|
2008
|
|
|
Dena den, zalantzarik gabe arlo honetan lan garrantzitsuenak egin zituena gure Mitxelena izan zen. Berak eskema berri batean artikulatu (moldatu) zuen euskal his toriari buruz jakin genuena (Lakarrak gaur esan duen bezala, baita Miren Azkaratek atzo goizean, eta hainbat eta hainbat), eta ordutik euskara eta erromantzeen artean izandako harremanak maila zientifiko teoriko egoki
|
batean
aurkitzen dira.
|
|
|
Bada, hiri euskadunik ezean begirada hiritarraz begiratu nahi zitzaion euskal paisaia naturalari, mundu erruralari?, bere itxitasuna, bere anti unibertsaltasuna, hitz batean bere izaera anti literarioa modu trajiko batean salatuz, ikuspegi honen paradigma eta dudarik gabe harribitxi literario konparaezina Atxagaren« Esteban Werfell» kontakizuna litzatekeelarik. Neorruralismoa, bestalde, hizkera literario sinesgarriago bat erdiesteko modua ere izan zen, euskara batu hiritar eta berriegiaren zurruntasunak sortzen zuen harrera arazoari irtenbide
|
bat
aurkitzeko.
|
|
|
erakusten zaion eskerra, ez da inon islatzen, ez izen elkartuaren lehen mailako proiekzioan, ez eta perpausa bere osotasunean harturik ere. Gerta daiteke testuinguru zabalagoak hartuz gero, aurreko perpausen
|
batean
aurkitzea, nori, ematen zaizkion eskerrak, edo, nori?
|
|
|
Artetik errateko, pastoral antolatzaileek aldikal istorio berri bat nahi dute, baina horretan oker dabiltza nire gustuko, zeren batetik geroago eta nekezago gertatzen ari zaigu merezi lukeen heroi
|
baten
aurkitzea, bestetik iraganeko trajeria batzuk berriz gogotik ikusi eta entzun litzake publikoak, ene ustez. Horren lekuko da bereziki Etxahun koblakari, Pierre Bordazarre Etxahun Irurik idatzia:
|
|
|
Garbi izan bedi: nehola ere ez dugu adierazi nahi Echeparek inspirazio iturri zuzen
|
bat
aurkitu zuela guziz bestelako bizia izan zuen eta bestelako
|
|
|
Oro har, Lhandek uste du idazlan ona dela literatura mailan, Aranaz Castellanos-ena baino aise hobea, omen. Bainan, Landibar> horretan ere, alde onen artean akats
|
bat
aurkitzen du halarik ere:
|
|
|
Eta hori ez aski, eta adiskide batek Azkueri Ipar Afrikan ustez euskal etorkiko leinu
|
bat
aurkitu zela aipatu ziolarik («A. de la Vega, segun leí recientemente, pretende haber descubierto en el Atlas una tribu que habla el vasco. Me interesaría enormemente saber mas detalles»316), Azkuek, albisteari sinesgarritasunik eman ez arren aurkikuntza egiazkoa izatekotan tribu hori insitu ikertzera joateko prestutasuna azaldu zuen:
|
|
|
Lehen adibidea Txomin Agirreri 1906an eginiko eskari
|
batean
aurki daiteke. Agirre Erromara joan zelarik, Azkuek bere fedearen aldeko eskari bat egiteko erregutu zion:
|
|
|
Caro Barojak Euskalerriarenyakintza bilduma baloratuz dioen bezala, «Recogió don Resurrección María bastantes noticias sobre brujas y brujerías»422 Izatez, Euskalerriarenyakintza argitaratu baino askoz lehenagotik zekarren Azkuek sorgin kontuekiko interesa. Euskaltzaindian gordetzen diren bere paperen artean, gai honen inguruko prentsa artikulu mozkin pare
|
bat
aurkitzen dira: «Destellos de Historia Vasca.
|
|
|
Baina hurrengo hilabetean saio honek huts egin zuela agertzen da440 Integristen babespean ezin bazen, ostantzeko babesleak bilatu behar. Hurrengo urtean Azkueren euskarazko artikulu
|
bat
aurki daiteke Bilboko prentsa tradizionalistan, bilbotar apaizak hizkuntza hau kazetaritzaren mundura eramateko asmoz segitzen zuela erakutsiz. Baina urte pare bat gehiago pasatu behar izan zen Azkuek bere kazetaritza proiektuentzako babesleak topatu arte, Euskalerria Elkarte foruzale abertzalearen inguruan hain zuzen.
|
|
|
Beraz Azkuek, azken unean, 1903ko urte amaieran, Ibaizabalen ardura hartzeko prest zegoen argitaratzaile
|
bat
aurkitu zuen, Durangoko Elosu, baita
|
|
|
Bigarren estrategia oso adibide adierazgarri
|
batean
aurkitu du Lakak.
|
|
|
Azkue, Campion, Broussain, Guilbeau, Adema eta gainerakoak, ordea, ikaratu egin ziren, eta 320 atxikimenduak baliogabetu nahi izan zituzten. Azkenean 1902ko martxoan Arana Goirirekin bildu eta konponbide
|
bat
aurkitzeko saioa egin zuten. Arana Goiri ere prest egon zen 320 haiek baztertuz formula moderatuago bat saiatzeko, baina bere alternatibek ez zituen guztiak konbentzitu.
|
|
|
Ondorioz oso ohikoa zen espainiar sentimentu korporatiboa garatzea talde honek. Ikuspegi zentralista honen adibide
|
bat
aurki daiteke 1919 urtean Bilboko El Pueblo Vasco egunkari mauristan, Bizkaiko herritxo euskaldun batean (Berriatuan) zebilen maistra nazional batek idatzitako gutunean:
|
|
|
Hola, arrazari zegokion purismoa ez zen bere jarduera intelektualean lan ildo aktiboa izan (musika edo euskara ziren bezala). Aitzitik arrazismo horren gauzapen bakanak zarzuela batean eta gutun pribatu
|
batean
aurkitzen ditut. Bere eskabide publikoen artean oso bestelako gaiak aipatu ohi zituen (euskal musika edo folklorea edo hitzak biltzeko laguntza eska zezakeen, edo euskara babesteko; ez, ordea, euskal arraza garbi mantentzeko).
|
|
|
323 Komentario hau ez zitzaion gustatu. Kirikiñori? eta handik egun batzuetara Arana Goirik euskaraz hitz egiten bazekiela erakusten zuten frogak bilatu zituen, parte
|
batez
aurkituz: «gure Sabin, ak euzkeraz ezin ebala itzegin, ezin genduan iruntsi, ba, sarri entzunda geukan euzkeraz itz egiten ikasi ebala.
|
|
2010
|
|
|
Bibliografia ugaria eta zabala dago gai honi buruz, eta ildo eta perspektiba desberdinetatik aztertu izan da orain arte eginiko lanetan (ikus Rosier 1999). Halaz ere, orainago, berbaldi ekarriak marko teoriko berri
|
batean
aurkitu du harrobia: perspektiba mediologikoan, hau da, ahots eta diskurtso desberdinen zirkulazioaren esparruan.
|
|
|
Noski, gure corpusean agertzen diren imagoak ez dira ez orijinalak ez lehen aldiz erabiliak: literatura erlijioso zein paganoan figura kanon finko
|
bat
aurkitu daiteke arketipo bihurtuta (Curtius 1999: 95 [1948]).
|
|
|
Beste eskuan emozio gozo
|
bat
aurki daiteke, suhartasuna eta beldurra baretu eta justifikatzen duena, esperantza. Sermoietan agintzen da noizbait gozamena hartzeko bidea, sakrifizio bizitzaren ondorena, salbazioa, beti beti iraungo duan Ceruco gloria.
|
|
|
– Baina orokorki inkestatuek ez diote euskarari baliagarritasun handirik ematen lanbide
|
bat
aurkitzeko edo lanean aritzeko.
|
|
|
Euskararen erabileraz eta transmisioaz herriko ikasleek kartsutasun gehiago adierazten dute bertako ikasleek ezinez eta etorkinek: hauen keska naguzia da kokagune
|
bat
aurkitzea Euskal Herrian.
|
|
2012
|
|
|
Zentzua ulertzeko modu horren erroak Mendebaldean XIX. mendera arte nagusi izan den ikuspegi platoniko
|
batean
aurki daitezke. Ideien, hizkuntzaren eta esperientziaren inguruko hausnarketaren zutabe garrantzitsuenetako bat Platonek proposatutako gauzen munduaren eta ideien munduaren arteko bereizketan datza.
|
|
|
Hala eta guztiz ere, Chomskyri egiten dizkion kritikak gorabehera, Wilss ere sakoneko egitura/ azaleko egitura bereizketa bitarrean oinarritzen da, funtsean. Itzulpena, Wilssentzat, unibertsal sintaktiko, semantiko eta esperientziazkoen sakoneko egiturek bermatzen dute, eta baliokide sintaktiko, semantiko eta esperientziazko horiek beste hizkuntza
|
batean
aurkitzean datza itzultzailearen lana:
|
|
|
Esate baterako, diskurtso modernoan bi hizkuntzaren artean lortu beharreko baliokidetzaz hitz egiten da, bi hizkuntza horiek maila eta baldintza berekoak izango balira bezala. Atal honetako adibideetan ikusi ahal izan dugunez, ordea, euskal itzultzaileek beti menpekotasun egoera
|
batean
aurkitu izan den hizkuntza batera itzuli behar izan dute, eta horrek teorian defendatu dituzten hainbat irizpideren aurka egitera behartu ditu. Axularrek, euskara eta bertze hitzkuntzak diferent?
|
|
|
Virgili eta Omero, k euren olerkijetan jokuak edestu ba, ebezan, Mistral, ek be Zagi jauska, burni jaurtikia, pelota jokua, loki dantza, arraunketak eta abar agertuten dauzkuz. Euzkoen jokuak noz orrelako edeslari
|
bat
aurkituko ete dabe (Lauaxeta 1930: 365).
|
|
|
Lanaren hirugarren kapituluan ikusiko dugun bezala, Sarrionandiak itzulpenari ematen dion trataera eta itzulpenaren inguruan egiten duen gogoeta postmoderno gisa defini daitezke. Miranderi dagokionez, ezin esan idazle postmoderno
|
baten aurrean
aurkitzen garenik, bere garaiko euskal literatura, aurremodernoa, zertxobait modernotzen ahalegindu zen idazle aurrerakoi baten aurrean baizik.
|
|
|
Hontaz, Walter Benjamin-en azterketetan galdera interesgarri
|
bat
aurki daiteke: Hizkuntza orijinalez entelegatzen ez dutenek irakurri ahal dezaten bakarrik egiten al da itzulpena?
|
|
|
Adibide hauek aztertuta, kontuan izanik Gidor Bilbaoren itzulpenak sorburu testutik gertukoa izatea bilatu duela, Sarrionandiaren itzulpena jatorrizkoarekiko nahiko librea dela ondorioztatuko genuke, eta Sarrionandia dezente urruntzen dela jatorrizkoak ematen dituen hainbat iruditatik. Itzulpena egiteko eskura izan zitzakeen zubi testuen artean arakatuz, ordea, Sarrionandiaren bertsioaren oso antzekoa den gaztelaniazko bertsio
|
bat
aurkitu dugu Luis Alberto de Cuenca y Pradoren eta Antonio Alvar Ezquerraren Antología de la poesía latina liburuan. Hona hemen berriro Sarrionandiaren itzulpena, aipatutako gaztelaniazko bertsioaren alboan oraingo honetan:
|
|
|
du izenburu, eta. Ene andregaia serora sartu zelarik?, berriz, azpi izenburu. Portugesezko izenburutik tiraka, Manoel da Veiga Tagarro ren poema
|
bat
aurkitu dugu, zeinaren lehen bi lerroak bat ia guztiz Sarrionandiak ematen duen itzulpenarekin:
|
|
|
Ez dugu inon liburu horren arrastorik aurkitu, eta hori izan da bi poemok apokrifoak direla pentsatzera eraman gaituen pistetako bat. Sarrionandiak ematen duen informaziotik tiraka, ordea, 1875eko liburu
|
bat
aurkitu dugu, Thomas Carlyle eskoziarraren Early Kings of Norway, hain zuzen ere, non Sarrionandiak kontatutako Gudröd Haalegen biografiako zenbait daturekin antzekotasun handia duten gertaerak aurkitu baititugu. Liburu hori eta beste hainbat iturri kontsultatuta, jakin dugu Harald Haarfager (853) Norvegiako erregearen seme batek Halfdan Haaleg izena zuela, eta beste seme batek Gudrod Liome (Carlyle 2009:
|
|
2013
|
|
|
Adémak egin zuen kritika ez zen mugatzen Caillaux alemanen alde ari zela erratera, nahiz eta lotura
|
bat
aurki daitekeen. Gogoan dugu nola Eskualduna k zenbat aldiz egin zuen urrea emateko eskaera.
|
|
|
Orain arte nehon idatzirik aurkitu ez dugun informazio
|
bat
aurkitu dugu Eskualduna ko artikuluen aztertzean:
|
|
|
Horrez gain, Lurreko Armadaren Historia Zerbitzuaren Vincennes eko artxiboan ere Eskualduna ri buruzko dosier mehe
|
bat
aurkitu dugu, zeinean, Frantziako Barne Ministroa artikulu batez kexatu zen. Hots, gure ondorioa da, Eskualduna astekaria ere zentsuraren atzaparretatik pasatu zela, eta kontrolatu zutela, euskaraz izateagatik ez baitzen kontrol horretatik salbatu.
|
|
|
Borroken xehetasun gutxi ematen bazuten ere, Eskualduna ko idazleen artikuluekin, gerlaren osotasun
|
bat
aurki zitekeen. Serbian gaindi iragan ziren borrokak edo mugimenduak ere aipatu zituzten, zenbait aldiz.
|
|
|
Ausikika sudurretik lotu izanaren anekdotari umore kutsu
|
bat
aurki dakioke, aski egoera komikoa balitz bezala aurkeztu baitzuen, nahiz eta komikotik baino gehiago ukan tragediatik. Zerbitzari k ez bide zuen irri egin arratoiak ausiki egin zionean, eta artikuluan ageri da zenbat nardatzen eta beldurtzen zuten.
|
|
|
Halaber, hutsune anitz dauzkate, astekari horri buruzko xehetasunak oro jakin nahi badira. Beraz jorratzeko alor
|
bat
aurkitu da hor, astekaria xehekiago ezagutu ahal izateko. Ez du erran nahi lan hau behin betikoa denik, zilorik gabea denik, baina espero da astekariaren orain arteko historia bilduena eta osoena izatea.
|
|
|
Horrela, Amerikako Estatu Batuetatik zetorren informazio soilaren eredua eta Frantziako tradizioa nahasi ziren, batzuek itsasoz haraindiko eredua goraipatzen baitzuten eta beste batzuek guztiz gaitzesten. Frantses prentsa bere gisara egokitu zen, eta halako oreka
|
bat
aurkitu zuen, estilo propioa sortuz. Gisa horretan, frantses kazetari eta erreportarien berezitasuna zen, beren erreportaje edo ikerkuntza artikuluetan, «interpretazio eta subjektibotasun kutsu bat» sartu zutela, eta idazkera bera ere hobeki landu zutela, nahiz eta prentsa «anglosaxoiak baino informazio gutxiago eskaini».
|
|
2014
|
|
|
Gure bizitzaren bide erdian, oihan ilun
|
baten
aurkitu nintzen, eta han zuzeneko bidea eznuen ikusten. Ene, pentsamentuan beldurra berriztatzen duen baso basati lakar eta gogor hau zein zen esatea gauza gaitza da benetan.
|
|
|
Hirurok kezkaturik geunden, etorkizuneko euskararen aberastasunerako hain baliotsua gerta zitekeen obra hori artean lozorroan zetzalako, Mokoroak eskuz idatziriko koaderno askotan banatua. tolosarrak jada hirurogeita hamar urte ongi beteak zituen, eta lehenbailehen lan hari eki ten ez bazion, gerta zitekeen obra hura inoiz ez ateratzea. Hiz ketaldian mezenas
|
bat
aurkitu edota lagun askoren arteko diru bilketaren bat egin zela aipatzen genuen. Eta orduan, hara zer bota zigun Gabrielek:
|
|
2016
|
|
|
Horrela ikusgarrien kritika baten eramateko, egitura baten proposamena edo kritikaren deskribapen argi baten bilaketa alde batera utzi da. Aldiz, diskurtso kritikoen barnean azterketa maila desberdinen sailkapen
|
bat
aurkitzen da, bilatzen den eremuaren inguruko azterketaren egiteko, kritika unibertsitarioa, sortzaile eta antzerki munduko ekintzaileen kritika, kazetarien kritika, helburuaren araberako kritika interesgarriagoa izanen da. Horrelako sailkapena proposatuko da:
|
|
|
Euskal idazleak, sortzeko unean, aurrean daukan zailtasuna heldu da gogora. Izan ere, irakurleria oso mugatua izaki, hizkuntza estandarizatuan idazten ez duena beste zailtasun
|
baten aurrean
aurkitzen da. Horregatik idazteko duen abilezia aldatu behar al du?
|
|
|
Ez zen hau Larzabalen kezka sakona, baina egiten zuen sorkuntzari funtzioa bilatzen zion. Larzabalen lanean, autore horien guzien iritziaren zati
|
bat
aurki daiteke. Gogoeta eremu oso zabala hunkitzen ditugu, engaiamendua, balio moralak, heziketa, literatura generoa, elementu horiek guziak aurkitzen ditugu Larzabalen lanean.
|
|
|
Teatroak indar berri
|
bat
aurkitu zuen gerla bukatu eta gero. Frantzia osoan gertatu zen era desberdinetan.
|
|
|
Ihauterietan. Gorputz
|
bat
aurkitzen dute mugan. Hegoaldean.
|
|
|
Xexili Parisera joana da lan egitera eta han mutil lagun
|
bat
aurkitu du. Ekartzen du etxera emaztez mozorroturik.
|
|
|
Gaur egungo autoreen artean, hizkuntzak kezka izanez jarraitzen du, eta kasu batzuetan kezka handia bada. Baina kezka baldin bada, komunikazioaren hausturarengatik da, publikoa oztopo
|
baten aurrean
aurkitzen baita antzerkira joateko unean, ulermen maila jautsi baita eta aterabide gutxi aurkitu baita, nahiz eta bat bateko itzulpena erantzun nahiko egokia izan daitekeen talde batzuek proposatzen duten bezala.
|
|
|
Baina, bihurgune
|
batean
aurkitzen zen, Xabier Itzainak egindako ikerketan lantzen dituen bidegurutzearen erdian kokatzen da. Hona hemen Xabier Itzainak aztertzen dituen bideetako bat.
|
|
|
Problematika hau alde batera utziz, beste
|
bat
aurkitzen dugu, ikusgarri zaharrenen izendatzeko, tradizioarekin lotura handiena duten ikusgarrien definitzeko. Baionan 1999an iragandako biltzarrean haiek definitzeko «Herri antzerkia» izenburua hautatu zen.
|
|
2020
|
|
|
Autobiografikotasun osoan, Eñaut Etxamendik kontatzen du Graxiana Gueçaimburu adoratzen zuen amak nolako mina eragin zion, apaizgaitegira bideratuz lehenik eta Orbaizetako neskarengandik urrunaraziz, ondoren. Hain zuzen, neskatxa horri esker, Etxamendi idazleak buru egin ahal izan zion Eneko Iragorrieta –hau haatik, fikziozko izena delarik– apaiz eskolako buruaren jazarpen psikologiko ikaragarriei lehenik, amaren heriotzak sorturiko fideltasunaren urratzearen kulpabilitateari ondotik eta bizi berri
|
baten
aurkitzeari, azkenik. Izariz gaindiko kemen horren emailea nor eta, Orbaizetako neskatxa.
|
|
2021
|
|
|
Bainan, aukera historiografikoen aldetik, ardatz nagusi
|
bat
aurkitzen da Santiago Onaindiaren liburuetan: idazleak euskalkiaren arabera sailkatu zituen.
|
|
|
Gisa batez, Europako kultura garatuetan mailegatu testugintzaren teoriaren bitartez, beste legitimitate
|
bat
aurkitu zuen euskal literaturaren kritikak, legitimitate zientifiko bat nolabait errateko. " Zientifikotasun" nahikunde horri esker, euskal literaturari buruzko azterketa borroka ideologikotik jalgi zen, 80ko hamarkadan, eztabaida beste eremu batean gertatzen zelako testura mugatzerakoan.
|
|
|
Beraz, bi gerlen artean eta Orixe-ren gisa hasi zen Piarres Lafitte euskal literaturaren kanona osatzen. Halarik ere, ezberdintasun nagusi
|
bat
aurki daiteke 50eko hamarkadan Koldo Mitxelenak egin zuen aukerarekin. Berean, Lafittek elizako gaiez ari izan ziren idazleak onartu zituen.
|
|
|
Hautakariak agertzen diren perpausetan halako kontraesan
|
bat
aurkituko dugu, bi zatien arteko aukera bat egin behar baita eta biak batera ezin baitira bete: Edan ura edo egarriak geldituko zara; Edan ura, bestela egarriak geldituko zara.
|
|
|
Eta, seme alaba bagara, bai eta oinordeko ere, Jainkoaren oinordeko eta Kristoren oinordekide: zeren, nekeetan Kristoren kideko garenez gero, aintzan ere beraren kideko izango baikara (Elizen arteko Biblia); Eskubide hori jabekide batek baino gehiagok egikaritzen badute, ondorengo lau egunetan enkantea eginen da jabekide guztien artean (HAEE/ IZO); Mirabea atera zanean, eun denario zor zizkion mirabe kide
|
bat
aurkitu zuen (Iraizoz). Esanahiaren ikuspegitik subjektu plurala eskatzen du; hau da, izaki hori (jabea, mirabea, apaiza...) beste batzuekin harremanetan egotea.
|
|
|
Gudukariak multzoka dire geroztik hunat agertu (Oxobi); Ordea oztu ezkero, gogortzen da, ta mallukariak ezin du besterik, ezpada nekatu alperrik burua (Mogel); Laguntzat dituztela eiza zaunkariak billatu ta iltzeko eper ta erbiak (Mogel). Mota honetako eratorrietan adjektibo balioa ere har dezake ari atzizkiaz sortutako hitzak; izen
|
baten ondoan
aurkituko dugu, eta izen horrek adierazten duena ‘mokoka’, ‘muturka’, ‘zaunka (z) ’ aritzen dela ematen dugu aditzera: Batek asmatzen du formula mailukari bat eta denak formularekin mailuka gure buruon gainean (Azurmendi); Senar emazte mokokariek hainitz haur izaiten omen dituzte (Larzabal); Geldi ago zoro ori!
|
|
|
gizon horren gurasoen, eta honek beste bat: gizon horren1 Betiere izen sintagma
|
bat
aurkitzen dugu beste goragoko izen sintagma baten osagai gisa.
|
|
|
Hortaz, joan aditza bezalako mugimenduzko aditz batekin, helburu datibo
|
bat
aurkitzea espero daitekeen arren, horrek ez du zertan horrela izan behar. Fernándezek eta Ortiz de Urbinak (2010) diotenez, datiboak adlatibo bizidunak berak baino askozaz ere eremu handiagoa hartzen du, eta, hortaz, txandakatzeaz hitz egitea kasurik onenean ez dirudi oso zuhurra.
|
|
|
esatea aski bailitzateke. Baina bazar
|
batean
aurkitzen bagara adibidez, zeinetan liburuak eta buztinezko ontziak eta kobrezko bitxiak eta horrelako asko dauden, liburu izena dugu ezabatu, entzuleak zuzen ulertzea nahi badugu behintzat.
|
|
|
26). Edo ez dut gustuko eta Esne gainean euli
|
bat
aurkitu dut. Edo gauza bera al dira arbolartean eta arbola artean?
|
|
|
Hauen ordain gisa eman daiteke batzuetan instrumentala ere (§ 21.6): Hiru urtez (hiru urtean) egon zen kanpoan; Egun batez (egun batean) emakume xarmant
|
bat
aurkitu zuen.
|
|
|
Ez da hain erabilia izan, eta Iparraldeko testuetan aurkitzen da. Gaur egun ez du ia lekukotasunik idazleen artean(
|
bat
aurkitu dugu): Jendea dantzari hasten da eta gero berezitzen, oportunitate eta beharren arabera, aurten hau eta geurtz beste zerbait (Luku).
|
|
|
Tradizioan izan gabeko adibide batzuk badira, baina izan ezik ugariagoa da, eta euskara baturako hori aukeratu da. Salbuespena adierazten dutenetan askotan perpaus nagusia ezezkoa izan ohi da, edo nolabaiteko kuantifikazioa adierazten duen elementuren
|
bat
aurkitzen dugu (inor, pluralak, dena...). Izan ezik en ezkerrean doan sintagmak perpausean dagokion atzizkia hartu ohi du, eta salbuespena, batzuetan, ergatiboarekin egiten dela dirudi, behin baino gehiagotan aurkitzen baita absolutiboan izan ezik en aurreko sintagma, nahiz ondokoa ergatiboan joan:
|
|
|
galde hitza kokatua dagoen sintagma beti aditzaren aurrean aurkituko dugu. Galde hitza perpausaren osagai zuzena bada, perpauseko aditzaren aurrean kokatuko da (norekin joan zarete trago batzuk hartzera?); galde hitz hori izen sintagma baten osagai bada, sintagma osoa kokatuko da aditzaren aurrean (nolako irakasleak jarri dizkizuete aurten?); eta galde hitz hori mendeko perpaus
|
baten barruan
aurkitzen bada, perpaus osoa jarriko dugu adizki nagusiaren aurre aurrean (§ 41.4.3): [Nork ekarriko duela] uste du Mirenek?
|
|
|
Predikatu gobernatzailearen subjektua gertakari bat ere izan daiteke, eta, beraz, beste osagarri
|
bat
aurkitu dezakegu subjektu funtzioan: Pokerrean zaletzetik, azkenean, diru guztia galtzea etorri zaio.
|
|
|
Baina ezkerraldean kokatua beste zenbaitetan, galdegai aditzen aurrean, nolabaiteko hanpadura markatuz: Gezurra esan duzulako, lagun guztiak haserretu zaizkizu; Hiru urte lehenago lapur
|
bat
aurkitzen lagundu ziolako, oso adiskide zuen (Garate). Beste mintzagai baten ondoan ere joan daiteke, haren eta galdegaiaren artean tartekatua:
|
|
|
Zuhaixka zabartu batzuk han hemen, zeinetako
|
baten azpian
aurkitu bainuen aurreko maizterraren bizikleta ponpa (Aldasoro).
|
|
|
Horregatik, biziki bitxiak gertatzen dira inolako tradiziorik gabeko sortu berri diren aditz batzuk: harremandu, sukaldatu, arrantzatu (adibide pare
|
bat
aurkitu dugu tradizioan), ehizatu (gaur egun badira adibideak, baina tradizioan batere ez), aintzatetsi, ahaldundu... Zail bada ere kontua ongi zedarritzea, bistan da ezin dela prozesua izen guztietara orokortu.
|
|
|
14.10.5.8a Izen sintagma
|
baten barruan
aurkitzen den adjektiboak maila adberbioren bat baldin badarama edo, eskuarki, maila adierazteko erabiltzen dugun itzuli horietakoren bat baldin badarama, konparazio perpaus bat, adibidez, oso kontuan izan behar dira zenbait debeku eta traba.
|
|
|
Lehen motako aposizioan lehenbiziko izen sintagmak erreferentzia zehaztua izan ohi dugu gehienetan. Horregatik, oso normala da izen berezi
|
bat
aurkitzea lehenbizi edo izen sintagma mugatua izatea.
|
|
|
Esaten dugunaren egia balioa ukatzeko erabiltzen da, eta perpausordain nahiz adizki jokatuaren aurrean ager daiteke. Bizkaiera zaharrean ze ageri da (aginte eta subjuntibozko adizkietan), eta hori dela eta, filologoen ustez, bi formek, ez eta ze,* eze zahar
|
batean
aurkituko lukete iturri bakarra (ikus OEH). Hizkera eta garai guztietan erabilia.
|
|
|
Hiztunak ez dira korapilatzen, hizkuntzaren teoriaz ari direnak bai. Nolanahi ere, ASaren barnean beste sintagma mordo
|
bat
aurki daiteke, teorian behintzat; horrela, ASaren egitura eta osagai hierarkia zein den ikustea zailago gertatzen da.
|
|
|
Ez zen ohartu aurreko gauean iratzargailua jarri behar zuela, Toledoko autobusa garaiz hartzekotan. Esnatu zelarik ohartu zen gaizki ibiliko zela, dagoeneko berandu zela, eta bidaiak huts egingo ziola baldin berehala beste konponbideren
|
bat
aurkitzen ez bazuen. Tentatua egon zen ohean gelditzekotan.
|
|
|
42.21.6e Aitzitik eta baina, biak, esanahiaren aldetik berdintsuak dira. Hala ere, zenbaitetan biak
|
batera
aurkituko ditugu, aurkaritza nolabait indartzeko edo: Egin iezaguk grazia hau, ez duan permetitu nahi gauza hauek sekulan ahantz dakizkigun:
|
|
2023
|
|
|
Azkenean bikote
|
bat
aurkitzen du, zailtasun guztiak gainditu dituena eta maitasuna berdin gorde duena. Ez batak ez besteak ez du koroarik nahi, erranez ez duela merezi; aldiz, biek koroa eskatzen dute maite dutenarentzat be re bertute eta leialtasunarengatik.
|