|
2000
|
|
|
Luis XII.aren ordenantza hura baztertzearen ondoriozko gertakaririk beltzena Bordelen ezagutu zen 1609 urtean. Pierre Lancre epaile zelarik, frantsesik ez zekiten ehunen
|
bat
euskaldun emakume sorgintzat epaitzean. Ulertzen ez zuten hizkuntzan zigorpeturik:
|
|
|
Euskaldunok ez dugu joera berezirik komunikazio sozialaren alorrean, ezta kultur errepresentazioei dagokienez ere. Naturak edo gizarteak ez du sortukomunikazio edo errepresentazio sistema
|
bat
euskaldunontzat eta beste bat gainontzeko gizarteentzat. Gure inguru geokulturalean gauzatzen diren errepresentazio joeraeta mekanismoak errepikatu egiten dira gurean, ñabardurak ñabardura.
|
|
2001
|
|
|
Planaren arabera, Medikuntza eta Odontologia Fakultateko ikasketen lehen zikloak euskaldunduta egon behar ziren eta egun enborreko bi ikasgai besterik ez dira euskaraz eskaintzen. Fakultateko ikasleen heren
|
bat
euskalduna da eta irakasle euskaldunak% 5 baino ez dira.
|
|
|
Bina arima ditugu gehienek, Oteitzak ederki esan zuen bezala (Quousque tandem, 123), honek ere arrazoizko gauzak esaten baititu aldizka. Eta egunen
|
batean
euskaldun huts (ez hain huts, haatik, dugun eta dukegun munduan) bihurtuko bagara ere euskotar guztiok, etorkizun lainotsuan dago bihurrera hori. Ez zigun besterik erakutsi Arestik bere erdal herritik, Euskal Herriaren eremuetan aurkitzen den Erdal Herri horretarik.
|
|
|
gizarteratze aroa ni neu, elkartearen zuzendaritzan batzordekide gisa, bigarrena ren amaieran sartu nintzen, Joxerra Garzia zelarik Lehendakaria. Hurrengo urteotan, gizarteratze aro delako horretan, lehendakari moduan aritu naiz, horretarako makulu nagusi bi edukita, alde
|
batetik
Euskaldunon Egun karia ren laguntza ordeztezina, eta bestetik Maite Gonzalez Esnal eta Begoña Andonegiren lan eskerga, elkartearen idazkaria eta bulegaria hurrenez hurren. Azken urtean haiekin batera Nagore Atela ere aritu da langile.
|
|
|
Alde
|
batetik
euskaldunok geure eskubideetan gero eta trinkotasun handiagoa erakutsi behar dugu, legez zor zaiguna ez dela" pribilegioa", berdintasuna eta eskubide hutsa baizik, baina manerak gordeta. Gizarteko maila ezberdin etan (norbere lanbide, denda edo zerbitzuan, enpresa, fabrika eta bulegoetan, administrazio irakaskuntzan, politika munduan...) ideologiaren arabera aitortzen dugunarekinkontsekuente izateko konpromisoa lortu behar dugu, hizkuntz politika aktiboagoa bultzatuz (aski inkesta egin dira orain arte ere; garaia dugu kanpaina eraginkor eta zabala antolatzen hasteko, behingoz!).
|
|
2002
|
|
|
Garai
|
bateko
euskaldunek eguneroko edaria zuten sagardoa. Igartubeitin ere halaxe zen.
|
|
|
Mezu berri bat zabaldu nahi zen: bazegoela beste modu
|
bat
euskalduna izateko, euskaltasuna sentitzeko, batzokitik sortu gabe bazegoela Euskadi lideratzeko gai izan zitekeen alternatiba bat. 1993ko ekainean estatuko hauteskundeak izan ziren PSE EEren lehenengo proba.
|
|
|
Gure bazkideen erdia baino gehiago katalanak dira. Batzuek senideren
|
bat
euskalduna dutenak dira, eta besteak euskal munduarekiko interes handia dutenak. Ekintza puntualetan, berriz, 2.000 pertsona elkartu daitezke.
|
|
|
Ez diogu beldurrik egoera horri. Bi proiektu politiko badaude,
|
bat
euskaldunek egindakoa eta bestea espainolek, herriaren hitzak erabaki du. Hori izan daiteke egoera hau askatzeko giltzetako bat.
|
|
|
Gure ustez, ikerketa taldebaten bameko lan hizkuntza nagusia euskara denean, nahiz eta argitalpen nagusiakingelesez izan, eta proiektuak kasuan kasuko hizkuntzan aurkeztu. Izatez, oso zailada ikerketa talde euskaldunak sortzea, aski baita taldekide
|
bat
euskalduna ez izateahizkuntza horren erabilpena asko mugatzeko. Zenbait kasutan lan hizkuntza erdaraduen talde baten baitan azpitalde euskaldunak sortzen dira, lanaren atal bat euskaraz egingo dutenak, baina talde osoarekin erdaraz komunikatuko direnak.
|
|
|
Batzordeak egindako ikerketaren datuen arabera, unibertsitateko lau ikasleetatik
|
bat
euskalduna da. Beraz, euskaldunen portzentajea, guztira, euskaldunosoena eta partzialena?
|
|
|
Nazioa objektua ez den moduan, gizakia hezur haragizkoa (Sudupe, 1999) ere ez delako.
|
Bat
euskalduna izan baitaiteke, kontzientziak hala aginduta, eta Euskadi izan bere aberria. Ukatua zaiona.
|
|
|
Ukatua zaiona.
|
Bat
euskalduna edo beste izanik, Euskadik zertan izan ez duen bezala bere aberria, eta bai Espainia edo Frantzia(. Pido ser, hobe, seguir siendo esango balu, algo tan sencillo como español y socialista, psoeista esan nahi du??, Euskadin).
|
|
|
(?) bada hemen multzo
|
bat
euskalduna; kolektibo bat, eta komunikate7 horren zerbitzuko komunikabide7 izan nahi du gure gailu honek. Elkarren arteko harremana bideratuz, eguneroko bizimoduaren berri emanez, gizarteak sortzen dituen mezuak gizarteari berari iritsarazik.
|
|
|
Eta egunkaria aipatu dudanez gero, izen hori daraman egunkariaren kontuaz zer edo zer esan nahi nuke hemen. Hor galdu baitu euskarak aukera on
|
bat
euskaldunontzako egunkari bat egiteko. Euskaldun batzuen egunkaria baita hori, ez inondik ere denona, nahiz denok ordaintzen dugun, berriz ere administrazioaren bidez ghetto batera bideratuz horrela sosak.
|
|
|
Belaunaldi
|
bateko
euskaldunei gauza bitxi samarra gertatzen zaigu: etxean euskaraz, eta eskolan gaztelaniaz ikasi genuenok geroago hurbildu gara arto landetatik arlo landuaren kezketara.
|
|
|
Orain desoreka izugarria dago Deustu Unibertsitatean. Ikasleak %70en
|
bat
euskaldun dira. Irakasleak, berriz, %10ez.
|
|
2003
|
|
|
Hara: igazko urtean, 58 eleiztar hil dira parrokia honetan; eurotatik 46 k lehenengo abizen biak euskaldunak zituezan, 9 k, erdaldunak biak; beste laurak,
|
bata
euskalduna, bestea erdalduna. Ba, 58 lagunon artean, gaur" euskal" izen deitzen deutsegun horretarikorik bat(!) baino ez dot aurkitu:
|
|
|
Hara zelan bananduta: ezkongai biak euskaldunak, 30;
|
bata
euskalduna eta bestea erdalduna, 12; biak erdaldunak, 19 Ezkontzen dan jentea, gehientsuenetan, gaztea izaten da, hilten dana baino askoz gazteagoa. Ez da begi zorrotzik behar, Gernikaren aldaketa bizkorra zelakoa dan ikusteko.
|
|
|
Aitzitik herritarren usadio, bizimodu eta gertaeren hainbat xehetasun entretenigarriz osaturik zegoen. Alta, poemaren parte handi
|
batean
euskaldunen historia kontatzen zuen. Eta zentzu horretan, historia lantzat har dezakegu.
|
|
|
Hasteko, Hiribarren generikoki escaldunei zuzentzen zitzaien (ez herrialde
|
bateko
euskaldunei). Lurraldetasuna gehiago ere zehazten zuen:
|
|
|
Aro Berrian, maila
|
batetik gorako
euskaldunen artean mito kantabristen inguruan, kontzientzia historiko konpartitu bat azaldu zela ikusi dugu. Baina historia lanak idazteko orduan, normalean, marko probintziala hartzen zen esparru gisa.
|
|
|
Beste askok jo zuten ildo beretik, horien artean, esaterako, Jexuxmari Zalakainek(" Egunkari
|
bat
euskaldunontzat"):
|
|
|
Jexuxmari Zalakainek, azkenik(" Egunkari
|
bat
euskaldunontzat") Egunkaria ren arima izan zenaren hitzak berrekarri zituen:
|
|
|
Fede oneko gizona, txoritxo errugabea, eta diplomatikoa gainera. Alabetako
|
bat
euskaldun batekin, orain Ertzaintzaren burua den horrexekin ezkondurik zuela ahaztu barik. Hemendik legez ihes egiten utzi zitzaion, fede onean.
|
|
2004
|
|
|
Hain zuzen, bere nortasun nazionala ukatu dioten herri baten normalizazioa, ez da sistema politiko arrotz eta menderatzaile baten logika onartuz egiten. Abertzaleak, era batekoak edo bestekoak, normalizazio ezaren kontzientzian bizi behar du, egunen
|
batean
euskaldun izatea normala bihurtzeko. Gainerakoan, jai daukagu.
|
|
|
Jendeak kontzientzia hartu du, eta horrek asko balio du. Nik nahiago dut erdaldun
|
bat
euskaldun kontzientzia duena, euskaldun espainolista bat baino. Horrek ez du deus egiten euskararengatik.
|
|
|
Idazlez idazle, goazen Anjel Lertxundirengana. Garai
|
bateko
euskaldun fededun hura bezain gaiztoa omen dugu oraingo euskaldun abertzalea: –Ez nago, bada, ebidentziak ukatzeko, baina seinalatu nahi dut beti egon dela sektore handi eraginkorra euskalgintza deituriko fenomeno ez hain homogeneo horretan:
|
|
|
Eta bada abertzalea ez den euskaltzalerik ere. Garai
|
bateko
euskaldun fededun hura gaiztoa baldin bazen euskaldun fedegabeekin, gaur nagusi den euskaldun abertzale binomioa ez da hura baino zintzoagoa eta zuzenagoa abertzale sentitzen ez direnekiko edo abertzaletasuna bizitzeko modu atzerakoiekiko oso kritikoak diren euskaltzaleen aurrean?. 218
|
|
|
Garai
|
bateko
euskaldun fededunen dogmakeriak ez zuen onartzen beren sokako fedea ez zutenen askatasun hauturik. Oraingo hau, orduko haren pareko dela sinestarazi nahi digu Lertxundik bere talai asketik, baina ni ez nago horren seguru.
|
|
|
Biek elkarren ondoan irautea ezinezkoa da. Euskal Herria
|
batera
euskaldun eta erdaldun izatea zentauro bat bezala izatea da. Zentauroak mitologian bakarrik izan dira.
|
|
|
Beraz, Euskal Herrian, hiru motatako jendea bizi da, hots: euskaldun garbia, lehen lau abizenak euskaldu nak dituena, mestizoa, gurasoren
|
bat
euskalduna duena, eta matekoa, arras arrotza dena. Euskeldun Batzokija elkarteko arautegia egiterakoan (1894), 59 artikuluan (16), hiru motatako bazkideak bereizten dira:
|
|
|
Parrokitako orriak, esate baterako, edo geien
|
bat
euskaldun landugabeak irakurriko edo entzungo dituzten gauzetan, euskalki arruntari lotu bear diogu. Zabalkunde jenerala izango duten guzietan, berriz, literaturako mintzairari.
|
|
|
Edo erdaldunek baino eskubide gutxiago dituztela? Egingo al litzateke kanpainaren
|
bat
euskalduna bere eskubideez jabe (ohar) dadin, bere hizkuntz esparruez jabe (nagusi) dadin. Abiatuko al litzateke iritzi oharraldi bat, oldarraldi bat, euskaldunari kaleaz eta gizarte arlo guztiez jabetzen saiatzeko iradokiz?
|
|
2005
|
|
|
Caro Barojak, dena den, espainiarren artean kokatzen zituen euskaldunak ere eta nik ez diot sailkapen hori dela eta aurka egingo, hildakoetako inor ez baita orain arte bederen defendatu ahal izan. Nolanahi ere, irakurleetakoren
|
batek
euskaldunak espainiarrak ez garela konbentzituta dagoela esango balit, barojarraren goiko adierazpenak euskaldunen kasuan ere bete betean aplika litezkeelakoan nagoela erantzungo nioke. Eta eztabaida, kasu horretan, edukiaz piz genezake, edukiontziaz aritu gabe.
|
|
|
Eta ez gara orain ehun urteko pentsamoldeaz ari. Duela ez hainbeste, 80ko hamarkadako esku pilotari handienetako
|
batek
euskaldun petoa bera honela esan zien azken urteotako txapeldun erdaldunei (Beloki, Eugi, Patxi Ruiz, Martinez de Irujo…): " Zuek ez zarete benetako txapeldunak; horretarako euskaraz jakin behar da eta!".
|
|
|
Denok dakigu gazte batek nola ulertuko lituzkeen Orixeren" ezpainez urrupatzen zun xorta bat" edo" txorta eztia" espresioak. Zer esaten dio atzo goizeko hiztun bati eta gaurko azken orduko
|
bati
euskaldun fededun espresioak?
|
|
|
Gure harridurarako, normalki euskaraz idazten dutenek gaztelaniaz erantzun ziguten. Hurrengo lan
|
batean
euskaldunei euskaraz idazteko eskatu diegu zuzen zuzen.
|
|
|
Egoera horrek horrela iraun zuen harik eta batuaz egindako literaturak bestelako ereduetako literatura bazterrera behartu arte. Azken batean, egin duen moduan, batuari eman zitzaion hizkuntza eredu literarioa eratzeko ardura, eredu
|
bat
euskaldun guztientzat ulergarri eta erabilgarri. Aldaketa berehalakoa eta atzera ezinezkoa izan zen.
|
|
|
Sarrera Diego Catalán. ...creación de los españoles, Langaiak, 8 Pamplona 1985, 45 57.37] OSERA AGIRREAZKUENAGAikuspegi kritiko batez burutua zegoena, berez hiritar talde berri batentzat, erakunde desberdinetan banaturik zegoen jende multzoen komuntasun lotu rak azpimarratzen zituen eta, beraz, diskurtso historiko berria asmatu; sub jektua, diskurtso berrian, euskaldunak ziren, hau da, Vasconiakoak, etni ikus pegi
|
batetik
euskaldunak, eta Aro Berriaren modernitateak eskatzen zuen hiritar status hatera jauzia egiteko, bidea eta ikerlana urratu zuen. lnperio berrien baitan herri nortasuna azpimarratu zuen. Vasconia, lurralde kontzep tua, berriz, hasi zen erabiltzen, horrek definitzen baitzuen euskaldun guztien batasun esparrua, ohizko besteak, dela Nafarroa, dela Bizkaia, gaindituz.
|
|
|
Abertzaletasunak langileak zatitu eta banandu egiten zituela esaten zuen agiri horrek. Alde
|
batetik
euskaldunak eta bestetik erdaldunak. Euskara eta Euskal Herriaren independentzia bigarren mailako kontuak zirela.
|
|
|
Iturrizako banku batean esertzen ginen udaberriko arratsalde gero eta luzeagoetan. Gure aurrean tilo
|
batek
Euskalduna ontziola erdibitzen zuen: ezkerrean herdoila; herdoila eskuman.
|
|
2006
|
|
|
Dirudienez, Charlie Glassek tiroz hil zian artzain bat bere burua babesteko. Handik urte batzuetara, Charlie Glass kartetan zebilean taberna
|
batean
euskaldun batzuekin. Ohi baino gehiago edan omen zian gizonak, etxera joan ezinik.
|
|
|
Baina aldeak alde, faseak fase, eta" pañalitoak"" pañalito", ziur samar esan liteke euskarak ere sortu duela bere haur hizkera, aberatsa eta emankorra. Eta sortu baldin bada, arrazoiren bat eta balioren bat izanen duela ondorioztatu dugu, nekez pentsa litekeelako garai
|
bateko
euskaldunak horrelako gauzak kapritxo hutsez, aspertzen zirelako, edo interes zientifikoarengatik, sortuko zituztenik. Sortu zuten, hortaz, eta gizaldiz gizaldi transmititu da.
|
|
|
X.)," Lurralde antolakuntza: exenplo
|
bat
euskaldunentzat" (R. C.).
|
|
|
Sustraiak sortzen zaizkio bati, hastapeneko askatasun primitiboa ukatzen dioten erroak egiten ditu. Orduan belaunaldi jakin
|
bateko
euskalduna da. Ez zuen uste inoiz halakorik izatera iritsiko zenik, baina orain egina dago, ez du erremediorik.
|
|
2007
|
|
|
Askok daukate familiaren historian Iparraldeak bizi izan duen emigrazioaren arrastoa. Ia denek dute aitatxi edo amatxiren
|
bat
euskaldun garbia omen zena. Tamalez, diote, eten zen katea.
|
|
|
Zenbat urte behar dira herritartasuna aitortzeko? Noiz arte da
|
bat
euskaldun berria. Ni, izatez, euskaldun berri zaharra naiz, jada.
|
|
|
Azalpena euskaldun ehuneko txikia izatean dagoke. Izan ere, egun udalerri
|
batean
euskaldun gutxi egotea ez da traba herri horretako karriketan euskaldun bat nonahiko solaskide euskaldunarekin solasean aritzeko. Teknologiaren ugaltzeak hizkuntza komunitate fisikoaren kontzeptua gailendu beharrean paratzen gaitu.
|
|
|
Ikusi dugu euskara ahulduz zihoala ama hizkuntza bezala urtetan zehar. Baina zorionez alor honetan ere garapen bat ageri da. orain arte bi gurasoak euskaldun zirelarik haurrak %80 ziren euskaldun, baina guraso
|
bat
euskaldun eta bestea erdaldun, haurrak %20 ziren euskaldun. Gaur egun kasu berean, haurretan %44k euskara dute ama hizkuntza euskararekin batera.
|
|
|
Halaber, etxeetako euskararen erabilerak zertxobait jaistea eta, aldi berean, seme alabekin gorantz egitea (ondorietako I.3 puntua), gaitaEgoeraren gaineko gogoetak eta norabide proposamenak – Iñaki Mart� nez de Luna sunaren eta motibazioaren arteko oreka faltaren ondorioa izan liteke. Izan ere, bikote mistoak —gurasoetako
|
bat
euskalduna eta bestea erdalduna— areagotu dira azken hamarkadetan eta, hortaz, familiak partekatzen duen hizkuntza bakarra erdara da. Baina, aldi berean, familia mistoen kasuetan ere transmisiorako ardura altua da eta, hortaz, euskalduna den amak edo aitak seme alabei euskaraz egingo die kasu gehienetan.
|
|
|
863 CHAMBERLAIN, H. S., aip. lib., 660 Mirande-k pentsatzen zuenez, buruzagi germaniar
|
bat
euskaldunez inguratu zelarik eta armatu, sortu zen Nafarroako erresuma.
|
|
|
eta bi atal bereizi zituzten,
|
bata
euskalduna eta bigarrena baionesa34.
|
|
|
Baliteke Bulletinen agerturiko bi ikuspuntu horiek
|
bata
euskalduna eta bestea baionesa edo frantsesa, aipatu ditugun Baionako bi taldeen isla izatea. Dena dela, orokorrean baiezta dezakegu Bulletineko idazleek euskal ezaugarriak goratu eta gailendu zituzten, miti, kazioa alde batera utziz, hala ere.
|
|
|
Trikimailuen erabileraren adibide paradigmatikoa dugu errege espainiar zenbaitek aitortutakoa:
|
batetik
euskaldunen estatu independentetik geratzen zen azkenzatia (Nafarroa Garaia eta Beherea) bereganatzeko Fernando Katolikoa erregeakerabili zituen bulak eta sasi bulak (horiexekin argudiatu baitzuen konkista armatua1512an). Bestetik, Karlos V.ak eta Felipe II.ak, hilzorian zirela, beren arimakpaketzeko izan omen zituzten nafarren independentzia konpontzeko desioek etaberauen baztertzeak ez zioten garraztasuna besterik gehitu ondorengoen tragediari.
|
|
|
EAEk beregain hartu zuen eskumen hau eta Kupoaren logikari jarraituta diru gutxiago ordaindu behar zion gobernu zentralari. Baina, hasiera
|
batean
euskaldunekiko PPren jarrera zela bide eta gero PSOEk Madrileko Legebiltzarrean EAJren laguntza ziurtatzeko presio bide erabiliko zuen, eta ondorioz Kupoaren ordainketak gora-behera ugari izaten jarraitu zuen, euskal erakundeek Kupotik osasun arloko gastuen kopurua kentzen baitzuen eta erantzunez, gobernu zentralak zeharkako zergen doikuntzetatik itzuli behar zien dirutzatik deskontatzen zien eus... Azkenik, afera hau 2005ean amaitu zen eta onartu zaie euskal erakundeei diru gutxiago ordaindu behar dutela Kupo gisa.
|
|
|
Sorkuntza zinez izan nolakoa izango den, lexikoaren edo gramatikaren analisiarekin ez dakigu. Gauza bat da euskarak zenbat aditz forma duen, eta da hori ere?, eta beste
|
bat
euskaldunek erabili zeintzu egiten dituzten euren hizketan, eta euren erabilerak zer nolako kreazioetarako bidea ematen duen. Gauza bat da koloreak nola bereiztera ohituak dauden eskolako maneran, eta nola bereizten dituzten praxian.
|
|
|
Halaber, beste kultura gertakizun bat ere iragan da Biarnon, Paueko Zenith ikusgarri gela handia bete duena, Lagunt eta Maita elkarteak antolaturik. Honek Paueko milako
|
bat
euskaldun familia biltzen ditu, eta oroz gainetik zuberotarrak. Aurten, beren berrogei urteak ospatzen dituztela, Izar Bide antzezlana eskaini dute, erbesteratzeari buruzko gaia aipatuz, Pier Pol Berzaitzen Zeruko izarren bidea kantua hari gisa zutela.
|
|
2008
|
|
|
Egunaren arabera.
|
Batean
euskaldunagoa, bestean australiarragoa. Pentsatzen dut australiarragoa topatzen dudala nire burua.
|
|
|
Gurasoetako
|
bat
euskaldun zaharra edo jatorrizko elebiduna bada eta besteak euskaraz ondo hitz egiten ez badu (A+), lehen hizkuntza gaztelania duten seme alaben ehunekoa zertxobait handiagoa da, %2 inguru, baina adinean behera egin ahala ehunekoa txikiagoa da. Euskaraz hitz egiten duen bikotekide bakarra euskaldun berria bada (A), portzentajea handiagoa da, eta gero eta handiagoa, gainera, adinak behera egin ahala.
|
|
|
Alde
|
batetik
Euskalduna globalki eta euskaraidentitateak bere artean, eta, bestaldetik espainiarra globalki eta espainiera identitateak, oso antzera jokatzen dute; hizkuntzaezaugarrien korrelazioak oso antzekoak direlako.
|
|
|
1) Alde
|
batetik
Euskalduna globalki eta euskara identitateak bere artean, eta, bestaldetik espainiarra globalki eta espainiera identitateak, oso antzera jokatzen dute; hizkuntza ezaugarrien korrelazioak oso antzekoak direlako, bai positiboki, eta baita negatiboki ere; horrela, IELan hizkuntzaren garrantzia azpimarratzen dutela, teoriak aurresaten duen bezala.
|
|
|
Irratia adibidetzat hartzen badugu, EAEko biztanleriaren %57, 7ak entzuten du irratia. EAEko biztanleria osoaren eta euskaldunen batez besteko ezaugarriak oso ezberdinak ez badira, egoera normalizatu
|
batean
euskaldunen artean euskal irratiak kontsumitzen dituztenen kopurua antzekoa izan litzateke, %57, 7 ingurukoa alegia, baina kopurua askoz txikiagoa da: euskaldunen artean kopurua %22, 1ekoa da.
|
|
|
Bada garaia euskal errealitatea izendatzeko eta islatzeko hitz egokiak aukeratzen hasteko. Izan gaitezen hitzekoak, behingoz, garai
|
bateko
euskaldunak izan omen ziren bezala. Nolanahi ere, herri menderatu eta kolonizatuetan gertatua berritu da gurean ere:
|
|
|
Banakoa izendatzeko balio ez baldin badu, balio ote dezake ordea herri baten izaera definitzeko? Garai
|
batean
euskalduna izatea ez zen euskara jakite hutsa, zekitenak euskaraz bizi zirelako gehienbat, bizitzaren mundu soziala eta euskarak zedarritzen zien zerumuga hagitz antzekoak zirelako. Orduko komunitate organikoen ezaugarri izan liteke.
|
|
|
–antzinatasunak ematen dio soil soilik hitz bati jatortasuna(...) Batasunik baldin bada gure artean gai honetan, hots, hitzen
|
bat
euskaldun guztiek edo gehien gehienek badara bilte, hori da, besterik gabe, onhartu behar duguna.?
|
|
|
Gobernamenduaren gizona, Frantziako nagusiek onetsia, haien mutil ona, boteretsua, aberatsa, eskuzabala, jende xehea eta lan gilea, bereziki laboraria? ororen gainetik maite dituena, erlijioa errespetatzen duena, argitzailea, ongiegilea edo faboreen> erdieslea, are euskalduna bere ohi turetan, hots, Aita
|
bat
euskaldunentzat.
|
|
|
kristau dotrina, aritmetika eta geografia hasikinak, prosa eta bertso irakurketa, idazketa, eta elkarrizketa praktikak; aurrerago besteak beste Euskal Herriko historia ematea aurreikusten zen) 230 Klaseen ardura, hasieran ordena erlijioso bati atxiki nahi izan zion, baina azkenean irakasle sekular baten esku geratu zen, Azkueren zuzendaritzapean231 Sabino Aranaren lekukotzatik dakigu Euskal ikastet, seak 1897an zortzi ikasle zituela. Aranak gogor kondenatu zuen ikastetxe hori, bertako irakaslea karlista militantea baitzen eta ume abertzaleren bati errieta egin baitzion232 Azkue beste irakasle batzuekin ere saiatu zen arren, ikastetxeak ez zuen finkatzea lortu eta urte pare
|
batera
Euskaldun Biltokiarekin batera itxi zen233.
|
|
|
Foruzaleen ohiko diskurtsua zen: ez zuten euskaldunen espainol izaera ukatzen, baina espainol izateko modu desberdinak zeudela zeritzen, horietako
|
bat
euskaldunena izanik: hizkuntza, Foru eta tradizio propioekin.
|
|
|
Nolanahi ere Azkueren kezka konstanteetako
|
bat
euskaldun alfabetatuak formatzea zen. Horretarako bideetako bat euskarazko hezkuntza bultzatzea zen.
|
|
|
Hurrengo asteko Eskualdunak ere euskal jaien oihartzunak zekartzan51 Badago artikulu luze
|
bat
euskaldunen loria zaharrak aipatzen duena, eta geroago Anton Abadia eta Albert Goienetxe goraipatzen dituena, ohitura zaharrak begiratzeko burutu duten ahalegin eskerga dela-eta. Hain zuzen, Donibaneko alkatearen gainean diosku:
|
|
|
Euskalgintzaren arduran?! Jose Manuel Odriozolak bere bi azken liburuetan ondo azaltzen duen moduan, euskalgintzaren barruan ere ez gatoz
|
bat
euskalduna zer den edo Euskal Herria zer den definitzerakoan. Beraz, panorama latza daukagu.
|
|
|
Garai hartan bai, arropei erreparatuta bazegoen euskalduna zein zen jakiterik, baina, gaur egun, hau ezinezkoa da. Gaur egun, pertsona
|
bat
euskalduna den ala ez jakiteko entzun egin behar da.
|
|
|
Badago sentimendu
|
bat
euskaldun batzuek adierazten dutena eta azterketa merezi duena: mesfidantza —" kulturala" esan dezagun— etorri berriekiko.
|
|
2009
|
|
|
Makina
|
bat
euskaldunen gosea baretu du kareak. Eguzkia nora, Frantziako eta, batez ere, Espainiako inperioen trapu zikinak hara, bon bon ibili eta ondorengo garai beltzetan, kaletarra zen euskaldunen gehiengoak Amerikak beste aukerarik ez zuen izan.
|
|
|
Ororen buru, gogora datorkit Micheleten pasadizo bat: antza, Montmorencytar
|
batek
euskaldun bati adierazi zion bere familiak, gutxienez, VIII. edo IX. mendeetan zuela jatorria, eta euskaldunak arrapostu: " Bada, guk, euskaldunok, datarik ere ez dugu!".
|
|
|
Bada euskaldun kopuru txukunik Iruñean, 15.000
|
bat
euskaldun, Karrikiriko Reyes Iraolari irakurri berri diodanagatik. Amarauna eskas, ordea, eta armiarma lanetan dihardutenak estu, haria nola ehundu asmatu ezinean.
|
|
|
" Etorri hona maitea, gero joango gara uretara". Mende laurdenean erdaldun nuena di da
|
batean
euskaldun! Aitatxok primeran egiten du euskaraz.
|
|
|
Bestalde, oro har, bi gurasoak euskaldunak direlarik ere beren haurrekin euskaraz ari dira %80, beste lurraldetan hein hori %98koa delarik. Eta guraso bakar
|
bat
euskaldun delarik orduan trasmisioa %20a da, beste lurraldeetako erdia.
|
|
|
Ohargarri da halere guraso gazteekin, 2 eta 9 urte arteko haurrak dituztenekin, transmisioa hobetzen ari dela, alabaina guraso
|
bat
euskaldun delarik transmisioa %44ekoa da.
|
|
|
Parte hartzaileen artean, 30
|
bat
euskaldun izango dira. Horien artean, aipamen berezia merezi dute Mario Azurza zarauztarra eta Garazi Sanchez getxotarra eta Baita Jatyr Berasaluze ere.
|
|
|
Azpimarratzekoa da, parte hartzaileen artean, 30
|
bat
euskaldun izango ditugula. Horien artean, aipamen berezia merezi dute Mario Azurza zarauztarra eta Garazi Sanchez getxotarra, pasadan astean Portugalen ospatutako proban finalistak izan baitziren.
|
|
|
Arazoak jartzen dizkigute askotan hemen. Eta arraroa da, orain gutxi iragarritako ikerketa
|
baten arabera
euskaldunek lotsa gutxiago baitute biluzik egoterako orduan Estatuko beste leku batzuetako biztanleekin alderatuz.
|
|
|
Zarautzen egon ohi zen udan eta lagun egin zituen, besteak beste, Patxi Untzurruntzaga editorea, Jose Artetxe idazlea, Salbatore Mitxelena euskal idazlea. Rocamorak emandako baimenei esker zabaldu ziren, besteak beste, Orixe
|
baten
Euskaldunak, Salbatore Mitxelenaren Arantzazu poema, Bera Mendizabalen hiztegia.
|
|
|
Aurrerago ikusiko dugunez, hori baino apur
|
bat
euskaldunagoa zen Sabino Uzelaietaren ekimenez sorturiko Radio San Sebastián. Hori izan zen Euskal Herriko estreinako irrati lizentziaduna, 1924ko azaroaren 24an erdietsi baitzuen emititzeko baimena, EAJ adierazlearen baitan.
|
|
|
XIX. mendean desagertutako euskal etxearekin euskal kolektibitatearen euskaltzaletasuna desagertuko zela uste dute orok. Baina egun batean Uruguaira Euskal Herritik joandako gazte talde
|
batek
euskaldunentzat bilgune bat Montevideon egiteko ametsa izan zuen. Handik denbora gutxira beraien ametsa egia bihurtzea lortu zuten, aurreko mendean beste euskaldunek egindako bidea aprobetxatuz.
|
|
|
Ez baldin bagenekien, orain badakigu: munduko herri
|
bat
euskaldun egin zuten hiztunak hil dira eta orain zorioneko gara, dirudienez. Bestalde, hemengoa den beste hizkuntza dela eta, maisuak eta maisuak daude noski, eta nik ez nuke Errenteriakoa aukeratuko auzi honetan, Urepeleko artzaina baizik:
|
|
|
Lurralde hori ez dago Zazpiak Bat ohikoaren barruan, kanpoan baizik. Lurralde hori garai
|
batean
euskalduna zen, orain ez. Honatx filologoaren balizko gogoeta:
|
|
|
Kontuan izanik hemen ez daudela bi hizkuntza komunitate,
|
bata
euskalduna eta bestea erdalduna, baizik eta hemen dauden hizkuntza elkarteak elebidunena eta elebakarrena direla, eta, beraz, elebidunak" erdaldun" ere eta" euskaldun" ere badirela. Galde dezagun zer den gizarte kohesiorako onuragarriagoa:
|
|
|
Baina gertaera nazionalen zerrenda ongi aukeratu
|
batetik
euskaldunak Orreaga hautatzen badu, ez da hainbat hori, frankoen hondamena euskaldunen eskuetan 778an?, izan delako herri txiki eta akosatu batek bere tiranoari inoiz eman ziezaiokeen blastatekorik handiena, beste arrazoi barnekoiaga eta subskonszienteago bategatik baizik, Edipo gazteak aita Laio bilatzeari hurbilago dagoen arrazoi bategatik.
|
|
|
Zer da, haien ustez eta, agian, errealitatean, zorioneko euskaldunon komunitate hori, gastronomia eta kultur elkartea baino? Garai
|
batean
euskaldunak ginen Pirinioetako bi aldetan kantatzen eta dantzatzen zuen herria. Orain, bertsolarien inguruan afaltzen biltzen den komunitatea.
|
|
2010
|
|
|
Euskal herritarra izateko modurik osatuena. Hegemonizazio politiko horrek ahalbidetu du gutxiengo kultural
|
batek
euskaldunak lortutako transmisio linguistikoa. Hala, bataz beste, euskaldunen kopurua %20tik %40ra igaro da bi hamarkadatan.
|
|
|
Jantzien alorrean Maitane Galarraga, Amets Agirre eta Alazne Etxebarria bizkaitarren eta Edurne Ibañez nafarraren presentzia nabarmendu daiteke. Osagarrien atalean bost finalistetako
|
bat
euskalduna da, Clara Cortazar getxoztarra, hain zuzen ere.
|
|
|
Bide batez, Espainiako apezpikuek egokiera izan zuten Euskal Herriko apaizen salaketak gogor kritikatzeko. Dokumentuaren bukaeran Aita Santuaren hitzetara jotzera ausartu ziren, paragrafo
|
batean
euskaldunen miseriak eta hondamenak zurituz:
|
|
|
Berak maiz salatu zuen Gernikako arbola abesten zutenak karlistak zirela, eta ez zutela bere egin foruen erranahia. Gernika adierazgarria zen euskaldunentzat, baina batik
|
bat
euskaldun karlistentzat. Gernika ikurra zen, han zegoen bai Amaiurko salbazioa bai honen infernua.
|
|
|
1995 ikerketan familia euskalduna da bi gurasoek euskara dakitelarik (edo aipatu guraso bakarrak). Familia mistoa edo elebiduna da guraso
|
bat
euskalduna delarik eta bestea erdalduna. Familia erdalduna da bi gurasoak erdaldunak direlarik (edo aipatu guraso bakarra).
|
|
|
Ikasleen lagun multzoetan 10etarik 2 arrunt erdaldunak dira, beste 2 erdi edo osoki euskaldunak eta 6 doi
|
bat
euskaldunak. Zer erran dezakegu?
|
|
|
Baina ezin dugu erran orokorki lagunarteak biziki euskaldunak direnik. Ponderazio bat egiten badugu, laurdena emanez doi
|
bat
euskaldunak direnei, AEKko ikasleen lagunarteen euskalduntasuna %28, 5 da: (%58:
|
|
|
(2) lankidego doi
|
bat
euskaldunak, lankide euskaldun batzurekin;
|