|
2006
|
|
|
Ikus daitekeenez muturretako adin tarteak ezik gainontzekoak 5 urtetako zabalera berekoak dira, Zentsu eta Udal Errolden arteko urte kopuru bera hain zuzen ere1 Horrela 1981ean 16 urte bitartekoak zirenak handik bost urtetara (1986ko Udal Errolda), 20 adin tartean bilatu genituzke. Hots, aldaketarik eman ezean estatistikoki kopuru beretsuak behatu genituzke
|
batean
eta bestean. Horrelakoetan biztanleriak hamar urte horietan izandako aldaketak edo aldaketa ezakkontutan hartuz, gazteen artean bederen, migrazio mugimenduek eta heriotza tasek ez dugu uste eragin handia daukatenik edo zehazkiago, balizko eragin hori ez dela estatistikoki esanguratsua.
|
|
|
Bi ibilmolde gramatikalak gehitzen dituen morfemo zerrenda batek ezaugarritzen du: menderatze tresna
|
bat
eta izenordain bat".
|
|
2007
|
|
|
1.000tik gora irakaslek osatzen dugu Helduen Euskalduntze eta Alfabetatzearen Sektorea, guztiak HABEk homologatuak. Euskara irakasleok, EGA titulua edo baliokideren
|
bat
eta lizentziatura edo diplomatura ikasketak ditugu, edota HABEk antolaturiko Diplomatura edo Habilitazioaren bidezko homologazioa.
|
|
|
1.000tik gora irakaslek osatzen dugu Helduen Euskalduntze eta Alfabetatzearen Sektorea, guztiak HABEk homologatuak. Euskara irakasleok, EGA titulua edo baliokideren
|
bat
eta lizentziatura edo diplomatura ikasketak ditugu, edota HABEk antolaturiko Diplomatura edo Habilitazioaren bidezko homologazioa.
|
|
|
Egia da, zerbait dakiten hauetako zenbaitek euskaltegian ez ezik beste nonbait ere ikasi duela; dela etxean, dela eskolan. Euskara ikasteko hiru gune hauek dira garrantzitsuenak, hirurak osagarriak, eta gainera,
|
batak
eta besteek elkar indartzen eta elikatzen dute.
|
|
|
Gainerakoak (udalen
|
bat
eta guraso elkarteren bat): 72
|
|
|
Horretaz gain, erizain batentzat, suhiltzaile
|
batentzat
eta Haur Hezkuntzan arituko den irakasle gai batentzat gauza berdinak lantzen ditugu, azterketa ereduek halaxe eskatzen dutelako. Haur Hezkuntzakoak alkateari makina bat gutun idatziko dizkio, baina ez du ipuin bakar bat kontatuko.
|
|
|
Horretaz gain, erizain batentzat, suhiltzaile
|
batentzat
eta Haur Hezkuntzan arituko den irakasle gai batentzat gauza berdinak lantzen ditugu, azterketa ereduek halaxe eskatzen dutelako.
|
|
|
Bestelako ekintza batzuek (ekintza osagarriak) sare horiek zabaltzeko aukera ematen dute, talde ezberdinetako jendearen arteko harremanak sortuz (hau da, sare handiagoak ehuntzea) eta proiektu
|
baten
eta talde baten partaide direla sentiaraziz.
|
|
|
Beste era batera esanda, oso pertsona gutxik dakite benetan zein hizkuntzatan hitz egiten duten eta, beraz, galdetzen bazaie normalean zein hizkuntzatan hitz egiten duten, eraiki dute iritzi
|
bat
eta erantzun bat, eta eraikitze prozesu horretan erabileraren errealitatearekin zer ikusirik ez duen hainbat aldagai sartzen da (esate baterako: iritziak, nahiak, usteak eta abar); hortaz, benetako erabileraren errealitatetik urruntzen gara.
|
|
|
euskara eta gaztelera (hegoaldean) eta frantsesa (iparraldean) ez ezik, beste hizkuntzak ere jaso ditugu atal berezi batean. Izan ere, azken urte horietan Euskal Herriak jaso duen immigrazio berriak errealitate soziologikoa aldatu du neurri
|
batean
eta herritar berri horien etorrerak egoera soziolinguistikoan zer nolako aldaketak eragin dituen jakin nahi izan dugu. Noski, immigrazio berri horren eragina ez da Euskal Herriko hizkuntzen aniztasunean bakarrik gertatu.
|
|
|
Gipuzkoan eta Bizkaian puntu batetik gorako hobekuntzamaila lortzea aurreikusten dut. Araban eta Nafarroan puntu
|
baten ingurukoa
eta Iparraldean, erabilerak, oraindik ere, beherantz egingo duela esango nuke. Zehazki, honako hipotesi hauek planteatzen ditut:
|
|
|
Gipuzkoan eta Bizkaian puntu batetik gorako hobekuntza maila lortzea aurreikusten dut. Araban eta Nafarroan puntu
|
baten ingurukoa
eta Iparraldean, erabilerak, oraindik ere, beherantz egingo duela esango nuke".
|
|
|
Euskararen erabileran eragiten duen hirugarren faktorea hizkuntza gaitasun erlatiboa da. Goian esandako ikerketaren arabera, euskaldunen artean gehiago dira erdal elebidunak (erdaraz euskaraz baino erraztasun handiagoa dutenak) eta elebidun orekatuak(
|
batean
eta bestean berdin moldatzen direnak) euskal elebidunak baino (euskaraz erdaraz baino hobeto moldatzen direnak).
|
|
|
Euskararen erabileran eragiten duen hirugarren faktorea hizkuntza gaitasun erlatiboa da. Goian esandako ikerketaren arabera, euskaldunen artean gehiago dira erdal elebidunak (erdaraz euskaraz baino erraztasun handiagoa dutenak) eta elebidun orekatuak(
|
batean
eta bestean berdin moldatzen direnak) euskal elebidunak baino (euskaraz erdaraz baino hobeto moldatzen direnak). Horrek, jakina, zuzenean eragiten du hizkuntzaren erabileran:
|
|
|
Kontuan hartua den multzoa zinez handiagoa da 2006an 210 bakarrizketarekin, eta euskararen erabileraren ehunekoa% 1,1ez goratu da. Euskara elkarrizketetan baino gehiago erabilia dela azpimarra dezagun,% 9,52 alde
|
batetik
eta% 4,6 bestetik. Zein ondorio atera datu horretarik?
|
|
|
Behintzat Bizkaia eta Iparraldearen kasuan. Esan nahi baitut, industrialguneen hiri handietan oraindik gainditu gabeko arazo gehiegi ditugula
|
batetik
eta biztanleez hustutzen ari den Iparraldean euskal hiztunen heriotzak galerara daramala euskal hiztunen kopurua galgarik gabe.
|
|
|
Ikusten dugu elkartasunez kulturgintzak nortasun kolektiboa bizkortzen duela, kultura ekintzen bidez eta bere inguruan sortzen duen mugimenduei esker. euskaldunak beren nortasunaz harro daude eta erdaldunek nolazbaiteko eskas bat sentitzen dute. Berentzat berantegi bada ere, beren haurrentzat euskara nahi dute irakaskuntzaren bidez. urraspide hau frogatzeko hona sinbolo
|
bat
eta inkesta emaitza bat.
|
|
|
herri kulturen garapena, hizkuntzen legea, euskal departamendua, hedabideen askatasuna. Jardunaldietan bildu ziren 35 elkarteek egitasmo orokor bat zabaldu zuten Kaier horia deritzon agiri
|
batean
eta Pizkundea federazioa antolatu egitasmoa gauzatzeko.
|
|
|
Horrekin batera baditugu erakunde batzuk, bereziak direnak munduan, berbarako," alkarpoderosoa", hau da, andrazko
|
batek
eta gizoneko batek erabakitzen dutenean euretarik baten etxera ezkontzea, ezkondu orduko egiten dute alkarpoderosoa, euretarik bati zer edo zer jazotzen bazaio, besteak haren heriotzaren ondorik haren ondasunak erabili ahal izateko. Erakunde juridiko hori, esate baterako, galarazita dago Espainiako Zuzenbidean.
|
|
|
Hau da, hizkuntzak eta kulturak aberatsagoak dira eurak zabaltzen diren neurrian; nahasteak ez du zertan txarra izan. Arazoa, betiere, gertatzen da hizkuntza jakin
|
batek
eta kultura jakin batek hartu baino ez diotenean egiten beste bati, orduan" gain jartzapena" ageri da, eta hizkuntza eta kultura hartzaileek indarra galtzen dute, eta, buruenik, hil egiten dira. Horixe da hainbat hizkuntzari eta kulturari jazo zaiena.
|
|
|
Esaterako, kirolek badute eragin hezur mamitzaile izaera ere. Horretara, bada, kultura jakin
|
baten
eta hizkuntza jakin baten isla ezberdina eskaintzen dute pilotak, sokatirak, estropadek, ahari topekek, txapelketek, txinga eroateak, aizkolari demek, gizon probek, idi probek, mando probek, barrenariek, fardo altxatzeak, korrikalariek eta bestek.
|
|
|
Kultura bezalako kontzeptu zabala ez da erraza definitzen, nahiz eta gure eguneroko bizitzako parte den eta giza portaeretan hainbeste eragiten duen. Hizkuntza komunitate guztiek dute zuzenean berauekin lotuta dagoen kultura
|
bat
eta jendarte gehienek hainbat kultura ezberdinen eragin zuzena dute. Kultura guztiek dituzten ezaugarri komunak zerrendatu eta tokian tokiko berezitasunak aipatu eta azal daitezke, baino definizio bakarra hertsiegia litzateke denboran zehar eta batetik bestera hain aldakorra den zerbait azaltzeko.
|
|
|
Kulturak eskaintzen dizkigu sarri komunikaziorako tresnak. Horren adierazle dira komunitate
|
batean
eta bestean elkarren arteko harremanak bideratzeko ditugun kode eta modu ezberdinak. Kultur adierazpenek kode horiek jasotzen dituzte sarri.
|
|
2008
|
|
|
• Bestalde, ahozkotasuna modu antolatu
|
batean
eta edozein arlotan txiki txikitatik jorratzea ezinbestekoa dela iruditzen zait. Mota honetako gaitasunen lanketa hizkuntza irakasleen esku uzten badugu, ezer gutxi lortuko dugu.
|
|
|
Beste gelakoekin beste horrenbeste egiten da. Euskal idazle garaikide baten kontakizun baten hasiera ematen zaie ikasleei eta, ondoren, egutegi zehatz
|
bat
eta hainbat baldintza jarraituz, istorioa ostzen joan behar dute:
|
|
|
4 Batzaile: Batzailea da webgune automatiko bat, eta horrek maiztasun jakin batez hainbat informazio iturri arakatzen ditu modu automatikoan, sarean argitaraturiko azken berriak jasotzeko; batzaileak modu automatikoan erakutsi eta antolatzen ditu informazio iturri horiek, erakusten baititu iturrien izenburua, paragrafo
|
bat
eta lotura bat. Batzailean informazio iturriak etengabe ari dira eguneratzen, modu automatikoan, robot bati esker.
|
|
|
Latina eta frantsesa erabiliko dute bereziki auzian agertzen den presidentak, berdin prokuradoreak eta halaber abokatak, lehenak aipatzen duela" Liberté, Egalité, Fraternité", erranez mintzo dela Errepublikako presidentaren izenean eta, 1973an baigira, ez du ahantziko Larzabalek mugatik hurbil dagoela Baigorri eta Franco ez dela oraindik bertze mundura joana. Garai batean bizi gira alde
|
batetik
eta alegiazko mundu batetan bertzetik. Oroit naizen bezala egun ederra izan zen Baigorrin eman zelarik Tobera mustra hori eta Baigorriarrek ez dezaten ahantz hona Larzabalen obrarekin eman zuten jokolariak:
|
|
|
Ontarioko frantseshiztunak ingelestu izanaren faktore nagusietako bat zela frantses hiztun
|
batez
eta ingeles hiztun batez osatutako bikote (exogamia) ugari zeudela zela. kapena eta hizkuntza galera (Bourhis, 2001a). Gizarte demokratikoetan, demografia faktoreak oso garrantzitsuak dira hizkuntza taldeentzat.
|
|
|
Izan ere, guraso horiek, askotan, seme alabekin hitz egiterakoan beren eskualdeko hizkuntza menderatzailea erabiltzeko joera izatean dute, eta hizkuntza hori hautatzen dute seme alaben ikasketetarako ere (Landry, 2003). Esaterako, ikusi ahal izan zen Ontarioko frantses hiztunak ingelestu izanaren faktore nagusietako bat zela frantseshiztun
|
batez
eta ingeles hiztun batez osatutako bikote (exogamia) ugari zeudela zela (Mougeon eta Beniak, 1994).
|
|
|
hango frantses hiztunek eta ingeles hiztunek konstituzioan onartuta dituzte ikastetxeak eta bestelako erakunde kulturalak kontrolatzeko eskubideak (Eskubideen eta Askatasunen Gutuneko 16.1 atala). Moncton eskualdean, frankofonoek gobernatutako lehen hezkuntzako hainbat ikastetxe, bigarren hezkuntzako bi ikastetxe, bigarren hezkuntzaren ondorengo ikasketetarako ikastetxe
|
bat
eta unibertsitate bat dituzte. Hainbat irrati— eta telebista programa sintoniza ditzakete frantsesez, eta egunero egunkariak bat eta astean zehar zenbait astekari eskura ditzakete frantsesez.
|
|
|
Moncton eskualdean, frankofonoek gobernatutako lehen hezkuntzako hainbat ikastetxe, bigarren hezkuntzako bi ikastetxe, bigarren hezkuntzaren ondorengo ikasketetarako ikastetxe bat eta unibertsitate bat dituzte. Hainbat irrati— eta telebista programa sintoniza ditzakete frantsesez, eta egunero egunkariak
|
bat
eta astean zehar zenbait astekari eskura ditzakete frantsesez. Nahiko erraza dute osasun zerbitzuak frantsesez jasotzea eta ospitale frankofono bat dute.
|
|
|
4a irudian ikus daitekeen moduan, bi dimentsioko espazioa antolatu dugu, ardatz bertikal
|
batez
eta ardatz horizontal batez osatua. Ardatz bertikalak demografia bizindarra adierazten du:
|
|
|
Ontarioren iparraldeko frantses hiztunetako asko komunitate frankofonoen barruan bizi dira. Ikastetxe frantsesak dituzte, bigarren hezkuntzaren ondorengo ikasketetarako ikastetxe frantses bat, unibertsitate elebidun bat (Sudburyko Unibertsitate Laurenditarra), osasun zerbitzu batzuk frantsesez, frantsesezko telebista eta irrati
|
bat
eta beste zenbait jarduera kultural. Hala ere, gazte frankofonoek ingelesezko komunikabideak ikusten eta entzuten dituzten nagusiki, eta ikastetxe frankofonoetara doazen ikasle askok ez dute frantsesez hitz egiten etxean.
|
|
|
Ikuspegi beretik, digitalizazioak informatika eta gaur arte telebistaren arteko konbergentzia erraztuko du. Bi mundu horien arteko mugak desagerraraziko ditu eta igorle gisa aritzen den kanal
|
bat
eta milaka hartzaileen arteko norabide bakarreko harremana hautsi egingo du. Telebista izendatzen dugun hori, aldatuz joan da eta are eta gehiago aldatuko da, epe laburrean, eskaerapeko ikus entzunezko zerbitzuen erabilera normaldu, ordenagailu, telefono mugikor zein bestelako kontsumo plataformak zabaldu eta etxeetan iturri desberdineko edukien kudeaketa
|
|
|
Orrialde ez ofiziala zen. Gero Estatu Batuetako zerbitzari batean, Geocities en, toponimo zerrenda
|
bat
eta igandero argitaratzen ziren Gerra Zibilari buruzko erreportaiak jarri zituzten.
|
|
|
EiTBrentzat, lehen kateak zerbitzu bat eman behar du, eta bigarrenak beste bat. Irizpideak irizpide, ez dute zerbitzu bera ematen
|
batak
eta besteak. Ekoizpena analizatu besterik ez, edo entzule potentzialen zerrendak ikusi besterik ez, jakiteko ezen sano desberdinak direla ETB1 eta ETB2 Ez bakarrik hizkuntza erkidegoari begiratuta.
|
|
|
Giza talde nahiz gizarte baten barruko harreman etengabearen baitan, ezin banatuzko binomioa osatzen dute hedabideek eta hizkuntzek, kazeta
|
batek
eta kazetariaren jardun idatzi jakinak, telebista batek eta haren emanaldi ezagunak, zinemako filmak eta haren ikusleak.
|
|
|
Giza talde nahiz gizarte baten barruko harreman etengabearen baitan, ezin banatuzko binomioa osatzen dute hedabideek eta hizkuntzek, kazeta batek eta kazetariaren jardun idatzi jakinak, telebista
|
batek
eta haren emanaldi ezagunak, zinemako filmak eta haren ikusleak.
|
|
|
Hedabide guztiek dauzkate bi arazoak baina batzuek arazo larriagoa dute
|
batean
eta beste batzuek bestean. Muturreko bi adibideak jartzearren, esan genezake Berriak eskariaren arazoak dituela batik bat eta ETB1ek, ordea, nagusiki eskaintzaren arazoak.
|
|
|
Hedabide guztiek dauzkate bi arazoak baina batzuek arazo larriagoa dute batean eta beste batzuek bestean. Muturreko bi adibideak jartzearren, esan genezake Berriak eskariaren arazoak dituela batik
|
bat
eta ETB1ek, ordea, nagusiki eskaintzaren arazoak.
|
|
|
Muturreko bi adibideak jartzearren, esan genezake Berriak eskariaren arazoak dituela batik
|
bat
eta ETB1ek, ordea, nagusiki eskaintzaren arazoak.
|
|
|
Agerikoa da, beraz, errealitate
|
baten
eta bestearen arteko desoreka.
|
|
|
Ikus dezagun orain iritzi
|
batekoak
eta bestekoak direnen artean alderik ikusten ote den euskarazko hedabideen kontsumoan. H. grafikoan argi ikusten den bezala, euskarak etorkizunean izan beharreko lekuari buruzko iritziak eta euskarazko hedabideen kontsumoa, bi aldagai horiek harremanetan daude.
|
|
|
Telebista ikusterakoan eta egunkariak irakurtzerakoan, ordea, %20 ingurura murrizten da euskararen lekua. Agerikoa da, beraz, errealitate
|
baten
eta bestearen arteko desoreka.
|
|
|
inbertsio jakin bat egiteko moduan baldin bagaude, zein politika garatuko dugu, erabilpena sustatzekoa ala ezagutza sustatzekoa? Edo biak egitekotan, zein neurritan inbertitu
|
batean
eta bestean?
|
|
|
Gizarte ingurune
|
baten
eta hizkuntzaren gizarte funtzioak eskaintzean hizkuntza bat bestearen gainetik sustatzen duen hizkuntza sistema baten artean sinbiosi bilakaera badago, beti dago galdetzerik zein den joera hori izateko arrazoia; bai gizarte ingurunean eta haren bilakaera ez arautuan, edo gizartearen ildoetan, politika, ideologiaeta ekonomiaaldaketak eragin ditzaketen pertsona horien zuzenbidezko edo egitezko hau... Hala ere, hemen konstatazio gisa balio duenak ez du azalpen eta justifikazio baliorik.
|
|
2009
|
|
|
mundu globalean ez daukazu gauza batzuk azaltzen ibili beharrik. Ez duzu azaldu beharrik ez daukazula estaturik, hiru autonomia erkidegotan zatitutako gizagaixo bat zarela, estatu burujabe bat, urrutiko uharte
|
bat
eta iparraldean koitadu batzuk, inork kasurik egiten ez diena. Ez duzu horrelakorik azaldu beharrik.
|
|
|
Mundu globalean ez daukazu gauza batzuk azaltzen ibili beharrik. Ez duzu azaldu beharrik ez daukazula estaturik, hiru autonomia erkidegotan zatitutako gizagaixo bat zarela, estatu burujabe bat, urrutiko uharte
|
bat
eta iparraldean koitadu batzuk, inork kasurik egiten ez diena. Ez duzu horrelakorik azaldu beharrik.
|
|
|
Gogoratu dezagun aipatzen ari garen eskualde horietan, hots, azpiegitura erraldoi batzuek gogor astindutakoetan, euskararen birikak daudela, hau da, eguneroko bizitza nagusiki euskaraz egiten duten komunitateak, hizkuntzak irauteko eta gizarte transmisiorako funtsezko eremuei eutsi baitie: etxea, familia, auzoa, lagunartea, aisiaren zati
|
bat
eta bertako ekonomia jarduera txikiak.
|
|
|
Euskera, I: Euskaltzaleen Biltzarra" Ez
|
bat
eta ez beste". Egan, 3
|
|
|
|
Bateko
eta besteko hiztun herrien zoria aztertuta, ondorio batzuk atera zituen Txillardegik orduko hartan. Kanpoko herri zapaldu batzuen hizkuntza egoera aztertzeak hainbat iritzi sendotu zizkion, hainbat zalantza uxatu, eta hainbat estrategiaren on gaitzak bereizteko balio izan zion.
|
|
|
Bizitza edo esperientzia esistentzialari buruzkotzat har daiteke, eta horietakoak asko ditu liburu horretan. Baina horietan ere bakana da, beste idazle
|
bati
eta hark idatzia duen obra jakin bati eskainia delako —horrelako bakarra liburu osoan—: Txillardegi da idazle hori, eta Leturiaren Egunkari Ezkutua da liburua —hark argitaraturiko aurrena (1957) — eta" Gizon begi goritu" hasten da.
|
|
|
Beste idazle
|
bati
eta hark idatzia duen obra jakin bati eskainia delako –horrelako bakarra liburu osoan–: Txillardegi da idazle hori, eta Leturiaren Egunkari Ezkutua da liburua eta" Gizon begigoritu" hasten da.
|
|
|
Euskaltzaleen Biltzarren parte hartu zuen Gandiagak bere hitzaldi eta guzti. Txillardegi, ordea, ez zen batzarre hartan izan, Galizian baitzegoen soldadu; baina bere gutun irekia –" Karta idigia" – bidali zuen. bait zabaldu berria zuen Txillardegik Egan aldizkarian argitaraturiko" Ez
|
bat
eta ez beste" artikuluan ere (1956, 3 zenb., 44 or.) —.
|
|
|
Testuinguru horretan aholku liburuxka
|
bat
eta gida metodologiko bat prestatzeari ekin zitzaion. Material hauetan bi norabide landu behar ziren:
|
|
|
Egiturak antolamendua eta ordena ematen dizkio sistema bati, eta horri eskerrak emankortasuna eta energiaren aprobetxamendua. Eremu batean dauden osagai guztiek beren arteko elkarrekintzan une jakin
|
batean
eta baldintza jakin batzuetan eman dezaketen emaitzarik egokiena horixe dugu egitura. Kideen beharrak asebetetzen dituen neurrian egonkorra da egitura bat, baina ezegonkorra baldintza horren ezean.
|
|
|
EIKA Koop. E.k bere buruari" lan gune euskalduna" deitu ahal izateko, euskaraz lan egiteko konpromisoa izan du abiapuntu eta xede. Buelta eman dio zonalde soziolinguistiko euskaldun
|
batean
eta langile euskaldun askoren artean izan ohi den gaztelaniaz lan egiteko joerari. Aldaketa horren oinarriak izan dira, lehenik, erakundeak inguruarekin duen konpromisoa, ondoren, langileen borondate eta parte hartzea, eta, azkenik, Emun aholkularitza enpresaren akuilua.
|
|
|
Ponentzia honetan esango direnak sakontzeko aukera izango du irakurleak Soziolinguistika Klusterraren webgunean. Izan ere, sare sozialen aroan informazioaren eskuragarritasuna da giltzarrietako
|
bat
eta Klusterra horretan saiatzen da eskura dituen baliabideen bidez, webgunea, besteak beste. Irakurleak bertan aurkituko ditu aurkezpen honetako argudioak sakonago:
|
|
|
Erabaki genuen gaia gure bezero diren enpresen ordezkariekin lantzea. Horretarako, saio
|
bat
eta azterketa lana egitea pentsatu genuen. Zer enpresarekin lan egingo genuen erabakitzeko, lehenik eta behin, irizpide batzuk jarri eta matrizea egin genuen.
|
|
2010
|
|
|
Alegia, Leitzako gazteen artean erdara asko egiten zela azaldu ez balu, eta hainbat koadrila ia erabat erdaraz aritzen zirela kontatu ez balu. Leitzako errealitatea, ezinbestean,
|
bat
eta bakarra da, baina hura hautemateko erak, abiapuntuak, jarrerak, iragazkiak... askotarikoak dira. Pertzepzio eta intuizio horiek, beraz, kontuan hartzekoak dira, baina baita erlatibizatu beharrekoak ere.
|
|
|
Hocevarek 1975ean argitaratu zuen artikuluan azaltzen duenez, hizkuntza gutxitu
|
bat
eta hizkuntza nagusi bat lurralde eta gizarte berean erroturik daudenean, ezaugarri linguistikoa dituzten produktu eta zerbitzuetarako –prentsa, liburuak,, irakaskuntza,... – bi merkatu desberdin sortzen dira. rio nagusia da ingurune linguistikoak garrantzia eduki dezakeela zenbait lanpostu betetzen dituzten langileen produktibitate mailan, langilearen hizkuntz gaitasunaren arabera.... Langileak bere satisfazioa handitzen du bere hizkuntzaren erabilera bermatzen dion ingurunean1 Aurrekoaren ondorioz egileak frogatutzat ematen du hizkuntza bateko elebakarrek beste hizkuntzako elebidunek baino soldata txikiagoak, berdinak edota handiagoak eduki ditzaketela, horretarako enplegatzaileen jarrerak zer ikustekorik eduki behar izan gabe.
|
|
|
Puntu honetan kontsumitzaileen teoriarekin lotutako eredua aztertu eta garatuko dugu. Esan bezala, Hocevarek 1975ean argitaratu zuen artikuluan azaltzen duenez, hizkuntza gutxitu
|
bat
eta hizkuntza nagusi bat lurralde eta gizarte berean erroturik daudenean, ezaugarri linguistikoa dituzten produktu eta zerbitzuetarako —prentsa, liburuak, ikus entzunezkoak, irakaskuntza,... — bi merkatu desberdin sortzen dira. Merkatu horietako bakoitza bere aldetik azter daiteke, oreka nolakoa izango den aztertzeko:
|
|
|
adibidez, ikasleen aurrezagutzak aktibatzea eta ikaste prozesua hortik abiatzea oso garrantzitsua da sekuentzia guztietan. Halaber, funtsezkoa da sekuentzia batean jorratutakoa beste sekuentzia batera eroatea?, edo hizkuntza batean jorratutakoa beste sekuentzia
|
batean
eta besIngelesez egiteko eta ingelesa lantzeko badago beste materia bat.
|
|
|
frantsesa eta ingelesa. KUTXA taldean bada frantziar adar bat, Kutxa Banque (5 bulego; erabat frantsesez eta Iparraldean euskaraz ere badiharduena), jardueratik erabat bereizita dagoena (web korporatiboak badu frantsesezko bertsio
|
bat
eta hizkuntza honek ere izaten du tokia argitalpen jakin batzuetan). Ingelesak era antzeko tokia du web korporatiboan eta frantsesak baino handiagoa argitalpenetan, bereziki zientziaz edo arteaz egiten direnetan.
|
|
|
Erakundea modu zabalean ulertuta, sektore sozial edo produktiboko edozein enpresa, instituzio, administrazio, fundazio, prestakuntza zentro, e.a. aukera
|
bat
eta desberdina dugu hizkuntza portaera aztertzeko eta eraikitzeko ere, merkatu ikuspegiaz baliatzen bagara, hau da, erabiltzaiErakunde bakoitza gizarte sistema partikularra da, eta sistemak, produktibitatera zuzenduta dagoen neurrian, baldintzatzen ditu portaera guztiak (hizkuntzarena barne), oro har, gizartean egiten ez ditugun gauzak eginez eta aldrebes. Marko sozial partikular hauetan, gizarte zabalean bezala, portaeran baina beste modu batean zuzen eragiten duten aldagai komunak eta sendoak badaude (irudikapen sozialak, balioak, jarrera, trebetasunak, gaitasunak, igurikipenak, rolak, motibazioa, metatutako esperientzia, emozioa eta afektua, e.a.).
|
|
|
Framing horretan euskarak biziraunarazteko interbentzioa eta neurriak hartzea beharrezkoak direla onartuta ere, edozein diskriminazio mota arbuiagarritzat jotzen da. horren ondorioz, neurri horiek zalantza jarri eta, erdaldunen hizkuntza eskubideen bermea zalantzan egonez gero, batzuk ez dira onartzen. bistan da bi framing kontrajarri horiek, biak ala biak, gizarte berean eta aldi berean egotea ez dela baldintzarik egokiena hizkuntza politika eraginkor bat aurrera eraman ahal izateko, ezin baita eragileen arteko eztabaidaren gainean, ezta jendearen zalantzen edo ukazioaren gainean ere, ezer iraunkorrik eta sendorik eraiki. izan ere, edozein hizkuntzak duen bermerik handiena txertatuta dagoen komunitatearen babesa eta atxikimendua da, eta euskarak euskal gizarte osoaren laguntza behar du, ez soilik sektore euskaldunena. hortaz, hizkuntza politikak aurrera egingo badu eta euskara biziberrituko bada, euskal gizartearen gehiengo zabalak dituen hautemateak eta ulertzeko moduek, biek ala biek, bat egin lukete hizkuntza horren berreskurapenerako abian jarri behar diren neurriekin. hala ere, arestian azaldu den bezala, egungo datuek ez dute adostasun girorik adierazten. zer egin ataka gaizto horretatik ateratzeko? aukera pare bat ikusten dugu tentsioan dauden bi elementuen arteko disonantzia gutxitzeko; alegia, interbentzio eraginkorra eta horren gaineko hautematea eta interpretazioa elkarri hurbiltzeko. aukera
|
bat
eta errazena, interbentzio mota aldatzea da, hizkuntza politika Framing Herabearen nahira egokituz; alegia, kritikatuak diren interbentzio neurriak kamustea edo murriztea. beste aukera, aldiz, interbentzio eraginkorrari heldu eta hori kritikatzen duen Framing Herabea iraularaztea. bigarren aukera horren alde egin behar delakoan, zalantzak batzuk sortzen zaizkigu. nola ekin Framing Herabearen alda... nola eragin euskararen hautematea eta irudikapena gizarteak berak alda ditzan?
|
|
|
Aukera pare bat ikusten dugu tentsioan dauden bi elementuen arteko disonantzia gutxitzeko; alegia, interbentzio eraginkorra eta horren gaineko hautematea eta interpretazioa elkarri hurbiltzeko. Aukera
|
bat
eta errazena, interbentzio mota aldatzea da, hizkuntza politika
|
|
|
gizabanakoak gaiaz duen aurretiko ezagutza, framing mota ezberdinak eta testuinguruko beste faktoreak. hortaz, komunikabideen framinga bera era ezberdinean ulertua izan daiteke, gizabanako bakoitzeko izaeraren arabera. interesagarria euskararen framingan sakontzeko, izan ere, hizkuntza, osagai askoko eta konplexutasun handiko egikaria da eta, besteak beste, dimentsio subjektiboa ere tartean du: gizabanakoen bizipenak, sentimenduak eta abar. adibidez, euskarari lotutako bizipen gogoangarriak izan dituen gizabanako
|
batek
eta, aldiz, eskarmentu etsigarriak izan dituen beste batek baliteke era ezberdinean hartzea eta barneratzea —edo errefusatzea— framingen eskutik jasotzen dituzten hautemateko eta irudikatzeko egiturak; muturreko adibideak jarriz, bere egin ditzake edo, ordea, arerioaren mezua arbuiagarritzat jo ditzake. ahaztu gabe, noski, hori guztia testuinguru jakin batean gertatzen dela, eta egoera ...
|
|
|
Euskarari lotutako bizipen gogoangarriak izan dituen gizabanako
|
batek
eta, aldiz, eskarmentu etsigarriak izan dituen beste batek baliteke era ezberdinean hartzea eta barneratzea edo errefusatzea framingen eskutik jasotzen dituzten hautemateko eta irudikatzeko egiturak; muturreko adibideak jarriz, bere egin ditzake edo, ordea, arerioaren mezua arbuiagarritzat jo ditzake.
|
|
|
" estatu bat= nazio
|
bat
eta hizkuntza bat" eta" nazio bat= hizkuntza bat" paradigmak gainditzeko garaia dugu. elebakartasuna, komunikazio eta antolaketa sozialaren paradigma gisan, ez da onargarria; ez bakarrik erreala ez delako, baizik eta, gainera, ez delako hori herritar gehienen gogoa. paradigma berria eleaniztasunaren kudeaketa demokratiko eta iraunkorrarena da, nire iritzian bederen. egitatez edo om...
|
|
|
...tatzeko behar adinako tokia" eginez. bizikidetzaren interesekoa da euskara erdararekin" konpainia noblean" bizitzeko lekua eraikitzea, bai noski; baina lehenik eta behin euskararen beraren interesekoa dela uste dut nik. onartu behar dela uste dut, batzuentzat euskara eta beste batzuentzat gaztelania izatea lehen hizkuntza edo hizkuntza nagusia, bakoitzak gauza batzuetarako hizkuntza
|
bat
eta beste batzuetarako bestea erabiltzea, solaskide batzuekin batez ere hizkuntza batean eta beste batzuekin bestean jardutea, zonaldez zonalde aldeak egotea. ez dakit datorren mendean zein izango den hemengo bi hizkuntzen arteko erlazioa euskal gizartean, zein izango den eleaniztasunaren isla gure gizartean, baina datozen 50 urteei begira, fikzio legez planteatuta ere fikziozkoegia iruditzen zai... eta, gainera, onargarria al da bizikidetzaren ikuspegitik?
|
|
|
...rekin" konpainia noblean" bizitzeko lekua eraikitzea, bai noski; baina lehenik eta behin euskararen beraren interesekoa dela uste dut nik. onartu behar dela uste dut, batzuentzat euskara eta beste batzuentzat gaztelania izatea lehen hizkuntza edo hizkuntza nagusia, bakoitzak gauza batzuetarako hizkuntza bat eta beste batzuetarako bestea erabiltzea, solaskide batzuekin batez ere hizkuntza
|
batean
eta beste batzuekin bestean jardutea, zonaldez zonalde aldeak egotea. ez dakit datorren mendean zein izango den hemengo bi hizkuntzen arteko erlazioa euskal gizartean, zein izango den eleaniztasunaren isla gure gizartean, baina datozen 50 urteei begira, fikzio legez planteatuta ere fikziozkoegia iruditzen zait —beraz erakarmenik eta interesik gabeko proposamen absurdoa— uste izatea heme... eta, gainera, onargarria al da bizikidetzaren ikuspegitik?
|
|
|
Hizkuntza politika eraginkorra eta euskararen sustatzailea egiteak legitimitate politikoa, etikoa eta soziala ditu. giltzarria da euskarentzako arnasguneak zabaltzen jarraitzea eta euskal hiztunon erkidegoa sendotzen eta trinkotzen jarraitzea. ek, saihestuz neoliberalismorik zurrun eta gogorrenaren haritik erregulazioa inposizioarekin eta esku hartze ez legitimoarekin lotzen duten diskurtsoak, gizarte demokratikoan ezin baitira sinonimotzat jo erregulazioa eta inposizioa, ez hizkuntza politikan ez berdinkidetasuna sustatzeko beste politika sozialetan. interes orokorra, berdinkidetasuna eta kohesio soziala bermatzeko eta babesteko arauak ematea dagokie herri aginteei, ahulenaren aldeko politikei bidea irekiz, baita hizkuntza kontuetan ere. itzul nadin erabilerari lotutako kontuetara. erabileran ere aurrera egiten ari da euskara, baina ez ezagutzaren erritmo berean. " horrek esan nahi du hizkuntza politika hori gaztelaniaren morroi dela eta ez duela balio euskara indartzeko", diote mutur batetik;" horrek erakusten du herritarrek ez dutela horrenbeste euskara nahi, hizkuntza politika nazionalisten luxu
|
bat
eta inposizio bat dela, dirua alferrik gastatzea", diote beste muturretik. paradoxikoa ez bada, gero! dirudienez biek uste dute torlojuak egitea bezain automatikoa dela herritarren hizkuntz jokabidean eragitea, eta biek ahazten dute normala dela —ez gogoko duguna, bai ordea ahal den eta ohikoa den fenomeno bakarra— ezagutzaren neurri berean ez gehitzea erabilera. adibidez, euskara eskolan ikasi duten haurrek (ezagutzaren estatistika gizentzen duten horiek) nekez erabiliko dute euskara gaztelania baino ez dakiten gurasoekin (erabileraren estatistika ezin gizendu). normala izateak ez gaitu, ordea, lasaitu eta arazo edo muga horri bizkarra erakustera eraman behar; hori baita, ezbairik gabe, arduratu behar gaituen fenomenoetariko bat, ez txikiena. euskara biziberritzeko prozesuak dituen muga sozial estrukturalen artean erabilerari dagozkionak daude. eta horien artean bada bat, maiz asko oharkabean izaten duguna baina gaurko euskal herrian berebiziko garrantzia duena erabilerari begira:
|
|
|
" Eskualdetako" hizuntza erranmoldea eztabaidagarri zela, hizkuntzak eremu geografiko bati ez baitira zehazki loturik. " Hizkuntza baten egiazko lokalizazioa ezagutzen duen hiztunaren burmina" dela baieztatzen zen. eta eskualde lokalizazio hori arriskutsua zela zinez bereizirik egon behar diren hiru nozioren batasuna aditzera ematen baitzuen, eskualde bat, hizkuntza
|
bat
eta herri bat. noski testuak ez zuen zehazten baina hau da frantses estatuak egiten duena Frantziako lurraldearen, frantsesaren eta frantses herriaren batasuna aldarrikatuz. aipatu den bernard Cerquigliniren 1999ko Les langues de France txostenean ere ideologia ofizialaren elementu batzuk agertzen ziren. Cerquiglini, Carcassonne bezala, hizkuntza lurraldetasun printzipioaren aurka agertzen da, haren" justifizio zientifikoa maila estatistikokoa baita eta interes gutikoa". nik, aldiz, uste dut irizpide hori biziki garrantzitusa dela, adibidez hizkuntza baten hiztunen dentsitatea lurralde batean, hizkuntza horren aldeko hizkuntza politika eramateko. beste iritzi bat aitzinatzen zuen Cerquiglinik," hizkuntza, elementu kulturala, ondare nazioanalaren atala da; korsikera ez da Korsika
|
|
|
Eta eskualde lokalizazio hori arriskutsua zela zinez bereizirik egon behar diren hiru nozioren batasuna aditzera ematen baitzuen, eskualde bat, hizkuntza
|
bat
eta herri bat. konstituzioaren interpretazio horrek, irakurketa hertsi horrek, eskualdetako hizkuntzak norbanakoaren mailara batertzen zituen. irakurketa horrek oihartzun handia izan zuen eta ondorio garrantzitsu batzuk, horietarik lehena Frantziak gutuna berretsi ez duelako izan zena. eskuldearen jabetza, baina Nazioarena". noski, fransesa frantses nazioaren jabetza zen.
|
|
|
...ikasturteotan nafarroako hezkuntza departamentuak ingelesaren irakaskuntza indartzeko politika sendoa abiatu du, hasieran British ereduaren bidez eta gero hizkuntzen tratamendu integratua (til) dela medio. horrek ez luke berez euskarazko irakaskuntza ahuldu behar (ikastola batzuek aspaldian hasia dute ingelesa indartzeko bidea), baina nafarroako gobernuak ingelesa erabili du nazioarteko hizkuntza
|
baten
eta euskararen arteko dilema faltsua sortzeko, atzerriko hizkuntzaren indartzea euskararekin bateragarri ez eginez eta, anitzetan, gurasoak euskara ala ingelesa hautatzeko kinkan paratuz. hiru ikasturtetan til eredua %4, 7 izatera iritsi da, horren barnean a eta d ereduko lerroak ere badaudela. immigrazioaren aitzineko hizkuntza politika estrategikoari dagokionez, nafarroako gobernuak atzerriko j...
|
|
|
Aipatzekoa da azken urteotan unESCo erakundeak ere zenbait adierazpen eman izan dituela argitara, esaterako, 2001eko kultur Aniztasunari buruzko deklarazio unibertsala. ikuspegi teorikotik gutxiengo hitza ezaugarri bat konpartitzen duten eta erreferentzia egiten zaion eremuan kuantitatiboki erdia baino gutxiago osatzen duen taldeari esaten zaio. europako kontseiluko 32 estatuk sinatu dute ituna, baina sinatzeak ez du inolako konpromisorik eskatzen. horrela, Frantziako estatuak 1999an sinatu zuen, baina ez du berretsi, eta ondorioz, ez du inolako konpromisorik hartu. egun, europako kontseiluko 30 estatuk berretsi dute. itunaren funtzionamendua aski interesgarria da. lehenik eta behin erregio edo gutxiengoen hizkuntzen definizioa jasotzen du itunak. ondoren, itunaren helburuak eta konpromiso zehatzak jasotzen dira, eta atal horri dagokionez, estatuek erregio edo gutxiengoen hizkuntza guztiei aplikatu behar diete. iii. atalak konpromiso zehatzak jasotzen ditu itunak, eta horretan estatuek nahi dituzten hizkuntzei aplikatzen diete. adibide moduan espainiako estatua jar genezake; izan ere, iii. atala status ofiziala duten hizkuntzei besterik ez die aplikatuko eta irakurketa zurrun eta diskriminatzaile horren ondorioz, kanpoan geratzen dira euskara legeak nafarroan ezarritako eremu mistoan zein ez euskaldunean, euskara trebiñun eta turtziozen, asturiera etab. iii. ataleko konpromisoak zazpi eremutan sailkaturik agertzen dira: ...statzeaz gain, gizarte zibil antolatuak ere parte hartzen du eta txosten independenteak helarazten dizkie europako kontseiluak itunak monitorizatzeko abian jarri dituen batzordeei. europako Batasunaren jardunari lotzen bagatzaizkio, azken hogei urteotan erakunde horrek izandako aldaketak azpimarratu genituzke. hizkuntza aniztasuna izan da, zalantza barik, europako batasunaren ezaugarri nagusietako
|
bat
eta aniztasuna bera erabili izan du ikurritzan: Aniztasunean bildurik. dena den, europako batasunaren sorreraren aitzindari europako ekonomi elkartearen hastapenetatik egon den garapenari erreparatuta aniztasun partziala besterik ez dela izan ondoriozta dezakegu. ekonomi elkartetik gaur egungo europako batasunerako prozesuan zazpi itun aurkituko ditugu:
|
|
|
berezko euskara guztiz galduta zuten eskualdeetara hedatzea hizkuntza. hizkuntza gutxituaren berreskurapena zaila begitantzen bada, are zailagoa da jada ezagutzen ez duten inguruneetan berrezartzea. arlo horretan, galesak soilik du euskararena bezain rlS ona. deseuskaldundutako ingurunean (1981ean zuriz ageri diren eskualde guztietan, bilbo urbin izan ezik), nagusiki eskolaren bidez birsartuko dute euskara, urtean puntu erdiko erritmoan hobetuz, gutxi gorabehera. hortaz, hogei urte geroago, euskaldunen kopurua jada %10etik gorakoa da eaeko eskualde guztietan, hego añanan izan ezik. zoritxarrez, atal horretan ere nafarroaren portaera bestelakoa dela adierazi behar da. izan ere, eskualde gutxi batzuek soilik lortu dute 2001ean ehuneko hori gainditzea: ...k aski dute ikustea zer ibilbide izan duen hizkuntza horrek oibarko ibarrean (nafarroa) eta ipar añanan (araba). bi eskualde horietan, gaztelania antzina sartu zen, partzialki, eta biek garai berean galdu zuten euskara, azkenean, XViii. mende inguruan. beraz, rlSren hasieran, bi eskualdeetan zegoen euskaldun kopurua hutsaren hurrengoa zen. hogei urtez, oso bestelako hizkuntza politika garatu dute
|
batean
eta bestean. 2001eko erroldaren arabera, oibarko ibarreko biztanle elebidunen kopurua %5etik beherakoa da. ipar añanako biztanlekopuru elebiduna, aldiz, %10etik gorakoa da, eta eskola adinekoen artean, berriz, %50etik hurbilekoa (oibarko ibarrean, ordea, eskola adineko %15ak soilik aitortzen du gai dela euskaraz hitz egiteko). elkarren ondoan dauden ekialdeko arabako errioxa eta Viana alderatzen baditugu, emaitza bera jasoko dugu. horra beste froga bat, egiaztatzeko gizarteboluntarismoa ez dela aski, ezinbestekoa izan arren. ezin ditugu aipatu gabe utzi bi adibide adierazgarri:
|
|
|
hizkuntza erroldek hamaika aplikazio dituzte, baina haien azken helburua hizkuntza gutxitua garatzeko neurririk egokienak planifikatzeko tresna baliagarria izatea da. Modu berean, sen onak esaten digu ezin dela hizkuntza politika bera aplikatu gehiengoa elebiduna den eremu
|
batean
eta berreskurapen prozesua hasiberria den beste batean. baina honetan datza gure arazo handia: normalizazioa ez dela asmo handikoa, estatuaren menpeko egiturei dagokienez. hain zuzen ere, datorren urtean egin behar da europako kontseiluaren menpeko adituen batzordearen hurrengo txostena. azken txostenean, 2008koan, ez zen oso toki onean uzten espainiako estatuak euskararen normalizazioprozesuan zuen jarrera. izan ere, txostenak zituen gaikako zazpi ataletatik soilik irakaskuntzari zegokionean egiten ziren nagusiki iruzkin positiboak, batez ere lehen eta bigarren hezkuntzari zegokienez; hau da, neurri handi batean autonomia erkidegoko gobernuaren menpe dagoen arloan. egiaztapen triste hori alde batera utzita, txostenean bertan ere estatuko hizkuntza lege bat onartzearen alde egiten zen, europako beste hainbat estatuk onartu duten bezala, bertan hitz egiten diren hizkuntza guztien berariazko aitortza xehatua egiteko eta erabiltzaileek dituzten
|
|
|
XiX. mende erditik aurrera, jada ohartu ziren horretaz gizon emakumeak. horrenbestez, galdera hori erroldan sartzen lehenak izan ziren oinarri demokratiko sendoak zituzten herrialdeak —hala nola erresuma batua— eta beren mugen barruan hizkuntzaaniztasunaren ehuneko handia zutenak —hala nola belgika, Suitza eta austria hungariako inperioa— hau da, eta ezin zen bestela izan, hizkuntza horiei legezko aitortza edo, gutxienez, kultura mailako aitortza handiena eman zieten estatuak izan ziren lehenak, erroldetan bertako hizkuntzen ezagutza mailaz herritarrei galdera egiten. harritzekoa da, ordea, espainiak, hizkuntza aniztasun hain handia izanik, inoiz ez txertatzea erroldan inolako galdera demolinguistikorik. ...ra zortzi beste guztiengandik bereizten direnak, hizkuntzari dagokionez bestelakoa den biztanleria %25etik gorakoa izateagatik. estatuaren hizkuntza aniztasunari dagokionez, zortzi estatu horiek gure kontinentean lehen mailan daudela esan dezakegu. espainiak ez zuen soilik datu demolinguistikoak jasotzeko lana mende bateko atzerapenez hasi, gainerako zazpiekin alderatuta, eta hizkuntzaren lurralde
|
batera
eta galdera sorta tekniko batera mugatuta. horrez gain, gehiengoaren hizkuntza zein den galdetzen ez duen bakarra da, aipatutako zortzi estatuen artean. zalantzarik gabe, gauzak egiteko modu historiko oso bat eratortzen da datu soil horretatik, eta ondorioak izaten jarraitzen du oraindik, gaur egun ere. espainiak bere baitako hizkuntza aniztasunarekiko historikoki izan duen jarrera izan da hura u... biztanleen ahozko nahiz idatzizko mailaz, familiaren bidezko transmisioEspainiak bere baitako hizkuntzaaniztasunarekiko historikoki izan duen jarrera izan da hura ukatzea eta hizkuntza bakarra inposatzea.
|
|
|
Jakina da arrazoizkoena agian hizkuntza nagusia erabiltzea izango zela. errazagoa izango zitzaigun denoi, denok erdaraz hitz egingo bagenu. baina orduan ez ginateke geu izango, geu izan nahi dugu ordea eta ez beste zerbait. gutxiengotua den hizkuntza batek esplikatu beharra izaten du bere izanaren zergatia, zergatik den azaldu behar du, arrazoitu. baina hizkuntza nagusi baten kasuan ez da sekula galdera hori egiten: ...erezko egin duena— gorde nahi duelako baizik. hizkuntza gutxituari edo hil zorian dagoenari, balio gutxiago aitortu ohi zaio gizartean eta bizirik mantentzeak pena merezi ote duen ere galdetzen da. batzuen aldetik ukatu nahi den arren, euskarak badu bere errealitatea ordea. gu bagara, euskaraz bizi gera eta hala bizitzen jarraitu nahi dugu. garelako izaten jarraitu nahi dugu, bada errealitate
|
bat
eta hori gorde nahi dugu. gure zergatia ez da arrazoian oinarritzen, motibazioan baizik, borondatezkoa da, baina badu errealitatea. euskararen berreskurapenarekin euskararen errealitate hori sendotu nahi dugu bere biziraupenari eutsi ahal izateko.
|
|
|
— bigarren mailako elebitasun mota izan daiteke, gizarte batean talde batek nagusiki hizkuntza
|
bat
eta beste batek beste bat erabiltzen duenekoa, baina kasu bakoitzean talde bakoitza gai da, bestearen hizkuntza entzutez eta irakurtzez ulertzeko. elebitasun pasiboa izango litzateke hau. — hirugarren mailako egoera elebidun batek zera suposatuko luke:
|
|
|
— hirugarren mailako egoera elebidun batek zera suposatuko luke: gizarte batetan bizi den jendetza guztia gai da hizkuntza
|
bat
eta berdinean baliatzeko arlo eta maila guztietan. batzuk, beste bigarren hizkuntza bat maila batzuetan ulertzen dute; beste batzuk, berriz, gai dira bigarren hizkuntza honetaz maila eta arlo batzuetan baliatzeko; eta azkenik beste batzuk bigarren hizkuntza hau aktiboki erabiltzen dute maila eta arlo guztietan. elebitasun diglosikoa izango litzateke hau. — eta azkenik, laugarren egoera elebidun bat ere eman daiteke:
|
|
|
Egin izan ditugun ikerketa
|
batean
eta baita bigarrengo beste batetan ere garbi agertzen da, herri edo gizarte asmoen eta euskararekiko jarreren arteko lotura. Euskararen inguruan jarrera kontrajarriak agertzen dira egunkari batzuen eta besteen artean.
|
|
|
4.1 euskarari buruzko hizpideak gure arteko prentsa idatzian euskararekiko herri jarrera ezberdin horien lekuko dira —alderdi politikoak ez ezik— komunikabide ezberdinen joera editorialak ere. gure ingurunean irakurrienak diren egunkarietako euskarari buruzko artikulu eta editorialak aztertzen jardunak gara azken urteetan. egin izan ditugun ikerketa
|
batean
eta baita bigarrengo beste batetan ere garbi agertzen da, herri edo gizarte asmoen eta euskararekiko jarreren arteko lotura. euskararen inguruan jarrera kontrajarriak agertzen dira egunkari batzuen eta besteen artean. komunikabideek hizkuntzaren inguruko gizarte banaketa eragiten dute. lehenengo ikerketan, guztira 18.592 artikulu eta editorial aztertu genituen, hainbat egunkaritan 1993/01/01 eta ... EUSKARA edo EUSKERA edo EUSKEREA edo VASCUENCE ((LINGUA LENGUA IDIOMA) (EUSK VASC NAVARR)) edo HIKUNTZ. ikerlan honetako emaitzak ikusita, euskararen gaia arlo politikoari oso lotua agertzen da prentsako testuetan. oro h taulan ikusi dezakegunez, testu hauetako osagarri nagusienen artean, batez ere erakunde politiko ezberdinak agertzen dira, beste hizkuntzei buruzko aipamenekin batera:
|
|
|
1 Irudia: ...tu dute. hamabi talde horietatik zortzi adina, sexu, lanbide, euskararen hizkuntza gaitasun eta ideologia politikoa kontuan hartuta heterogeneoak ziren, beste lau lanbide esparru zehatz batzuetakoak ziren, zehazki, enpresariak eta kazetariak. bestalde, eta arestian esanda bezala, azterketa kuantitatiboa egiteko bat erabili da. berriro ere, ez da jo aurretiaz beste batzuek diseinatu eta erabilitako
|
batera
eta ez dira egin jarreren inguruko ikerketetan jadanik klasikoak diren galderak. aitzitik, analisi kualitatiboaren emaitzen ondorioz ikerlariek diseinatutako erabili da, bi helburu izanda: lehendabizi, eztabaidetan agertutako ideiak euskadiko biztanleria osora zein punturaino orokortu daitezkeen antzematea, eta, bigarrenez, ideiok zein gizataldeetan diren ohikoagoak zehaztea. helburua ez da izan eztabaidetan agerturiko jarrera denak neurtzea, baizik eta bai baina motakoen artean maizen ageri direnei arreta ipintzea. gainera, galderak zehazterakoan ikerlarien interpretazio edo kontzeptualizazioak erabili ordez partaideen euren adierazpen moduak edo berbalizazioak hartu dira kontuan. euskadiko autonomia elkargoaren 18 eta 55 urte bitarteko 600 lagunek osatu dute ikerketa kuantitatiboaren lagina eta adina, sexu eta eskualde (erdaldunagoa edo elebidunagoa, Inkesta Soziolinguistikoa 2006 lanaren arabera (eusko Jaurlaritza 2008)) aldagaitan gizarte osoaren adierazgarria da. ikerketa kuantitatiboaren emaitza nagusiak ondoko hauek izan dira:
|
|
|
irakasle jarraitu zuen, baina idazlanak argitaratzeko ahalegin handirik egin gabe. eta harritzekoa da hori, idazketarako halako dohainak zituen batentzat. iradoki dudan bezala, frai luis engandik bi lezio handi ikasiak zituen aita pedrok: bibliako testuen exegesia eta itzulpenena, eta herri hizkuntzan teologia ematearena25; baina ez ziren horiek arriskurik gabeko lezioak26 dena den,
|
batak
eta besteak argi ikusi zuten hizkuntza sakratu guztien aparteko bikaintasuna ustezkoa zela, funtsik gabea, eta herri hizkuntzek berdin balio zezaketela eduki biblikoak egoki eta hizkera duin batean emanez gero27 hala ere, urtetan egon zen preso frai luis miretsia(). hori dena tartean zela, gaztelako probintzia agustindarretik aragoikora pasatzeko aukera izan zuen aita pedrok (1572), eta ondoko ur... zaila izan zen inkisizioaren aragoiko garaipena28 bost urte eman zituen zaragozako komentuko priore karguan aita pedrok(), eta lau huesca n, aldi batez ardura berarekin (15781580), berriz zaragozara itzuli(), eta azken egoitza bartzelonan hartu zuen arte(). hortaz, 1572 1589.ko urteetan behin eta berriz eman zitzaizkion Malon etxeideri ordenako tokian tokiko komentu gobernu eginkizunak, horretarako dohainik bazuelako, pentsa daiteke. hala ere, gizona ez zen mugatu zeregin horretara; batetik, betidanik zuen irakats grina zegoen, eta bestetik bizileku guztietan prediku eginbeharretarako mirespenez ikusi zitzaion gaitasuna. burgosko egonaldian erakutsi zuen irakasle lanak egoki eraman zitzakeela, eta hurrengo bizilekuetan unibertsitate katedratan irakasteko aukera izan zuen. huesca n priore zelarik predikari arrakastatsuaren lanak ere hartu zituen bere gain; baina ondoko bi urteetan unibertsitateak eskriturako katedraz arduratzea eskatu zion() 29 zaragoza() eta bartzelonako() egonaldietan, hiri horietako ikastegi eta unibertsitatean katedra eman zitzaion berriro. pedro Cerbuna teologian Maisuak eta agustindarrak deiturik etorri zen huesca tik zaragozara.
|
|
|
aurkako kritikariek erabil ditzaketen arrazoi eta zemai aurreikusien artean aipatzen digu Malon etxaidek gai teologikoetarako gaztelania, eta ez latina, erabili izana: argitalpena atzeratzeko zioetako bat izan zen hori(... por las razones que he dicho, lo dejase todo a un rincón, y se han pasado algunos años...), harik eta frai luis leon goak Los nombres de Cristo rekin hainbat urte geroago aurrea hartu (1583) eta idazle biek zituzten arrazoiak guztiz
|
bat
eta balekotzat argitalpenaren bidez berretsi zizkion arte47 azken buruan, berak eta frai luis maisuak egindako idazlanek erakutsi zioten Malon etxaideri guztiaren arrazoizkotasun praktikoa ere, ustezko iritzietan usteldu gabe. aurkako iritziek ez zuten bakarrik alkantzu linguistikoa; aitzitik, esanahi politiko eta teologikoak ere bazituzten, hau da, gela akademikoetatik at ondorio pastoral eta ju...
|
|
2011
|
|
|
Asko dira euskararen erabilera baldintzatzen duten faktoreak eta ez da erraza izaten non hasten den
|
baten
eta non bestearen eragina zehaztea. Izan ere, elkarren artean korapilatuta eta elkarri eraginez agertzen dira eragileok beti.
|
|
|
" Zu zoaz klase
|
batera
eta ez dozu ikusten marraztuta Gatibu eta halakoak. Ikusten dezu Cicatriz, Rip, Eskorbuto...
|
|
|
Hitz konkretuak ez badira erabiltzen... Erderaz eitten dozu esaldi
|
bat
eta esaldi baten sartzen dozu pilllua gauza. Ahal zarena kejau, ahal dozuna esan.
|
|
|
Hitz konkretuak ez badira erabiltzen... Erderaz eitten dozu esaldi
|
bat
eta esaldi baten sartzen dozu pilllua gauza. Ahal zarena kejau, ahal dozuna esan.
|
|
|
Tabernetan, kontzertuetan, kalean edo gaztetxean normalena gaztelaniaz hitz egitea da. Beraz, funtzio batzuetarako
|
bata
eta beste batzuetarako beste hizkuntza aukeratzen dute: halako lekuetan euskaraz eta besteetan gaztelaniaz.
|
|
|
Hitz konkretuak ez badira erabiltzen... Erderaz eitten dozu esaldi
|
bat
eta esaldi baten sartzen dozu pilllua gauza. Ahal zarena kejau, ahal dozuna esan.
|
|
|
Multinazionalek irizpide komertzial hutsekin gidatutako globalizazio musikalaren barruan dagoena, gutxi gorabehera, eta modakoa baino jartzen ez duena, beste musika asko kanpoan utziz. Bada, beraz, irratietan agertzen ez den beste musika
|
bat
eta hori botatzen dute faltan irratietan.
|
|
|
" Zu zoaz klase
|
batera
eta ez dozu ikusten marraztuta Gatibu eta halakoak. Ikusten dozu Cicatriz, Rip, Eskorbuto...
|
|
|
Hizkuntzaren gaineko praktika eta ulerkerak eta hiriari forma ematen dioten politika urbanistiko eta kontzepzioak. Esparrua zehaztu eta Bilbora azken 5 urteotan etorri diren bilbotar berriengan (2 bizkaieradun, 2 gipuzkeradun, nafarreradun bat, batuadun bat, katalan bat, holandar bat, ugandar bat, perutar
|
bat
eta boliviar bat) ezarri da arreta, Bilbok hiritarrarengan proiektatzen dituen mezuak eurengan kutsatugabeago aurkituko ditugulakoan.
|
|
|
Ezkerreko argazkian, emakume talde
|
bat
eta ezezagun bat beraien anonimaturako eskubidea eta" desatención cortés" 8 deiturikoak egikaritzen Doña Kasildan. Abandoibarrako espazio berdeak (ezkerrean behean) ez daude erabiliak izateko diseinatuak, horregatik dira txikiak eta zuhaitz gazteekin atonduak.
|
|
|
Toulouseko Garonaren ibaiertzak erakusten du (eskuineko argazkian) belarra, hiritarra, erabilpen askea, intimitaterako aukera minimo
|
bat
eta ibaiaren arteko elkarrizketa posiblea dela hiriaren baitan.
|