|
2004
|
|
|
Arau horiek, Batasunaren baitan estatu bakoitzeko berezitasunak gorde daitezela agintzeaz gain, hainbat estatu kideren barruko berezitasun nazionalak benetan eta eraginkortasunez onar daitezela ere agintzen dute. Berezitasun horien arteko nabarmenetako
|
bat
foru izaerak Euskadi eta Nafarroari ematen dien desberdintasuna da, Konstituzioak onartzen duena, hain zuzen ere.
|
|
2005
|
|
|
1876an gerra amaitu eta liberalak gailentzean, foru auzia plazaratu zen. Arabako intelektual eta politiko garrantzitsuak (Mateo Moraza, Becerro de Bengoa,...) gainerako euskal herritarrekin
|
batera
foruen defentsan aritu ziren Madrilen, bai La Paz egunkarieren bidez, bai Gorteetan borrokatuz. Araban, azken foru diputatu nagusiak, Domingo Martinez de Aragonek, foruzale intransigenteen estrategiarekin bat egin zuen.
|
|
2006
|
|
|
6): normalean inguruko herrietan hedatzen ziren foruak eta interesatzen zena baino ez zen kopiatzen edo erabiltzen (hiribildu handi
|
baten
forua hiribildu txiki batean aplikatzen zenean klausula batzuk alferrikakoak ziren).
|
|
|
Askotan hiribildu
|
bati
foru laburra ematen zaio, baina jasotzen dituen ondorengo zabaltzeak[?] ere hasierako foruaren izenarekin ezagutzen dira; hori gertatzen da, adibidez, Sobrarbekoarekin Tuterari aplikatu ostean edo Viguerakoa Funesi eta bere eskualdeari eman ostean. Edo, kontrakoa, aplikatutako foru baten zabaltze edo bilakaera esanguratsuenak lor dezake nahikoa izen, beste lekuetara hedatzen denean bigarren izen hori aipatzeko eta ez jatorrizko foruarena; hala nola, Lizarra edo Iruñea, Jacakoaren ordez235.
|
|
|
hots, herri, berri? bat egiteko errege baten edo jaun
|
baten
forua jaso dutenak (horixe da, hiribildua?, nahiz eta aurretik existitzen den herri edo gune bat aprobetxa daitekeen, Gasteizen moduan Nueva Victoria fundatzeko) hartzen dira hiribildutzat; foru edo fundazio gutuna ez dutenak ez (herri, elizate edo elizaurre, herrixka, auzo, haran eta abarrak). Berdina gertatzen da Iparraldean dauden apurrekin.
|
|
|
Ezkontzaren araubide ekonomikoaren erregulazioa aipatzeko, Zuzenbide Erkidea deritzonari jarriko diogu arreta. Zuzenbide horrek lurralde nazional gehienari eragiten dio, baina ez dugu ahaztu behar Aragoin, Balearretan, Katalunian, Nafarroan eta Bizkaiko probintziaren zati
|
batean
Foru Zuzenbidea dagoela, eta erregimen desberdinak ezar ditzakeela. Ezkontzaren ondorio juridikoei buruzko itunari dagokionez, ezkontza itunak daude.
|
|
2007
|
|
|
Baina, 1876rako lau herrialdeetan ezin geldiarazizko tradizio bat sortua zen foru berezitasunak defendatzeko. Ehun eta hirurogei urte horiek, azken Planta Berria aldarrikatu zenetik (1716tik) Hirurak
|
Bateko
foruak ezeztatu bitarte (1876a bitarte) funtsezkoak dira foruzaletasuna ulertzeko. 160 urte horretan foruak Hego Euskal Herrian Espainiako errege erreginek, gogoz edo gogoz kontra, onarturiko berezitasun bat izatetik gelditu eta Lege Zaharra bihurtu ziren bizilagun gehienendako.
|
|
2011
|
|
|
Hala, 1180an, Nafarroako Antso Jakintsuak gaskoi talde
|
bati
foru, abantaila berezi batzuk eskainiz," sortu" zen Donostia hiria.
|
|
2012
|
|
|
Lehendabizi katolikotasunaren defentsari ekingo ziola agindu zuen. Horrezaz gain, garai
|
bateko
Foruen bidezko agintearen berreskurapena eskatzen zuen autogobernuan sakontzeko eta Foru Konstituzioaren berreskuratze juridiko eta politikoa posible ez bazen, autonomiaren estatutu berezia aldarrikatzen zuen, eta, aldi berean, Euskal Herriko Aldundien arteko mankomunitatearen erakundetzea.
|
|
|
7 1917an, euskal Aldundi probintzialetako ordezkariek, alde
|
batetik
Foru Konstituzioren bidezko agintaritza eta erakundetzea aldarrikatu zituzten. Baina foruen berreskuratzea ezinezkoa zena ikusiz, besterik ezean, Autonomia Estatutua aldarrikatu zuten, autogobernua gehitzeko Kontzertu ekonomiko administratiboen bidezko agintea ez baitzen aski.
|
|
|
Blas Lopezen ildoa jarraitu zuen eta R. Ortiz de Zaraterekin
|
batera
Foruei buruzko lanak idatzi zituen: Vindicación de los ataques a los Fueros de las Provincias Vascongadas.
|
|
2013
|
|
|
Gauzak horrela, Bruselak Espainiaren defizitari buruz zer erabaki hartu duen jakinarazi arte zaila da ituna ixtea. Murrizketa leuntzeko beste aukera
|
bat
foru aldundien ekarpenetatik diru sarrera handiagoak lortzea litzateke. Joan den urteko azken txanpan egindako zerga moldaketa txiki batzuen ondorioz, gobernuak 200 milioi euro gehiago eduki dituela kalkulatu du.
|
|
2015
|
|
|
Handik aurrera ere, hainbat gatazka eta borrokaldiren lekuko izan dira Santa Katalina ermita eta haren inguruko landa eta harkaitzak. Erdi Aroaren bukaera aldetik eta XIX. mendea ondo sartu arte, Bizkaiko Jaurerriaren eginbeharretako
|
bat
foruen markoa babestea eta lurraldearen defentsa militarra bermatzea izan ziren. Santa Katalinak ere bete zuen bere lana arlo horretan.
|
|
2020
|
|
|
Iragana begirunez jaso eta ezberdintasunak onartuz gero, aise elkartzea egongo zen foruak eta batasun konstituzionala. P. Egañak zioen batasun konstituzionala ezin zela uniformetasun konstituzionalarekin nahasi, eta bere arrazoi funtsezko
|
bat
foruen alde egiteko zen euskal gizarteari egonkortasuna eman izan ziola mende luzeetan, eta nola" nacionalidad" aipatu zuen hori argudiatzean, garbi utzi beharra zeritzon, espainiarrik ez asaldatzeko: " Al hablar en la época y momento en que he hablado de nacionalidad, este senador conocerá muy bien que, siendo aquellas provincias parte de España, no había de hablar de una nacionalidad distinta de la española.
|
|
|
Bestetik, EH Bilduk, IEk eta Ahal Duguk eznahikotzat jo dituzte neurri horiek, eta neurri murriztaileez gain, krisi sozialari eta ekonomikoari aurre egiteko bestelako neurriak ere eskatu dituzte. Ildo beretik, osteguneko kontrol saioan, alderdi moreak gobernuari galdetuko dio martxoko itxialdiko esperientzia izan eta gero, balizko konfinamendu berri
|
baten aurrean
foru erkidegoaren errealitate guztietara egokituko den plan bat aurreikusten duen, biztanle zaurgarrienak babesteko.
|
|
2021
|
|
|
Google tasa, esaterako, enpresa digital handiek pagatu behar duten zerga bat da —750 milioi eurotik gora fakturatu behar dituzte, eta gutxienez hiru milioi Espainian—, eta ez dago garbi nola egingo duten haren zati
|
bat
foru ogasunek biltzeko.
|
|
2022
|
|
|
Azpiazuk gogorarazi duenez, PSOEren eta UPren legegaiak aurrera egiten badu, Euskal Herrian zerga egoitza duten enpresa eta banku batzuek ordaindu lituzkete zergak, eta, hortaz, «arrazoizkoa» iruditzen zaio diruaren zati
|
bat
foru ogasunek jasotzea.
|
|
|
Bada, Autopista Kanpora plataformako kideei atsekabea eta ondoeza eragin diete hitzok. Zalantzan jarri dituzte baieztapen horiek, eta Aburtok duela hilabete
|
bat
Foru Aldundiak proiekturako dirua esleituta ez zeukala ezagutzean esandako hitzak gogora ekarri dituzte: " Guk gure lana egin dugu jada".
|
|
2023
|
|
|
BEGIRADA
|
BAT
FORU ERKIDEGOTIK
|
|
|
nahiak, ezinak eta aukerak. Begirada
|
bat
Foru Erkidegotik 94 aroa zen, eta urterik urtera D nahiz A ereduetan ikasleen kopuruak emendatzera egin zuen poliki poliki.
|
|
|
nahiak, ezinak eta aukerak. Begirada
|
bat
Foru Erkidegotik 96
|
|
|
nahiak, ezinak eta aukerak. Begirada
|
bat
Foru Erkidegotik 98
|
|
|
nahiak, ezinak eta aukerak. Begirada
|
bat
Foru Erkidegotik Rafael Blanco Arbe 93
|
|
|
Zehazki, Espainian eta Hego Euskal Herrian fakturatutakoaren %1, 2 ordaindu dute, baina merkatu arautuan egindako salmentak salbuetsita daude. Espainiako Ogasunak bilduko du dirua, teknikoki ez baitira zergak, ondare eskualdatzeak baizik, baina haien zati
|
bat
foru ogasunei pasatuko die ondoren: %6, 24 Araba, Bizkai eta Gipuzkoakoei, eta %1, 6 Nafarroakoari.
|
|
|
Gu bat gatoz Nafarroak eskumenak bere gain hartzearekin, baldin eta gaur egungoa hobetzen bada, eta batik
|
bat
Foru Hobekuntzan hala jasota dagoelako. Dena den, gaitzetsi egiten dugu, uste dugulako erakunde arteko errespetua urratzen dela baldin eta konpromiso hori hitzartzen bada Nafarroan babes gutxien duten alderdiekin.
|
|
|
Arabako eta Gipuzkoako TFAOen (eta TLOren) 41 artikuluak, eta Bizkaiko TFAOren 40 artikuluak, xedatzen du tributu betebeharpekoekin
|
batera
foru arauek beste pertsona batzuk ere tributu zorraren erantzule izenda ditzaketela, zordun nagusi legez. Gainera, foru arauak kontrakorik ezarri ezean, uste da erantzukizuna beti izaten dela subsidiarioa.
|
|
|
Horren ardura izango da eskumena duten administrazioei bidaltzea". Beraz, berdin dio nola likidatu den aurrekontua, gerakin positiboarekin edo gerakin negatiboarekin, beti bidali behar da likidazioaren kopia
|
bat
Foru Aldundiari.
|
|
|
Horien gainean LArrazabal BASAÑEZek horrela dio: " Foraltasun klasikoaren beste osagai tradizional bat Ogasunaren berezko sistema bat izatea zen, ezaugarri bereziekin foru lurralde bakoitza, eta ondo bereizitako sistema
|
bat
foru lurraldeak ez diren lurraldeetan ezarritako Errege Ogasunaren sistema komunetik" 595 Egitura berezi horren arauketaren oinarria dira, alde batetik, EKren 1 xedapen gehigarria, foru lurraldeei eskubide historikoak aitortzean. Bestetik, EAEko Estatutuaren 3 artikuluak beren beregi adierazten du lurralde historikoek berezkoak dituzten autogobernu antolakuntza eta erakundeak aratzeko, berrezartzeko eta eguneratzeko aukera izango dutela.
|