|
2000
|
|
|
(cereguitendaveen, tanora duazan ezdaquijeeninurri aldra
|
bat
leguez)
|
|
|
ordea, nork erranen zuen ezen patuak hirurok ildo berean eta arrasto berean sartuko gintuela? Zeren eta, La Hispaniolatik berrehun
|
bat
legoatarat geundela, tenpesta izugarri hark inarrosi baitzituen galeoi flotako galeoi guztiak, gurea bereziki, halako moldez, non bi masta hautsi eta hiruzpalu bela hondatu baitzizkigun, bertze galeoietarik guztiz urruntzen gintuela. Baina artean ez genekien, ez, ekaitz hartarik atera, eta bertze ekaitz batean sartzerat gindoazela, noiz eta itsas lapur haiek agertu baitzitzaizkigun ustekabean...!
|
|
2006
|
|
|
Agerrek lurra jarri du bere eta Parisen artean. Iluntzeko puntuan zeharkatu ditu Montlhéryngo ateak, 10
|
bat
legoa haratago. Haren ondotik ailegatu diren bidaiariek itxirik aurkituko dituzte hiri txikiko ateak.
|
|
2009
|
|
|
Ez zen bidaia luzea. 10
|
bat
legoako bidea da Paristik Saint Germaina. Oihanez inguraturiko bazter hori Frantziako erregeen ohiko bizitegia zen Frantzisko I.az geroztik.
|
|
|
Gure artean, ahoz aho hedatzen hasiak ziren Indietako hiri liluragarrien gaineko istorioak. Zertaz eta horietariko batez ari nintzaiola erran zitekeen, eta ez gure tokitik 80
|
bat
legoara zegoen batez. Finitzean, ohartu nintzen halako barne su bat piztua nuela.
|
|
2012
|
|
|
Astronomoek (harriari buruzko tratatu luzeak idatzi baitituzte) ondorengo azalpena ematen dute: propietate magnetikoa ez dela iristen lau miliaz harantzago, eta lurraren erraietatik eta itsasoan kostatik seiren
|
bat
legoara imanari eragiten dion minerala ez dagoela globo osoan zehar banatuta, baizik eta Erregearen aginterriko mugen barnean bakarrik; eta hain egoera pribilegiatuaren abantaila handiaz erraza izan zen printze batentzat bere esanera makurraraztea imanaren erakarpen eremuan zegoen edozein herri.
|
|
|
Badut arrazoirik pentsatzeko erresuma hura dagoen kontinentea Amerikan Kaliforniaren mendebaldean eta Ozeano Barearen iparraldean dagoen lurralde ezezagun hartaraino iristen dela mendebalderantz, eta aipaturiko ozeanoa ez dagoela Lagadotik ehun eta berrogeita hamar milia baino urrutirago; Lagadon on bat dago eta merkataritza oparoa Luggnagg irla handiarekin, ipar mendebaldera dagoena 29 gradura ipar latitudean, eta 140ra luzeran. Luggnagg irla hau Japoniaren hego ekialdera dago, ehunen
|
bat
legoara. Aliantza estua dago Japoniako Enperadorearen eta Luggnaggeko Erregearen artean, eta egoera honek sarri ematen du aukera irla batetik bestera ontziz joateko.
|
|
|
Laster egin nituen lagun batzuk, eta oso abegikor hartu ninduten. Goi mailako zaldun batek esan zidan, Luggnaggerako ontziak hilabete bat baino lehen prest egongo ez zirenez, ez zitzaidala agian denbora pasa txarra gertatuko Glubbdubdrib irlatxora bidaiatzea, hego mendebalderantz bosten
|
bat
legoara zegoena. Bera eta lagun bat eskaini zitzaizkidan laguntzera, baita bidaiarako ontzixka egoki bat eskuratzeko prest agertu ere.
|
|
|
Hilabete eman nuen bidaian. Oso ekaitz bortitza izan genuen, eta mendebalderantz joan beharrean aurkitu ginen alisio haizeez baliatzeko, hirurogeiren
|
bat
legoatan jotzen baitute. 1709ko apirilaren 21ean Clumegnigeko ibaian sartu ginen, den hiri hau Luggnaggen hego ekialdeko muturrean baitago.
|
|
|
Honela prestatu ondoren dena ahalik eta ongien, 1701eko irailaren hogeita laugarren egunean itsasoratu nintzen, goizeko seietan; eta iparralderantz lauren
|
bat
legoa egin ondoren, haizea hego ekialdekoa zelarik, arratsaldeko seietan, irla txiki bat begiztatu nuen legoa erdira ipar mendebaldean. Aurrera egin eta aingura bota nuen irlaren haizabe aldean, non ematen baitzuen inor ez zela bizi.
|
|
|
Ekaitzak iraun bitartean, eta gero mendebalde hego mendebaldeko haize indartsuak jo zuenean, nire kalkuluen arabera bostehunen
|
bat
legoatan izan ginen ekialderantz eramanak, eta, beraz, ontziko marinelik zaharrenak ere ezin zuen esan munduaren zein aldetan geunden. Gure hornizioek ongi irauten zuten, ontzia sendo sendo zegoen, eta marinel guztiak osasuntsu:
|
|
|
Lo nengoen bitartean, gai honetaz marinelekin hitz egin zuela erantzun zidan, eta iparralderantz hegan hiru arrano ikusi zituela esan omen zion haietako batek, baina ez zuela esan ohiko tamainakoak baino handiagoak zirenik, hain goian egoteagatik gerta zitekeela uste dut nik?, eta ezin zuela ulertu nire galderaren zergatia. Bere ustez, lehorretik zenbatera ote geunden galdetu nion orduan kapitainari; eta, egin zezakeen kalkulurik onenaren arabera, ehunen
|
bat
legoara behintzat egongo ginela esan zuen. Gutxienez erdiaz oker zegoela baieztatu nion, zeren eta itsasoan jausi nintzenean ez baineramatzan bi ordu baino gehiago herrialde hartatik kanpo.
|
|
|
Ontzilari matxinatuek ni lehorreratzeko agindua eman zuteneko kostalde hartara berarekin batera joatea izan zen lehen eginkizuna. Gain batera igo eta itsasorantz alde guztietara begiratuz, ipar ekialderantz irla txiki bat ikusten nuela iruditu zitzaidan; poltsikoko kataloxa atera eta orduan garbi ikusi ahal izan nuen bosten
|
bat
legoara, kalkulatu nuenez; baina hodei urdin bat besterik ez zela iruditu zitzaion moxal beilegiari, zeren eta, bere herriaz gain besteren ideiarik ez zuenez, urrutiko gauzak bereizten ezin izan horretan hainbeste jardun dugunok bezain iaioa.
|
|
2013
|
|
|
Hala zekarren Margaritaren mezuak. Neuilly, Paristik mendebaldera, hiru
|
bat
legoara. Tronpatua zela uste izan nuen hasieran.
|
|
|
Beltzuntzeren iloba zen Haranburu, haren arrebaren eta Pikasarriko jaunaren semea. Haien dorrea tikitatik ezagutzen nuen, Larribarren baita Pikasarri, Garrüzetik hiru
|
bat
legoara. Amiküzeko kapare gehienak bezala, Erromako elizaren barnean egon zen Bertrand Pikasarrikoa.
|
|
|
–Atzo hamar gurdikada gari igorri nituen Pontivy izeneko herrira, hemendik 18
|
bat
legoara. Itxuraz, Rohango duke heretikoari hango gaztelua erauzi nahian dabiltza.
|
|
|
Barria ta burlia/ Arerijuetan/ Ez zan beste gauzaric/ Lelengo egunetan;/ Eun
|
bategaz
leguez/ Yzanic gudia,/ Uste eben bertatic/ Zubec goitutia.
|
|
|
lehenengo aldiz zeharkatzen zen aurrerago Baja California eta Alta California deituko ziren lurraldeen arteko muga. San Diego baino hamabosten
|
bat
legoa hegoalderago ezarri zen lerroa, Mexikoren eta Estatu Batuen arteko gaurko muga baino hogeita hamaika milia hegoalderago. Zeremonia amaituta, berriro bideari lotu, eta abuztuaren 30ean heldu ziren San Diegora.
|
|
|
Vancouverrek dioenez, Santa Barbaratik abiatu behar zuten egunaren bezperan, fraide bat azaldu zitzaien artaldetxo batekin eta janariz zamatutako hogei mandorekin. Vicente de Santa Marfa zen, eta handik zazpiren
|
bat
legoara zegoen San Buenaventura misiotik zetorren. Behin baino gehiagotan gurutzatua zuen ozeanoa, eta bazekien zein beharrezkoa zen janari freskoa itsasgizonentzat.
|
|
|
Nire bidean jarraitu nuen, ibairaino eraman ninduen kamioaren ondoan zegoen urmael baterantz. Egunsentian iritsi nintzen hara, eta eraso egingo ote zidaten beldurrez, hiru
|
bat
legoara urrundu nintzen, jendeari eta zaldiei atseden emateko. Goizeko zazpietan putzu batera heldu nintzen, eta bederatziak aldean jakinarazi zidaten ondoko sierraren gainetik laurogeiren bat indio zetozela maldan behera.
|
|
|
Aita Piccolok penintsulako bigarren misioa fundatua zuen, San Francisco Javier, Loretotik zortziren
|
bat
legoara hego mendebalderantz, Vigge Biaundo izeneko tokian. Bizitza laburra izan zuen, zeren, lehen aterpea eta kaperatxoa eraiki orduko, indioek, beren arteko sendalari eta buruzagiei jarraituz, dena txikitu baitzuten.
|
|
|
Aita Pedro de Ugartek, Juanen anaiak, San Juan Bautista Malibat misioa fundatu zuen Loretotik hogeiren
|
bat
legoara hego ekial* Juan Bautista Muguzabal (Portugalete, 1675 Kalifornia, 1761) misioetako eta Loretoko presidioko biltegiez arduratu zen ia berrogei urtez. Berak egiten zituen soldadu nahiz marinelen ordainketak eta zuzentzen zituen itsasontzien joan etorriak.
|
|
|
Aita Piccolo italiarrak hartu zuen postua jarraian, eta ondoren beste bi euskaldunek: Sebastian Sistiagak() eta Juan Bautista Luyandok(). derantz, Ligui edo Liguig izeneko lekuan; Aita Basalduak, Santa Rosalia de Mulegekoa, Loretotik berrogeiren
|
bat
legoara ipar mendebalderantz. Nola bata hala bestea Aita Ugartek Vigge Biaundon halako arrakastarekin jarraitutako bidea hartzen saiatu ziren, bertakoei lan eginaraziz eremu haiek lur emankorrak bihurtzeko, doktrina irakasteari utzi gabe.
|
|
|
artoa eta babarrunak, erbiak eta untxiak. Handik hogeiren
|
bat
legoara, Moqui probintzia zeharkatu zuten, aurrekoa bezain hotza eta pobrea, eta
|
|
|
bazter haietako mantarik sendoenak egiten zituzten, baita inork ez bezala pintatu ere. Norabide berean jarraituta, Sacramento ibaiaren inguruetan, indio" gurutzedunak" aurkitu zituzten, espainiarren aurrean gurutzeak jartzen zituztenak kopetan, haiei atsegin ematearren.* Eta, Ri' o de Buena Esperanza** izendatu zuten ibaiaren bi ertzetan, handik itsasora arteko berrogeita hamarren
|
bat
legoako bidean, hainbat eta hainbat indio nazio: Amacava eta Bahacecha nazioak,*** beren rancheriak utzi eta multzo handitan, gizon, andre eta ume, heldu berrien atzetik abiatzen zirenak sekula ikusi gabeko jende haiek ikusteagatik; ibaiertz guztiko beste nazioak bezala, aldarte onekoak, garaiak eta ongi osatuak, eta oin zolatik bururaino biluzik zihoazenak, emakumeek beren parteetan zeramatzaten belar edo hari batzuengatik izan ezik.
|
|
|
Hogeiren bat zaldi gosetu haien kanpamentuko belardi ederretan utzi zituzten, handik egun batzuetara indartuta hartzeko asmotan, baina itzuli zirenerako 13 akabatu eta janda zeuzkaten, eta, aitortu ordez, besteri bota zioten errua. Nombre de Jesustik itsasoraino hogeiren
|
bat
legoa zeuden, batere belardirik gabeak eta muino eta mendi soilduak zituztenak, baina hala ere oso populatuak, Amacavakoa eta Bahacechakoa bezain jende adeitsu, ongi osatu eta amultsuaren bizileku. Alebdoma, zortzi kanpamentu zituena, eta orotara bost mila arima inguru.
|
|
|
Bertakoek esanda jakin zuen iparralderago, Loretotik hirurogeita hamarren
|
bat
legoara, bazirela zuhaitz handiak, eta harantz jo zuen, Nueva Españatik etorrarazitako itsasontzigile bat, bi soldadu eta indio batzuk lagun zituela. Bidean, Aita Sistiaga batu zitzaion.
|
|
|
Alta Californiako komandante Fernando Rivera y Moncadaren ahotik jakin zuten hotza eta egarria baino arrisku handiago batetik libratu zirela beren ibilbidean. Aurreko azaroaren 4an, indioek erabat erraustua zuten handik berrogeiren
|
bat
legoara zegoen San Diego misioa. Erasoa ez zen espero gabeko kontua izan.
|
|
|
Ibaiaren Kaliforniako aldean kokatuta, bost hilabete haietan indioak misio bizitzarako prestatzen ibilia zen. Baina Garces ez zen han;" en la Nacion de los Galchedunes" zebilen, handik hamabosten edo hogeiren
|
bat
legoara, Anzari esan ziotenez. Esploratzaile nekagaitza ibaian behera joana zen, Coloradoren ahoraino, eta gero gorantz, Mohave eskualdera.
|
|
|
Echascoren gomendio gutuna tarteko, onartua izan zen fraide gaztea, eta 1774ko abuztuaren 12an Habanako portua utzi zuen. Tampicoko portuan jaitsi, Queretarotik berrehunen
|
bat
legoara, eta, Arricivitak kontatzen duenez:
|
|
|
Eguerdian, hamabosten
|
bat
legoako bidean, ke pila bat ikusi zuten lurrean, bata bestetik oso gertu. Bertako biztanleak ziren, arrotzen iritsieraren albistea pasatzen elkarri.
|
|
|
* Gaurko Colnett badia. sartzen zen itsasadar handi bat zundatzera joateko. Lurrera jaitsi eta hiruren
|
bat
legoa ibili ondoren," indio asko azaldu zitzaizkien arku eta geziekin, eta bake keinuak egin arren ez ziren hurbiltzera ausartu; soilik oso andre zahar bat, ehun eta berrogeita hamar urtetik gora izango zituena, negarrez; laztandu egin zuen Jeneralak, ale batzuk eta janaria emanez; andre honek, zaharraren zaharrez, errementari baten hauspoak bezalako zimurrak zituen sabelean, eta zilbor naba... Tratu ona ikusi zutelarik, indioak bakean etorri eta beren rancherietara eraman gintuzten.
|
|
|
Bigarren ahaleginean, Atondoren kolonizatzaile taldeak iparralderago bota zuen aingura, Loretotik hamarren
|
bat
legoara, 1683ko urriaren 6an. Ustez ondo prestatua zuten dena, inoiz ez bezala, ezerk ez huts egiteko.
|
|
|
Zuñira zihoan patruila bat elur erauntsi batek harrapatu zuen. Blizzard aren erasoak gelditzera eta Acoma herritik hamabiren
|
bat
legoara kanpatzera behartu zuen taldea, eta, ilunabar hartan, hogeita hamarren bat zaldi lokarrietatik libratu eta ihes egin zuten. Estatu Batuetako lehen zaldi ihes dokumentatua izan zen. http:// www.redoaktree.org/indianhorse/history1.htm. aurkitu.
|
|
2016
|
|
|
Madame de Ramboulietek, harekiko ezaupideak sei bat astez egin eta gero, ohore handia egin zidan bere kotxean herritik pare
|
bat
legoara eramanez. Emakume guztien artean, Madame de Rambouliet zuzenena da; eta ez nuen inoiz espero izan beste emakume bertute gehiagoko eta bihotz garbiagoko bat ikusterik.
|
|
2019
|
|
|
Mogueimek burua goititu zuen eta emakumearengana hurbildu zen, sei urrats, gizon
|
batek
legoak eta legoak ibiltzen ditu bizitzan zehar, eta legoa horietatik guztietatik ez ditu nekea eta oinetako zauriak baizik ateratzen, zauriak ariman ernatzen ez zaizkionean, eta halako egun batean sei urrats eman eta bilatzen ari zena aurkitzen du, hemen, Lisboako setio honetan, emakume hau belauniko zegoen eta orain zutitu da niri harrera egiteko, eskuak bustirik ditu, zaia ere bustirik, ez daki... Han bukatu zuen Ouroanak arropa garbitzen, agindutako eguna iritsiagatik ez baitzen beharra bukatu, Mogueimek bere bizitza kontatzen zion bitartean, gurasoez ezer ez, ez zituelako ezagutzen, emakumeak, aitzitik, bahitu eta geroko bizitzaz ez zion ezer esan, eta gainerakoaz, nekazari jende guztiarena bezalakoa zen, ordurako horrelakoa zen, eta ez kasualitatez.
|
|
2021
|
|
|
Zortzi beltz handik eramaten zuten kontu handiz. Besteek, oinez, astoz, mandoz, zaldiz eta gurdien gainean, ez zuten arazorik izango hamar ordutan berrogei kilometro, zortzi
|
bat
legoa, egiteko. Eguerdian Arlantza errekaren ondoan geratu zirenean, zuhaitz batzuen itzalean etzan ziren gerlariengandik urrun.
|
|
2022
|
|
|
Azenariren taldekoak itzuleran Sant Gaudensen geratu ziren gaua egiteko. Hegoaldean hamar
|
bat
legoatara Pirinioak ikusten ziren. Garonaren ipar ertzetik pasa ziren zaldientzat ibai ondoko belardiak bilatzen.
|
|
|
Cirueña, Badaran eta Cardenasen jarriko ditut heltzen direnei koloretako zapi bat emateko. Zortzi
|
bat
legoa dira bide lau eta menditsuetatik. Hiru ordu eskasetan egingo dute lasterketa.
|