|
2005
|
|
|
Iparraldeko eta hegoaldeko euskaldunen egoera desberdina izan zen, ipa rraldean erabat suntsiturik gelditu baitziren euskaldunen ohizko erakundeak eta bestelako berri bat indarrean ezarri zen tokian tokiko aginteak mugatuz, zentroko gidaritzaren arabera. Horrela batzar errepresentatiboak desagertuz,
|
bat
eta bakarra zen estatu nazio esparrukoa aldarrikatuko zen. Hegoaldean, aldiz, ohiko Batzar Nagusiak, batzar errepresentatiboak, kultura politikoaren erakusle eta ikur bihurtu ziren.
|
|
|
...nonalagunetaherrian«heti! > > egindenmintzoak polarizaziorako etabereizteko duen gaitasuna baliatuz, hainbat hizkerak gogor eusten ahaldiote beren berezko kolore lokalari oraingoz; eskualdeko nortasunari edotaherrikoari garrantziaemanohizaienalderdietan gertatzendirahorrelakoak.Norberarenherriko hizkeratik ereduberrietaestandarre (ta) raino, gainera, alde ederra dago leku batzuetan,
|
bateko
eta besteko hiztunek beren gizartekohartu emanenetaerreferentzienaraberaibilikodutenaedoezdutena.Honela, betikoherriko euskaraedo«mildlocaldialect> > izendatzendene tik«locallycolouredstandard> > delakoraino tartezabaleanhainbatetahainbat errealitatek etahizkerenartekokonstelazio bitxieklekuaizandezakete'. Hori da, guohartu orduko, egungoeuskararigertatzenarizaiona.
|
|
|
Datuzehatzakizateralasterbidehorienguztiennorabideaea beti beti batu/ estandarreranzkoaotedenhobekixejakinengenuke; berebat, erritmoen etaprozesuen sakontasunarenmailenberriereizanengenuke.Aldaketa prozesuan dagoen hizkera batennorabidea guztiz garden ageriezden kasurik balitz, aldakortasunarenberarenegiturasinkronikoa aztertzekoetagerta litezkeen arau plurizentrikoenetorrera eta beren arteko lehia ezagutzeko aukeraedukiko genuke.Bizentzutanplurizentrikoak, gainera: batetik, hizkerahaterairistendirenhizkuntza aldaerakhedagune batetik bainogehiagotatik iristeko aukera legoke. Eta bestetik, hizkuntza ezaugarri
|
bat
eta bera
|
|
|
Edonola ere, hiru hiztegi eremu horiek ez dira finkoak hizkuntzen historian, termino berezituak behin eta berriro iragaten baitira hizkuntza komunera batez ere hedabideek eragiten duten bulgarizazio prozesuaren bidez. Duela gutxi erabat berezituak ziren berotegi efektu, ozono geruza, immunoeskasia edo klonazio bezalako terminoak hiztun gehienek ezagutzen dituzte egun. Bestetik, terminologiak askotan hartzen ditu hiztegi komuneko hitzak eta adigai berezitu bat adierazteko erabiltzen, zabalkuntza semantikoa deritzon prozesuaren bidez. Euskararen kasuan beti aipatzen den adibidea dugu ardatz hitzarena: gurdien zati
|
bat
eta iruteko erabiltzen den tresna bakarrik adierazteko balio zuen lehen, eta egun Geometria, Fisika eta Kristalografia bezalako jakintza esparruetan erabiltzen diren termino ugaritan aurkitzen dugu: ardatz cartesiar, biraketa ardatz, simetria ardatz...
|
|
2019
|
|
|
Hain zuzen, 1951n Bilbon egindako J. Gorostiagaren sarrera ekitaldian esandakoek JCVko kideen ezinegona eragin zuten. F. Echegaray eta J. B. Merinok N. Oleagari egindako bisita
|
baten
eta sarrera ekitaldiaren berri eman zuten batzarrean, gehiago zehaztu gabe.788 Maiatzaren 20ko datarekin, E. Calle idazkariak N. Oleagaren eskaerari baiezkoa eman zion JCVren izenean.789
|
|
|
Are geiago: Fagoagaren karta
|
bat
eta 18 garren zenbakia artu ditut. Emen," Orixe", zure aurka ari da irriz eta isekaz, eta orobat Krutwigen aurka, berriz ere.
|
|
|
Ederto dau, euskerea yakituri bidez aztertzea; euskerea non, noz, zelan sortu zan, bere yatorria beste berbakuntzaren
|
baten
eta baietzean zeinetan dagoan, zeintzuk direan eta zelakoak munduko beste berbakuntza guztiekaz ta bakoitzagaz euskereak daukazan antz edo bardintasun ala bardin getasunak, gizalditik gizaldira izan dabezan aldakuntzak, zeintzuk eta zergaitik izan direan, aldakuntza
|
|
|
M. Azkue sei eta erdietan hil zela jakinarazteko.658 Hain zuzen, N. Oleaga eriondo zegoenez, F. Krutwig arduratu zen RAEri R. M. Azkueren erretratu
|
bat
eta akademiko domina bidaltzeaz.659 Euskaltzainburu zenak RAEko zereginetan parte hartze txikia izanagatik, gutxi ziren hura baino izendapen zaharragoak zituztenak: R.
|
|
|
I. M. Echaide, jarduneko euskaltzainburu gisa, patronatuko kide zen. Bestalde, soldatapeko euskara irakasle
|
bat
eta ikerketa zuzendari bat (L. Michelena) izendatzea proposatzen zuen.981 Baina horrek guztiak nolabait 1953ko araudia aldatzea zekarren, eta GPDko presidenteak ez zuen horretan sartu nahi.982
|
|
|
, 1986," Hitzaldi
|
bat
eta bere aurre historia", Egan, XXXIX, 11
|
|
2021
|
|
|
Hainbat bertsolariren biografiaren egile Bertsolari Liburuak sailaren baitan. Rikardo Arregi kazetaritza sari
|
bat
eta bi Argia sari irabazitakoa bertsolaritzari buruzko kazetaritza lanengatik. [Zarautz, 2017/IX/27]
|
|
|
1831n erromes joan zen Italiara, eta hiru urte egin zituen Erroman, Florentzian, Loreton eta hainbat santutegitan gisa horretara bizitzen; beharrezko dokumentaziorik ez zuelako kartzela bat edo beste ere zapaldu zuen, eta izurriteren batek kutsatuta hilabeteak egin zituen Nimeseko ospitalean. Itzuli zenean bere lurrak berreskuratu nahi izan zituen, baina berriro ere bide aldrebesetatik nonbait, dokumentu publikoak faltsutzeagatik beste epaiketa
|
bat
eta bi urteko beste espetxealdi bat() izan baitzituen. Espetxetik irten zenean, familia guztiak bizkarra eman zion eta eskale gisa bizi izan zen, herriz herri abestuz, tartean epaiketa gehiago pairatuz, hiltzera bere jaiotetxera itzuli zen arte.
|
|
|
Oso da aberatsa Iztuetaren ekarria. Bertso jarrien bi sail, Fernando Amezketarraren pasadizo
|
bat
eta garaiko bertsolaritzaren inguruko azalpen orokor batzuk ere eskaintzen ditu. Gaia espresuki jorratzen duen lehen testua izanik bere alderdi guztietan da aitzindari eta bidegile, baina horietako batzuk, izan duten sokagatik, bereziki azpimarratzekoak dira.
|
|
|
160 Basarri izango da gainera Txirritaren mitoa betikotzen lanik handienak hartuko dituena. Gerra ondorenean kazetari lana berreskuratu zuenean, Txirritari eskaini zion lehenengo testuetako
|
bat
eta gerora errenkada bat idatzi zituen hernaniarraz, beti errespetu eta begirune handiz. Aranzazu aldizkarian argitaratu zuen Txirritari buruzko lehenengo hori, 1946/XII/15 datarekin eta" ‘Txirrita’ren ateraldiak" izenburuaz.
|
|
|
Teodorok berak azaltzen duenez, Pello Errota izan zen bertsoarekiko harra sartu ziona: " Igandero etortzen zen irina ekartzera Zizurkila, asto pare
|
bat
eta mandoa zakuz kargatuta. Sekulako bertso saioak egiten zituen beste zizurkildar batekin.
|
|
|
"[...] behin aittari hauxe entzun izan nion: ‘herriko pestarik ederrenak —berak esaten zuen— neretzat meza nagusi eder bat, haren ondotik pelota partido polit bat, bazkari on
|
bat
eta arratsaldean bertsolariak’ Eta nik bertsolariak entzun nittuen eta gustatu ere bai, ez nekien zergatik gustatzen zitzaidan baina aittaren bultzadak asko egin zidan." (Oh! Euzkadi, 1982ko otsaila, 14 zk." Manuel Lekuona").
|
|
|
Bertsolaritzari buruzko garaiko testuen% 48 sinadurarik gabe ageri da,% 47 izen abizenekin edo ikerketan zehar argitu ahal izan diren izenorde nahiz inizialekin sinaturik,% 3 argitu ahal izan ez den izenorde
|
batekin
eta% 2 ezezagunak suertatu diren inizialekin. Sinadurarik gabekoen kopurua oso altua da, garai hartako kazetaritzan ohikoa den moduan.
|
|
|
Horrela, Jose Manuel Imaz bertsolariari buruz, adibidez, egun, Bertsozale Elkartearen Bertsolaritzaren datu basean, izen abizen soilak, bertso sorta
|
bat
eta berak plazaratua behar duen bertso doinu bat baino ez dira jasotzen118 El Nervión egunkariak, ordea, bere heriotzaren berri ematen digu, 1909ko maiatzaren 27ko zenbakian, lehen orrialdean, galerna batek eragindako hildakoen kontaduriaren baitan: " Del bote ‘San Francisco’ que naufragó entre Deva y Zumaya:
|
|
|
Bigarrena, Juan de Orduñak zuzendu zuen, eta 1955ean estreinatu zen. Ez da Amezketako kapitulua agertzen, ez
|
batean
eta ez bestean. de Amezqueta y llegada a Estella" darama izenburutzat, eta protagonistek Amezketako taberna batean baserritar bati entzundakoak jasotzen ditu:
|
|
|
Ezagutza zientifikoa eskaintzen zioten liburuak irakurriz, eskolatuek19 ordura arteko hainbat sineskeria bazterrean utzi zituzten20 Hainbat tratatu sortu ziren, jendartean portatzeko modu egokia finkatzen zutenak, eta horiek irakurriz (Castiglioneren Gortesaua aipatzen du Burkek) modu horiek finduz joan ziren. Dantzari buruzko tratatuekin manera berriekin bat zetozen dantzak jorratu zituzten; literaturari buruzkoekin arrazoian oinarrituriko kanonen arabera eraikitako eskaintza literario berri
|
bat
eta abar.
|
|
|
Alor honetan, liburuen bidez eta aldizkariko eskaintzarekin, Auspoaren osagarri edo errelebo gisa funtzionatu zuen Bertsolarik. Zavalaren proiektuak bere bidea egiten jarraitu zuen ziklo honetan, baita Zavalaren heriotzaren ondoren ere, baina elite berrian egokitu ziren bertsolarien biografiak Bertsolarik aterako zituen335 Horrela, beste mundu ikuskera
|
batekin
eta kazetaritza tonu modernoago batez izan arren, Auspoarenaren antzeko bilketa sena erakutsiko zuen aldizkariak. Izatez, Auspoako arduradunek gustuko zuten aldizkaria eta eskaintza helarazi zuten:
|
|
|
Horrela, albiste nagusia, bigarren albistea, bestelakoak eta barruko edukien dei gisa jasotzen direnak bereiz daitezke. Hierarkia horren arabera testuaren garrantzia ponderatuaz (Nagusiari lau puntu esleitu dizkiogu, Bigarren Albisteari hiru, Bestelakoei bi, Deiei
|
bat
eta Azken Orrian agertutakoei beste bat) gertatu den bilakaera oraindik garrantzitsuagoa izan da.
|
|
|
" [Aritz Zerainen hitzak] Proiektuak abiadura handia hartu du, eta borondatez ari den bati kosta egiten zaio bere lekua bilatzea. Eta jende berriak ikusten duenean egina dagoen proiektu
|
bat
eta Elkartea zerbait handi moduan, ‘zertara joango naiz? ’ pentsatzen du" (Id.: 130).
|
|
|
Paulo Iztuetak esan zidan behin, ‘Orixek baino gehiago? ’ noski. Beste kontu bat da nolako euskara erabili izan duen
|
batek
eta besteak[...]. Zaila da oraingo ikuspegitik hori neurtzen, baina Basarriren zutabeak ez ziren ahuntzaren gauerdiko eztula.
|
|
|
Baita astean zehar bertso saioetan grabatutakoak ere. Zati are zatituagoak dira, nahasiagoak, batetik pixka
|
bat
eta bestetik beste pixka bat. Dinamikoagoa.
|
|
|
Gidoiak egiteko orduan, hitzekin jolastea asko gustatzen zait, gehiegi agian. Badaukat halako jario moduko
|
bat
eta oso erraz ateratzen zaizkit gauzak. Ez da nire buruari loreak botatzeagatik, baina uste dut Hitza Jolasekin gauza ezberdin bat egin dudala gidoietan[...].
|
|
|
Aipatu den gisan, horitasunarena eta arinkeriarena izan da aldizkariaz egin izan den karikatura, eta luzaroan iraun du horrek, kasik gaurdaino, karikatura hori eragin duten lanek hamarkada parea beteta daukaten arren. Ohiko bi balorazio horien ondoan, ordea, kalitatearena
|
batetik
eta arinkeriarena bestetik, hirugarren alderdi bat ere, aldizkariak hartutako balio dokumentalarena, azpimarratu izan da pixkanaka azken urteetan. Horren harira, honela dio Jon Sarasuak, esaterako:" Bertsolari aldizkariari, berriz, kolekzio gisa ematen diot nik balioa.
|
|
|
Aldizkariaren aurreko aldiari buruz eskainitako puntuan esan bezala, gaiari buruz sareratu zen lehen webgunea izan zen aldizkariarena, bertsolari.net 1999an jarri baitzen martxan. Elkar argitaletxearen eskutik sortu berria zen Plazagunea enpresak garatu zituen diseinua eta egitura, oso oinarrizkoak bai
|
bata
eta bai bestea. Webguneak lau atal zituen:
|
|
|
Jada azaldu den gisan, 2001ean eman zuen Elkarteak sarerako jauzia, bertsozale.com atari korporatiboarekin, eta hamarkadaren lehen erdirako bertsolaritzaren inguruko blogosfera garrantzitsu
|
bat
eta webgune nahiz foro batzuk aurki zitezkeen. Hamarraldiaren bigarren erdirako, pauso bat harago joz, formatua bere hedabideratze estrategiaren ardatz garrantzitsu gisa ikusten zuen mugimenduak, eta arretaz erreparatzen zion sarean sortzen ari zenari:
|
|
|
ETBk bere kasa, alegia, Elkartearekin akordio batetara iritsi gabe, programa berriro martxan jarri nahi izan zuen nonbait, eta niri proposatu zidaten gidaritza. Zarraoa zuzendari nagusiak proposatu zidan hori, eta ezezko borobila eman nion, ez nuela ezer jakin nahi saltsa hartan, kolpeak baino ez zizkidala ekarriko horrek
|
batetik
eta bestetik. Biharamunean, ordea, Correo Españolen eta Deian programa berria nik aurkeztuko nuela argitaratu zuten.
|
|
|
" Xabier Mendiguren idazlearekin izandako hizketaldi batean Tolosan 80ko hamarkadan antzeko zerbait, bertsoaren eta antzerkiaren uztarketa, egina zutela deskubritu omen zuten. Tolosakoa jantziekin, attrezzo konplexu
|
batekin
eta antzerki obra baten parafernalia guztiarekin egiten zutela kontatu zien. Bertsotrama, aldiz, soilagoa izan ohi da normalean" (A.
|
|
|
Badu horretarako zilegitasunik, zutabegile gisa ibilbide oparoa izateaz gain, Rikardo Arregi sarien lehen edizioan, 1989an, Sekziorik Onena saria eman baitzioten El Diario Vascoren Zabalik gehigarriko" Zimurdurak" zutabeagatik. Horrela, bateko nahiz besteko testuaren laburtasuna aipatzen du, zutabeak ere nahikoa presakako lana izan ohi direla, bigarren ahozkotasunak ahozkoaren eta idatziaren arteko mugak lausotu dituela, hartzaileak antzeko denbora eskaintzen diola zutabe
|
bati
eta bertsoaldi bati, antzeko eskemari jarraitzen zaiola bien sorkuntzan eta bateko entrenamenduak besterako ere balio izaten duela: " Zutabeak idazten, irrati kolaborazioak egiten, komikiak marrazten... ohitzen den bertsolariak ‘disimulazio’ lan handia egiten du.
|
|
|
‘Zu Lazkao Txiki, Xalbador oso gaizki da, Xalbador hiltzen dago! ’ Nik esan nion ‘ezin liteke! Oraintxe gurekin zen eta! ’ Hala joan nintzen herriko etxeko gela
|
batera
eta han zegon etzanda eta bazituen ondoan bere seme alabak eta[...] Labegerie medikuak esan zidan ‘oraintxe hil da’ eta bere andreak ‘Fernando, baina ez da posible! ’ esaten zuen eta hartu eta jaso egiten zuen[...].
|
|
|
Hamasei urtean jarraian txapeldun eta hogeita hiru urtean jarraian finalista izanda, nekez gaindituko den marka ezarri du, eta ziklo honen gailurra markatu du erabat. Bestalde, txapeldunari dagokion gisan, Elkartea martxan jarri zuen belaunaldiaren proiektuaren aurpegirik ezagunenetako
|
bat
eta eragile garrantzitsua izatea tokatu zaio, eta gazterik txapeldundu zenez, hurrengo belaunaldiak ere bere eskutik zaildu dira oholtza gainean.
|
|
|
Aiarren bertsolari taldeak, oso gutxi ibiltzen den bertsolari edadekoren batek, Goierriko zenbait bertsolarik... Amurizaren inbentua" aprobetxatzen" asmatu ez dutenek[...] Gaur" zer" esan den edukitzen du gogoan bertso entzulearen ehuneko handi
|
batek
eta" nola" esan duen ez du kontuan eta gogoan hartzen[...] formetan berdintasuna beste era batera hausten da[...] bertsoaren ezkerraldetik. Errimak sail gramatikal desberdinetatik hartu izanak bertsoaren ezkerraldean jolas handiagoak egiteko aukera ematen duelako.
|
|
|
Gregorio Mujika ormaiztegiarra() Eusko Ikaskuntzaren sortzaileetako
|
bat
eta haren lehen idazkaria izan zen (aurreko zikloko zerrendatik irau188 Aipatu da jada La Tarde egunkariak 1935eko txapelketaren kronikari egindako iruzkina: 1936ko txapelketaren kronikari buruzkoa Gure Herrian argitaratu zen:
|
|
|
Eta XIX. mende bukaerako kultur aldizkarietan murgilduz gero, erraz samar topa daitezke euskal kanta zaharrei, musika tresnei, heraldikari, deiturei, antzinako instituzio juridikoei edo arkitekturari buruzko testuak. Jorratu zen gaitegiaren inguruan, bada, jarraitutasun bat zegoen XIX. mende bukaerako Pizkundearen lehen olatuaren eta XX. hasierako bigarren olatuaren artean, bigarren horrek lanketa zientifikoago bat, mugimendu egituratuago
|
bat
eta proiektuaren janzkera nazionalista bat ekarri bazituen ere.
|
|
|
Manuel Lekuona edo Teodoro Hernandorena bezalako beste bi izen garrantzitsuk ere, Aitzolen akuilu intelektuala
|
bata
eta akuilu praktikoa bestea, gehiago edo gutxiago orduko hainbat argitalpenetan kolaboratu zuten. Hernandorena bertsolariak ikus entzunezko batean agerrarazi zituen lehenengoetakoa izan zen berak zuzendutako Euzkadi filmarekin.
|
|
|
182 Aldizkari honek 1936ko Gerraren eta II. Mundu Gerraren inguruan izan zituen posizionamenduek askotarako ematen dute. Frankismoaren alde argitaraturiko testuren
|
bat
eta jarrera horren inguruko azalpenak jasotzen dituzte Joseba Agirreazkuenagak (1989: 109), Díaz Nocik (1995b:
|
|
|
Mattin irten zen garaile. Ez
|
batera
eta ez bestera ez zen jende askorik hurbildu. Bigarrengora azaldu zirenei, ordea, ez zitzaien kategoriarik falta:
|
|
|
Gernika, Euzko Gogoa, Zeruko Argia, Egan, Herria, Príncipe de Viana eta Sociedad Vascongada de Amigos del País. Gaia, ordea, ia beti
|
bat
eta berdina izango da: Etxahun.
|
|
|
273). Eratu den egitura profesionala, ordea, ez da bere kabuz euskal kulturgintzaren betebehar guztiak gauza308 Bakoitzak ikuspegi ezberdin
|
bat
eta azpimarra nahiz ñabardura bereziak eskaintzen baditu ere, joera honen baitakotzat har daitezke Apodaka, 2005; Amonarriz, 2003; Arrieta, 2001; Basurto, 2007; Fernandez, 2006a eta 2006b; Etxegoien, 2004, edo Sarasua, 2013, besteak beste.
|
|
|
hain zuzen ere, propio, errimak sail gramatikal desberdinetatik hartzean bertsoero. Honela, adjetibo bat, adizlagun bat, sustantibo
|
bat
eta aditz erroa nahasiko zituen errima gisan bertso bakoitzean[...]. Sail gramatikal bakoitzeko hitzek egitura gramatikal desberdinak eskatzen zituzten aurretik eta, ondorioz, gauza desberdin asko esateko era zeukan bertso bakoitzean.
|
|
|
Garaiko euskal zuzendari gazte garrantzitsu guztiek hartu zuten parte, eta proiektu berritzailea izan zen: Euskal Herriko errealitatearen inguruko dokumentalak egitea zen asmoa, medio profesionalekin (Laboral Kutxaren finantzazio garrantzitsua izan zuen proiektuak), nazio ikuspegi
|
batekin
eta euskaraz. Ikuska 18 honek prestigioa eta modernotasun kutsua eman zion bertsolaritzari.
|
|
|
Aipatuak diren heinean, Uztapide, Xenpelar, Pello Errota, Pedro Mari Otaño edo Txirritaren irudiak erakusten ditu filmak. Jarraian Mattin eta Kosme Lizaso Hondarribiko udaletxearen balkoitik abesten ikus daitezke (83 minutuan), bertsoak entzun beharrean narratzaileak bertsolaritzaz ematen dituen azalpenak entzuten direlarik (bat
|
batekoaren
eta bertso jarrien arteko bereizketa egiten du), Lazkao Txikik eta Mattinek Pasai Donibaneko plazako kioskoan eskaintzen duten saioa entzunaz bukatzeko (zazpi minutu dira guztira bertsolaritzaz).
|
|
|
352) arabera Gernikaren bonbardaketaren inguruan frankistek zabaldu nahi izan zuten gezurraren eraikuntzan funtsezkoa izan zen Rodríguez Ramosen erreportajea. Bando frankistak argitaratutako lehenengotako testua izan zelako
|
batetik
eta bestetik argazkiak zekartzalako. Izan liteke Basarrik egiletza zehatz horren berri ez izatea, baina Ortizen hitzetan (2010:
|
|
|
Marko berriak euskal eskola
|
bat
eta euskal komunikazio sistema berri bat eratzeko modua eskaini zuen, bada, eta horrek hainbat aukera ireki zizkion euskal kulturgintzari: " Pentsamendu, sinbologia eta edukien partekatzea bideratuko zuten erakundeen eraikuntza komunitateen sistemak eginiko lanik eraginkorrena izan zen, ziur aski" (Gandara, 2015:
|
|
|
Hala ere, paralelismo batzuk izan ziren
|
bataren
eta bestearen artean ere. Horrela, Zavalak bertsolari zaharrak zutabegile jarri zituen bezala, Agirrek bertsolari gazteak kazetari lanetan jarri zituen.
|
|
|
[Sarasuaren hitzak] uste dut Elkartea erreferente bat izan daitekeela nazioartean alor horretan, eta etxean ere bai, kulturgintzako beste esparruetan estrategia batzuk inspiratzeko, alboan egoteko. Beti ere, distantzia
|
batetik
eta eredu izaten saiatu gabe; izan ere, gurean gertatu diren baldintza historikoak eta bertsolaritzak berak dituen ezaugarri bereziak ezin dira estrapolatu. Ez dut uste kopiagarri izan behar dugunik.
|
|
|
Izan ere, jada azaldu den gisan, hedapenean lanean diharduen talde profesional bat ere osatu du pixkanaka Elkarteak: Hitzetik hortzeraren ekoizpenean, programak bertsolaritzaren garapenean zuen eragina ikusirik, konfiantzazko eduki sortzaileak jarriko ditu pixkanaka Elkarteak, eta pertsonal teknikoaren ardura ere ETBtik kanpoko ekoiztetxe
|
batera
eta azkenik Elkartearen eskuetara pasatuko da; Interneteko kanal tematikoa ere, Elkarteaz kanpoko ekimen pertsonal batetik sortua, Elkarteak hartuko du bere gain, eta 2017tik bateko zein besteko langileak talde bateratu batean integratuko ditu.
|
|
|
Gandarak, aldiz, gerraurrean bat batekoak izan zuen loraldian: " Bertsolaritza molde biek —bat
|
batekoak
eta paratuak— euskal kulturan zituzten kokaguneak trukatzen joan ziren; bertso paratuen artean, bertsopaperek, mendearen lehen herenetik hasita, bazterrera jo zuten, eta bat bateko arituak, aldiz, gune aldera" (2015: 183).
|
|
|
Ez
|
batak
eta ez besteak ez zuten apenas oihartzunik izan medioetan. 15 testu bien artean, oso gutxi sei saio izan zirela kontuan hartuz.
|
|
|
Eragile garrantzitsua izan zen oso. Berak eta Esteban Urkiaga Lauaxetak Euzkadi egunkarian bertsolari elkarte
|
bat
eta bertso eskolak sortzeko beharra aipatu zuten lehen aldiz().
|
|
|
Aho bizarrik gabe abesten zutelako deitzen zituzten
|
batetik
eta bestetik: " Dudarik gabe, jorratzen zituzten gaietan topatu behar dugu bikotearen arrakasta[...] biek aitortzen dutenez, publikoak zirikatzea eta egurra ematea exijitzen zien; politikaren alorrean gertatzen zirenei buruz abestea" (Larreategi, 2011:
|
|
|
285 Zavalak euskarari buruz esaten dituenetan, esaterako, Mogelek mende
|
bat
eta erdi lehenago izandako jarreren oihartzuna suma daiteke: " Un rústico puede ser Doctor y Maestro de su lengua y ser Catedrático de ella, llamando a su escuela de las Montañas, á Clérigos, Frailes, Caballeros[...]" (Intxausti, 2014:
|
|
|
Ikur izaerari ere eutsiko zaio, zikloaren lehen hamarraldietan gerraosteko errepresioak eta lehen frankismoaren giltzarrapoak baldintzatutako kutsu folkloriko hutsalago
|
batekin
eta Bigarren Pizkundearen barruan Xahok sorreratik eman zion distira berreskuratuaz. Gandarak seinalatzen du, ikur izaera berritu honen oinarrian berriro ere," herriarekiko hurbiltasuna" deitzen diona legokeela, Gabilondok Lehen Pizkunderako planteatzen duen azalpena errepikatuz:
|
|
|
Oldartzen etik Lizarra Garazira gatoz, su etena medio, handik su etena haustera. Handik beste su eten
|
batera
eta Barajasera, eta handik egungo egoerara. Hamabost urtetan zehar eman diren aldaketak askotarikoak dira.
|
|
|
Bertso eskoletatik geroz eta jende gehiago ateratzen hasi zen, ordea, eta Negu Gorriakek Jon Maiarekin irekitako bideari jarraipena emango zitzaion, bertsolari gazte hauei presentzia berri
|
bat
eta publiko berriekiko konexioa eskainiz. Esaterako, garai hartan Negu Gorriakekin batera euskal talderik garrantzitsuena zen Hertzainakek Elortza eta Iturriagarekin egingo zuen topo:
|
|
|
" [Miren Amurizaren hitzak][...] zenbat eta zirkuitu gehiago sortu, arrisku gehiago egon daiteke elkarrengandik urruntzeko. Bertsolari kopurutxo bat egongo da zirkuitu
|
batean
eta beste batzuk beste batean, elkarren berri izan gabe. Uste dut hori neurri batean gertatzen ari dela" (Rubio, 2019:
|
|
|
" Bizkaiko Bertsozale Elkarteak eta Bizkaia Irratiak Bilboko Udalaren laguntzaz egiten duten saioa da. Bere helburua Bizkaiko Bertsozale Elkarteak ikastetxeetan gaztetxoekin egiten diharduen lana bultzatzea da
|
batetik
eta umeentzat giro erakargarria sortzea bestetik, euskaraz gozatuz egin dezaten" (Azkune, 2000: 74).
|
|
|
"[...] 1960an Radio Paris-en bitartez antolatu zuten ‘Bertso festa’ izeneko bat ageri da. Iduriz, bertsolariak Parisera eraman eta han bertso afari
|
bat
eta emankizun bat antolatu zituzten; bertan ziren, besteak beste, Joxe Joakin Mitxelena, Xalbador, Mattin eta Etxahun Iruri" (Martinez, 2012: 60).
|
|
|
Laboaren kantua luzatzen den bitartean Donostiako hainbat irudi ikusi ondoren, offeko ahotsak dokumentalak bertsolarien finala eskainiko duela aurreratzen du, baina sarrera gisa bertsolaritzaren inguruko azalpen bat eskainiko duen Zavalari emango zaiola hitza. Berrogei urte ez dituen tolosarrak bat
|
batekoa
eta jarriak bereizten ditu, bertsopaperen fenomenoa azaldu eta herriaren historiaren ispilu direla seinalatu, bat batekoaren izaera inprobisatua azpimarratu, XIX. mendeko desafioetatik XX. mendeko txapelketetara gertatu den aldaketa azaldu... Guztia urduri samar begiak testutik kasik altxatu gabe irakurriaz.
|
|
|
Edo Iparraldeko bertsolarien inguruko informazioa biltzen aritu zen: "[...]
|
batera
eta bestera mugitu zen bertako bertsolari zahar eta gazteen berri biltzeko" (Izagirre, 2002: 21).
|
|
|
Tipula orria erabiliz denaren kopia egitea gustatzen zitzaion. Nolatan ez zuen Diegok igarri, izokin koloreko bi karpeta ezberdinetan gordetzen zituenik haiek guztiak, kopiak
|
batean
eta originalak bestean. Sotok idazle izan nahi zuen –idazlea zen jarreraz jada, goiztiar, hemeretzi urte zituenetik–, baina zirriborro asko idatziagatik apenas argitaratu zioten ezer bizi zelarik.
|
|
|
ez dute piperrik ere balio! Ezin uka gozaldi itzela hartu dudala
|
batak
eta besteak konparatzen... Hartu ditudan neke guztiak hartuta, epaileak deituz gero aise egin nezake peritu lana.
|
|
|
Autoreari eskainitako aurreko pasartean azaldutakoen ildo berean, Sarrionandiak Hezurrezko xirulak bilduman euskal itzulpengintzari buruz ematen duen ideia, nolabait, egiantzekoa baina imajinarioa da; sortzen ari den eremua da euskal literatura itzuliaren eremua, eta, beste eremu batzuetan legetxe, eragileak behar ditu (euskal itzultzaileak, alegia). Beraz, horiek sortuz jostatzen da autorea, eta eremuaren ilusio edo irudikapen halako bat egiten du sasi itzulpenen eta sasi itzultzaileen bidez. Halaber, aldarri bat ere egiten du, sorkuntzaren eta itzulpenaren parekotasunaren alde, bien arteko muga lausoak nabarmenduta,
|
bata
eta bestea non bukatzen diren definitzeko zailtasunak agerraraziz eta" autoretzaren kontzeptua urtuta" (Sarrionandia, 2013), autoretzaren erantzukizuna arinduta eta (Simon, 2006) eta garrantzia testuari emanez (Collonbat, 2013).
|
|
|
Imajinatzen dut itzulpena oso presente dugulako, euskal idazle bezala. Egoera literario diglosiko
|
batean
eta nire familiako egoera linguistikoak berak eragina izango dute horretan, ziurrenik" (Zaldua, 2013).
|
|
|
Hala, haien zereginen artean zeuden honako hauek: " a) dagoeneko lanean ari diren profesional mota desberdinei birprestakuntza eskaini arratseko eta asteburutako ikastaldien bitartez; b) itzulpen teoria eta praktikaren ikerketa eta zabalkundea burutu eta bultzatu; c) bigarren horri begira argitalpen sail
|
bat
eta aldizkaria sortu" (Navarro, 1984: 28).
|
|
|
Arrazoien bila ari dela zehaztasun gehiago ematen ditu: " Normalean, Leizarragaren kasuan bezala, hizkuntza eredu gisara hartu izana euskalkiren edo hizkuntza aldaeraren
|
batean
eta, horrekin batera, irakurleen artean nolabaiteko arrakasta izana, instituzioan eliza nagusi zen garaietan" (idem: 846).
|
|
|
6), itzulpengintzaren soziologiaren bidean egindako ikerketek Pierre Bourdieu etnografo eta soziologoaren" eremu"," habitus"," kapital" eta" ilusio" kontzeptuak baliatzen dituzte, zer eta itzulpengintzan parte hartzen duten eragileen posizioa, botere harremanak, jarrera kognitibo eta sozialak, inplikazioa eta funtzioak aletzeko, eta baldintza horien arabera testuak nola eraikitzen eta proiektatzen diren aztertzeko, besteak beste. Itzulpenaren soziologiak itzulpena gizarteak araututako jarduera gisa definitzen du, itzulitako testuak gizarte ezaugarri jakinek zehaztutako eragileekin egiten du bat, eta balio soziokomunikatibo jakin
|
bat
eta funtzio jakin bat ditu (Wolf, 2007: 1).
|
|
|
Eremu ekonomikoarekiko harremanetara igarota, euskal literatura itzuliaren eremua mezenasgoari eta gobernuko laguntzei esker da posible, eta euskal literatura itzuliaren eragin ekonomikoa hizkuntza
|
bati
eta kultura txiki bati dagokien ekoizpen urriko merkatu batean kokatzekoa da. Kasu askotan kapital kulturalak eta sinbolikoak kapital ekonomikoak baino indar handiagoa badute ere, ez da ahaztekoa liburua laguntzeko politika autonomikoek bultzada eman izan diotela sarri zenbait euskal idazleren autonomia ekonomikoari, adibidez.
|