|
2006
|
|
|
Baldin eta gure datuen arabera 81 epealdian 66.028 euskaldun gehiago lortu baziren horietatik helduen euskalduntzearen ekarpen zuzena% 34’15a dela estima daiteke. Horrela helduen euskalduntzeari esker 81 epealdiko hazkundearen heren
|
bat
baino gehiago azal daitekeela azpimarratu nahi dugu.
|
|
|
81 epealdiko hazkundearen heren
|
bat
baino gehiago azal daitekeela azpimarratu nahi dugu"
|
|
|
Hori egia bada ere ez dituzte hizkuntz arazoa duten herrialde guztietan hiztunen erroldak edo zentsuak burutzen; Belgika adibidez. Beste batzuetan mende
|
bat
baino gehiago Zentsu eta Udal erroldetan hizkuntzari buruz galdezka aritu dira, Gales kasurako. Horrela pentsa genezake hizkuntz politikarako hobea dela Galesen eredua Belgikarena baino.
|
|
|
" Ez dituzte hizkuntz arazoa duten herrialde guztietan hiztunen erroldak edo zentsuak burutzen; Belgika adibidez. Beste batzuetan mende
|
bat
baino gehiago Zentsu eta Udal erroldatan hizkuntzari buruz galdezka aritu dira, Gales kasurako. Horrela pentsa genezake hizkuntz politikarako hobea dela Galesen eredua Belgikarena baino.
|
|
2007
|
|
|
EAEko euskaltegi eta autoikaskuntzarako zentroetan ikasten duten ikasleen kopuruak gorabehera
|
bat
baino gehiago izan du urteetan zehar. Horrela, HABEk euskaltegien datuak prozesatzen dituenetik (1985 ikasturtetik), 1995 ikasturtea izan da ikaslerik gehien ezagutu duena:
|
|
|
EAEko euskaltegi eta autoikaskuntzarako zentroetan ikasten duten ikasleen kopuruak gorabehera
|
bat
baino gehiago izan du urteetan zehar. Horrela, HABEk euskaltegien datuak prozesatzen dituenetik (1985 ikasturtetik), 1995 ikasturtea izan da ikaslerik gehien ezagutu duena:
|
|
2008
|
|
|
Proiektuak/ Produktuak eremu
|
batean
baino gehiagotan sailkatu daitezkeenez, errepikapen batzuk agertzen dira.
|
|
|
Itzulpen automatikoaren kalitatea neurtzeko kontuan hartu behar da funtsezko ezaugarri hau: esaldi bat ondo itzultzeko aukera zuzen
|
bat
baino gehiago dago. Beraz, nola jakin daiteke modu automatikoan egindako itzulpen bat ze puntutaraino zuzena den ala ez, ez badugu balizko itzulpen guztien zerrenda?
|
|
|
1951ez geroz, Frantziako lurraldeetako hizkuntzei aldeko berrogeita hamar
|
bat
baino gehiago lege proposamen aurkeztu izan dira Assemblée Nationale delakoan, hizkuntza horiek lege onarpena izan dezen, edo konstituzioaren 2 artikulu hori emendatzeko edo aldatzeko, edo Eskualdeetako edo Eremu Urriko Hizkuntzen Europako Gutuna berrestarazteko. Gehienak ez dira eztabaidatuak izan ere; izan zirenak denak baztertuak izan dira.
|
|
|
Euskadin, 1993ko Euskal Eskola Publikoaren Legeak bere 18 atalean dio: " Euskara eta gaztelania nahitaez sartuko dira euskal eskola publiko1951ez geroz, Frantziako lurraldeetako hizkuntzei aldeko berrogeita hamar
|
bat
baino gehiago lege proposamen aurkeztu izan dira Assemblée Nationale delakoan, hizkuntza horiek legeonarpena izan dezen, edo konstituzioaren 2 artikulu hori emendatzeko edo aldatzeko, edo Eskualdeetako edo Eremu Urriko Hizkuntzen Europako Gutuna berrestarazteko.
|
|
|
Identitate frankofonoa zertxobait altua da, baina komunitate anglofonoan sartzeko nahia komunitate frankofonoan sartzeko duten nahia bezain sendoa da. datuetan oinarrituz gero, ordea, Quebecen 591.380 ingeles hiztun zeuden, probintziako biztanleriaren %8, 3 soilik (Jedwab, liburuki hau). Nazioarteko estandarrak jarraituz gero, Quebeceko komunitate anglofono guztiak 4b irudiaren beheko koadranteetan kokatzera joko luke
|
batek
baino gehiagok, gutxiengo hori Quebeceko biztanleria osoaren erdia baino askoz ere gutxiago delako. Hala ere, guk egindako azterketa honetan Quebeceko komunitate anglofonoen bizindarra aztertzerakoan, komunitateak elkarren artean alderatuko ditugu, eta ez probintzian frantsesa ama hizkuntza duen gehiengo zabalarekin.
|
|
|
Arestiko baieztapena oinarritu lezaketen adibideak badira,
|
bat
baino gehiago. Hona horietako bi:
|
|
|
ETB2n ikusten dira produktu batzuk, ETB1en beste batzuk. Euskarazkoari gagozkiolarik, euskaldun
|
bat
baino gehiago ezagutzen dugu denok, den denok, umeentzako programen gaindosiarekin kexu dena, edo kirolekin. Ildo horietan bietan, gantza ugari lotu zaizkio euskarazko telebista publikoari gerrian.
|
|
|
Ikerketaren emaitza kezkagarrienak dira horiek, gure ustez. Adin tarteen joera desberdinen arrazoi nagusia zein den azaltzerakoan, telebistarentzat, behintzat,
|
batek
baino gehiagok esango du euskal telebisten eskaintzan, programazioan, bilatu behar dela. Arrazoibide horri jarraituz, ETB1ek eskaintzen duena zaharragoentzat erakargarriagoa litzateke gazteagoentzat baino, eta horrek azalduko luke telebistaren kontsumo ohitura euskaldunagoa edo erdaldunagoa izatea adin tarte bakoitzean.
|
|
|
Esan nahi baita portzentaje horretan gertatzen dela alderik handiena ezagutza eta erabilpenaren artean. Laburrean esateko, atalase puntu horretaraino ezagutzaren hazkunde tasa handiagoa da erabilpenarena baino (euskaldun berri bakoitzeko ez da erabiltzaile bat irabazten, gutxiago baizik) eta atalase puntu horretatik aurrera alderantziz gertatzen da, erabilpen hazkunde tasa handiagoa da ezagutzarena baino (hau da, euskaldun berri bakoitzeko erabiltzaile
|
bat
baino gehiago irabazten da).
|
|
|
1 Edozein hizkuntza politikak, atalase maila hori ahal den bizkorren gertatzea bilatu behar du, handitu egin behar baita euskaldun berri bakoitzeko erabiltzaile
|
bat
baino gehiago lortzen den bitartea. Izan ere tarte hori da eraginkorrena euskalduntze politiketan (izan helduen euskalduntzea, izan hezkuntza sistema bidezko euskalduntzea) inbertitzen denarentzat.
|
|
|
Atalase puntu horretaraino ezagutzaren hazkunde tasa handiagoa da erabilpenarena baino (euskaldun berri bakoitzeko ez da erabiltzaile bat irabazten, gutxiago baizik) eta atalase puntu horretatik aurrera alderantziz gertatzen da, erabilpen hazkunde tasa handiagoa da ezagutzarena baino (hau da, euskaldun berri bakoitzeko erabiltzaile
|
bat
baino gehiago irabazten da).
|
|
|
Edozein hizkuntza politikak, atalase maila hori ahal den bizkorren gertatzea bilatu behar du, handitu egin behar baita euskaldun berri bakoitzeko erabiltzaile
|
bat
baino gehiago lortzen den bitartea.
|
|
|
Hizkuntza ofizial
|
bat
baino gehiago duten komunitateetan, legeen bidez arautzen eta zigortzen da erabilera Maila teorikoan bai, gutxienez Baina, legeetatik haratago, badaude zenbait faktore herritarrei, hainbat gizartetestuingurutan, hizkuntza baten edo bestearen alde eginarazteko Hizkuntza bat hizkuntza hori ezagutzen dutenekin komunikatzeko tresna da, jakina. Baina hizkuntzaren ezaugarri nagusia horixe den arren, hizkuntza bat ez da tresna soila, jendeak bere nortasuna adierazteko erabiltzen duen funtsezko moduetako bat ere bai baita (Adell 2003).
|
|
2010
|
|
|
• hizkuntza
|
bat
baino gehiago ofiziala, baina ofizialtasuna lurraldeka dago banatuta lurraldetasunaren printzipioan oinarritutako eredua. hizkuntza lurraldeari mugak ezartzen zaizkio. adibidez: belgika, Suitza...
|
|
|
Beste kontu bat da gizarte bateko pertsonak hizkuntza
|
bat
baino gehiago ezagutzea, eta beraz, elebidun edo eleaniztun izatea. Baina ez ditzagun gauzak nahasi.
|
|
2011
|
|
|
" zeru" hitza ez da aipatu ere egiten. zergatik? esplikazio hipotesiak
|
bat
baino gehiago izan litezke: a) halakorik ez delako izaten, ez hemen eta ez inon; b)" zeru" soziolinguistikoa zer den esan beharrik ez dagoelako, argiaren argiaz; c) momentuz ez dagoelako hartan pentsatzeko ere aukera praktikorik eta, beraz, horretan jardutea une uneko eginbehar larriei ihes egitea delako29 zail da, artikulua idatzi eta handik 34 urtera, errenteriarrak orduan esan zuena zergatik esan zuen erabat argitzea. kontua da aukera posible bi, ez hiru, ikusten zituela berak irispidean, euskararen geroari zegozkionetan:
|
|
|
buruan eta, atentzioz irakurtzen bazaio, luman. Formulazio sinkretiko horri aplikazio
|
bat
baino gehiago eman dakioke: ezagunenetako bat, eta luzera begira definizioz iraunkorrena, diglosia. horregatik dio koldok, nahiago duela diglosiaren purgatorioa ghetto aren infernua baino. oker nabil agian, berriro diot, bere hitzak interpretatzeko orduan. horrela ateratzen zaizkit niri, ordea, kontuak. esplikazio hoberik duenak, azal beza mesedez.
|
|
|
" diglosia" diogunean zer diogun, eta zer ez, argitzen saiatzeko. horretarako eta, 2008ko ohar iruzkin hartan esaten nuen moduan," bilaketa horretan xahutu behar genuke (elako)(...) gure indar intelektualaren eta adostasun bilaketaren parte nagusia, euskararen etorkizuna baldin badugu kezka gai eta amets". Bilaketa horrek alderdi
|
bat
baino gehiago du: lehenengoa, kronologiaz bederen lehenengoa, terminologia
|
|
|
Saio
|
bat
baino gehiago egin da izan mundu zabalean, azken mende erdi honetan, diglosiaren inguruko adostasun terminologikokontzeptuala (erabatekoa ez bada oinarrioinarrizkoa bederen) eskuratzeko (azkena 2002an, aurrerago ikusiko dugunez). Alferrik izan dira orain arteko saioak, eta aurrez n definizio diferente zeuden lekuan n+ 1 (n+ m) definiziorekin bukatu izan dugu halakoetan, sarri asko.
|
|
|
Teoriatik tiraka – Mikel Zalbide bera argitzea. egundoko nahaspila daukagu, izan ere, hitz horren. egia da ez garela bakarrak munduan, hanka horretatik herren egiten dugunak: beterik dago atzerriko bibliografia teknikoa ere, aldez edo moldez, diglosia kontzeptuaren formulazio dibergentez eta, are, bateraezinez. hori dela-eta saio
|
bat
baino gehiago egin da izan mundu zabalean, azken mende erdi honetan, diglosiaren inguruko adostasun terminologiko kontzeptuala (erabatekoa ez bada oinarri oinarrizkoa bederen) eskuratzeko (azkena 2002an, aurrerago ikusiko dugunez). Alferrik izan dira orain arteko saioak, eta aurrez n definizio diferente zeuden lekuan n+ 1 (n+ m) definiziorekin bukatu izan dugu halakoetan, sarri asko.
|
|
|
besteren gaitzak ez gaitu, izan ere, apurrik apurrenean sendatuko. has gaitezen beraz errazenetik: terminologiazko ohar xumeetatik. hitz batek adiera bi, hiru edo gehiago izatea ez da, berez, salbuespen larria. hizkuntza orotan izan ohi dira hitzak, eta ez gutxi, adiera
|
bat
baino gehiago dutenak. hitz horiek polisemikoak direla esan ohi da. polisemia ez da berez, euskaraz zein erdaraz, inolako nobedade eta inolako kalte. kasu guztiak ez dira ordea berdinak. Are gehiago:
|
|
|
Adiera popularraren kontu hori ez da hemengoa bakarrik, bestalde: beste hainbat hiztun elkartetan ere (motibo jakinengatik, ez kasualitate itsuz) agerikoa (izan) da adiera konnotatibo hori. b) Diglosiaren adiera teknikoaren barruan ere joera
|
bat
baino gehiago nabarmentzen dira.
|
|
|
Teoriatik tiraka ez dago dudarik: hemendik ehun urteko euskara, bizirik ateratzen bada, oraingoaren aski diferentea izango da eta, seguruenik, euskara mota
|
bat
baino gehiago izango ditu bere baitan. euskara mota asko edo, zehazkiago, euskara euskaratik erdal euskarara doan continuum batean kokatu ahal izango diren aldaera diskontinuoak. Amaiera aldean, aipatzen den" limited extent of formal vs. informal english stylistic variation" hori ere probetxuz analiza liteke gure artean gero eta presenteago dagoen euskara motx, uniformatu, gatz piper handirik gabearekin konparatzeko. oraingoz, ordea, besterik dugu eskuartean eta continuum kontuari, horregatik, ez diogu aurrez aurreko atentziorik eskainiko gaurkoan155.
|
|
|
3.3 Diglosiaren osagaiak, bere atributu edo ezaugarriak zertan datoz bat Ferguson eta Fishman, diglosia definitzerakoan? Aditu
|
bat
baino gehiago saiatu da amankomuneko ezaugarri horiek, batak eta besteak berdin edo berdintsu azaltzen dituzten osagai nagusi horiek, zehazten. Alan hudson bera horretan saiatua da, inoiz, eta honela atera zitzaizkion kontuak (Alan hudson in paulston eta Tucker 2003:
|
|
|
3.3.5 Diglosia ez da gatazka iturri nabarmen hizkuntza kontaktuak, elkarren pegante dauden hizkuntza biren ukipenak, ondorio
|
bat
baino gehiago izan ditzake perspektiba soziozentrikotik: " language maintenance, language shift edota, beste neurri eta dimentsio batean, language spread eta, azkenik, ahuldutako hizkuntza indarberritzea edo RLS". hizkuntza kontaktu guztiak ez dira, per se, language shift. ez dira ezinbestean, orobat, language conflict. hala gertatzen da" iturri beretik" datozen hizkuntza ahaideekin eta hala, orobat, arras iturri bereizietatik datozenekin. hala esana digu hudson ek (in
|
|
|
Ez dago dudarik: hemendik ehun urteko euskara, bizirik ateratzen bada, oraingoaren aski diferentea izango da eta, seguruenik, euskara mota
|
bat
baino gehiago izango ditu bere baitan. Euskara mota asko edo, zehazkiago, euskaraeuskaratik erdal euskarara doan continuum batean kokatu ahal izango diren aldaera diskontinuoak.
|
|
|
Bestalde, kalean (tabernan, dendan, kiroldegian, elizan, soziedadean) gogor eutsi behar zaio euskarazko jardunari. hori ere ez da zeharo ezinezkoa, kontzentrazio demografikoaren ikuspegitik. Badaude ordea motiboak (klusterraren kale neurketak, kasu), kale giro horretan orain arte arnasgune sendo izandako
|
batean
baino gehiagotan atzerabide nabarmena gertatzen ari dela uste izateko. hor dago, konkretuki, lehentasun esparru argia.
|
|
|
Militantziaren kontzeptu hori oso da labankorra, zientzia eraiki nahi denean. ez da errazegi alboratzea komeni ordea. zientziaren ikuspegitik ondo asmaturik dagoena ona da, asmatzaileak aski interes partisanoak izanik ere tarteko96 ekarpenaren kalitateak eman ohi du azken epaia, ez motibazioak. Izen
|
bat
baino gehiago eman izan zaio orientazio horretako ikerketaeta ikertzailemultzoari. Beraiek beren burua nola izendatu izan duten begiratzen badugu," sociolinguistique périphérique" (Lafont 1982:
|
|
|
bide propio bat seinalatu zuen.
|
Batek
baino gehiagok aitortu dio hori, geroztik, eta iritzi horretakoa naiz ni ere. uharte (partzial) bat da Txepetx, alde horretatik, diglosiaren inguruko katalan konstruktuen eta gure tresneria kontzeptual arruntaren artean. Alferrik joango gara 1974ko bere artikulu sakonera, gure arteko diglosiaren ezaugarri asko bilatzera139 esplikazioa argia da:
|
|
|
Biei egin diegu kasu nahiz eta, aurrera begira, hitzaren adiera teknikoa zehaztea den gure jomuga5 Adiera popularraren kontu hori ez da hemengoa bakarrik, bestalde: beste hainbat hiztun elkartetan ere (motibo jakinengatik, ez kasualitate itsuz) agerikoa (izan) da adiera konnotatibo hori. b) diglosiaren adiera teknikoaren barruan ere joera
|
bat
baino gehiago nabarmentzen dira6 Funtsean adar nagusi bi bereizi izan dira: diskurtso soziolinguistiko teoriko arrunta batetik, eta diskurtso politiko ideologiko jakinaren gidaritzapean eraikitakoa bestetik.
|
|
|
Saio onik egin denik ez dago ukatzerik. Azken mila urteetako errepaso argigarririk ere egin da tartean, eta unealdi historiko jakinetako" argazki" gisako azalpen sakon
|
bat
baino gehiago eskaini digute. Fr. Vallverdú ren 1970eko Dues llengues, dues funcions?, 1973ko El fet lingüistic com a fet social, 1979ko La normalització lingü� stica a Catalunya, 1980ko Aproximació cr� tica a la sociolingü� stica catalana, 1981ko El conflicto lingü� stico en Cataluña:
|
|
|
Nolanahi ere, gauza bat dago argi: ...1959ko artikulu hark erabateko zabalkundea izan zuen unibertsitate giroan, AeBn eta handik kanpora, eta gogoeta zein ikerketa ugari sortu izan du urte luzez," hizkuntza eta gizarte" bikotea zientzia arauz landu nahi dutenen artean. erakarmen intelektual horri zor zaizkio, besteak beste, gorago aipatu ditugun milaka erreferentzia bibliografikoak. diglosiaren kontzeptu lanketa horrek lerro
|
bat
baino gehiago izan ditu, 1959tik hona: ezagunenak, eta geroago gogoangarrienak, honako hauek:
|
|
|
Berdin du bere ustez h eta L horiek hizkuntza beraren bi aldaera izatea (tartean, bata aldaera formal jasoa eta bestea dialektozko hizkera arrunta), edo bi hizkuntza bereizi. ...zio soziofuntzionala argia baldin badu kodebikote horretaz baliatzen den hiztun elkarteak81 egitura desberdintasun txikienetik zabalenera, dena izan liteke diglosia, baldin" the linguistic differences must be functionally distinguished within the society" horrezaz gainera, dimentsio linguozentrikoaz amaitzeko, bai L kodeak eta (Ferguson enean ez bezala) bai h kodeak aldaera edo hizkuntza
|
bat
baino gehiago izan ditzake bere baitan82 puntu honek eztabaida handiak sortu eta sortzen ditu. horixe da ordea, euskaldunoi dagokigunez, entenditzen eta onartzen errazena. Bai endoglosia eta bai, bereziki, exoglosia interes biziko formulazioak ditugu. gure arteko eztabaida eta desadostasun giroari dagokionez, halere, bistan da bigarrena (euskara erdaren arteko diglosia) dela askogatik interesgarriena. b) Ferguson-en baitako laugarren dimentsioari ere, jarrerekin eta, bereziki, prestigio kontuekin lotua dagoen dimentsioari alegia, leku mugatua aitortzen dio Fishman-ek:
|
|
|
ATAriKo y gizarte zientzietan, ekonomian, Soziologian, psikologian eta Soziolinguistikan ere, gaur arte, behintzat, ez dago legerik. hau da, ez dago modu jakinik gertaera bat, edo batzuk, nolakoak izango diren jakiteko erabateko zehaztasunez. Iraganeko fenomenoak nola eta zergatik gertatu izan diren, agian, azal dezakegu. edozelan ere, kasu horietan ere, azalpen
|
bat
baino gehiago izatea ohikoa da.
|
|
|
Adibidez, erabateko konbentzimenduz aldarrika dezakegu edozein hizkuntzaren biziraupenerako eredu estandarra izatea ezinbestekoa dela. halere, eredu estandarra zeukaten hizkuntza
|
bat
baino gehiago galdu izan dira. wilhelm humboldtek edo Miguel de unamunok argudioak eta arrazoiak bazeuzkaten esan ahal izateko euskara galduko zela, erabiltzen zituzten arrazoiak, datu, analisi eta euren garaiko teoria sendoetatik eratorriak ziren-eta. euskara, ordea, ez da galdu. gizarte zientzietako ikertzaileak badaki jakin bere metodoa mugatua dela eta ez diola erabateko bermerik eskaintzen g...
|
|
|
" diglosia" kontzeptuaren kasuan gertatzen den bezala" kritika" kontzeptuak adiera
|
bat
baino gehiago ditu, kasu honetan noski artikulu zientifikoa izanik bere adiera zientifikoan ulertzen da: kritikatzea da, hain zuzen ere, ikuspegi zientifiko eta kontrastatu batetik abiatuz, iritzi bat ematea zalbideren artikuluari buruz, bere alde onak eta ez hain onak azpimarratuz. hori da egiten saiatuko garena hemen, nahiz eta egia izan artikuluaren egileak, zalbidek, traiektoria askoz luzeagoa eta sakonagoa eduki soziolinguistikan lerro horiek idazten dituenak baino. orokorrean zalbideren lana oso baliagarria da," diglosia" kontzeptuaren inguruko gogoeta teoriko hain sakonik gutxi dago soziolinguistikaren esparruan eta ez dut ezagutzen besterik euskararen esparruan.
|
|
|
Soziolinguistikak zein beste kontzeptu askok adiera
|
bat
baino gehiago badute, zergatik ez diglosiak berak ere?
|
|
|
Soziolinguistika kontzeptutik bertatik hasita ere, termino horren adiera
|
bat
baino gehiagorekin egiten dugu topo. horrela, Fishmanek soziolinguistika eta hizkuntzaren soziologia baliokidetzat jotzen baditu ere, beste egile asko uste ezberdinekoak dira: soziolinguistikaren langaiak askoz zabalagoa direla diote, diziplina bakar baten eremuan sartzen direnak baino. hots, diziplinartekotasunetik landu beharreko gaiak dira soziolinguistikaren baitakoak, askoren iritsiz, ez soilik soziologiatik. ez da kasualitatea izango giza eta gizarte zientzietan hainbat kontzepturen adiera anitz gertatzea.
|
|
|
Soziolinguistikak zein beste kontzeptu askok adiera
|
bat
baino gehiago badute, zergatik ez diglosiak berak ere?
|
|
|
Iritzi emaile
|
batek
baino gehiagok, aurrez aurre edo zeharka, azaldu du horren kezka edo ustea2 Baliteke hala izatea, nik besterik sinestu arren. emaiogun beraz begiratua, axalekoa izango bada ere. Ikus dezagun nostalgia kontu hutsa den, ala ez, hemen eta orain diglosiaz jardutea.
|
|
|
Jordi Solé i Camardons – Irudimen eta heziketa soziolinguistikoa. Herrialde Katalanetan heziketa soziolinguistikoa dibulgatzea eta lantzea hizkuntza
|
bat
baino gehiago hitz egiten dituzten etorkinen gorakadak eragindako aldaketa aukera bat izan daiteke hezkuntzako hizkuntza politika berriz pentsatzeko eta hobetzeko. Beraz, aldaketa irudimen soziolinguistikoarekin (eta indarrarekin) egiten bada, AukerA bat izan daiteke. ziur nago etorkizunean askoz ere gehiago sakondu litzatekeela ikasleen hizkuntza motxilaren aprobetxamenduan. horretarako, eeMBren proposamenak eta, bereziki, Hizkuntzen Portfolio Europarra eta hizkuntza biografia bezalako jarduerak aprobetxatu behako dira. ez dira gutxietsi behar hizkuntzak ikasteko euroComrom eta antzeko proposamenak, hizkuntza senean eta iraunkortasun soziolinguistikoan oinarritutako sistema baita. hEziKETA SoziolinguiSTiKo BAT BEhAr DA y zergatik behar da heziketa soziolinguistiko bat?
|
|
|
Hizkuntza
|
bat
baino gehiago hitz egiten dituzten etorkinen gorakadak eragindako aldaketa aukera bat izan daiteke hezkuntzako hizkuntzapolitika berriz pentsatzeko eta hobetzeko.
|
|
|
2 inKESTAK erabilitako galderak aztertu ditugu. Metodologiaren ikuspegitik, baliozkotasun arazo
|
bat
baino gehiago egon daiteke eta erantzun zuzenak, nolabait, iradokitzen direla sumatu daiteke. erantzunak ikusterakoan, ordea, harriturik geratu gara. gehiengo batek (%54) onartzen du euskara dela lengua por excelencia de los vascos. gehiengo erlatibo batek (%43a %37ren aurrean) ez da bat etortzen ondorengoarekin: Gero eta jende gehiagok (egiten du protesta) euskara inposatzen ari direla uste duelako. gehiengo zabal bati (%84) iruditzen zaio euskara galtzea arazoa dela —ezezko eran zegoen esamoldea— gehiengo nabarmen batek (%64) ez du uste euskara zama denik enpresentzat eta merkatarientzat.
|
|
2012
|
|
|
Aipatuko diren arrazoi eta motibazio hauek, parte hartzaile bakoitzaren baitan ulertu behar dira. Beraz, aldagai
|
bat
baino gehiago pilatu daitezke edota beste arrazoi batzuk ere egon daitezke. Auzokideei dagokienez, hauek dira parte hartzeko arrazoietako batzuk:
|
|
|
egia da, matrize sinboliko oinarrizkotik harago (demagun halakorik dela), beste batzuk erabili ahal ditugula, esaterako: hizkuntza
|
bat
baino gehiago dakizkienak hauta dezake zein erabili. Are gehiago, hizkuntza bakarra dakien horrek ere baditu mintzaira mota asko, mintzaira bera moldatuko du, erretorika onean bezala, solaskideak liluratzeko.
|
|
|
Lehenik eta behin, hizkuntza alternantziarena aipatu behar da. Hiztun batek, hitz hartze berean hizkuntza
|
bat
baino gehiago erabiltzen
|
|
|
bietatik ekarritako datuak uztartuz eta elkarrekin aztertuz, hobeto, sakonago, fidagarritasun handiagoarekin ezagut dezakegu euskararen egoera eta bilakaera zein izan den, iturri bakarretik edanez baino. Angelu
|
batetik
baino gehiagotatik egindako argazkiek aberastu egiten baitute, inolako ezbairik gabe, ezagutza ahalegina. Horixe saiatuko gara egiten, hain justu, ondoren datorren artikuluan:
|
|
|
Zutabeok sendotzeko, baina, erabaki
|
bat
baino gehiago hartu da. Nik neurri zehatz hauek aipatuko nituzke:
|
|
|
Helburu handia da euskarak duen edo izan dezakeen pertsuasio eraginkortasuna aztertzea, eta bide horretan egin dugun aurreneko urratsa da honako hau. Irudipena dugu gaiarekiko hurbilketa
|
bat
baino gehiago egin dugula, baina beharrezkoa izango dela gero, haratago joateko, bestelako ikerketa teknikak baliatzea, aurrerago hobeto azalduko dugunez.
|
|
|
Gizarte batek, hizkuntza bi edo gehiago ukipenean dituenean, norabide
|
bat
baino gehiago har dezake: mintzaldaketaren prozesu baten bidez hizkuntza ordezkapeneko bidean abiatzea edota ahuldutako hizkuntza indarberritzea (HINBE).
|
|
2013
|
|
|
" Elebitasunaren hori sekulako gezurra da(...) elebitasun sozialari dagokionez. Iruditzen zait hizkuntza hegemoniko bakarra behar genukeela, nahiz eta norbanakook hizkuntza
|
bat
baino gehiago erabiltzeko gai izan(...) Nik neure aldetik, hauxe nahi nuke: Euskal Herri osoan euskara hutsean bizi ahal izatea".
|
|
|
Alabaina, euren egoera soziopolitikoa ikaragarria da, izugarria: bortizkeria etengabeak(
|
bat
baino gehiago baitira), leku-aldatze behartuak, desjabetze arrazoigabeak eta miseria gorria.
|
|
|
Horrekin, ikerlanen azterketa eta sailkapen ahaleginen konplexutasuna areagotzen da. Hemen bildutako azterlanetatik askok, gai
|
bat
baino gehiago jorratzen dute, euskal ikerkuntza soziolinguistiko lanen edukiak gehienetan ez direlako monografikoak izaten eta, hortaz, horien sailkapena zaildu egin zaigu. Hala ere, gaien arteko teilakatzea edo gainjartzea ezinbestekoak
|
|
|
6 Ikerlan bakoitzean ikergai
|
bat
baino gehiago ager daitekeenez, aipamenen guztizko kopurua ez dator bat ikerketa kopuruarekin.
|
|
|
Baina, telebista iritsi zenetik, katalandunek, etxeko egongelan senide gaztelaniadun
|
bat
baino gehiago eduki dute: izan ere, ezagutzen duten unibertsoa gaztelaniara bikoiztuta dute, eta horrek sarbidea ematen die hizkuntza horretako barietateeta erregistro sorta guztira.
|
|
|
Horretarako, lehenik eta behin gure ikerketaren helburuak zehaztu ditugu eta lau izan dira finkatutako helburuak. Hasteko, gauza jakina da hizkuntza
|
bat
baino gehiago ukipenean egotea ohiko gertaera dela munduan zehar eta egoera bakoitzak bere ezaugarriak izan ohi dituela. Gure ikerketa euskara nagusi den testuinguru batean gauzatu dugu (Azpeitian), baina hala eta guztiz ere bi hizkuntza edo gehiago ukipen egoeran dauden ingurune bat da.
|
|
|
Azpeitia soziolinguistikoki oso euskalduna den testuingurua da, baina hala ere hizkuntza
|
bat
baino gehiago elkarreraginean dauden testuinguru bat da, munduko toki asko bezala. Munduan zehar herrialde askotan aurki daitezke harremanetan dauden bi hizkuntza edo gehiago (Todeva & Cenoz, 2009).
|
|
|
Hizkuntza
|
bat
baino gehiago kontaktuan daudenean, hainbat fenomeno sortzen dira harreman horren ondorioz. Eta gehien aztertu den fenomenoetako bat kode aldaketarena (code switching) izan da (Esnaola, 2000; Edwards, 2008).
|
|
|
Hizkuntzaren aldaera berri horren ezaugarriak sailkatzeko ahalegin
|
bat
baino gehiago egin izan dira. Esaterako, Varnhagen eta bere kideek (2010) berehalako mezuetan (txat) erabiltzen den hizkuntza aztertu dute eta hizkuntza berri horri dagozkion ezaugarrien artean 14 motatakoak aurkitu eta hiru multzotan sailkatu dituzte:
|
|
|
Eta filmak ere gaztelaniaz ikusi ohi dituztela esan dute. Gainera, ikasle talde
|
bat
baino gehiagotan esan dute telebistan entzuten dituzten esapideak beren eguneroko jardunean txertatu ohi dituztela.
|
|
|
Eta horrek nahitaez Block ek (2007) deskribatzen duen superlingual izaera ematen die. Alegia, hizkuntza
|
bat
baino gehiago jakiteak hiztuna hizkuntza horietako bakoitzean semilingual izango zela iruditzen zitzaienen kontra, hiztun hori superlingual dela esaten du Block ek. Hizkuntza errepertorioan daukan aberastasuna eta hori testuinguru bakoitzera egokitzeko daukan gaitasuna kontuan hartuta.
|
|
|
Mundu globalizatu honetan, eleanitza izatea ezinbestekoa da lanbide askotarako. Multinazionalek hizkuntza
|
bat
baino gehiago menperatzea eskatzen dute kontratatzeko orduan, eta oso baloratzen da hainbat hizkuntza ikasteko gaitasuna; batetik, lanerako oso baliagarria delako, bestetik, profesionalaren adimen gaitasuna frogatzen duelako.
|
|
|
...a naiz. c) Ezinbestekoa da euskararen sustapenean diru publikoa gastatzea. d) Euskara dagoeneko ez dago desagertzeko arriskuan. e) Euskara landa eremuko hizkuntza bat da. f) Ez litzateke euskararen berreskurapenean dirua inbertitu. g) Gure udalak diru gehiago inbertitu luke euskararen berreskurapenean. h) Euskara berez berreskuratuko da belaunaldi berriak ikasten ari direlako. i) Euskara hizkuntza
|
bat
baino gehiago da, nortasun adierazle bat da.
|
|
|
Bloke hau bukatzeko, honako baieztapen hauxe egin nien: " Euskara hizkuntza
|
bat
baino gehiago da, nortasun adierazle bat da". Kasu honetan, iritzien balantza aldeko jarrera dutenengana makurtu zen, galdetutako herritarren %80k ados edo guztiz ados erantzun baitzuen.
|
|
|
17 grafikoa. Euskara hizkuntza
|
bat
baino gehiago da, nortasuna adierazle bat da
|
|
2014
|
|
|
euskaldunen kontzentrazio demografikoa eta generazio arteko transmisioa ematen diren guneak batetik eta; demografia aldetik euskara" bere kabian" sentitzen den bilgunea, inork xaxatu eta eraso gabe" etxeko jaun" sentitzen den eremua (Zalbide, 2009), bestetik. Horiek horrela, guk lotura estua ikusi izan diogu, euskalgintzako ordezkari
|
batek
baino gehiagok erabili izan duen Gramscik hedatutako hegemonia (Gramsci, 2007) kontzeptuarekin. Edota hitz lauagoak erabiliz, euskara nagusia den edo normalizatua dagoen eremuekin.
|
|
|
Identitatea modu honetara ulertzeak, ildo berri bat zabaldu du euskal soziolinguistikan (Hernández 2007, Kasares 2013), hizkuntzarekiko loturan gertatzen diren fenomenoak, hizkuntzaren planotik haratago, modu konplexuagoan ulertuz eta aztertzeko bideak zabalduz: identitatearen poliedroaren alde
|
bat
baino gehiago baldin badago, zuzenean ala zeharka hizkuntzari lotua (funtsean, identitatearen alde guztiak elkarreraginean garatzen baitira), badira hizkuntzari zuzenean lotuta egon ez arren (soziolinguistika klasikoak lotura ulertzen duen moduan), hizkuntzaren erabileran eragiten duten identifikazio esparruak ere. Alegia, hiztunek euskaraz edo erdaraz egiten dutenean hizkuntzaz haratagoko ezaugarri ekonomiko sozial kulturalei loturiko identitate ezaugarriak adierazten ari direla uler liteke.
|
|
|
Esan beharrik ez da, IEHko testuinguruan BE dela eskolaz kanpoko aisialdi eskaintza antolatuan hasi eta buka euskaraz gara litekeen jarduera bakarra ez bada, bakarrenetakoa (Coyos & Baxok 2010). Baina BE denbora tarte horretan euskaraz hitz egin ahal izateko espazio
|
bat
baino gehiago da: bertan gazteek elkarrekiko harremanak euskaraz garatzen dituzte, euskaraz sortzen dituzte (bertan elkar ezagutuz gero), edo euskarara birmoldatzen dituzte (lehenago elkarren artean frantsesez eginez gero).
|
|
|
2 Herri hizkeren garrantzia azpimarratu dute eta herri txikiak euskararen helduleku nagusi direla adierazi dute. Azpeitian herriko hizkera bizi bizirik dago, baina hitanoa ahultzen ari dela esan du
|
batek
baino gehiagok; bereziki, nesken noka.
|
|
|
Interesgarria eta garrantzitsua litzateke eskolan euskararen, lekuko lekuko hizkera eta euskara batuaren nozio hauek guztiak lantzea.
|
Batek
baino gehiagok ez du euskara batua gustuko, ez dute aldaera horrekiko jarrera baikorrik adierazten. Gaztelaniarekiko ere atxikimendu oso txikia dute gazteek, naiz eta garrantzitsua dela esaten duten.
|
|
|
Agendan hobetzeko puntuak ikusten dira, gertatzen delako egun eta ordu berean ekintza
|
bat
baino gehiago egotea. Jarduerak garaiz antolatu eta Kultura Sailari aurrez jakinarazteak plangintza hobeto egiteko aukerak erraztuko lituzke, zalantzarik gabe.
|
|
|
euskararen aldetik duen garrantzia azpimarratzea, estrategiak adostea, ereduak ezagutzea, artikulazioa hobetzea... Metodologia aldetik baliagarria izan daiteke Geuk geure kulturaz ekimenak Durangon erabilitakoa, gune irekia edo open space izenekoa; 2014ko martxoan egindako gogoetan, esaterako, euskal kulturaren inguruan saio
|
bat
baino gehiago egin ziren. Zumaian bertan egin daiteke antzeko zerbait, eta kultur taldeen mapa balia daiteke ideia jasa bat lantzeko, komunikazioa hobetzeko proposamenak egiteko, harremanak irudikatzeko, etab. Beste herri batzuetako adibide eredugarriak badaude, hizkuntza eta kultura nola landu dituzten ikusteko:
|
|
|
6 Eredu
|
bat
baino gehiago abiarazi dira azken urteotan: Kafea eta gailetak Gernikan, Paperezko kontzertuak Zarautzen eta Donostian...
|
|
|
Saioa Olmo artistak 2005ean Divergentes egitasmoan Zumaiako elkarte eta talde nagusiak jaso zituen panel batean; arlo bakoitzekoak lerro batean kokatuta, eta kolore bidez arlo
|
bat
baino gehiago hartzen dutenak adierazita. Artistaren asmoa izan zen Zumaia pertsonen arteko harremanen bidez erakustea.
|
|
|
Euskal kantagintzaren historia bera, zenbateraino eta nola lantzen da eskoletan? Irakasle
|
batek
baino gehiagok esan du 13 urteko gazteek ez dutela Negu Gorriak taldea ezagutzen. Hutsune horrez jabetu eta Eñaut Elorrieta eta Mikel Markez" Baga, biga, higa" izeneko emanaldi didaktikoak eskaintzen ari dira herriz herri.
|
|
2015
|
|
|
Azkenik, hizkuntz kudeaketa da kontuan hartu daitekeen hirugarren elementua. Kasu honetan hizkuntza baten inguruan sortzen den dinamikari edo hizkuntza
|
bat
baino gehiago daudenean egiten diren aukeraketei egiten zaie erreferentzia, bertan irudikatu daitezkeen galderak horrelakoak izanik: zer egiten du familiak bere hizkuntza mantentzeko eta bultzatzeko?
|
|
|
Bestalde, gero eta ikastetxe gehiagok dituzte gurasoengan eragiteko plangintzak (batzuetan udalen plangintzekin koordinatuak). Ikastetxeen helburuetako bat ikasleek hizkuntza
|
bat
baino gehiago ondo ikastea da, eta gainera ikastetxe askoren kasuan ikasleen euskararen erabileran ere eragin nahi da. Bi helburu horiei begira ikastetxeetan konturatzen dira gurasoak irakasleen norabide berean aritzea garrantzitsua dela eta gurasoengan eragiteko plangintzak abian jartzen dituzte.
|
|
|
— Oinarrizko mezua eleaniztasunean, euskararen erabileran eta gurasoen jarreran kokatzen da: haurrek eta gazteek hizkuntza
|
bat
baino gehiago ondo ikastea nahi da eta horretan lan egiten da, baina hizkuntza ohitura batzuk ere sustatzen dira (euskara askorekin eta egoera askotan erabiltzea). Bi helburu horiei begira ikastetxeak
|
|
|
Seme alaba euskaldun eleaniztunak zalantzarik gabe, seme alabek hizkuntza
|
bat
baino gehiago ondo ikastea nahi dute. Baina hizkuntzak ondo ikasteaz gain, seme alabek euskara erabiltzeko ohitura izatea nahi dute, bai lagunartean eta baita beste hainbat harremanetan ere.
|
|
|
Udalerri euskaldunetan, joera
|
bat
baino gehiago antzematen dira aztertutako epealdiaren barruan, hamarkadaz hamarkada. Horrela, gora egin zuen euskaldunen kopuruak tartean:
|
|
|
12 Hizkuntza gaitasunak ere eragina du. Aldagai horrek indar gutxiago zuen lehen faseko inkesta eta galdetegietan, baina bigarren fasean nabarmendu egin da, eta talde fokal
|
batean
baino gehiagotan aipatu da hizkuntza teknikoarekin gorabeherak direla. Arlo batzuetan euskaraz aritzeko ohitura txikia dutelako (Gizarte Politika) edo terminologia ulertzeko zailtasunak dituztelako izan daiteke (Ogasuna), eta, beste batzuetan, hiztegi hori ez dagoela guztiz finkatuta oraindik (Mugikortasuna).
|
|
|
komunikabide mota guztiak formatu guztietan izan behar ditu hizkuntza batek esparru mediatikoa normalizaziora iristeko akuilu izan dadin (Moring, 2007), galgarri izan beharrean. Horrekin lotuta, monokultiboa apurtu litzateke, hedabide mota bakoitzean erreferentziala den komunikabide
|
bat
baino gehiago izan dezagun. Hizkera mota guztiak presente egotea ere oso garrantzitsua da, irakurle/ ikus/ entzuleen identifikazioa indartzeko:
|
|
|
Hasiera batean, zenbaitentzat gaiak berria eman badezake ere, kezka, arazoa, harra edo dena delakoa aspalditik datorkigula esango nuke. Ez da euskaldunon kontua bakarrik, gainera, hizkuntza
|
bat
baino gehiagok elkarrekin bizi behar dutenean gertatzen baita hizkuntza hautua egin behar izate hori. Zein hizkuntzatan hitz egingo diot honako honi?
|
|
|
Hala, eremu geografiko jakin batean hizkuntza
|
bat
baino gehiago elkarrekin bizi badira, ukipenean daudela esaten da. Kontu izan munduan 6000 hizkuntzatik gora daudela; beraz, toki batean baino gehiagotan daude hizkuntzak ukipenean.
|
|
|
" Euskara eta Euskal Kultura" ikasgaien formari dagokionez, normalean irakurleak ikasgai
|
bat
baino gehiago eskaintzen ditu, lauhilabeteko iraupenekoak. Batzuetan" Euskara eta euskal kultura I" eta" Euskara eta euskal kultura II" moduan bereizten dira; beste batzuetan soilik" Euskara" ematen da; eta unibertsitate gehienetan alde batetik" Euskara" eta bestetik" Kultura" ematen dituzte.
|
|
|
Inkestekin izan ditudan muga tekniko objektiboak eta hutsuneak, ikerketari eragin diotenak, aipatu behar ditut. Inkesta abiatzeko datan, 2015eko martxoan, Etxepareren 34 irakurletza zeuden martxan beste hainbeste unibertsitatetan, eta 27 irakurle ari ziren horietan klaseak ematen (kontuan izan batzuk unibertsitate
|
batean
baino gehiagotan ematen dituztela eskolak). Muga tekniko ziur bat ikerketa burutu dudan data izan da.
|
|
2016
|
|
|
Hizkuntza bakarra denon ahotan dagoenean ere, hau da, gatazka linguistikorik gabeko egoera ideal batean ere, ez da komunikazio tresna huts bat. Hizkuntza
|
bat
baino gehiago dagoen lekuan zer esanik ez. Intentsitate maila gorabehera, beti dago gatazka, edo, zehatzago esan, hizkuntza baten menperakuntza eta bestearen hegemonia.
|
|
|
Jokalariek kartetan ateratakoarekin solas egin, eztabaidatu eta kartekin multzoak egin behar dituzte. Solasaldia irekitzeko modu
|
bat
baino gehiago dago, ‘eztabaida askea’ izan daiteke edota ‘txandaka’ hitz egiten hasiz. Eztabaidan zehar guztiek saiatu behar dute arauak errespetatzen (bestela, txartel horiak erabil daitezke).
|
|
|
Definizio bakar
|
bat
baino gehiago daude ekolinguistika kontzeptuari buruz. Zenbait egilek ikuspegi desberdinak garatu dituzte eta corpus teoriko plural bat, eboluzionatzen ari dena, sortu dute, Lechevrelek (2008) ulertzen duen bezala hau proposatzen duenean:
|
|
|
• Adiera
|
bat
baino gehiago du mintzaldaketa delakoak72, baina antzekoak dira adiera horietariko gehienak eta, nolanahi ere, bakarra da zentrala. Inoiz esana dugunez (Zalbide 2008:
|
|
|
Behin baino gehiagotan saiatu izan da Michael Krauss hizkuntzalaria, 1992tik aurrera, mundu zabaleko (bereziki Ipar Amerikako) hizkuntza indigenoen edo natiboen osasun maila tipifikatzen. Batez ere galtzeko arrisku bizian daudenetan zentratu izan da, natura zientzien eredutik abiatuz, tipifikazio lan horretan273 Mintzajardunaren belaunez belauneko jarraipenean oinarritzen dira Krauss en eskalak ere, Fishman-ena bezala, funtsaren funtsean274 Bere neurpideak formulazio konkretu
|
bat
baino gehiago harturik du, une batean edo bestean. Dagoeneko extinct edo zeharo galdurik dauden hizkuntzak275 alde batera utzita, hona bere formulazio ezagun bi:
|
|
|
LM4, LM3 eta LM2 Oro har bera dugu, ordea, gure beharretarako egokiena: Fishman-en perspektiba teorikoa ongi jasotzen du, UNESCOren ekarpen nagusi
|
bat
baino gehiago probetxuz biltzen du eta azken hori baino nabarmen errazagoa da erabiltzen.
|
|
|
Oro har" gure artean korritzen duen uste multzo ezagun" enaren haritik abiatu izan gara halakoetan, ustez euskararen aldeko neurriak aplikatzen. Ez da biderik egokiena, baina horrelako hainbat saiori zor diogu egungo garapen
|
bat
baino gehiago. Lehen horrela jardun izanak, jakina, ez du esan nahi aurrera ere horrela jardutea komeni denik.
|
|
|
Goiko arnasgune prototipiko horietatik gero eta urrunago daude, aldaketa horiek direla medio, gaurko arnasgune ustezko gehienak. Egungo arnasgune ustezkoek justu justu edo erdizka betetzen dituzte goiko hamaika ezaugarri prototipiko horiek, edota erabat alboraturik dute dagoeneko ezaugarri horietariko
|
bat
baino gehiago. Nabarmenak dira, oro har, orain puntura arte arnasgune argi izandako udalerri askotan agertuz doazen aldaketa seinale hauek:
|