|
2000
|
|
|
Eta eman zenizkidan, lehenik, apez erreboltariaren joan jinak ezin xeheroago, baita herritar katoliko eta jauntxo protestanten arteko gorabeherak ere: haiek Mathalasen aldekoak, eta hauek errege Luis XIV.aren aldekoak, zeinak, ediktu bat bitarteko, Zuberoako herri lurrak salgai jarri baitzituen eta zeinak Trois villesko jaunari bizkonde titulua eman baitzion, honek salgai zeuden lurrak erosi ondoren, ohoinkeria harekin
|
batzuen
eta bertzeen arteko liskarra pizten zuela; jakinarazi zenizkidan, gero, auziaren xuxentzeko asmotan batzuen eta bertzeen artean izan ziren konbertsazioneak, guztiak ere alferrikakoak, batean erregeren kontseilari jaun Bernard d’Arche Paristik Zuberoarat zetorrela, bertzean Oi he nart Zuberoatik Pariserat zihoala, Zuberoako parlamentuko ordezkari gisa; aitortu zenidan, finean, ezen, zu protes...
|
|
|
Eta eman zenizkidan, lehenik, apez erreboltariaren joan jinak ezin xeheroago, baita herritar katoliko eta jauntxo protestanten arteko gorabeherak ere: haiek Mathalasen aldekoak, eta hauek errege Luis XIV.aren aldekoak, zeinak, ediktu bat bitarteko, Zuberoako herri lurrak salgai jarri baitzituen eta zeinak Trois villesko jaunari bizkonde titulua eman baitzion, honek salgai zeuden lurrak erosi ondoren, ohoinkeria harekin batzuen eta bertzeen arteko liskarra pizten zuela; jakinarazi zenizkidan, gero, auziaren xuxentzeko asmotan
|
batzuen
eta bertzeen artean izan ziren konbertsazioneak, guztiak ere alferrikakoak, batean erregeren kontseilari jaun Bernard d’Arche Paristik Zuberoarat zetorrela, bertzean Oi he nart Zuberoatik Pariserat zihoala, Zuberoako parlamentuko ordezkari gisa; aitortu zenidan, finean, ezen, zu protestant izan arren eta Orthezko unibertsitateko irakasle, lehengusuaren alde atera zinela, zeren eta, kontu har...
|
|
|
HATSARREAN kontatu dizut nola bai aitak eta bai aitona Nikolasek ere erraiten ziguten ezen urbiaindar guztiok ginela noble, baina batzuk bertzeak baino nobleago, eta halakoak ginela etxegoiendarrak. Ordea, bataren nobletasuna, edo nobletasunari buruz zuen kontzeptua, ez zen bertzearena, zeren eta aitarena marra zurrun eta mugiezin bat zen —marra eta azpimarra—, goikoen eta behekoen munduak bereizten zituena eta
|
batzuen
eta bertzeen arteko harremanak fintkatzen, halako suertez, non, goiti beheitikoak baitziren manuak eta desaireak ezinbertzez, eta beheiti goitikoak begirunea eta obligazinoak; aitonak, bere aldetik, ez zuen ukatzen marra hura, ezta manuen emaitea goikoei zegokiela ere, baina berez hala zena ez zuen azpimarratzen ibili beharrik, eta uste zuen, bertzalde, ezen begirunea eta obligazinoak bi aldeetar...
|
|
|
Izan ere, zentzuak eta ebidentziak erraiten didate ezen ez dagoela meza itemisaest etik hasterik, zeren nihaur ere izana bainaiz nehoiz, mezazale ez ezik, mezajale ere, eta zeren baitakit, halatan, zertaz ari natzaizun: bada baldinba, nola liburuaren anitz orritan jauregiko jendeaz ariko bainatzaizu, eta nola
|
batzuk
eta bertzeak hemendik harat eta handik honat ikusteko parada izanen baitugu, jauregia eta jauregi ingurua zer nolakoa zen adieraziko dizut berant baino lehen.
|
|
|
Eta Antonioren pazientziaren ontziak gainez egin zuen, eta, handik aitzina, hasi ziren biak borrokan, eman zizkioten elkarri ukabilkada
|
batzuk
eta, ikusi nuenean ezen odoletan zeudela, sartu nintzen tartean, gisa honetan mintzatzen nintzaiela:
|
|
|
Izen harekin bataiatu zuen, bada, osabak gela hura —Zientziaren Gela—, non baitzituen teleskopioa eta bere bertzelako tresnak: mapamundi bat, erregelak eta angelu neurtzaile bat; konpas bat, lenteak, balantza eta pisu neurriak; zurezko bolak, batzuk berdinak eta bertzeak neurri diferentetakoak, mahai zabal batean zituenak eta batzuk bertzeen kontra jaurtikitzen zituenak, talken ondoko mugimenduen arauak ikertzeko; mapa
|
batzuk
eta hareazko erloju bat, zeinari deitzen baikenion hareorena, zeren oren batekoa baitzen haren irautea; eta bertze anitz gauza...
|
|
|
Eta, bozkarioaren bozkarioz, gau hartan ere amets egin nuen ezen frantsesak eta napolitarrak gerlan sartu zirela berriro, eta hain izan zela handia eta gogorra gerla hura, hain krudela eta bihotz gabea, non, hondarrean, guztiak hil baitziren,
|
batzuk
eta bertzeak; eta, akabatzen zelarik gerla hura hain modu penagarrian, ikusi nuen neure burua, bat batean, gorpu haien artean aitzina egiten, aitzina eta aitzina...
|
|
|
Eta, bat batean, gogorat etorri zitzaizkidan Alain Coup d’Œil en manuz ene aitzinean hil zituzten bortz beltzen, bi indiarren eta kortsario haren buruak,
|
batzuei
eta bertzeei lepotik odola borborka zeriela, begiak sufrimenduaren azken mugaraino zabal. Eta gibela egitekotan egon nintzen, jaun André, baina ez nuen jada gibela egiterik, zeren eta puntu hartan okerragoa izan baitzitekeen ene koldarkeriaren erakustea...
|
|
|
Mignon bere pieza bakarreko soineko luzea kentzen hasi zenean eta ni ere biluzten hasi nintzenean izan zen, neure arropak aulki batean uzten nituela, zeina baitzegoen barren leiho bat estaltzen zuèn errezel baten aitzinean, ohearen eta barren leihoko hormaren artean... Zeren baitzirudien ezen etxe hura hainbat gelaz osatua zegoela eta hainbat korridorez, eta
|
batzuen
eta bertzeen artean barren leiho haiek zeudela, erridau edo errezel batzuek estaliak... bezeroei jateko, edateko edo bertze edozein zerbitzu eskaini ahal izaiteko diskrezione osoz, Mignonek erran zidanez, eransten zuelarik: " Baina munduan diren trabailari onest guztiek bezala, trabailua ongi eginez gero eskatuko ditugu guk ere eskatu beharrekoak, ongi baderitzozu..." Eta Mignonek biluztu eta solastu, biak baterat egiten zituen, eta nik ez nekien zerk nindukan liluratuago, haren gorputzak edo haren mintzamoldeak, gorputz hark eragiten zidan sukarrak edo haren hitzen egokitasunak...
|
|
|
Izugarria izan zen bi mutilek beren ezpatekin eskaini ziguten ikuskizuna, hain izugarria, non gehiago baitziruditen biek ere zaldunen nobeletako protagonistak, haragi hezurrezko izakiak baino. Aitak, ohi bezala, inguruneko lagunak eta jauntxoak gonbidatu zituen festa hartarat, baina baita, ohi ez bezala, haien emazteak eta seme alabak ere, eta, beraz,
|
batzuen
eta bertzeen artean, berrogeita hamar lagunez goiti izanen ginen, haietarik erdiak edo neska mutil gazteak. Uraitzeko jaunak bazituen hiru alaba gazte, zein baino zein ederragoak, eta bai haiek bai bertze neska guztiak ere liluraturik bezala egon ziren bi ezpatariei beha, halako moldez, non ezin afirma bainiezazuke zeinek zein distirarazten zuen joko hartan:
|
|
|
Eta, erlikia hura zetazko oihal puska hartan biltzen zuela, De profundis clamavi eta bertze anitz salmo kantatzen hasi zen fraidea, are seriosago har zezan Bucciok, halatan, haren txantxa. Eta konfesatu zuen frai Domenicok Buccio eta, erraiten ziolarik hark ezen eskumikua merezi zuela erlikia hain gaizki tratatzeagatik, makilada
|
batzuk
eta bertze anitz penitentzia manatu zizkion. Eta penitentzia haiek guztiak frai Antonioren alde eta fabore izan ziren, eta hala ase ahal izan zuen honek Catalinarekin bere haragi aseezinaren desira, Buccio bertze egiteko haietan enplegaturik zegoen bitartean.
|
|
|
zergatik eta zergatik... Eta nik, gertaki bat bertze batekin lotzen nuela, xehero esplikatu nion guztia, Kattalinek jatekoak ekarri —barazki
|
batzuk
eta legatz errea—, eta guk, jatekoarekin batean, bi pitxer arno husten genituela. Eta, bazkaria akabatu ondoren, utzi nion kapitainari osabak enetzat utzi zuen gutuna, eta hark harako komentario hura egin zidan, irakurri bezain fite:
|
|
|
Baina zer esplikazione zuen ene desira hark? ...emaztekien ezaugarriak zituztenak eta gaurko gizonak eta emaztekiak baino ederragoak zirenak, eta hain zirela indartsuak eta urguilutsuak, non deliberatu baitziren, Titanak bezala, jainkoen kontra erreboltatzerat, harik eta Zeusek haiek guztiak azpiratu zituen arte, oinazturaren aizkoraz bitan banatzen zituela, eta hala gabiltzala gizon emaztekiok geroztik, amorioaren desira aseezinak bulkaturik,
|
batzuk
eta bertzeak bat egin nahirik, etorkiko batasuna amets?
|
|
|
Deus espantagarririk ez: musu
|
batzuk
eta bertze horrenbertze fereka presati, biharamunak irrealtasun gazi gozoaren mihiseaz estaltzen zituenak. Ez baikeunden elkarrendako eginak.
|
|
|
Nire itxaronaldia ongi profitatua zuen. Bakero ilupatu
|
batzuk
eta indiar buruzagi baten argazki zaharraz apainduriko kamiseta mahukaduna jantziak zituen, arestiko mandarraren eta soineko zabalaren partez. Belarritako luzeak dilindan eta zapatillak zangoetan.
|
|
|
Zubiaren bi muturretan, dozena erdi udaltzainek trafikoa geldiarazten eta saihesten zuten, eta bertzelako poliziarik ere ikusten zen han hemen, balakontrako atorrei eta metrailetei zirrika.
|
Batzuen
eta bertzeen ibilerei begirik kendu gabe, ohiko erretiratu tropak so egiten zion dohainikako ikuskizunari, inguruko berdeguneetako zuhaitzen itzalpean gerizaturik. Tartean, beren bolaluma, kamera eta grabagailuei eraginez, kazetarien kilker hots goiztiarra.
|
|
|
Galtzerdi
|
batzuk
eta Josuren kamiseta marradun bat estutu nituen neure esku bilduetan.
|
|
2001
|
|
|
(Oroitzapen on
|
batzuk
eta amets txiki bat)
|
|
|
Laaaasai. Poltsikoan zituen kleenex
|
batzuk
eta guzti luzatu dizkio, malkoak lehortu ditzan. Bere pozerako, andrea baretzen hasi dela sumatu du Tasiok.
|
|
|
Handik aurrera berarekin jarraitu nuen. Nire lagunak lehenago joanak ziren, trenez
|
batzuk
eta Armendarizen koadrilakoen autoan besteak. Nik goizeko trena hartuko nuela esan nien lagunei, baina Armendariz autoan etorri zen eta berarekin itzuli nintzen azkenean.
|
|
|
Baina orduko hura ez zen larria izan. Ebaki arin
|
batzuk
eta ubelduak baino ez. Eta hori autoa birrinduta geratu zela.
|
|
|
Bati emanez gero, dozenaka etorriko zaizkizu eta denei ematea ezinezkoa izango zaizu. Orduan haur
|
batzuk
eta zeu ere minduta geldituko zarete.
|
|
|
Indioek, beharbada gosea kentzeko, betel mastekatzen dute. Hostro berde batzuk dira, gainean kare biziko aletxo
|
batzuk
eta intxaur puskatxoak ipinita.
|
|
|
Hor daude kanpoan egon naizen artean heldutako paketeak eta gutunak, irakurri beharreko
|
batzuk
eta banatu beharrekoak ere bai.
|
|
|
Kaktus
|
batzuk
eta, oinarrien gainean goratuak, marmolezko estatuak, goibelak, zuriak baina goroldio meheak lizunduak.
|
|
2002
|
|
|
Zakurrak eskatzen duen gauza bakarra: maitasun pixka bat, adiskidetasun agiritxo
|
batzuk
eta jan hondarrak.
|
|
|
Ustekabean. Dioni eta Sonia bizi ziren herriko lagun
|
batzuk
eta Sara ez bezala, Emmanuel ez baitzegoen gonbidatuen zerrendan. Egia esan, asto baten gainean pasaeran zihoan Emmanuel, Lanjarondik –non bisitatu baitzuen lagun zahar bat– mendiaren bestaldean zegoen herrira, herri hartan baitzuen Emmanuelen komunitateak bizilekua, Dioni eta Soniarena ere izan zena, aldi batez, harik eta handik bereiztea erabaki zuten arte.
|
|
|
–Baina hor bada alderik
|
batzuen
eta besteen artean –ihardetsi nion– Izan ere, batzuok bete egiten dugu ametsa, eta beste batzuek ez...
|
|
|
marxistek eta, orobat, zientzialariek ziurtzat dute munduaren existentzia, eta abiapuntu horretatik hasten dira mundua esplikatzen, modurik arrazionalean; neuri, ordea, munduaren existentzia egiten zait harrigarri; misterio hutsa baita; eta, misterioaren inguruan, ez zaizkit ametsa eta irudimena baizik geratzen; eta poesia eta errealitate onirikoa, azken finean; aldez aurretik onartu arren munstro iturri agortezinak gertatu izan direla bai ametsa eta bai irudimena ere botere erlijioso eta zibilen eskuetan, gizon emakumeon historian; baina, beste muturrera joz, hobeak izan ote dira, bada, arrazoiak fabrikatu dituen munstroak?; sozialismo zientifikoak sortu zuen Stalin; erlabititatearen teoriak, bonba atomikoa; eta, ene kasuari lotuz, inork irudika al dezake aita bat, hiltzera doakion alabari honako hitz hauek esaten: " Alabatxo, gaixotasuna eta heriotza materiak jartzen dizkigun mugetako batzuk dira, onartu beharrekoak, zeren, materialismo dialektikoaren arabera, hau, hori eta hura..."?; ez ote nuen askoz hobe, aldiz, materiaren mugak hausten saiatu, alabaganako maitasuna eta infinituaren nostalgia xede horren zerbitzuan jarriz, mundu paralelo
|
batzuen
eta beste hainbat errealitate ezberdinen xerkan?; Leirerena jakin nuenetik bai bainuen gose aseezin bat, barnetik jaten ninduena... eta ezin ase nezakeena, ausaz, bide hari ekinez baizik; zergatik egin behar nien uko, hiesaren munstroa garaitzen lagun ziezaguketèn arma haiei eta sentimendu sakon haiei?; zergatik ez hitzak dantzan jarri eta hegan egin, bihotzaren begiak zabalduz, maitasuna eta er...
|
|
|
Batzuek ez zekiten zer zen bandera hura, ez nongoa; beste batzuek bai... eta ez zekitenak galdezka hasi zirelako, eta bazekitenak nor izan zitekeen susmatzen hasiak zirelako, marmarka ekin zioten
|
batzuek
eta besteek.
|
|
|
Izan ere! Orduantxe ohartu baitzen bizpahiru egun lehenago ikusi zuela, aurreko igandean segur, Altzako plaza nagusiko etxe batean sartzen, Karmelek eta berak oliba
|
batzuk
eta edariak hartzen zituzten bitartean –Karmelek vermoutha, berak muztioa–, plazako tabernako kanpoaldeko mahai batean aulki banatan eserita, biak aurez aurre. Anderrek itxura nahastezina baitzuen, sendagilea baino gehiago poeta bat iduri, bere betaurreko kristal lodi seinalatuekin eta bere txima luzearekin.
|
|
2003
|
|
|
XIX. mendean barna,
|
batzuek
eta besteek jasan zituzten bizpahiru gerla gaizto, kalte handiak egin zizkietenak orori: lehen Karlistaldia(), bigarren Karlistaldia() eta Ameriketan Espainiako inperioaren azken gerla().
|
|
|
|
Batzuen
eta besteen arteko eztabaida ez zen ordea azalekoa, barne barnekoa baizik, zinez etikoa. Hala nola, helburuak ez duela nehoiz edozein helbide zuzenesten eta gainera, baliabide gaizto batek kutsatzen duela helburu zuzena dioten printzipio nagusiak laster ahantziak zituzten zenbaitek, apezgaitegitik atera orduko.
|
|
|
Guretzat, aldiz, ezin bereiziak dira herri eskubideak eta giza eskubideak; gehiago oraino, aitortzen dut azken finean elkarren osagarri eta elkarren zurkaitz direla
|
batzuk
eta bertzeak.
|
|
|
Ez ote gara ordea, 30 urteren buruan, hein berean gelditzen gaur egun, mundu zabalaren lau hegaletan? Davosen edo Porto Alegren, bilkura bilkuraren ondotik egiten dute
|
batzuek
eta besteek, petrolioaren gorabeherei, kutsaduraren ondorioei edo mundializazioaren kalteei ihardokitzeko eginahalean. Eta, ber denboran, Jerusalemeko, Irakeko, Belfasteko, Kashmirreko, Sri Lankako, Indonesiako, Txetxeniako, Chiapaseko, Aljeriako, Sudaneko, Kongoko, Boli Kostako, Angolako, Somaliako, Euskal Herriko edo ez dakit nongo auziak ezin zurituz gaude.
|
|
|
|
Batzuekin
eta besteekin erabili solasen ondotik, gogoratu zitzaidan niri ere ikerlan bati lotzea, zertan oinarritzen diren gizakien kultura eskubideak aztertzeko asmotan. Eta ene xedea Léon Albert Terrier Baionako apezpikuak onartzen zuela jakinik, aita Woronieckiri berari, Poloniara idatzi nion, argitasun galdez.
|
|
|
Eta p letran painel hitza aurkitu zuen. Eta portugesezko painel hitza ‘koadro’ da beste hizkuntza
|
batzuetan
eta ‘picture’ beste batzuetan eta ‘tabula, tabulae’ beste batzuetan. Ilusioa egin zion Matiasi lanbidea aldatzeak, hau da," Trenak diseinatzeari utzi eta pintatzen hasi nintzen.
|
|
|
Gero azalpen gehiago eman zituen, zergatik ziren batzuk honelakoak eta beste batzuk horrelakoak, baina politena horixe bera zen: kortxozkoak zirela
|
batzuk
eta mortadelazkoak besteak. Eta mota gehiagokoak ere bazeuden.
|
|
|
Lurrean, zimur eta kiribildurik prenda arin batzuk ikus zitezkeen: bularretako barroko bat, puntilla eta enkajeekin, panty
|
batzuk
eta braga beltzak. Gelara sartu eta lurretik hartzeko zorian egon nintzen, baina bere baimenik gabe Monikaren gorputza laztantzea bezala izango zela pentsatu nuen.
|
|
|
–Joanma, ekarriko al dizkidak dendatik laranja
|
batzuk
eta libra bat azukre, zumoa egiteko. Miren gaixo diat-eta, ohean.
|
|
|
" Hogei gramoko aholkua" deitu zioten alkateak zabaldutako mezu hari. Ultzera zutenak hasi ziren lehenik; gero, gose zirenak;
|
batzuei
eta besteei urdailetako mintzak eta paretak gogortu zitzaizkien. Kaka ere gogorra eta zuri zuria egiten zuten.
|
|
|
Ez al dun ikusten Txomin gure zain dagoela? Hoa dendara, edo hoa tabernara, eta ekarri otarrainxka
|
batzuk
eta botila bat xanpain. Hoa azkar, artizarra atera baino lehen...!
|
|
|
Gero afari merienda bat antolatu dugu. Lagunarte txikia elkartuko gara, hiritik etorritako
|
batzuk
eta senargaia. Zergatik ez zara etortzen?
|
|
|
Gutunak, berriz, idazmakinaz edo ordenagailuz idatzitakoak. Ez da hori, ordea,
|
batzuen
eta besteen arteko alde bakarra, ezta alde nagusia ere. Ez horixe.
|
|
2004
|
|
|
Harreragileak jatorduen orduak sakratuak zirela esan zidan, eta nik kortesiazko arauak bete behar nituen. Beraz, praka bakero
|
batzuk
eta kamiseta bat soinean, afaltzera joan nintzen.
|
|
|
Hemen sortzen da hain zuzen Rikardoren larridura, hemen asaldatzen euskaldunaren barrena. Ez baitu, izan ere, pareko eta antzeko onarpen itzalik nabaritzen inola ere
|
batzuen
eta besteen herri nortasunaren aitorpen eta legitimitate neurrian.
|
|
|
Ikusten denez, hemen gabiltza, batetik eta bestetik, nork geure opilari ikatza nola hurbilduko, euskaldun izatearen hondarrean zer arraio ote dagoen jakin nahirik. Hondarrik hondarrenean aztarrika ibiliak gara,
|
batzuen
eta besteen iritzi usteak atzeman asmotan. Bistan denez, batzuk begikoago ditugu; besteak ez horrenbeste.
|
|
|
|
Batzuen
eta besteen arteko kontraesanak azpimarratzeko aurkezpen modu honetan, bi euskaltzale ekarri nahi ditugu segidan. Aurrez aurre eta begiz begi jarri nahi ditugu.
|
|
|
Nola behatzen dute hauek egungo egoeraren izaera? Zertan oinarritzen dira
|
batzuek
eta besteek diotenaren zergatikoa argudiatzeko. Itaun sorta ederra, erantzun ondurik baldin badago.
|
|
|
Euskalgintzaren gizarte kemena edo ahulezia ez bide dugu neurtzen adierazle eta zantzu berberen arabera. Abiapuntuko irizpideetan egon ohi da horrelakoetan
|
batzuen
eta besteen arteko aldearen gakoa. Aldez aurretik ezarria daukagun egiaren irizpidea non ezarri dugu?
|
|
|
Oinarri kontu horiek oraindik finkatu gabe dauzkalako edo zalantzaren kulunkan dabilenik. Horien artean bertsolari txapelduna daukagu,
|
batzuek
eta besteek aditzera ematen dutena aipatuz dabilena: –Ez dakit. Andoni Egaña ari zaigu hizketan?, ez dut iritzi erroturik, euskara gainbehera edo behetik gora doan.
|
|
|
Edo elkar aditu eta ulertu ezinaren zailtasuna? Inondik ere, ideologia
|
batzuen
eta besteen izaera eta jarduera ez da berbera izaten: batzuk ageri agerian eta gizarte gorabeheren lekuko gisa aurkezten zaizkigu, beste batzuk, aldiz, ez dira beren ilunpetik deusetarako agertzen.
|
|
|
Bixente Serrano Izkoren zutabeari ostuko diogu iritzia, balizko euskararen politizazioak sortzen digun buruhausteak zertaratu gaituen hobeki jakite aldera: . Euskararen politizazioa dugu ahoan
|
batzuek
eta bertzeok, elkarri salatzen. Baina nola ez dugu politizatuko?
|
|
|
Alderdi politikoen eta euskalgintzaren arteko harreman ilunen atal honetan ez dakit ezer argitzerik izango dugun azkenean. Esaerak dioen moduan, buru hainbat aburu dabil marmarrean,
|
batzuen
eta besteen pentsakizunetan. Nafarroako ordezkariak utzita, gatozen auziaren azalpena gipuzkoarren esku jartzera.
|
|
|
Izan da euskaltzale etnikorik, euskal nazionalismoaren oihartzunak heldu aurretik. Karlismoaren ideologian bazegoen lekurik euskaltzale izateko eta sentitzeko, leku hori beste nortasun osagarri
|
batzuen mendeko
eta mirabe izanagatik. Ondoren, abertzaletasunaren urak euskal gizartearen adarrik sentikorrenak beratzen hasi zirenean, euskararen osagaiak leku garaiagoa eskuratzea zuen xede, baina, esanak esan eta eginak egin, abertzaletasuna ez da oraindik behintzat euskaltzaletasunaren sinonimo bihurtu.
|
|
|
Euskaldunok geure hizkuntza jatorriaren izaera monolitikoa argi eta garbi frogatzen ez badugu, ez daukagu eskubiderik nonbait beste edozein Estatuk berean egin duena egiteko.120 Boterearen esku luzeak eta ahaltsuak ematen ditu nonbait herri
|
batzuen
eta besteen eskubide agiriak. Euskaldunok ez dugu zoririk izan Estatuaren jabe izateko, eta hortik datozkigu orain gure legitimitate izaera hauskorraren ondorio hauek guztiak.
|
|
|
Gure aldetik, beste pauso bat emanik, demokrazia kontzeptuaren arlo semantikora igaro nahi genuke, balio hauek elkarrekiko osagarri ez badira, ezer gutxi direnez gero. Hizkuntza taldeen arteko elkarbizitza modu zuzen batean eratuko bada, egia esan,
|
batzuen
eta besteen eskubideak ez dira askatasun metafisikoaren zeru goietan mamituko, infernutik gehiago duen euskal lurralde honetan baino.
|
|
|
Lurraldetasunaren dimentsioa, Irigarairen tesia onartuz, hizkuntza politika orokorraren ardatz nagusi bat da, hizkuntza komunitate ororen kohesio baldintzarik ezin delako erdietsi bizitzaren beraren partaide den espazio geografikorik gabe. Orain, halere, tesi horren estrategiari jarraiki lortutako emaitza kaskarrak auzipean jarri ditu euskalgintza mikroaren ikuspegiak, eta testuinguru kontraesankor honetan piztu da
|
batzuen
eta besteen arteko kritika jarioa. Pertsona mailako hizkuntza jokaera zabar nagiak antzeman ditu batek baino gehiagok lurraldetasun printzipioa modu mekaniko eta koherentziarik gabean aplikatu izanean.
|
|
|
Orain ohartu gara familia eta lagunartea, esate baterako, ezinbesteko ardatzak direla. Orain ohartu gara, hizkuntzaren, transmisioa?, belaunaldi
|
batzuen
eta besteen arteko hizkuntza lotura sendotzea eta estutzea, nahitaezkoa dugula. Bazen begiak zabaltzeko garaia!?. 351
|
|
|
zioen Larrazabalek. Zertan zetzan, bada, unibertsitatearen euskal izaria aditzeko momentuan
|
batzuen
eta besteen arteko aldea. Berehala ikusiko dugunez, nongoa izatearen eta norena izatearen artean dagoen mugarriak bereizten omen zituen bi jarreren nondik norakoak.
|
|
|
Hizkuntza bat, beraz," hitz lerrokada" bat omen da: hauxe uste dute oraindik ere euskaldun
|
batzuk
eta" euzko zale" guziek. Beren ustez, beraz, hiztegi on bat gertatu, eta kitto:
|
|
|
Sugarren jabea ez da agertu. Luisak azukrea, esnea, atun lata
|
batzuk
eta moldeko ogia hartu ditu eta kaxarantz abiatu da. Poltsak eskuetan, ate automatikoa ireki bezain laster kalera atera da eta hara non aurkitu duen ile zuriko gizona, aurrez aurre.
|
|
|
Azkenekoan kalera bakarrik irten behar izan zuen. Herriko plazan aurkitu zituen lagunak, umeen bizikletaren atzeko parteari helduta
|
batzuk
eta platano eta gaileta usaineko plastikozko poltsetan umearen ogitartekoaren bila besteak. Drogeriakoen alaba ere han zegoen, plazan, alabarekin.
|
|
|
Baina zer egingo dugu futbolzaleok, diot nik, baldin eta futbola munduan sortutako lehen kirola bada, ezin antzinagotik sustraitua daukaguna, eta horren ondorio baino ez badira
|
batzuen
eta besteen erreakzioak, burua galtzerainokoak, baita jarraitzaileen erritu ia erlijiosoak ere, denboraren iturburura itzuli nahi baikenuke nola edo hala, azken finean?
|
|
|
Eta oroitu du zirrara oso batek hartu zuela orduan, orain, futbola utzi berri duelarik, ezin definitu eta ezin esplikatu duen zirrara... Eta jendearen txaloak, eta bandera txuri urdinen uhinak, eta
|
batzuen
eta besteen musuzapiak, itsas haizeak estadioan ereindako kaio zuriak bailiran...
|
|
|
River Plate eta Millonarios, Ajax eta Milan, Barça eta Real Madrid, Inter eta Bayern Munich. Eta amonak, batzuetan, izen
|
batzuk
eta besteak lotzen zituen, berak sortutako ipuinen harian:
|
|
2005
|
|
|
Tomas hitz errazeko gizona zen, bere sekzioko enkargatua,
|
batzuekin
eta besteekin hitz egiten ohitua. Eta hiru kide haiek ikusi zituenean, eta batez ere Teresa, lehenbailehen hitz egin behar zuela bururatu zitzaion, aukera izan bezain laster:
|
|
|
–Ez dakit, oroitzapen
|
batzuen
eta nire artean kotoizko hesia jarri balute bezala sentitzen naiz. Esango nuke zerbait egin nahi izan nuela etxerako bidean, baina dena ezabatzen zait.
|
|
|
Handik berrogei minutura agertu zen Mateo. Aurpegian ubeldura
|
batzuk
eta lotu gabe zekarren alkandora zikinaren azpiko bendak, besterik ez. Min ematen zioten saihetsek urrats bakoitza egitean.
|
|
|
–Bai, koka gramo
|
batzuk
eta jako apurren bat harrapatu zioten, eta horri gaztetan eginiko txorakeria batzuk gehitu zizkioten, baina ez zuen urtebete ere barnean egin. Hala ere, horrek markatuta uzten zaitu, jendeak ez dizu lanik eman nahi, beldur dira –atxiki sakona, beste bi atxiki urduri eta beste zigarro batek hautsontzian bukatu zuen– Eta lau urteren buruan, tailer zikin horretan asto baten moduan lan egin ondoren, itxi egiten dute; tailerrak ez omen zuen langileei ordaintzeko dirurik.
|
|
|
Eta Simonek galtzerdi pare bi ahaztu zituen Galesen, abadearen etxean. Gorriak
|
batzuk
eta normalak besteak.
|
|
|
Eta putzuetara eramango dituela berriro. Baina intsektu batzuek lo asko egiten dute, ze tximeleta
|
batzuk
eta matxinsalto batzuk orain dela hamar egun hartu genituen, edo orain dela ehun egun, eta lotan daude oraindik, kortxoan. Eta hori arraroa da eta hori da ez sinistekoa.
|
|
|
–Galestarrak Tomasaren fondan
|
batzuk
eta Maloenan beste batzuk.
|
|
|
Eta medikuak ez dira inoiz konfunditzen eta beti jakiten dute ze botika hartu behar den eta nola eta zergatik. Eta mediku batzuek bihotza kentzen diete pertsona
|
batzuei
eta beste bat ipini. Eta pertsona horiek gero ondo egoten dira.
|
|
|
Etxean ez ginen gauetan ateratzen, udan ere ez, baina izeko Martinaren etxean bai. Eta paseoa egiten dugu eskolaraino edo futbol zelaietaraino, eta farola guztiak egoten dira izetuta, eta kaletik ez da inor egoten, eta usaina belarrarena da leku
|
batzuetan
eta beste batzuetan zoparena.
|
|
2006
|
|
|
Uste dut poesi liburuak bost direla, eta diskoak doblea baino gehiago. Baina azkenean balioko dutenak, gristasunetik burua altxatuko dutenak, poema gutxi
|
batzuk
eta abesti gutxi batzuk izango dira. Hau izan daiteke alferren argudioa.
|
|
|
Are, dozena bat adiera ezberdin ukan zezakeen arrazaren kontzeptu proteikoa ugaritzen hasi denean letra espainoletan, Ortega-k eman dio horri inork baino gehiago kategoria akademiko bat eta onargarritasun soziala, ez antropometroen laborategiko bitxikerietarako gordea, baizik eztabaida politikoetan eta historiaren interpretazioan tresna baliozko, bai funtsezko ere bezala. Ezin ahaztu antropologiaren moda edo" zientzia" berriak, nazionalismo periferikoak deituetan influentzia izan duen modu berean (Almirall, Arana Gori), nazionalismo espainolaren formulazioetan ere izan duela, hori askoz gutxiago gustatzen bada ere gomutatzea, eta batere ez ikertzea515 (Giro agintzaileak
|
batzuentzat
eta besteentzat agintzen bide zuen) 516 Bereziki garaiko kezka larriena, Espainia zer den, zein den arima espainolaren gaitza, historia espainolaren interpretazioa, gainbeheraren zioa, Ortega-k, horri guztiari erantzuteko esplikazio zinez filosofiko bezala, hots, razional eta zientifiko bakar bezala, irtenbide arrazialista aurkeztu du, arrazista garbia zenbaitetan eta antisemita lotsagarria noizb... Dena den, Ortega-k bere duda mudak izan ditu, batez ere bere prekauzioak beti hartu ohi ditu, gauzak esan bai, baina Zakilixuten" gehiegiegi" ez esateko, anbiguitate tarte bat atxikiz badaezpada bere estilo manieristaren kiribilen artean.
|
|
|
Eta zu espainola zara ala ez galderak ere, ez dizu horretaz galdetzen. Ordea Renanek jada bereizten zuen," Nazioa" ez dela Zollverein bat, muga
|
batzuk
eta aduana bat, edo zerga esparru bat. Nazioa" arima bat" omen da," izpiritu" bat.
|
|
|
ez liberal eta ez sozialista askok lotsaizunak estaltzeko zapitxo literario oportuno bat). Komunista
|
batzuk
eta anarkistak eskeman ez baitira erosoegi sartzen, horiek hobe da marjinalak deklaratu. Espainia bat, pentsamendu bat.
|
|
|
Ortega-ren kasuan soilik pausatuko gara astiroago: izan ere, Ortega-ri buruzko argitalpen berri
|
batzuek
eta" pentsalari liberalaren" mitoaren azken aldiko urreberrizteak, haren berrirakurketa kritiko bat galdatzen zuten. Gure Unamuno-ri betiko arta eskainiko diogu, betiko begirunez kritikoa.
|
|
|
Eta liberalei begira: " El que combatió contra el derecho divino, justo es combata contra lo que llaman soberanía nacional; ni el despotismo de un hombre, ni el despotismo de la masa" 235
|
Batzuen
eta besteen aurka, Unamuno-k" liberalismo" berri bat proposatzen du, independentziaz Euskal Herriarentzat eta askatasun osoaz norbanakoarentzat, euskal herri gogoari egoki dagokiona hori bakarrik omen baita236.
|
|
|
Baina iragana euria bezala gainera jausteak ikaratzen du. Euria ari duenean bezala, batzuetan lepotik sartzen direlako tanta madarikatu
|
batzuk
eta hozkirria gorputz osora zabaltzen delako. Eta ez du hozkirria sentitu nahi.
|
|
|
Itsasoari lepoa emanda daude. Harkaitz
|
batzuk
eta itsasoa ikusten dira haien atzean. Ama irribarrez dago, adatsak aurrera egiten dio itsasertzeko haizeak atzetik jota.
|
|
|
Ohe barruan eserita dago Lewis, sorbalda oheburuan duela. Orri
|
batzuk
eta boligrafo gorria ditu eskuetan. Zuzenketa batzuk bukatu behar dituela esan dio.
|
|
|
–Matias Duhalde jaunaren ondasun guztien hartzailea zara –azaldu zion Aramendiak– Dakidanaren arabera, Urraul ibarrean kokaturiko lur sail
|
batzuk
eta Eguzkienea izeneko baserria. Baina hau guztia notarioak jakinaraziko dizu zehazkiago.
|
|
|
Mugimendu astunekin, ohe gainean eseri eta erremintetarako kutxa bat zabaldu zuen. Barnean, Anek eskuburdinak, hainbat tamainatako bihurkinak, erabilera anitzeko labana bat, kutxa txiki
|
batzuk
eta pistola bat ikusi zituen.
|
|
|
Egunkari ebakinak: albiste
|
batzuk
eta eskelak.
|
|
|
–Galderatxo
|
batzuk
eta bakean utziko zaitugu –erran zion polizia ohiak– Nondik atera zituen estatuak Von Stauffenek?
|
|
|
Egonaldia goxatzen lagunduko zioten gauza batzuk ere eraman zituen: musika aparailua, disko alai
|
batzuk
eta liburu pila bat (autolaguntzazkoak eta" irakurtzekoak"). Ordenagailu eramangarria ere sartu zuen bidaia zorroan, eta, Eguzkienean telefono instalaziorik ez zegoela gogoratuta, uhin bidezko modem garesti bat erosi zuen.
|
|
|
Gu ere, esker txarreko ez izatearren, mezatan izan ginen, eta baita ondorengo hamaiketakoan ere. Ogi, ardo eta txorixoaren konpainian kontu zaharrak aletzen hasi ziren
|
batzuk
eta kantu zaharrak abesten beste batzuk.
|
|
|
Hipnosi saioak egiten zizkien señora haiei, eta, haiei ez bazen, etxe on haietako seme melankolikoei edota etxeko alaba txolin eta apetatsuei.
|
Batzuk
eta besteak bisitatuz, pinpilinpauxa herratua zelaietako loreetan bezala ibili zen László, bere zalgurdiarekin hara eta hona, Budapesteko aberats eta aberats-kumeen gizarte txinpartatsu hartan.
|
|
|
|
Batzuen
eta bertzeen artean gabetu ninduten heroiaren koroaz. Gazteluan preso nintzen, baina ni bezain preso ziren gainerako neska mutikoak.
|
|
|
mila lagun baino gehiago, pikari, arkabuzari eta baleztari. Kanoi
|
batzuk
eta zaldun talde bat ere bai. Euskaldunak nabarmentzen ziren, ale batzuk baizik ez izanagatik.
|
|
|
Hasieran harridura. Aspaldiko salbuespen
|
batzuk
eta Eiheralarreko erretore haragikoi horrena kenduta, Agerrek ez du inoiz esku artean izan bere hizkuntzan idatzitako fitsik, non ez den bere eskuak moldatua. Harriduraren ondotik jakin mina etorri da, berak jakintzat zituen gertakariak Migel Mailu eta Joanes Mailu delako horien begietatik berriturik.
|
|
|
erabiltzailearen ikusmena ez omen da lehengora itzultzen, baina bai puskaz aienatzen begietako lausoa. Agerrek notario
|
batzuk
eta are Sorbonako irakasleak ezagutu ditu ahalke izan ez direnak berin horiek begi parean paratzeko. Berak eskandaluz jaso izan du proposamena.
|
|
|
Azoka egunak ziren. Handik eta hemendik etorritako jendea postutik postura zebilen, ikusmiran
|
batzuk
eta tratuan beste batzuk. Txerrikume erreak, fruituz betetako ahateak, ketutako arrainak, sagardo upelak, ardo zahagiak, gaztak.
|
|
2007
|
|
|
Herriaren arima hau Herriaren Izpiritutik dator eta berriz hartara doa. Edonola ere, doktrina esoterikoan edotariko izpiritu aktiboak ugari dabiltza, eta gure gorputz izpiritual edo astralak gorputz lurtar fisikoan eragina omen duen moduan, herriaren izpiritua eraginkorra da herriaren ariman (eta, arimaren bitartez, gorputzean ere bai azkenik), honi dohain mota
|
batzuk
eta bere argikusmen modua esleituz. Hala, herri arima italiarra sentimenduaren arima da, herri arima frantsesa adimenarena, ingelesa kontzientziarena, alemana nitasunarena?
|
|
|
Batzuetan terminologikoki ere saiatzen dela, ematen du, bereizkuntzak nabarmentzen herri gogo naturalaren eta historikoaren artean (beti kontsekuentea izateke). Baina konparatuz pasarte
|
batzuk
eta besteak, neuk ulertzen dudan tamainan behintzat, duda asko gelditzen da Hegel-en Volksgeistaren zermugaketa doi doiaz. Orduan, Hegel arteaz mintzo bada esaterako, italiarren izpiritu nazionalaz eta hark ernarazi duen arte moldeaz solasta daiteke, baina horrek errigortsuki ez dirudi Volksgeist bat historikoa zuzenbidearen filosofiako zentzuan, historia unibertsaleko agente, Estaturik ez baitu sortu.
|
|
|
Gogo handirik gabe, oraindik suminduta nengoen berarekin, bere ezkontzaren data aldrebesa zela eta? nire arrebari zeramika plater
|
batzuk
eta mahai zapi bat erosi nizkion, bere etxe berrirako. Garbik ere txorakeriaren bat erosi zuen bere amarentzat.
|
|
2008
|
|
|
–Kolpearen ondorioz memoria edo psikomotrizitate arazorik duzun neurtuko dugu orain. Proba
|
batzuk
eta galdera batzuk egingo dizkizut. Galderekin hasiko gara.
|