araberakoak dira" (54).
|
|
|
Darwin arraza gora eta behereen arteko diferentzia biologiko edo korporalez interesatzen da: burezurraren tamaina134 eta soinkera eta kolore eta ohiko marka agerikoez beste, 135 dohain nolabait instintuen munduari lotuagoez ere bai, giza arrazak espiritualki abere gordinago edo jada desaberetuago suposatzea uzten dutenak (usaimenaren ahala eta inportantzia
|
batzuentzat
eta besteentzat, esaterako). 136 Ezberdintasun korporal horiek bizi borroka eta eboluzioaren ekarriak dira, baina eboluzio garaipentsurako faktore ekarleak orobat. Hala bizi borrokan arraza denak ez daude berdin faboratuak.
|
|
|
Hala bizi borrokan arraza denak ez daude berdin faboratuak. Esaterako, arraza zibilizatuak bakarrik omen dira edozein klimari aurre egiteko egoki (tu) ak; besteak, abereak bezalaxe, inguru jakin baten menpeko daude (beraz, garapen mugatukoak dira lehen eta garapen posibilitate mugatukoak gerora). 137 Halabertsu da garapen intelektualaren
|
batzu
eta besteen arteko aldeaz bezainbatean: herri primitiboak, ezjakinak eta traketsak, burumotz inozoak dira.138 Logikoa da arraza zibilizatuok, fisikoki nahiz intelektualki goragoak, arraza primitibo maskal haien gainean nagusitzea.
|
|
|
Natura eta kultura (morala) kontrastatu bakarrik egin litezkeen bi polo gisa tratatzen dira. Zergatik ez suposatu portaera faktikoan bederen bien artean eskala bat dagoela eta eskalan graduak, abereentzat ere gradu
|
batzuk
eta gizon emakume ezberdinentzat gradu ezberdinak, eta beti Natura eta kulturaren jarraikitasuna eta nahasitasuna? (Tartean beti giza askatasunaren Kanten berbetan" autonomiaren" arazo zaila dagoela teoriarentzat).
|
|
2021
|
|
|
horrexek izan behar luke zinezko amodioaren oinarria; maitaleetako bakoitzak norbere gisa eta beste gisa bizi behar luke bere burua: ez batek eta ez besteak ez lioke uko egingo bere transzendentziari, ez batek eta ez besteak ez luke mutilatuko bere burua; biek elkarrekin agerraraziko lituzkete munduan balio
|
batzuk
eta xede batzuk. Batentzat eta bestearentzat, nork bere burua aurkitzeko bidea izango litzateke amodioa, nork bere burua emanez eta unibertsoa aberastuz.
|
|
2022
|
|
|
Akademiak eta tinak elkarren beharra dute; ezinezkoa da beraien artean sintesirik egitea, gainditzea edo erdibiderik aurkitzea. Alde batetik, jakintzak behar du finkatzea, antolatzea eta ezagutzaren eremu
|
batzuen
eta besteen artean harremana sustatzea. Beste alde batetik, ezagutzaren auziak hil egiten dira ez badira eramaten beren mugetara eta elikatzen dituzten benetako arazoetara:
|
|
|
unibertsotik gizakia, kulturatik zientzia eta gizartetik zientzialarien komunitatea. xx. mendean fisikak izan duen garapena dela-eta, gizakiak berriz deskubritu du inguruarekin eta egiaren bilaketarekin duen erlazioa kokatua dela eta, beraz, eragilea. Zientziak ere, ondorioz, aurkitu ditu bere erlazioak pentsatzeko eta begiratzeko beste modu
|
batzuk
eta kokatu du bere burua konplexu kultural baten parte bezala; horretatik abiatuta ahalegintzen da belaunaldiro gizadia koherentzia intelektual motaren bat aurkitzen.
|