|
2001
|
|
|
Hala ere, prozedura natural horiek guztiek garrantzi handiko kutsadura mikrobiarrak eragiten dituzte. Are gehiago, kasu askotan, espezia bera
|
baino
gehiago kutsatzen da jaki espeziatua. Horrela, bada, haien kontrola funtsezkoa da.
|
|
2002
|
|
|
Patologia horrek garrantzi berezia hartu du azken bi urteetan, kasuak ugaritu egin baitira Espainiako hainbat tokitan, hala nola ospitaleetan, bulego eraikinetan eta abarretan. Egoera horren ondorioz, Osasun Sailak errege dekretu bat egin zuen joan den urteko uztailean argitara eman zen gaixotasunari aurre egiteko, Murtzian sortutako epidemiarekin bat etorriz, 200 pertsona
|
baino
gehiago kutsatu baitziren. Legionella eskualda dezaketen instalazioetan neurri higieniko sanitarioak hartzea ezartzen du dekretu horrek, baita instalazioen titularrek bete beharreko betebeharrak ere.
|
|
|
280 lagun
|
baino
gehiago kutsatutako urak Bartzelonan
|
|
2003
|
|
|
Sobig. bakarrik F" k 200.000 ordenagailu
|
baino
gehiago kutsatu ditu Espainian
|
|
2004
|
|
|
Petrolio ontzien eguneroko ihesek petrolio gordinaren isuri handiek
|
baino
gehiago kutsatzen dute, Kataluniako Politeknikoaren azterketa baten arabera.
|
|
|
“Mydoom” birus informatikoak, adituek Interneten historian hedapen azkarrena duen “zizaretzat” jotzen duten birusak, milioi bat ordenagailu
|
baino
gehiago kutsatu ditu mundu osoan joan den astelehenean detektatu zenetik, Finlandiako F Secure segurtasun informatikoko sozietatearen kalkuluen arabera. “Milioi bat ordenagailu baino gehiago kutsatu direla kalkulatzen dugu”, adierazi zuen F Securek bere web orrian argitaratutako jakinarazpen batean, eta hau erantsi du:
|
|
|
“Mydoom” birus informatikoak, adituek Interneten historian hedapen azkarrena duen “zizaretzat” jotzen duten birusak, milioi bat ordenagailu baino gehiago kutsatu ditu mundu osoan joan den astelehenean detektatu zenetik, Finlandiako F Secure segurtasun informatikoko sozietatearen kalkuluen arabera. “Milioi bat ordenagailu
|
baino
gehiago kutsatu direla kalkulatzen dugu”, adierazi zuen F Securek bere web orrian argitaratutako jakinarazpen batean, eta hau erantsi du: “Zerbitzua ukatzeko inoiz izan den eraso garrantzitsuena da”.
|
|
|
Arrisku handia du oraindik, eta bi milioi mezu elektroniko
|
baino
gehiago kutsatu ditu.
|
|
|
“Netsky.D” kode maltzurrak, “goi mailako” arrisku mailan jarraitzen duenak, bi milioi mezu elektroniko
|
baino
gehiago kutsatu ditu Espainian martxoaren 1ean agertu zenetik. Horrek birus hedatuenen rankingean hirugarren postuan kokatzen du, Birusei eta Segurtasun Informatikoari buruzko Alerta Goiztiarreko Zentroaren arabera.
|
|
|
Hala, birus horrek eragin zituen atzo KTEk detektatutako mezu elektroniko kutsatuen erdiak, eta, ondoren, “zizare” horren “D”, “B” eta “C” aldaerak. Lauren artean 420.000 “mezu elektroniko”
|
baino
gehiago kutsatu dira azken 24 orduetan, hau da, birusak zituzten mezuen %95 Bertsio berria mezu elektroniko batean iristen da (ingelesez), eta mezua bistaratze hutsarekin kutsatzen du, baina Internet Explorer 5.1 eta 5.5 nabigatzaileetatik soilik, dagokion segurtasun adabakirik gabe. Microsoftek erabiltzaileen eskura jartzen du 2001eko martxotik (www.microsoft.com).
|
|
2006
|
|
|
Birusa mezu elektroniko batean iristen da goiburu iradokitzaileekin, hala nola “Miss Lebanon 2006”, “Hot Movie” edo “Give me a kiss”, eta, besteak beste, “Kamasutra” ri buruzko erreferentziak agintzen dituen testua. Harrak milioi erdi ordenagailu
|
baino
gehiago kutsatu ditu mundu osoan, eta, beraz, “desoreka handia” eragin lezake hilaren 3an aktibatzean, segurtasun informatikoko konpainiek ziurtatu zuten.
|
|
|
Istripu nuklearraren ondoren, estatu kide batzuetako hirugarren herrialde eta lurraldeetako ekosistemetako batzuk kaltetu ziren. Zenbait azterlanen arabera, lehenengo hamar egunetan erradionukleido isuri handiak izan ziren, eta Europan 200.000 km2
|
baino
gehiago kutsatu zituzten. Hala, sedimentazio maila aldatu egin zen, kutsatutako aire masak igaro zirenean euria egiten zuen edo ez.
|
|
2007
|
|
|
Aurrerantzean aire konpainiek, emisioen merkataritza sisteman sarturik, onartutakoa
|
baino
gehiago kutsatzen badute ordaindu dute.
|
|
|
Paperak indartsu agertzen dira herrialdearen erdialdean eta iparraldean. Aurten, ia ahaztuta dagoen gaixotasun honek Madril, Errioxa, Nafarroa eta Euskadiko bi mila haur eta gazte
|
baino
gehiago kutsatu ditu. Bost autonomia erkidego horietan infekzioak gora egin du, eta bitartean 20, 21 eta 22 urte bitartean jaiotako gazteak eta bitartean jaiotako haurrak (gaur egun 9, 10 eta 11 urte dituzte) birlandatzera behartzen ari da.
|
|
2008
|
|
|
“Hala ere –behar du, izurritearen norabidean aldaketa garrantzitsu bat lortu nahi badugu, oraindik asko dago egiteko GIBa gazteen eta nerabeen artean zabal ez dadin”. 2007an hiesaren birusarekin bizi ziren 15 urtetik beherakoen artean, 2,1 milioi
|
baino
gehiago kutsatu ziren jaio aurretik, erditzean edo edoskitzaroan. Iaz, 15 eta 24 urte bitarteko gazteak infekzioen% 40 ziren 15 urtetik gorako pertsona guztien artean.
|
|
|
Iaz, 15 eta 24 urte bitarteko gazteak infekzioen% 40 ziren 15 urtetik gorako pertsona guztien artean. 2007an hiesaren birusarekin bizi ziren 15 urtetik beherakoen artean, 2,1 milioi
|
baino
gehiago kutsatu ziren jaio aurretik, erditzean edo edoskitzaroan Kevin DeCock OMEko Hiesaren Dibisioko zuzendariak aitortu duenez, “aurrera egiten dugu, baina oraindik ere gauza asko dago lortzeko”. “Funtsezkoa da —dio esperientzia honek— behar duten emakumeei tratamendu antirretrobirala ematea osasuntsu egoteko, eta horrek haien bizitzak salbatzeko eta seme alaben etorkizuna ziurtatzeko aukera emango digu.
|
|
|
Hurrengo urteetan ekoizpena handitzeko erabiltzen da, eta ohiko produkzioa
|
baino
gehiago kutsatzen du.
|
|
|
Benjamin Earwicker Kanadako betuneari dagokionez, estrapesatutako petrolio gordina baino likatsuagoa da, eta geruza sedimentario itsaskorretan (harea bituminosoetan) harrapatuta dago. Kasu horretan, aire zabaleko meatzaritza erabiltzen da (lurpeko meatzaritza
|
baino
gehiago kutsatzen du eta energia intentsiboagoa du) erauzketa metodo arrunten gisa. Hala ere, teknologia eta azaleko harea bituminosoak hobetu ahala, lur azpiko deposituak ponpatzeko metodoak aukeratuko dira.
|
|
|
Izan ere, egun batean edo bitan bakterioak detektatzea eta kutsatzeko arriskuan dauden elikagaiak identifikatzea ahalbidetzen du. Zerrien kutsadura Nahiz eta hainbat elikagai izan daitezkeen Y. enterokolitikoaren eramaile, zerri azienda da beste edozein animalia espezie
|
baino
gehiago kutsatzen dena. Bakterio hori ugaldu egin daiteke hotzetan eta baldintza mikroaerofiloetan (%5 oxigenorekin), eta horregatik dago kutsatzeko arrisku handiagoa plastikozko poltsetan biltegiratzen den haragi gordinean.
|
|
2009
|
|
|
Elikagai gordinak, hala nola frutak eta barazkiak, ura eta haragia edo gaizki egositako arraina, eta, batez ere, urarekin zuzenean kontaktuan daudenak, gizakiei parasitoak transmititzeko bideak dira (ingurune hezeetan ugaltzen dira). Osasunaren Mundu Erakundearen (OME) arabera, osasun publikoko arrisku horrek “mundu osoko biztanleriaren %10 baino gehiagori eragiten dio, eta 40 milioi pertsona
|
baino
gehiago kutsatzen ditu”. Birusak eta bakterioak bezala, parasitoak ingurumenean, elikagaietan eta animalietan aurki daitezkeen mikroorganismoak dira.
|
|
|
Propietate sendagarriak dituen elikagai horren eragina oiloen arrautzetan dagoen antigorputz baten ondorioa da, IgY ureasa izenekoa, eta animalia horien immunitate sistemari bakterio horri aurre egiten laguntzen dio. Bakterio eragina “H. pylori” k biztanleriaren %50
|
baino
gehiago kutsatzen du, eta munduko bakterio gaixotasun gastrointestinal arruntena da. Ikerketaren arduradunek azaldu dutenez, gaur egun “H.pylori” ri aurre egiteko antibiotikoak badauden arren, helburua da tratamendu eskuragarriagoa, hartzeko errazagoa eta albo ondoriorik gabea egitea.
|
|
|
Malariak edo paludismoak munduko populazioaren %40 mehatxatzen jarraitzen du. Haren parasitoak, “Anopheles” eltxoak kutsatuta, 500 milioi pertsona
|
baino
gehiago kutsatzen ditu urtero, eta milioi bat pertsona baino gehiago hiltzen ditu. Saharaz hegoaldeko Afrikak jasaten du gaixotasunaren zama handiena, gaur egun Mundu Eguna ospatzen baitu, baina Asian, Latinoamerikan, Ekialde Ertainean eta baita Europako zenbait lekutan ere.
|
|
|
Horixe da basurdearen kasua, Iberiar Penintsulako kutsadura iturri nagusia baita, oparotasun, banaketa eta portaera direla eta. Espainiako basurde populazioen erdiak baino gehiago zeuden kutsatuta 2008an, eta haien %50
|
baino
gehiago kutsatuta zeuden, Ehiza Baliabideen Ikerketarako Institutuaren datuen arabera. “Abereen infekzio datuekin kontrastea nabarmena da:
|
|
2010
|
|
|
Bartzelonako argi emisioa hartzen bada erreferentziatzat, Valentziako metropoli eremuak, bi aldiz biztanle gutxiago izanik, argi gehiago igortzen du; Alacantek, berriz, ia hiru aldiz biztanle gutxiago izanik, antzeko argi poluzioa igortzen du. Alacantek, Bartzelonak baino hiru aldiz biztanle gutxiago dituenez, argi kutsadura antzekoa igortzen du Murtzia da hazkunde handiena duen probintzia, Sevilla
|
baino
gehiago kutsatzen baitu, biztanleriaren heren bat gehiago baitu. Hiru probintzia ilunenetan (Huesca, Soria eta Teruelen) izan dira hazkunde handienak,% 100etik gorakoak.
|
|
2011
|
|
|
Beste albiste hau ere argigarria da: " Hego Euskal Herriko biztanleen erdiak
|
baino
gehiagok kutsatutako airea arnasten du. Ekologistak Martxan ek bildutako datuen arabera, biztanleen %57k sufritzen du kutsadura hori, gutxienez [4]".
|
|
2013
|
|
|
Orain arte Ebn gutxi ezagutzen den Chagasen gaixotasuna «Try panosoma cruzi» parasitoak sortzen du. Munduan hamar milioi pertsona
|
baino
gehiago kutsatu ditu tripanosomiasi amerikarrak, eta 12.500 lagun hiltzen ditu urtero. Beste 42.000 kasu berri sortzen ditu.
|
|
2014
|
|
|
10.000 lagun
|
baino
gehiago kutsatu ditu ebolak martxoan epidemia deklaratu zenetik
|
|
2017
|
|
|
Adibidez, joan den maiatzean, Almeriatik zetozen atun sorta batzuek zeukaten histamina kantitate handiak eragin zituen halakoak (50 lagun
|
baino
gehiago kutsatu ziren Espainiako Estatu osoan).
|
|
|
Herrialde bat balire, hegazkin konpainiak kutsatzaleetan 7 litezke. Kutsatzaileetan azken 129ak elgarrekin eman eta
|
baino
gehiago kutsatzen dute. Eta
|
|
2019
|
|
|
Diesel ibilgailuen emisio kutsatzaileen eskandalua gertatu eta urtebetera, fabrikatzaileek Volkswagen markakoak
|
baino
gehiago kutsatzen dute. Hala aitortzen du berriki egindako txosten batek, milioika auto konpontzear daudela edo Espainian ia bi milioi diesel auto errepideetan dabiltzala airearen kalitateari buruzko Euro 5 eta Euro 6 arauak betetzen ez dituztenak.
|
|
2020
|
|
|
Halaxe segitzen dugu, erremediorik aurkitu gabe, eta, jakina denez, munduko gizonezkoon erdia
|
baino
gehiago kutsatu du dagoeneko birusak, eta ez dago pandemia geldiarazteko edo sendabiderik aurkitzeko itxaropenik, hain da kutsakorra eta sendaezina, epe laburrean behintzat. Hala diote behintzat zientzialariek.
|
|
|
Baina ez gaude kexatzeko moduan hala ere, azken batean handiagoak baitira, mediku eta arduradun politiko askok behin eta berriz gogorarazten diguten moduan, birus honek ekartzen dizkigun mesedeak egiten dizkigun kalteak baino. Emakumeak, gainera, ia ia guztiz libre daude gaitzetik, mundu osoan ez baitira, oraingoz behintzat, dozena pare bat
|
baino
gehiago kutsatu, eta horietako gehienak modu asintomatikoan.
|
|
|
Giza osasunean duen eragina da SARS CoV birusaren eragin berehalakoena. Birus hori abiadura handian zabaldu da, bost milioi pertsona
|
baino
gehiago kutsatu ditu mundu osoan, eta dagoeneko 330.000 pertsona baino gehiago hil ditu. Hala ere, pandemia horren irismena askoz haratago doa, ia dena hankaz gora jarri baitu:
|
|
|
Haientzat ez dago fokurik, agerraldirik edo kimurik, hitz lasaigarririk, seguru asko kontzientzia lasaitu eta erlaxazio soziala bultzatzen duenik. Egunero mila
|
baino
gehiago kutsatzen dira. Espainiak tasa askoz handiagoa du.
|
|
|
Irudia: MirceaIancu_ CandidShots Osasunaren zifra ofizialen arabera, koronabirusaren “agerraldi” aktiboak 600 inguru dira Espainia osoan, eta guztira 300.000
|
baino
gehiago kutsatzen dira. Horregatik, hainbat adituk pandemiaren olatu berriaz hitz egitea gomendatzen dute.
|
|
|
Huanango arrain eta itsaski merkatuan hasten da, Txinako Wuhan hirian; han detektatu zen lehenengoz, iragan abenduaren 12an, Asiako erraldoia airean daukan koronabirus misteriotsua, 2019 Novel Coronavirus (2019 nCoV) izendatu dutena. Zientzialari batzuk ahaleginak egiten ari dira birusak eragiten duen pneumonia ezohikoa gelditzeko —dagoeneko hemezortzi pertsona hil baititu eta 630
|
baino
gehiago kutsatu sei herrialdetan—, eta, haien arabera, birusa animalia batetik gizaki batengana pasatu zen merkatuaren postu hala moduzkoetan. Hasierako ustea zen hori zuela kutsatzeko bide bakarra, baina gero egiaztatu zuten gizakien artean ere zabaldu zela, ikusita paziente batzuk ez zirela inoiz egon merkatuan, eta zenbait osasun langile ere kutsatu zirela.
|
|
2021
|
|
|
Haren azkurak eskualdea gorritzea, mina eta azkura eragiten ditu. Larriena da 22 gaixotasun infekzioso
|
baino
gehiago kutsa ditzakeela, dengea edo zika, besteak beste. Tratamendua.
|
|
|
Bi urtekoa izan lukeela kalkulatzen bada, benetan hilabete gutxikoa izan daiteke. (enpresa batzuek uste dute beren patineteek 30 eguneko bizitza erabilgarria dutela, hiriaren arabera), eta, beraz, haien konponketak edo ordezkatzeak hasieran aurreikusitakoa
|
baino
gehiago kutsatzen du. Bizitza hasieran aurreikusitako epeetara luzatzen bada, kutsadura hori murriztu egin daiteke.
|
|
|
Munduan, 246,9 milioi pertsona
|
baino
gehiago kutsatu dira COVID, eta horietatik bost milioi lagun baino gehiago hil dira, Johns Hopkins Unibertsitateak eginiko kontaketaren arabera: 2,3 milioi Amerikan, 1,4 milioi Europan, 693.000 Asia hegoaldean, 301.000 Ekialde Hurbilean, 150.000 Afrikan, eta 129.000 Asia ekialdean.
|
|
|
Datu horiek paperean idazten dituzte, edo, bestela, QR kode bat baliatzen dute Tous Anti Covid aplikazioaren bidez. Bezero batek COVID gaitza izanez gero, abisua eman dio ostatuari, eta harekin batera egon diren bezeroek PCR proba egiteko gomendioa jasoko dute. Hiru lagun
|
baino
gehiago kutsatzen badira, «alerta gorria» martxan jarriko da: bezero guztiek PCR proba egin dute «ahalik eta azkarren», eta, anartean, bakarturik egon.
|
|
|
Herrialde askok konfinamendu gogorretarako urratsa egin aurreko ohartarazpena izan zen. Urtebete geroago, 118 milioi pertsona
|
baino
gehiago kutsatu, eta 2,6 milioi hil dira COVID eraginez munduan.
|
|
|
Carlsson Kanyama ikerlariak kontsumo ohituren eta berotegi gasen isurien lotura aztertu du. Ikerketak dio gizonek emakumeek
|
baino
gehiago kutsatzen dutela.
|
|
|
Eusko Jaurlaritzak koronabirusaren kutsatzeei buruzko oso informazio gutxi ematen du (hau ere hautua da), baina orain gutxi agerraldiei buruz oso deigarria den datu bat azaldu du Eusko Legebiltzarrean. Hiru pertsona
|
baino
gehiago kutsatzen diren agerraldien %70 eta %79 artean lan munduan eman dira (heren bat osasun arloan, beste bat zaintza esparruan eta azken herena lantoki arruntetan). Baina lantokiak toki seguruak omen dira, eta horregatik ez da inongo neurririk hartzen prebentzio neurriak errespetatzen ez dituzten enpresarien aurka.
|
|
|
Une honetan, oinarrizko birsorkuntza tasa 0,96koa da Araban, eta 1,03koa EAEn. Beraz, birusak hedatze fasean jarraitzen du EAEn, kutsatzen den pertsona bakoitza beste pertsona bat
|
baino
gehiago kutsatzen ari delako. Araban, ordea, egoera bide hobetik doa, eta birusa atzera egiteko fasean dago, astiro bada ere.
|
|
|
Halere, oinarrizko birsorkuntza tasak edo R0 indizeak altua izaten jarraitzen du. Une honetan 1,10ekoa da zenbatekoa Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan, eta markatzaile horren arabera, COVID duen pertsona batek lagun bat
|
baino
gehiago kutsatu dezake.
|
|
|
Araba, Bizkai eta Gipuzkoako intzidentzia tasak, bestalde, 31 puntu egin du gora, eta dagoeneko 377,87koa da zenbatekoa; eremu gorritik gertu kokatu da beraz hiru lurralde horietako zenbatekoa. Gaixotasunaren birsorkuntza tasa zehazten duen R0 indizea, ostera, 1,31koa da orain hiru lurralde horietan –1, 30ekoa zen atzo– Datu horren arabera, positibo bakoitzak pertsona bat
|
baino
gehiago kutsatzen du orain.
|
|
2022
|
|
|
Ezaguna denez, Osasunaren Mundu Erakundearen arabera, egunero milioi bat pertsona
|
baino
gehiago kutsatzen dira sexu bidez transmitituriko infekzio batez; kasu gehienak sintomarik gabekoak dira, baina, hala ere, beste sexu kideei transmiti diezazkiekete mikroorganismoak. Espainiako Estatuan, esaterako, 2016tik 2019ra artean gonorrea, sifilisa edo klamidiaren kasuak igo egin dira nabarmen (gonorrearen kasuan,% 35eko igoera izan du).
|
|
|
Deskarbonizazioaren bidean, Europak «lider globala» izatea nahi duela gaineratu zuen Brufauk, hark
|
baino
gehiago kutsatzen duten herrialdeak badira ere: «Zaila izango da arazoa konpontzea tokiko politikekin, globalekin baino».
|
|
|
Erreka hau bilakatu da hondakinak erretzeko azpiegituraren kutsadurari jarraipena egiteko arretagune nagusia azken urteetan. Adibidez, Guardia Zibilaren arabera, Arkaitzerreka behin
|
baino
gehiagotan kutsatu zuten eta arrainez gain hamabost ardi ere hil zituen, nahiz eta Gipuzkoako Ingurumen diputatu Jose Ignacio Asensiok lehen kolpean ziurtatu kutsadura ez zuela erraustegiak sortu.
|
|
2023
|
|
|
Pneumatikoen eta balazten partikula kaltegarriak eta zoruaren higadura ingurumen arazo gero eta handiagoak dira, uste
|
baino
gehiago kutsatzen dute eta EBk ez ditu arautzen.
|
|
|
Pekinek OME Osasunaren Mundu Erakundeari emandako informazioaren arabera, duela ia hiru urte pandemia hasi zenetik 31.914 lagun hil dira Txinan birusaren ondorioz, eta guztira hamar milioi pertsona
|
baino
gehiago kutsatu dira. Dena den, kasu positiboen kopurua nabarmen handitzen hasi zenean, Pekinek COVID inguruko informazio eguneratua argitaratzeari utzi zion.
|
|
|
Baina ez gaude kexatzeko moduan hala ere, azken batean handiagoak baitira, mediku eta arduradun politiko askok behin eta berriz gogorarazten diguten moduan, birus honek ekartzen dizkigun mesedeak egiten dizkigun kalteak baino. Emakumeak, gainera, ia ia guztiz libre daude gaitzetik, mundu osoan ez baitira, oraingoz behintzat, dozena pare bat
|
baino
gehiago kutsatu, eta horietako gehienak modu asintomatikoan.
|