|
2000
|
|
|
Estrasburgon Europako Kontseiluak eskualdeetako edo gutxituriko hizkuntzei buruzko Eurogutuna 1992ko otsailaren 19 aurkeztu eta laster European Ombudsman Institute erakundeak batzarra antolatu zuen, bere eskualdean hizkuntza
|
bat
baino gehiago mintzatzen ziren herrietako arartekoak deituaz. Ombudsmanok, Bonn-eko Legebiltzarrean bildurik, Eurogutun horren aurrean, bakoitzak bere iritziak agertzea eskatzen zitzaigun.
|
|
|
2001.ean, Hizkuntzen Urtearen helburuak
|
bat
baino gehiago izango omen dira. Batetik, hizkuntz aniztasunak Europako Batasunaren barnean berez dakarren ondare aberastasunaz europarrak jabearaztea eta, bestetik, hizkuntzen ikasketak bizitza osoan bultzatzea.
|
|
|
Gau
|
bat
baino gehiago igaro zuen Txemak zoritxarreko Irlanda hartan lorik egin gabe, gogoratu ezinik ze kristo pasa zitzaion burutik disket hura aurkitu zuenean Eiderren gelako kutxa zahar batean. Ziurrenik ilusioa, nerabe garunbako batek bere gelako nesken koadernoak atzeko orrialdetik zabaltzen dituen bezalaxe, ea nonbaiten bere izena dagoen idatzirik.
|
|
|
Argazkiekin fidatzen naiz askotan, eta berorien bidez ikasi dut jendearen espresioa dela ikus daitekeen monumenturik benetakoena, Tibeten, Perun eta Sevillako Triana auzoan. Eta Dublin ere, inork ezer esan ez didan arren, aurpegi erraldoi bat da, hiri
|
bat
baino gehiago. Kalean eman ditudan ordu urriek erakutsi didatenez, hiri hau bere jendea da; milioika aurpegi txiki bizidunez osatutako aurpegi erraldoi oraindik bizidunagoa.
|
|
|
Eta segidan erran zidan: " Eta ez diat purgatorioan sinesten, eta linboan ere ez, zeren eta, nola ezkutatuko die Jainkoak bere begitartea bataiatu gabe hiltzen diren haurrei, baldin Jainkoa eskuzabala bada eta eskuzabaltasuna bera bada?" Eta osabak hura erran zidan, eta ni are harrituago geratu nintzen, don Frantziskori —baita ene inude Felisa zenari ere— purgatorioari eta linboari buruzko historia
|
bat
baino gehiago aditu izan nienez gero, eta neure bederatzi urteekin purgatoriorik eta linborik gabeko mundurik imajinatzen ez nuenez gero. Eta gero erran zidan:
|
|
|
—Graziana, munduko erresumarik indartsuenetan, hala Espainian nola Frantzian, eliza eta estatua hertsiki loturik doaz, eskua elkarri emanak... eta, haien eredurat, Urbiaingo erresuma tipi honetan ez gara gutiago izanen. Beraz, zer iduritzen zaizu, baldin Joanes Baionako dominikoen komenturat igorriko bagenu, non, dakizun bezala, lagun
|
bat
baino gehiago dudan?
|
|
|
Zeren ez bainengoen ni sasoin hartan ipuinetarako, ez neure buruaren engainatzeko, eta zeren prestik eta gerturik bainengoen, halatan, ene jokamolde hartaz trufa zitezkeèn estudianteen soei eta haien erran merranei buru egiteko, baldin zirkunstantziek hartarat baninderamaten... Nahiz eta oraindanik aitortzen dizudan ezen ez zela halakorik gertatu, inguruan egokitu zitzaizkidan ikasle haietarik
|
bat
baino gehiago ene egoera bertsuan zegoelako, erran berri dizudan bezala, eta ohitura hura zutelako, beren burua zafratzekoa.
|
|
|
—Ba al dakizu ezen Axularren prediku
|
bat
baino gehiago aditua izan naizela umetan. Zeren eta Urdazubin iragan bainuen nik neure haurtzaroa, Bidarrain jaioa izan arren, eta hura noizik behin etortzen zen Urdazubirat ere.
|
|
|
...ezen mendian galdurik zebilen behiren bat hil zuela hartzak, edo otso talderen batek ardi batzuk, edo azeriak oiloak; urte hartan, aldiz, tigrea izan zen, zeinari herritarrek" jauregiko tigrea" irizten baitzioten, gaitz ororen iturri; eta harat eta honat zabaldu zen ezen tigre hura oihanetik gauero iltkitzen zela, eta orduan egiten zituela bere makurkeriak eta maltzurkeriak, eta herritar
|
batek
baino gehiagok zin egin zuen ezen suzko begi bi ikusi izan zituela basoaren ertzean, eta begi haiek tigrearenak baizik ezin zitezkeela izan.
|
|
|
Kontatu dizut bertze nonbait zer pena hartu zuten aitak eta Mattinek, tigreak oihanerat egin zuenean, eta kontatu dizut, halaber, nola sortu zen leienda. ...en bat hil zuela hartzak, edo otso talderen batek ardi batzuk, edo azeriak oiloak; urte hartan, baina, tigrea izan zen, zeinari herritarrek jauregiko tigrea deitzen baitzioten, gaitz ororen iturri; eta harat eta honat zabaldu zen ezen tigre hura deabrua zela, Pagabasoko leizean bizi zela eta oihanetik gauero iltkitzen zela, eta orduan egiten zituela bere makurkeriak eta maltzurkeriak, eta herritar
|
batek
baino gehiagok zin ere egin zuen ezen suzko begi bi ikusi izan zituela baso bazterrean, eta begi haiek tigrearenak baizik ezin zitezkeela izan.
|
|
|
Eta hala erran dezaket, finean, ezen, Salamancarat iritsi nintzenean, zerbait nintzela, baina erdi bakar batean. Eta aho
|
batetik
baino gehiagotik aditu banituen ere hain ezagun diren hitzak: Quod natura non dat, Salmantica non praestat, nik Salamancan ezagutu zintudan, eta Salamancak eman zidan, zure bidez, izanaren bertze erdia.
|
|
|
Zeren, bere garaiko astronomiari aterabide bat bilatu nahian, hala mintzatzen baitzen astronomo poloniarra, Ptolomeoren planeta sistemaz, haren zehazgabetasuna eta haren funsgabeko konplikazioneak gogoan: "(...) artista batek, bere koadrorako, eskuak, oinak, burua eta gainerako menbroak modelo diferentetarik hartu behar izanen balitu bezalakoa da, halako moldez, non zati bakoitza ezin hobeki marraztua egon daitekeen, baina gorputz osoarekiko eta haren osotasunarekiko loturarik gabe; eta nola zatiak ez datozen bat eta ez duten bat egiten, hala, munstro bat izanen da guztiaren emaitza, gizon
|
bat
baino gehiago". Ptolomeoren sistemaz ari zen Koperniko, eta zientziaz, azken finean, baina zenbatetan pentsatu izan dudan ezen hitz haiek ongi isla dezaketela gizonaren barrena, haren muina eta arima!
|
|
|
—Lagun
|
bati
baino gehiagori entzun nioan han Parisen ezen Galileok gaizki egin zuela eta ez zuela gibelat bihurtu behar Inkisizioneko tribunalaren aitzinean. Baina ez nagok akort, zeren eta guztiok ez gaituk martiri izaiteko jaio, ni ere ez...
|
|
|
Derradan ezen orduantxe egon nintekeela, nehoiz egoitekotan, aitaz harro, zezen kontu harekin, iduriturik ezen Iliadako, Odiseako edo Greziako bertze edozein historiatako zeinahi heroiren ahaide izan nintekeela —ez al zen, bada, Zeus bera ere zezen historia haietarik batean ere nahastu, noiz eta zezenaz mozorrotu baitzen, Europa zeritzan neskatxa bahitu eta Kretarat eraman ahal izaiteko? — baina, ondikotz, tiroaren eraginagatik aitak gibelerat egin zuen... hain gibelerat, non zalditik erori eta hantxe geratu baitzen, ipurdi gainean, lurrean iltzaturik bezala, grabitate indarraren meneko hura ere, jauregiko jaun eta jabe zen arren, bertzalde. Eta egiaztatzen nuelarik, gisa hartan, ezen harrotasunetik ahalkerako bidea ezin laburragoa dela, txalo, biba eta bertzelako oihuen artean, irri
|
bat
baino gehiago ere entzun ahal izan nuen, tragediaren hariak eta komediarenak orduan ere korapilaturik eta bat eginik.
|
|
|
Nago ezen sehietarik
|
bat
baino gehiago osaba Joanikoti zor zion begiruneagatik joan zela, eta obedientzia hutsagatik, zeren, harako bidean, guztiak joan baitziren, ohi ez bezala, isilik, urduri eta ekurugaitz, barren kezka batek erraiak janen balizkie bezala. Eta ni ere, egia erran, ez nindoan guztiz lasai eta jabal.
|
|
|
Eta jauziz jauzi zebilen ene arima, eta ene oinak lurrez lur eta hiriz hiri, zeren Bolognatik Florentziarat jo baikenuen gero, Pedro Huizi ostari zuen hirirat... Baina Pedro Huiziren kontuekin hasi baino lehen, osabarekin izan nuen auziaren aitzin gibelak azaldu nizkizuke lehenik, gure arteko harremanen puntu ilun
|
bat
baino gehiago argi ditzaketenak.
|
|
|
Eta, anitzetan, harreman pertsonalak negozioa bera ere baino aintzakoagotzat hartzen zituen. Eta horrek
|
bat
baino gehiago ekarri zion. Labur erranik, bada, lanoegia eta onegia zen Urbiaingo jauna izaiteko eta bi olaren jabe izaiteko, baita kargu haien eta erantzukizun haien irioiteko eta aitzina eramaiteko ere, zeren ez baitzen Makiaveloren edo Hobbesen eskolakoa, ezta aragoar errege faltsuaren arrazakoa ere.
|
|
|
Nola egin zezakeen, bai, hark hain trankil eta hain lasai lo, lorategian gertatuaren egile eta eragile izanik, eta nik ez, ikusle baizik ez izanik? Egiteko haietarat ohitua eta usatua zegoelako ote zen, eta, beraz, Madrilgo gortean emazteki
|
bat
baino gehiago ezagutu izan zuelako.... Edo arno gehiegi edan zuelako...?
|
|
|
—Zer erran nahi didazu horrekin, andere Graziana, txakur
|
bat
baino gehiago zela Luthero...? —ihardetsi zion osabak, hitzetik hortzerat— Ordea, behin baino gehiagotan aditu izan dut, baita jauregi honetan ere, ezen Luthero txakur bat zela.
|
|
|
Baina ez dakit, egia erran, penitentzia ere halakoa izanen ote den: izan ere, alde batetik, entzuna naiz halako meza
|
bat
baino gehiago, eta ohitua nago, halatan, haien soinuetarat, eta, bertzetik, bada hura baino musika ederragorik, batzuen ustetan, eta musika hori isiltasunarena da.
|
|
|
—" Kasik" erran duzu eta ongi erran duzu, Graziana. Baina apez
|
bat
baino gehiago ere ezagutu izan dugu emaztekiren batekin bizi izan dena, baita seme alabak izan dituztenak ere, eta horregatik ez zen mundua akabatu... Bai, egia da hori lehen izan zela eta, urte batzuetarik honat, gauzak aldatzen ari direla, eta Elizak ere bere neurriak hartu dituela, Trentoko kontzilioaren ondotik partikularzki:
|
|
|
—Gaur ez da egunik onena, beharbada, horren ihardesteko. Baina bihar merkatu eguna da, eta etxaldeetako kapataz eta arduradun
|
bat
baino gehiago hemen izanen da, segur...
|
|
|
—Eta zer gertatuko litzateke hala balitz eta, halatan, haien infernuan sartuko bagina eta handik ateratzen lagunduko bagenie...? Zeren Utopia, leku
|
bat
baino gehiago, arimaren behako hori izan baitaiteke, benturaz, munduko mesprezatuenekin bat egiterat bulkatzen gaituena, Joanes...
|
|
|
Eta hala ibili nintzen nihaur ere neure bortz amorio haiekin, bakoitzaren edertasunarekin edertasun handiago baten bila, nahasten nituelarik, konparazione, honen begiak haren kokotsarekin, edo honen biloa haren masailekin, harik eta ohartu nintzen arte, lehenik, ezen ezin nezakeela erretratu hura nehola ere osa, zeren Nenbo beltza baitzen eta bertze laurak zuriak, eta hautu hartan orin
|
bat
baino gehiagorako nahi bainuen nik Nenbo, eta zeren Laura haur bat baitzen eta Rosa de Osorio adinetara heldua, eta nekez lot zitezkeen haien gorputz zatiak, munstro bat eta nahaste borraste guztizko bat sortzeko ez bazen bederen, nola erraiten baitzuen Kopernikok; eta ohartu nintzen, hondarrean, ezen Zeuxisena ez zela ene desira eta ez ene gutiziamendua, zeren bakoitza zen bezala maite nahi bain...
|
|
|
Eta bakea nahi nuen, eta Rosa bakezko emaztekia zen, mantsoa eta hitz onetakoa, sosegatua eta soseguz ere mintzo zena, nahiz eta iraganean haren bihotzak tormenta
|
bat
baino gehiago pairatu behar izan zuen. Eta gozo zen, atsegin eta plazent...
|
|
|
Zeren haien paradisua, nola baitzen lurrekoa eta lurrean eraikia, eta nola lurrean deus ez baita deusen beldur ez denik, hala, ez zen osoa ez guztizkoa, eta zeren haiek ere beren beldurrak baitzituzten... Eta gizon zuriaren beldur ziren batik bat... gizon zuri gehienak deabrutzat zituztenez gero, hauek haien lurrak inbaditu, eta sarraski
|
bat
baino gehiago egin zutenetik; baina, beldur hartaz gain, bazituzten bertze beldur suerte batzuk ere, hala nola arestian aipatu piztiei zietena, edo eritasunari eta heriotzari...
|
|
|
—Xakea joko
|
bat
baino gehiago duk, zeren gaua eta eguna duk... eta borroka bat duk, gauaren eta egunaren artean.
|
|
|
Salamancan geundenean... baita orain arteko gutunetan ere, anitz historia kontatu izan dizkizut, jauregiari edo jauregikoei buruzkoak, orain gurasoez edo ene anaia Mattinez mintzatzen nintzaizula, orain osaba Joanikotez eta prezeptore jaun Marcelez, eta, hargatik, nola pasarte
|
bat
baino gehiago ezagun eginen zaizun, hala eskatzen dizkizut pairua eta konprentsionea, zeren eta ene bizitzari buruzko liburu honek literatur lan bat izan nahi bailuke, konfesione orokor bat baino areago, eta halatan har dezazun nahi nuke eta ikusmolde horretarik juzka dezazun.
|
|
|
Eta nola oroitu nintzen mementu larri haietan aitona Nikolasen hitz haietaz, noiz eta erran baitzuen ezen xakea joko
|
bat
baino gehiago zela, zeren gaua eta eguna baitzen, eta zeren borroka bat baitzen, gauaren eta egunaren artean!
|
|
|
Eta oroitzen dut, halaber, neure lehen itsasaldi hura, zeinean Alessandro de Novara kapitainak erran baitzidan, ezen, Suedia, Ternua eta iparreko bertze herri batzuetako itsasoetan, izotz puskak ediren zitezkeela, katedralik handienak baino handiagoak izan zitezkeenak, eta begietarat puska tipi bat baizik erakusten ez zutenak, zeren ura izotza baino trinkoagoa den, eta zamauntzi eta gerlauntzi
|
bat
baino gehiago hondatu eta hondoratu izan zela, ezkutuko zatia ez ikusteagatik eta harekin behaztopa egiteagatik. Eta zer da, bada, gure gorputza, jaun André, igeri doan untzi bat baizik, itxurazko gaiztasunen eta zailtasunen saihesteko gai dena, baina ez azal barnekoen eta hondarrekoen...?
|
|
|
Eta hala izan ez bazen ere, berdin, zeren, ulertu, guztiok ulertu baikenion bederen. Eta sinetsi ere bai
|
batek
baino gehiagok, zeren anitz baitziren historiak eta anekdotak jakinarazten zutenak ezen inkuboek haurdun uzten zituztela neskatoak eta emaztekiak, eta inkuboek haurdun uzten bazituzten, zergatik ez sugegorri batek.... Ez al zitekeen, bada, deabru engainatzaile guztiz ahaltsua, gizonez bezalaxe, sugegorriz ere mozorro eta itxuralda?
|
|
|
Guztiei etorri zitzaiela harat joaiteko gogoa. Maddalenek —zeina osabaren erranetarat ari baitzen, nik orduan ez banekien ere— afariko saltsa
|
bati
baino gehiagori egotzi purgak edo haiei nahastu belar urak ere izanen zuten hartan zer erranik, zeren Maddalenek, kozinari aparta zen neurrian, baitzekien jan edanei nahastu beharreko belarren eta espezien berri, baina segur nago ezen bertzela ere berdintsu eta orobatsu gertatuko zela. Izan ere, ez ote gara, bada, halakoak, jaun André, Adan eta Ebaren denboratik, zeren zuhaitzetik ez jateko debekua jaso zutenean piztu baitzitzaien haiei ere hartarako gogoa eta desira, halako suertez, non egin behar ez zutena egin baitzuten hondarrean?
|
|
|
—Ehiztari bikaina zara, baina, ehizarat joan ginenean erran nizun bezala, beregainezko eta emendailuzko ehiztaria izaiteko, hartzaren froga falta zaizu... errege
|
batek
baino gehiagok ere ezin gainditu izan duena, zeren eta hortxe baitugu, konparazione, Asturiasko errege Favilaren kasua, hartz batek atzaparkatua hil zenarena... Eta ezpatarekin ere ez zaitugu makala, nahiz eta ez litzaizukeen eskola batzuen hartzea gaizki etorriko... eta har ezazu, hasteko, ezpata zurekin eramaiteko ohitura, zeren eta abituak ez baitu monjea eginen, baina ezpatak ezpataria bai —eta, aitari beha, hala mintzatu zen—:
|
|
|
Eta ebaki zuen zigorrak airea hamaika aldiz... hogei... hogeita hamar... berrogei... laurogei... eta gero eta jasangaitzagoa zitzaidan ikuskizuna, zeren eta ikusten bainuen osaba Joanikot, bere gorputzaren bertze lur hartan, zauriz josia, eta ikusten nuen nehoiz baino burumakurrago, pertsona
|
bat
baino gehiago fardel odoldu bat zirudiela, hasperenka, harik eta lurrerat erori zen arte.
|
|
|
—Ez nekien eulien zaintzeko kanoiak manaiatzen zenituztela, zeren eta, nagoen bezala nagoela, euli
|
bat
baino gehiago ez bainaiz... —erran zion.
|
|
|
Ez, osabak ez zuen austriarren arrano inperiala akabatu, baina zein arrai eta alegera sentitu nintzen, halarik ere, zeren eta osabak ere, Galileok bezala, gibela egin baitzuen, baina urrats bat aitzina egiteko, bere egite haren bidez, eta zeren bere urrats hura bertze urrats bat izan baitzitekeen, gizon
|
batek
baino gehiagok gerorat gogora zezakeena eta gogoratuko zuena, libertaterako bide luzean...
|
|
|
Eta barkatuko ahal didazu irreberentzia, jaun André, zeren gazte irreberent bat bainintzen orduko eta zeren ez bainizuke, orduan gertatuaz denaz bezainbatean, deus ere gorde nahi, baldin erraiten badizut nola mementu haietarik batean imajinatu nuen holandar
|
bat
baino gehiago neure aitzinean belauniko, halaxe ibili bainintzen egun hartan, atsedenik gabeko kanpai errezitaldi hartan murgildurik, matutietarik bezperetarat... konpletak noiz iritsiko zain.
|
|
|
Halako tailuz, non, haize haizetsuaren karietarat, baga eta olatu ezin handiago haiek sortu baitziren, olagarro jigant baten besoak ziruditenak eta untzia kupidagabeki astintzen eta inarrosten zutenak, ababorretik eta istriborretik, brankatik eta popatik. Bide hura hamaika bider egina zen kapitaina, eta ekaitz eta tenpesta
|
bat
baino gehiago ere bildua izanen zuen bere memoriaren itsas libururat... Haatik, herstura hertsi hartan eta puntu gaitz hartan, alferrikakoak ziruditen haren manu eta ordenek, zeren intxaur azal bat bertzerik ez baikinen haize haserreen eta uhin are haserreagoen menean.
|
|
|
Klararen arrazoi satsuetatik ale garbirik ateratzea ez zen erraza, eta afera hozki aztertuz gero, zilegi zen pentsatzea polizia, bere burua handi egiteagatik, gezurretan nahiz egierdietan ari izan zitekeela emakumearekin, nirekin, antza, egiten zuen gisa berean. Ez bainuen amesten ahal zer aieru klasetan funtsaturik egon zitekeen, nitaz erran merranak hedatzen aritzea azalpen
|
bat
baino gehiago merezi zuen belzkeria zen.
|
|
|
Zenbat denbora iragan zen neska berriz ere mintzatu artean? Erlojuz neurtuta, lipar
|
bat
baino gehiagorik ez. Egiaz, hainbat mende, txori baten xaramelaren lilurapean gelditu zen monjearen elezaharrean adina.
|
|
|
Ximurrarekin ezkondu, etxekoandretu eta amatu zenez geroztik biribiltzera emandako gorputz eta begitarte horietan deus guti gelditzen zen hogei urte bete gabean ezagutu nuen neska mehakil eta bisai hezurtsutik. Oroitzeak lan du baina," denak elkarren kontra" jokatzen genuen garaietan, gau
|
bat
baino gehiagotan bukatu zuen ene besoetan. Deus espantagarririk ez:
|
|
|
Hondartza urrunetan nahiz igerileku hurbiletan erdietsiriko kolore belztuagatik ere, bakarrik emandako ordu luzeen laztasuna salatzen zuen haren bisaiak. Kilo
|
bat
baino gehiago soberan, gerriz beheiti bereziki, inon ere deigarri gertatuko ez liratekeen blusa zabalak eta gona tolesdunak estaltzen zizkioten, lanerako lohihartzeko iduri. Irudimen apur batekin, itsusia ere ez zela erran zitekeen, gauzen izaera sobera bortxatu gabe.
|
|
|
Ez fidatzen, ala? —itzal izpi
|
bat
baino gehiago nabari zitzaion.
|
|
|
Ez ezkontzaren, ez seme alaben, ez erranaren borobila baiestera etortzen ahal zen bertze deusen berri ailegatu zen gure belarri erneetara. Dendaz jabetu zenez geroztik emazteki
|
bat
baino gehiago ikusi genion inguruan, baina ez zirudien haientzat lehenagokoentzat baino egitasmo serioagorik zeukanik. Horretarako astirik ez ematen haien ordezkatze etengabeak.
|
|
|
Erantzun gisa, vodka botila hutsa nire izterren artetik hartu eta leihatilatik kanpora jaurti nuen, aparkatzea debekatzen zuen seinalea helmuga. Metro
|
bat
baino gehiagotik huts egin nion.
|
|
|
kapar, lekedazu eta gogaikarri. Lepoa eginen nuke
|
bat
baino gehiago ni antzarak ferratzera igorri beharrean jarri nuela. Josu, ordea, ez zen koleratzen; irri baizik ez zuen egiten, bere anaia zahar eta ustez helduagoa nerabe beroti eta guti aritu baten gisara jokatzen ikustean.
|
|
|
Konpetentziak nola, guk alderantziz jokatu beharrez, izenburu motz zorrotzak egitera beharturik gaude. Horren erruz, itsuskeria
|
bat
baino gehiagorekin zipriztindu izan ditugu geure lanen goi buruak, albiste baten zoko moko guztiak neketan ekartzen ahal baitira lau hitzetara. Oraingoa, idatzizko kazetaritzaren historian lekurik emanen ez bazioten ere, borobiltzat jo nuen:
|
|
|
Erran gabe doa Ttipik bere ingurukoak errabiatzeko moduko ikasketa orri distiratsua aurkezten ahal zuela fraideenekoa bukatzean. Soziologia edo Zuzenbidea, Ekonomia edo Filosofia, apustu
|
bat
baino gehiago luzatuak ginen elkarri, goi mailako ikasketak abiatzerakoan zein hautatuko. Ez gintuen guti harritu Ingeniaritzari ekin zionean.
|
|
|
—Ana aurpegi pollit
|
bat
baino gehiago duk. Profesional gisa ganorazko gauzak zuzen egiteko gai dela erakusten ari duk hilabete hauetan.
|
|
|
Telefonoa atzitu, Komisaldegiko zenbakia markatu eta usadioko ahots gozakaitzari jakinarazi nion Sarasa inspektoreordearekin mintzatu nahi nuela. Ez nuen uste behialako ikaskidea harrapatzeko nire aukerak seiehunetan
|
bat
baino gehiago zirenik, baina saiatu behar. Delako ahots piperminduak nire izena galdatu —exijitu— zuelarik ere, ohikeria nazkante bati egotzi nion, bertze deusi baino areago.
|
|
|
Orrazkera berriak ongi ematen ziola erratekotan egon nintzen, eta ez bakarrik egia zelako. Etxetik lekutu nintzenez geroztik, erredakzioburuak bestondo egun
|
batean
baino gehiago ninduten izutzen gure arteko topaldi urrietako isiluneek. Hagitzez gutiago arriskatu nintzen.
|
|
|
Barregarria iduritu zait beti hiri eskas honetako bizilagun
|
bati
baino gehiagori hiritar izateak sorrarazten dion konplexu ergela. Karrika zabal gisan antolatuak, hiru oin baino gehiagoko eraikinak eta jende saldoaren joan etorri taigabea sustraigabeziaren marka izan, nonbait, eta erro sendoagoen bila abiatzen dira zuhaitz genealogikoaren adasketan barrena.
|
|
|
Zainetan ematen naiz egitekoak pilatzen zaizkidanean, eta bizkar gainera etorri berri zitzaidana desatsegin gerta zitekeen alderdi
|
bat
baino gehiagotatik begiratuta. Beharbada ez da jendetasun handiko, baina nik, Klararekiko istorioari, ahanzturari ematen zaion lekua baizik ez nion opa neure baitan.
|
|
|
Gau gehienetan, berriz, auto bakarrik ere ez da izaten hirugarren solairuan. Hala ere, gauero erronda egin behar eta hara jaustean ikara
|
bat
baino gehiago hartuak gara Rosariorekin topo egitean, lorik egin ezin duenean mamu bat bezala ibiltzen baita, harat honat marmarika. Luze luze lo egiteko irrikitan dagoela erraten digu halakoetan.
|
|
|
Badakit erredakzioko nire lankide
|
bat
baino gehiago irriz urra litekeela halakorik aditzean. Hala ere, zart erranen dut:
|
|
|
Tabako gorri amerikarra, auskalo nondik ekarritako blue jeanak nahiz etorki zalantzakorreko motozikletak, beti izaten zuen esku artean dirutzen ahal zen zerbait. Ni neu, goizaldeko ordu tikietan, Charlyren eta Ttipiren arteko puntta saio
|
bat
baino gehiagoren lekuko izana naiz, batak eta bertzeak salgai zituzten produktuen" materialtasuna" eta" inmaterialtasuna" solas. Arestian erran dut:
|
|
2001
|
|
|
Etxera sartu orduko berriketak berehala bukatu dira ordea. Koadrilako gainontzekoak han daude izan ere, eta
|
batek
baino gehiagok berandu datozela eta gero goiz joan beharra dutela aurpegiratu die. Bost bat minutu iraun du eztabaidak, harik eta norbait denbora ez galtzeko modurik onena lehenbailehen hastea dela konturatu den arte.
|
|
|
Oroitzen naiz, dena den, erantzunik jasoko ez nuela jakinda ere, zenbat aldiz engainatu ninduen galdetzen niola eskutitzean. Ea hasieratik bere bihotzean
|
bat
baino gehiago al zeuden, edo hori, gezurretan ibiltzearena, nire bizkarka edozeinekin joatearena, gero soilik gertatu al zen, nitaz jada aspertu zenean.
|
|
|
Juan Bautistak, Goiok eta Kalaportuko beste mutiko batzuek kalatxori asko ezagutzen zituzten, batez ere kumeak. Habiatik galdutako
|
bat
baino gehiago zaindu eta salbatua zuten. Hasieran zuten lumajea sanjose loreena bezala galtzen zen, gero lumaje azkarragoa haziko zitzaielako.
|
|
2002
|
|
|
Zailak ziruditen ekintzak egiten lagundu diet gazte askori euren abenturetan. Izen
|
bat
baino gehiago ditut, baina Zilarbizi edo Merkurio deitu nahi badidazu, beste edozein izenekin bezain gustura geratuko naiz batarekin zein bestearekin. Esadazu zein den abentura horren zailtasuna, hitz egingo dugu arazoari buruz, eta ikusiko dugu zer egin dezakegun.
|
|
|
Susmo
|
bat
baino gehiago izan da.
|
|
|
Toki publikoetan, zakur arriskutsuak muturrekoarekin eta bi metro baino laburrago den soka bati lotuta ibiliko dira, hemengo legediaren arabera. Pertsona bakoitzak du eraman horrelako zakur
|
bat
baino gehiago.
|
|
|
Otxarkoagan ere zakur borrokak izaten direla
|
batek
baino gehiagok salatu du.
|
|
|
Borroka antolatzaileek, berriz, zakur zaurituak zapuztu eta putzura botatzen dituzte, edo mendi txokoetara, borroka tokitik urruti, aztarnarik ez uzteko. Santurtziko itsasbazterretan zakur
|
bat
baino gehiago agertu da itorik, lepoan harria lotuta eta zauriekin.
|
|
|
Geroztik
|
batek
baino gehiagok esan zidan hango eta hemengo tokitan ikusi zutela. Ni hara joan eta aztarrenik ez.
|
|
|
Azkenean Sokrates kendu egin behar izan zuen Ingridek. Istilu
|
bat
baino gehiago izan zuen, zakurrak inori haginka egin ez bazion ere. Kendu zutenetik filosofia gutxiago sumatu izan dut nik Washington Heights inguruetan.
|
|
|
Neure denboran
|
bat
baino gehiago ezagutu dut, gaitz gehien gehienak irudimen hutsa direla esaten dutenak.
|
|
|
Animalietan ere izaten da horrelako babesa eta harrokeria. Baserrian zakur
|
bat
baino gehiago bada, zakur handiak txikia zakur arrotz baten kontra borrokan ikusi eta agudo joango da, lagunari lagundu eta arrotza kanpora bidaltzera.
|
|
|
Izan ere, Alpujarretan egindako egonaldian denbora sobera izan zuen ohartzeko nola Ama Birjinaren presentzia, bere mila manifestaziotan, modus vivendi bat zen, herri andaluzaren idiosinkrasiarekin lotutako zerbait: esan nahi baita andaluz bakoitza bere Ama Birjinak bizi zuela, nola sinestunak hala ateo
|
bat
baino gehiago: Virgen de los Desamparados, Virgen del Rocío, Virgen del Rosario, Virgen de la Macarena..., bakoitza bere kofradiarekin eta bere prozesioekin, ezin konta ahala baitziren lurralde hartan Ama Birjinak zituen deiturak.
|
|
|
Zeren, iruditu ez ezik, sinesten ere hasia zela ohartu baitzen. Apur
|
bat
baino gehiago. Zinez.
|
|
|
Hainbesteraino, non ez bainintzateke dorre bateko hogeigarren solairura bizitzera joango, ezta etxebizitza ordainduta ere. Bide beretik, ez naiz bizitza osoan hegazkina hartzera ere ausartu izan, hartarako aukera
|
bat
baino gehiago izan dudan arren. Baina atsegin ditut hegaztien eta abioien hegaldiak.
|
|
|
bost urte haietan ezagun egin zituèn herriko gizon emakumeei, esate baterako. Haietako
|
batek
baino gehiagok galdetu izan baitzion zer moduz ote zegoen Sergio, aspaldi ez zutela ikusi... " Aita hil zitzaion, eta Malagan dago", erantzuten zien Sarak.
|
|
|
Jarrera hura askoz emankorrago gertatu zitzaidan, ororen buruan. Harik eta egun batean sentitu nuen arte egi egia zela pentsalari
|
bati
baino gehiagori irakurri izan niona: maitasunak guztia gaindi dezakeela, baita heriotza bera ere.
|
|
|
Badakit zer pentsatuko duen
|
batek
baino gehiagok: Leireren arazoaren aurrean hartu nuen jokabidearekin, umekeriak elikatzen aritu nintzela.
|
|
|
Artean Camusen La peste ko Paneloux bezalakoa bainintzen: estudioetako gizona, jendea hiltzen ikusi gabekoa, anatomiako praktiketan gorpu izoztu
|
bat
baino gehiagorekin ibili behar izan genuen arren. Jendea hiltzen ikusi nuenetik, ordea, duda egin nuen marxismoaz eta duda egin nuen guztiaz.
|
|
|
Eta haiek ere zabaldu baikenituzke, aldian behin. Mundualdi honetako bizitza ez baita, alde guztietatik begiratuta, ipuin
|
bat
baino gehiago. Ez gutxiago.
|
|
|
Baina momentu txarrean egin nuen, neure euskara garatzeko eta hobetzeko ahaleginean. Lizardiren euskara, izan ere, ene jakituriatik koska bat gorago geratzen zen –koska
|
bat
baino gehiago ere bai–, eta horregatik, beharbada, malda gora egin zitzaidan. Bigarren irakurraldia egin nuenean, ordea, Leirek lau urte berriak zituela, nola sartu zitzaidan hezur muinetaraino, poema hura batez ere, gabon bezperan hildako bere seme Xabiertxori eskainia!
|
|
2003
|
|
|
Eta estação hitza ikusi zuen. Baina estação hitzak esanahi
|
bat
baino gehiago zeukan. Estação hitza zen" cada um dos quatro períodos em que se divide o ano" edo" visita que se faz às igrejas" eta abar.
|
|
|
Ez zuen imajinatu nahi, esate baterako, jubilatu arte han. Eta imajinatzen hasten bazen, imajinatzen zuen aurpegiko mantxa gorri haiek gorputz osora zabalduko zitzaizkiola alabari, eta azal zati handiagoak jausiko zitzaizkiola, komunean eta egongelako sofan, eta arrain baten itxura izango zuela alabak pertsona
|
batena
baino gehiago.
|
|
|
Filantropoa zen Henri Dunant. Baina filantropoa izan arren, seguru nengoen bizitzan zehar barrabaskeriaren
|
bat
baino gehiago egindakoa zela Henri Dunant. Inork ezin diolako filantropiari hain denbora luzean eutsi.
|
|
|
Nahiko eraikin arraroa ematen zuen; nahasia; okertua. Ematen zuen, gainera, ez zela eraikin bakarra; ematen zuen eraikin
|
bat
baino gehiago zirela. Baina Museoaren aurrealdera heldu zenean, konturatu zen Matias ez zegoela eraikin batzuen aurrean, artazi batzuen aurrean baizik.
|
|
|
Izan ere," Maio" arrastoa eta" 12" arrastoa aurkitu zituenetik, maiatzaren 12ari buruzko informazioa bilatu arren, ez zuen ganorazko ezer topatu. Apur bat geroago," atheus" edo" etheus" arrastoa aurkitu zuenean, atezuan jarri zen," Maio 12" hori data
|
bat
baino gehiago ez ote zen izango. " Matheus Maio" arrastoa aurkitu zuen orduan, eta bistan zegoen" maio" ez zela ‘maiatza’; pertsona baten abizena zen" Maio".
|
|
|
Gaua heldu zen, eta Perminek, ohi bezala, katu zaintzailea utzi zuen etxe aurrean, zelatan. Baina beldur apur bat zuen... eta apur
|
bat
baino gehiago ere bai, gau hartan beste bederatzi katuekin oheratzea erabaki baitzuen. Eta, hala, katu kuttuna inoiz baino estuago besarkatu, eta loak hartu zuen, halako batean.
|
|
|
‘zu, pinu maitea, ene bizitzako aditza! ’". Eta badirudi orduan –mihi gaizto
|
batek
baino gehiagok hala dio behintzat– halako igoaldi mistiko batean sartu zela, eta behetik gora egin zuela, gelako sabaiaren kontra sekulako kaskarrekoa hartu arte: kaskarrekoak iratzarri zuen, antza, eta kaskarrekoak eraman zuen igoalditik jaitsialdira:
|
|
|
Hautsi ditudan ornoetan dauzkat eskuak, gerri aldean. Polizia
|
bat
baino gehiago dira autoan sartzen nautenak. Oihu egin dut, min eman didate oin batean...
|
|
2004
|
|
|
Ia ia Egiptoko mugan geunden. Kale nagusitik gindoazen, baina Rafah hiri
|
bat
baino gehiago errefuxiatu kanpamendu erraldoi bat dela frogatu nuen. Gure aurrean, kalearen amaieran, kontrol dorre bat ikus zitekeen.
|
|
|
Bestela, zer egingo dugu bihar? Nik egun
|
baterako
baino gehiagorako nahi zaitut. Lehengo esperientziak baino luzeagoa izango ahal da zurekin izango dudana!
|
|
|
Azkenik, zenbait irakurlerentzat gogaikarria gerta litekeen gauza bat: hainbat eta hainbat ideia, kritika eta proposamen leku
|
batean
baino gehiagotan errepikatu izana. Hizpidearen zioak bestelakoak izanagatik, behar baino sarriago lerratu naiz akats horretara, eta aldi eta alde bakoitzaren ñabardurak bestelakoak izanagatik, beti bateko sentipena piztu dakioke irakurleari horrelakoetan.
|
|
|
Aitor Aranaren aipamena eginaz sartuko zaigu ezbaiaren plaza honetara Elixabete Garmendia, honen irizkide eta beste batzuen aurkari gisa: . Aitor Aranaren ikuspegitik Atxagarenetik baino gertuago aurkitzen dut nire burua, eskuetako hamar hatzak eta
|
bat
baino gehiago behar baititut duela 25 urte kazetaritzan sartu nintzenetik euskarak eta euskal kulturaren munduak izan dituzten aurrerapenak kontatzeko. Nire lagun batek dio euskaldunok beti galtzera apustu egiten dugula.
|
|
|
Hara: hizkuntzaren gibelean Estatuaren gotorlekua dagoenean espazio historia horretako hizkuntza ez da zalantzan jarriko, eta baldintza historiko hori hezurmamitu ez bada, ordea, hizkuntza
|
bat
baino gehiago egon litezke nazionalitate egoeratik (Katalunia, Euskal Herria...) Estatuaren fasera igaro ez den herrialdean. Zein ote da, honenbestez, auzi honetan zer esaten ari den ez dakiena zinez eta benetan?
|
|
|
Orain, dirudienez, euskararen diglosia historikoa zertan den ikusirik, euskaltzale
|
bati
baino gehiagori zera bururatu bide zaio: euskarak bere gainetik dauzkan hizkuntzen normaltze egoerara hurbiltzea ameskeria izan daitekeenez, zergatik ez onartu nolabaiteko diglosia zori bat aterabidetzat?
|
|
|
–Bistan da, hizkuntza horietako bakoitzak (euskara, gaztelania/ frantsesa eta ingelesa) funtzio desberdinak izango dituela: bakoitzak erabakiko du bere famili bizitza garatzeko zein hizkuntza nagusiki erabiliko duen, gizarte, kultura eta ekonomi bizitzan
|
bat
baino gehiago erabili ditu?. 362
|
|
|
Horra beste interpretazio bat, halakoxe espirituz jantzia, nahiz eta mirari itxaropenak kritikatu, Jose M. Zeberioren aldetik: . Mirari faltsuetan erori gabe, euskal hiritarrek jakin behar dute euskararen normalkuntzak belaunaldi
|
bat
baino gehiagoren lan eskerga duela bere aurrean marko politiko honetan edo beste edozeinetan. Jakin behar dute baita ere, ez dagoela erabateko harreman zuzenik hizkuntza normalkuntzaren eta marko politikoaren artean.
|
|
|
Orain, halere, tesi horren estrategiari jarraiki lortutako emaitza kaskarrak auzipean jarri ditu euskalgintza mikroaren ikuspegiak, eta testuinguru kontraesankor honetan piztu da batzuen eta besteen arteko kritika jarioa. Pertsona mailako hizkuntza jokaera zabar nagiak antzeman ditu
|
batek
baino gehiagok lurraldetasun printzipioa modu mekaniko eta koherentziarik gabean aplikatu izanean. Ikuspegi mikroaren eztenkada etorri da, beraz; botere baliabideen aldarrikapen zorrotzak ezin duela zuritu, inola ere, abertzale gehiegiren euskarari buruzko utzikeria.
|
|
|
testuinguru honetan hau, beste horretan hori, harako hartan biak txandaka eta abar. Hizkuntzaz kanpoko indarren eta legitimitate mekanismoen aginduak etengabeak dira hizkuntza
|
bat
baino gehiago erabiltzen diren testuinguruetan. Ados.
|
|
|
Erdararen itsasoari harresiak eraikitzea bezalako zerbait izan zen euskalgintza eredu haren ekimena. Hala, ikastolen fenomenoak erakutsi zuen herri kemena ikusirik,
|
batek
baino gehiagok zera pentsatu genuen geure kolkorako: hezkuntza sistema euskalduntzen badugu, euskal komunitatearen bizkarrezurra berriro ere osatu eta egituratu ahal izango dugu.
|
|
|
Ikastolen mugimenduak euskal hezkuntzaren alorrean egindako ekarpena sekulakoa izan da. Euskal hezkuntza nazionalaren baitako ezaugarri batzuk ondo garatu ditu, beste batzuetan herrenago ibili da, eta, seguru asko,
|
batean
baino gehiagotan ez du ezer askorik erdietsi. Baldintza orokorrak ere aldekoak behar izaten dira hezkuntzaren eremutik nazio identitatea garatzeko.
|
|
|
a) haurraren familia hizkuntza; b) eskola inguruko hizkuntza egoera; c) hizkuntzaren beraren egoera; d) irakaslegoaren prestakuntza; e) hizkuntzarekiko gurasoen jarrera. 4) Programaketa
|
bat
baino gehiago eskaini behar ditugu, gure errealitate askotarikoari egokituak.467
|
|
|
Alabaina, nik neuk behintzat, lege gaietan aditua izan gabe, euskararen izaera ofizial hori ez nuke erdarak bermaturik daukan izaera ofizialaren pare jarriko. Eta horretarako arrazoiak, oso oker ez banago,
|
bat
baino gehiago dira.
|
|
|
Gaur egun munduan jaun eta jabe den Estatu motaren egituran eta erabidean hizkuntza aniztasunak lekurik ez baldin badu, nahiz eta Estatu horien agintepeko eremu politikoan hizkuntzak
|
bat
baino gehiago izan, hizkuntza politikaren ildoak eta estrategiak aldez aurretik ezagunak ditugu. Azken beltzean, Estatuaren ezpaleko ez diren etnia hizkuntzak tokiz kanpo baitaude espazio politiko horien antolamenduan.
|