|
2008
|
|
|
Oro har, maiztasuna aipatzen da [Henzen (1947), Marchand (1960), Guilbert (1971, LXXIII), Euskaltzaindia (H E/ 4)?]. Elementu horiek beste izen edo izenon doak baino askoz maizago darabiltzagu beste kategoria lexiko
|
baten
eskuinean hitz eratu bat osatzen. Honek, ordea, delako elementuaren jokamoldearen berri eman dezakeen arren, ez du arrazoia argitzen, ez digu esaten zergatik erabiltzen den horren maiz hitz eraketan.
|
|
2021
|
|
|
Eskola opor guztiak Saint Germain en Layen ematen ditugu anaiak eta biok[...] basoa mugakide duen urbanizazio batean (Erro). Eta badira izen
|
baten
eskuinean ageri direnak ere, adjektiboari dagokion kokapenean: Bera ez zen inoiz Lurretik atera, ez zuen inoiz aukerarik izan planeta mugakide batean zer bizitza mota eraman zitekeen egiaztatzeko (Gorrotxategi).
|
|
|
ume eta kume. Azken honek ‘animalien umea’ adiera hartzen du, eta, gizaki adierako izenei askotan gutxiespenezko ñabardura ematen die; gehienetan beste izen
|
baten
eskuinean ageri da. Ume, ostera, askoz maizago erabiltzen da izen beregain gisa, bai ‘haurra’ esanahiarekin eta bai ‘hazteko adinean dagoen animalia’ adierarekin ere.
|
|
|
8 Sarri beste osagai
|
baten
eskuinean ikusiko dugun arren, izen balioan ere erabiltzen da ‘zale dena’ adieran: Pistatxo koloreak ere gero eta zale gehiago zituen (Cano); Aditu eta zale askok[...] arazoa saihestu eta prozedurak zerrendatzeari ekin diote (Arranz).
|
|
|
Hala ikusi dugu ari bidezko eratorriak aztertzean. Eta hala gertatzen da le/ tzaile duten eratorriekin ere, bizigabea ere izan daitekeen beste izen
|
baten
eskuinetara ager daitezke izen horren ezaugarri bat adierazteko, adjektiboek egin ohi duten modura (seme hondatzaile, asmo eragile, mihi enganatzaile, emakume saltzaile...) (§ 7.1.3c). Ohart gaitezen asmo eragile edo mihi enganatzaile diogunean ‘eragiten duen asmoaz’ eta ‘engainatzen duen mihiaz’ ari garela; hots, tzaile atzizkiak bat egiten du ezkerrean ageri den izenarekin, biek biltzen baitute ‘agentea’ Halakoak dira beste hauek ere:
|
|
|
Izan ere, Euskaltzaindiaren Hiztegiak bi kategoria ematen dizkio erdi lexemari. Izena da batetik, beste izen
|
baten
eskuinean ageri dena, eta" mutur edo ertzetatik distantzia berera dagoen puntu edo aldea" adierazten duena: erdi prezioan (saldu), erdi lanak, erdibide.
|
|
|
Gazte oro larunbatero ateratzen da; Gazte orok uste du...; Gazte ororekin joaten da. 2 Artikulu plurala hartzen duen izen sintagma
|
baten
eskuinean: Gazteak oro larunbatero ateratzen dira; Gazteek oro uste dute...
|
|
|
– Izen
|
baten
eskuinean edo ezkerrean: Aita Sainduak berak larderiatzen ahal duela laiko nornahi (Xarriton); Azken batean, nornahi emakume delarik ere, hemendik at dago (Larrañaga).
|