2000
|
|
Salamancan nengoela, ene ikaskideetarik bat hil zen.
|
Baina
zuk ere oroituko duzu ikasle hura, beharbada. Burgoskoa zen, baina ez dakit nola zeritzan...
|
|
Eta jarri nituen hitzetan kantuaren notak, eta hala erran zidaten: " Ni lurra naiz,
|
baina
zu ere lurrez zaitut, eta lurrak lurra du sehaska. Eta gaur zuk besarkatzen nauzu, eta bihar nik besarkatuko zaitut".
|
|
|
Baina
zu ere euskaldun zintudan, eta, jaun Marcel izan zenaren ildotik, muinetaraino itsatsi zenidan zeure euskaltasuna.
|
|
Eta nik laket dut emaztekien orkatila agerian jartzea, gero belauna, gero izterra...
|
Baina
zuk ere dastatu zenuke bianda apetitos hori, baldin orain arte dastatu ez baduzu.
|
|
—Matematikak ere badu, beraz, bere bihotza... —erran zion jaun Marcelek txantxetan— Poesiari trufa egiten diozu,
|
baina
zu ere ez zinateke poeta eskasa izanen, Joanikot...
|
2001
|
|
‘Iparsortaldetik joan nahi duzue, eta trenez? Zure laguna ez dago oso ondo,
|
baina
zu ere nahiko gaixorik zaude orduan... ’
|
2002
|
|
Uste nuen ni bakarrik nintzela abila kalabazinak ematen,
|
baina
zu ere ez zaitut makala. Ate kolpearen neurriari begiratuta, kalabaza ere badela esango nuke.
|
2004
|
|
Bale.
|
Baina
zu ere ez zeunden bakarrik, eta ni lasai nengoen, Joana. Beñat eta Mirenekin zeundenez, ez nuen uste horrela jarriko zinenik.
|
|
–Bai, bai, nahi duzuna,
|
baina
zu ere ez pentsa Ama Birjina zarenik, e! Oso moderna eta erdi makarra itxurakoa zaitugu, okupa diruditen horietakoa, baina, zu ere, beste askoren antzera, aitatxoren alaba zara.
|
|
Musika.
|
Baina
zu ere zuzen zenbiltzan, ezta? –galdetu zion, era berean, Einsteini.
|
2005
|
|
–Asko aldatu naiz, bai,
|
baina
zuk ere aldatu zenuke, beti soineko eta jertse gris horiekin, beltzak janzten ez dituzunean, hileta batzuetatik bazentoz bezala!
|
2008
|
|
–Nireak egin du, bai, eutsi zion erasotzaileak, aizto punta pixka bat sartuz biktimaren saman, odola ateratzen hasi arte?,
|
baina
zureak ere bai. Zure kideek harrapatu eta kartzelan sartuko naute, baina zu ez zara horren lekuko izango.
|
2009
|
|
–Badakigu nolakoa den Domingo,
|
baina
zurea ere ez da jarrera. Zergatik garbitzen dituzu hainbestetan eskuak?
|
|
Baina lehengoan ere hitz egin genuen horretaz, kontatu nizun ni ere nola ibili nintzen zure adinean, eta ongi ikasia behar zenuke honezkero. Maria Bibianak baietz esaten zion buruaz, eta izebak aurrera ekin zion?: Horrekin ez natzaizu esaten ari axolagabeak izan behar dugula, esaera zaharra ere hor baitago,. Jainkoari otoitz,
|
baina
zuk ere ekin inoiz?, baina neurriaren zentzurik ez genuke galdu behar, ezta neurriz kanpo ibilitzea egokitzen zaigunean ere.
|
|
–Kristok bere gurutzea hartu zuen, eta nik ere hartu dut neurea gainean.
|
Baina
zuk ere lagun diezadakezu, Zireneok Jesusi lagundu zion bezala: kartatxo bat idaztea nahikoa litzaizuke?
|
|
mundu aparteko batean bizi zen, bere baitan bilduta, aitak xanpain botila bat hustu eta edalontzietara husten zuenean ere, ikustekoa zen nola gelditzen zen mutila, Domingorekin batera, behetik gora zihoazèn burbuilei begira!?, absente bezala maiz; horregatik, presente egiten zenean, guztiek apur bat harrituta begiratzen zioten, esanez bezala: ?
|
Baina
zu ere hemen al zeunden, Gabino. Ongi etorri, aspaldiko!?; Gabino, beraz, ez zen ia ezer besteen munduan, baina ia ezer ez zelako zen, hain zuzen ere, mundu hartan norbait, eta isila zelako zuen haren hitzak, zorrotza bezain zehatza izan zitekeenak, aldian behin?
|
|
–
|
Baina
zuk ere ulertu behar duzu, Gabino. Izan ere, aski eta sobera dut fabrikan egunero pairatu behar izaten dudanarekin, etxean beste ezusteko desatsegin bat pairatzeko?
|
|
lurrekoa zuela, alegia, nortasun agiria, eta ez airekoa; beharrik ere ez zuen, egia esan, airekorik, fabrika zuzendari on bat izateko fabrika bat behar baitzen lehenik, eta airearen gainean eraikitako fabrikek haizetik asko baitzuten, guztia?, fabrikatik ezer ez; bere gaitasun eza Domingoren gaitasunaren aurrean jarri zuenean, ordea, orduantxe iritsi zitzaizkion gabeziak eta orduan sortu aldeak, bekaitzak baizik ezin ezaba zitzakeenak: nik ez dut hegan egingo, gai ez naizelako,
|
baina
zuk ere ez, uzten ez dizugulako; jarraian, baina, Domingori begiratu eta, haren begi hezeetan tristuraren markak irakurri zituenean, hain ziren haiek nabariak, non ez baitzuten hiztegirik ez itzulpen berezirik behar?, errukitu egin zen: izan ere, zergatik jokatu behar zuen anaiarekin hain joko miserablea eta berekoia, baldin eta harekiko harremanak normaldu bazituen?; ez al zuen berak, bada, Rikardo Lehoibihotz guztiz noblea eredu eta jarraibidetzat hartu?; ez al zuen berak jasoko, bere garaian, orbetarren sortako atalik onena, jauregia eta fabrika:
|
|
–Hitz egingo dizut isilago,
|
baina
zuk ere kasu egidazu, mesedez! –Txarok.
|
|
zure mina nire mina da, badakizu. Eta lotsa naiz, esan behar ez nizkizunak esan nizkizulako,
|
baina
zuk ere ez zenidan beste aukerarik eman, haserretzeko moduko gutuna idatzi baitzenidan, Vladivostokeko kontu horiekin, jolaserako deia izan ezean. Baina ongi entzun:
|
|
zure mina nire mina da, badakizu. Eta lotsa naiz, esan behar ez nizkizunak esan nizkizulako,
|
baina
zuk ere ez zenidan beste aukerarik eman, haserretzeko moduko gutuna idatzi baitzenidan, Vladivostokeko kontu horiekin, jolaserako deia izan ezean... Baina ongi entzun:
|
|
–Hitz egingo dizut isilago,
|
baina
zuk ere kasu egidazu, mesedez! –Txarok.
|
|
–Badakigu nolakoa den Domingo,
|
baina
zurea ere ez da jarrera. Zergatik garbitzen dituzu hainbestetan eskuak?
|
|
Baina lehengoan ere hitz egin genuen horretaz, kontatu nizun ni ere nola ibili nintzen zure adinean, eta ongi ikasia behar zenuke honezkero –Maria Bibianak baietz esaten zion buruaz, eta izebak aurrera ekin zion–: Horrekin ez natzaizu esaten ari axolagabeak izan behar dugula, esaera zaharra ere hor baitago, ‘Jainkoari otoitz,
|
baina
zuk ere ekin inoiz’, baina neurriaren zentzurik ez genuke galdu behar, ezta neurriz kanpo ibilitzea egokitzen zaigunean ere.
|
|
mundu aparteko batean bizi zen, bere baitan bilduta –aitak xanpain botila bat hustu eta edalontzietara husten zuenean ere, ikustekoa zen nola gelditzen zen mutila, Domingorekin batera, behetik gora zihoazèn burbuilei begira! –, absente bezala maiz; horregatik, presente egiten zenean, guztiek apur bat harrituta begiratzen zioten, esanez bezala: "
|
Baina
zu ere hemen al zeunden, Gabino. Ongi etorri, aspaldiko!"; Gabino, beraz, ez zen ia ezer besteen munduan, baina ia ezer ez zelako zen, hain zuzen ere, mundu hartan norbait, eta isila zelako zuen haren hitzak –zorrotza bezain zehatza izan zitekeenak, aldian behin– pisua; horregatik, beharbada, Teofilo Mariak ez zion Gabinori esplikaziorik eskatu, ez harekin haserretu, gorrotoaren argudioa ere ez baitzuen erabilgarri, bere anaia hura gorrotatzen ez zuenez; egoera hartan, porrotaren sentipena behar zuen Teofilo Mariak beste ezeren gainetik; eta, hala ere, porrot hura porrotagoa izan zitekeen –erabateko porrota– Damasok ere desertatuz gero; esan nahi baita bere kemen guztiak bildu behar zituela Teofilo Mariak halakorik gerta ez zedin, eta hala, ahotsa erlasten zuela eta mehatxuz jositako soaz anaia fulminatzen, esan zion:
|
|
lurrekoa zuela, alegia, nortasun agiria, eta ez airekoa; beharrik ere ez zuen, egia esan, airekorik, fabrika zuzendari on bat izateko fabrika bat behar baitzen lehenik, eta airearen gainean eraikitako fabrikek haizetik asko baitzuten –guztia–, fabrikatik ezer ez; bere gaitasun eza Domingoren gaitasunaren aurrean jarri zuenean, ordea, orduantxe iritsi zitzaizkion gabeziak eta orduan sortu aldeak, bekaitzak baizik ezin ezaba zitzakeenak: nik ez dut hegan egingo, gai ez naizelako,
|
baina
zuk ere ez, uzten ez dizugulako; jarraian, baina, Domingori begiratu eta, haren begi hezeetan tristuraren markak irakurri zituenean –hain ziren haiek nabariak, non ez baitzuten hiztegirik ez itzulpen berezirik behar–, errukitu egin zen: izan ere, zergatik jokatu behar zuen anaiarekin hain joko miserablea eta berekoia, baldin eta harekiko harremanak normaldu bazituen?; ez al zuen berak, bada, Rikardo Lehoibihotz guztiz noblea eredu eta jarraibidetzat hartu?; ez al zuen berak jasoko, bere garaian, orbetarren sortako atalik onena –jauregia eta fabrika:
|
|
‘Kristok bere gurutzea hartu zuen, eta nik ere hartu dut neurea gainean.
|
Baina
zuk ere lagun diezadakezu, Zireneok Jesusi lagundu zion bezala: kartatxo bat idaztea nahikoa litzaizuke’ diozu.
|
2010
|
|
–Badakit ez duzula Jainkoagan sinesten, baina zaude lasai, noizbait sinetsiko duzu-eta?. Ezustean harrapatu ninduzun,
|
baina
zu ere urduri zeunden: urduri eta pozik.
|
|
|
Baina
zuk ere, zuk, bai, Damaso!, mundu txikia miresten zenuen, igandeko martinia, xake partida bat, eta, azken urteotan, Amanda??, eta nola ez zinen, logika horren arabera, gure Herri txikiaren alde lerratu, Espainia Handiaren aurka?; transkribatu ere, transkribatuko dizkizut zuk idatzitako hitz batzuk, Krakatoa sumendiaren leherketa eta Jainkoaren ontasuna kontzeptu bateraezinak zirelako ideia abiapuntutzat hartuta:
|
|
Izan ere, ideia eta ideal bikainak ditugu, askotan mintzatzen naiz gai honetaz Zapiain estimatuarekin?, baina ai, nola baldintzatzen gaituzten eta nola eragiten beste sentimendu horiek, zazpi bekatu nagusiek, azken batean? handik eta hemendik, erarik mehe eta nabaritugabeenean!;
|
baina
zuk ere noiznahi zenuen Txopitea jauna solaskide, eta ez natzaizu klase aspergarri bat ematen hasiko, ezta, Damaso??, jakin ere, nik baino gehiago jakingo duzu-eta kontu hauetaz; gainera, neure buruak irudikatua irudikeria hutsean gelditu zen, beti bezala, Pagoagan ez baikenuen mihi euri suzkorik ez beste inolako miraririk izan; doña Primik ere ez zuen gehiegi sinesten, nik uste, honela erabaki ... –Ez.
|
|
Hortxe ikusi dut bidentea, txori bat bezala, pio pio, eta aizu: Ama Birjina Pio Barojari ere agertuko zitzaion, beharbada??;
|
baina
zuk ere amore eman zenuen, bidentea lurretik altxatzen ikustean, oinarririk gabeko estatua bat bezala!; edo, hegan ibiliko ote zen, Cupertinoko San Jose bezala, erakustaldi erabateko batean?
|
|
–Diruaz erosi nahi ote duzu orain santu baten arima? Santu baten arimak ez du preziorik, ordea!?;
|
baina
zu ere ez zeunden barkatzeko prest: –Konturatu naiz, bai, lebitatu ondoren santutzat hartzen hasia dela jendea Pontxi?
|
|
Izan ere, pasatu egin nintzen?
|
baina
zu ere pasatu egin zinen, eta, odolkiak ordainetan?, badakizu. Ikusi nuenak, hala ere, irri ezti jarioa istantean ezabatu zitzaizun ezpainetatik?, ez ninduen zutaz errukitzeko trenpuan jarri; aitzitik:
|
|
–Bai, bai.
|
Baina
zuk ere ez zenidan deus esaten, eta aurrera.
|
|
Hortxe ikusi dut bidentea, txori bat bezala, pio pio, eta aizu: Ama Birjina Pio Barojari ere agertuko zitzaion, beharbada...";
|
baina
zuk ere amore eman zenuen, bidentea lurretik altxatzen ikustean, oinarririk gabeko estatua bat bezala!; edo, hegan ibiliko ote zen, Cupertinoko San Jose bezala, erakustaldi erabateko batean?
|
|
" Diruaz erosi nahi ote duzu orain santu baten arima? Santu baten arimak ez du preziorik, ordea!";
|
baina
zu ere ez zeunden barkatzeko prest: " Konturatu naiz, bai, lebitatu ondoren santutzat hartzen hasia dela jendea Pontxi... baina galdetu al duzu nolakoa izan den haren lebitazioa?
|
|
Izan ere, pasatu egin nintzen...
|
baina
zu ere pasatu egin zinen, eta" odolkiak ordainetan", badakizu... Ikusi nuenak, hala ere —irri ezti jarioa istantean ezabatu zitzaizun ezpainetatik—, ez ninduen zutaz errukitzeko trenpuan jarri; aitzitik:
|
|
Izan ere, ideia eta ideal bikainak ditugu —askotan mintzatzen naiz gai honetaz Zapiain estimatuarekin—, baina ai, nola baldintzatzen gaituzten eta nola eragiten beste sentimendu horiek —zazpi bekatu nagusiek, azken batean— handik eta hemendik, erarik mehe eta nabaritugabeenean!;
|
baina
zuk ere noiznahi zenuen Txopitea jauna solaskide, eta ez natzaizu klase aspergarri bat ematen hasiko, ezta, Damaso...?, jakin ere, nik baino gehiago jakingo duzu-eta kontu hauetaz; gainera, neure buruak irudikatua irudikeria hutsean gelditu zen, beti bezala, Pagoagan ez baikenuen mihi euri suzkorik ez beste inolako miraririk izan; doña Primik ere ez zuen gehiegi sinesten, nik uste, honela erabak... " Ez.
|
|
|
Baina
zuk ere —zuk, bai, Damaso! — mundu txikia miresten zenuen —igandeko martinia, xake partida bat, eta, azken urteotan, Amanda... —, eta nola ez zinen, logika horren arabera, gure Herri txikiaren alde lerratu, Espainia Handiaren aurka?; transkribatu ere, transkribatuko dizkizut zuk idatzitako hitz batzuk, Krakatoa sumendiaren leherketa eta Jainkoaren ontasuna kontzeptu bateraezin... " Handik aurrera, badakizu:
|
|
" Badakit ez duzula Jainkoagan sinesten, baina zaude lasai, noizbait sinetsiko duzu-eta". Ezustean harrapatu ninduzun,
|
baina
zu ere urduri zeunden: urduri eta pozik.
|
2013
|
|
–Akabatu sugegorri higuingarri hori!?.
|
Baina
zu ere nire laguna, eta ez? –eta burua ezker eskuin mugitu zuen, baita, bere keinu hura egin ondoren, bere minibonbaren bila abiatu ere.
|
|
edo poesiak bizi gaitu eta poesiak ematen digu, zatikatze ororen gainetik, osotasun bat, baita musikak eta dantzak ere.
|
Baina
zuk ere ezin hobeki kantatzen duzu, eta ondotxo dakizu hori?.?. –Bai, arrazoi duzu:
|
|
–Ez, Raissa.
|
Baina
zuk ere ulertu?
|
|
Begira zer jazo zitzaion don Regino gaixoari ere??.
|
Baina
zuk ere badakizu zer jazo zitzaion, eta ea zer besterik kontatzen dizudan?
|
|
edo etsaigo hartaz kontzientea nintzèn lehen aldia, hobeki. (?)
|
Baina
zu ere ederki poztu zinen, ama. Badakizu zer erran zenidan?
|
|
–
|
Baina
zu ere hain parrandazalea izan al zara, ba?
|
|
–
|
Baina
zu ere oraindik gurasoekin bizi zara eta!
|
|
" Akabatu sugegorri higuingarri hori!".
|
Baina
zu ere nire laguna, eta ez... –eta burua ezker eskuin mugitu zuen, baita, bere keinu hura egin ondoren, bere minibonbaren bila abiatu ere.
|
|
Barnean, ordea, poesia ere bizi da... edo poesiak bizi gaitu eta poesiak ematen digu, zatikatze ororen gainetik, osotasun bat, baita musikak eta dantzak ere.
|
Baina
zuk ere ezin hobeki kantatzen duzu, eta ondotxo dakizu hori.... ’ ‘Bai, arrazoi duzu: baina ezin erran dezakedana zera da, nik kantu bat kantatzeagatik sendatuko dela minbiziak jota hilzorian dagoen gizona; ezta Mozarten sinfonia bat entzunda ere!; are gutiago, olibondo bati hiru itzuli egiteagatik...
|
|
–Ez, Raissa.
|
Baina
zuk ere ulertu...
|
|
(...) Espainia etsai sentitzen nuèn lehen aldia zen... edo etsaigo hartaz kontzientea nintzèn lehen aldia, hobeki. (...)
|
Baina
zu ere ederki poztu zinen, ama. Badakizu zer erran zenidan?
|
|
Begira zer jazo zitzaion don Regino gaixoari ere...".
|
Baina
zuk ere badakizu zer jazo zitzaion, eta ea zer besterik kontatzen dizudan...
|
2015
|
|
noski; gogoan duzu etxetik atera garenean kafe bat hartu eta gero aldatuko ditugu postuak esan didazula? Ba, hartu dugu kafe bat Burgoseko herri bero batean, are donut lehor bat ere, eta itzuli gara kotxera, eta nik ez dizut ezer esan
|
baina
zuk ere ez didazu ezer eskaini. Horregatik, nire gidaria zarelako, eskuak bolantean paratuak dituzulako, begirada errepidean tinkotuta, zu izan zara kartela ikusten lehena.
|
2016
|
|
–Ez, ez da hori,
|
baina
zuk ere bazeneukan jogurrak erostea, bukatzen ari zirela jakinda.
|
2017
|
|
Aktore pare bat baino hobeto ari gara Drama ikasia zara nonbait begira arrazoia duzu ez da beharrezkoa kontatzea joanak joan e ez dago arrazoirik horrelako huskeria bati gu bion artean sartzen uzteko gustukoa zaitut Quentin gustukoa dut zure itxura ez duzu beste probintziano horien antzik pozten naiz gauzak horrela konpontzeaz zure amari agindu diot zerbait egingo dudala Jasonen alde
|
baina
zuri ere eskua luzatzea gustatuko litzaidake Jason ederki legoke hemen ere baina honelako zulo batean ez dago tokirik zu bezalako gazte batentzat
|
|
–Maitasun istorio bat muturreraino eraman nahi nuke behingoz, bukaeraraino, oraindainokoan bizi izan ditudanak hasi orduko zapuztu baitzaizkit.
|
Baina
zurekin ere jai dudala iruditzen zait?, erantzun zuen eta negarrez hasi zen berriro, ate ondoan niri itxaroten zegoenean bezala. Negar zotin bakoitzeko, bere mamien dantza areagotu egiten zitzaion.
|
|
– Niri berdin zait, esan zion?,
|
baina
zuri ere berdin al zaizu?
|
2019
|
|
Beti pentsatu duzu Ismael berekoia izan dela Jasonerekin, bere karrera izan duela bakarrik buruan, bere burua, eta ahaztu egin duela Jasonek ere bazituela bere nahi eta ametsak.
|
Baina
zu ere ez zara hain diferentea izan. Pita hari asko estutu duzu besteen gorputzetan.
|
|
Badakit zu ez zarela nire moduko berbalapikoa paperaren aurrean,
|
baina
zuk ere izango duzu kontatzeko zeozer, ezta. Ea ba, zain naukazu eta.
|
|
Kontatuko dizut nola jarraitzen duen istorioak,
|
baina
zuk ere segi kontatzen horko bizitzaren berri.
|
|
Aitonaren hiletak ere berak antolatu zituelakoan nago?. Nik uste dut guri dagokigula,
|
baina
zu ere anaia zara.
|
2020
|
|
Bai, ardura handia hartzen dute, izugarrizko presioa jasan behar dute, denbora asko ematen dute etxetik kanpo... Zu ez zinen bulego hartatik irteten,
|
baina
zuk ere ardura handia hartzen zenuen banketxeko zuzendari zinenean, presio handia jasan behar izaten zenuen eta denbora asko ematen zenuen etxetik kanpo. Aldiz, ez zenien jada hipoteka sinatua zuten bezeroei Euriborra zenbat eta hainbeste igoko zela azpimarratzen.
|
|
–Ezkorra zara bai –zirikatu du Naiak–, beti mundutik aparte egon nahian!
|
Baina
zu ere hemen bizi zara. Aire bera arnasten dugu...
|
2021
|
|
Egitekotan, Jainkoak egin zuen zerbait gaizki, nire ustez. Dirty Dancing pelikula iniziatikoan protagonistak bere aitari esaten dion moduan, negarretan dagoela," badakit dezepzionatu zarela nirekin,
|
baina
zuk ere dezepzionatu egin nauzu, aita".
|
|
Ahalegina egingo dut beraz zu ulertzeko, aitaren gaia ez ateratzeko,
|
baina
zuk ere ahalegina egin duzu nire hautu, ekintza eta iritziak ulertzeko, edo behintzat errespetatzeko. Eskubide osoa dut, adibidez, igeriketa ikastarora ez joateko, belarriak berriro zulatzeko, minigona laburrak janzteko, txokolatea nahi dudanean jateko, amamari musurik ez emateko, etorkizunean zer izan nahi dudan erabakitzeko, bikotekidea edukitzeko...
|
2022
|
|
Ez dut lortuko agian zu putzu sakon horretatik irtetea.
|
Baina
zu ere inbaditu zaituen munstro horri pare bat zaplazteko ematen saia gaitezke elkarrekin.
|
|
Aukeran, hobe zenuke batere ez joatea. Bidaiak zerbaitetarako balioko balu, tira,
|
baina
zuk ere ongi dakizu gizakiak mendeak daramatzala gau eta egun alde batetik bestera bidaiatzen, eta azkenean ezertarako ez. Benetan diotsut!
|
|
–Ez dut uste, Eñaut. Teoria xelebreak irudituko zaizkizu agian,
|
baina
zuk ere ikusi duzu nola pizten den kutxa zure eskuetan dagoenean. Botere handia duzu, eta horrek ardura handia dakar berarekin –erantzun zion Erkudenek.
|
2023
|
|
Mirari bat balitz bezala, baina, zurea ez da eskeleto usteldu, xixareek janda hezur zuri bihurtua; zuloan sartu zintuztenean bezala oroitzen zaitugu, bere hartan dirauzu denon gogoan, ez gorputz gazte, sasoiko, mardul, ezpada gorpu more, gorpu jipoitu, gorpu hebaindua, eta halaxe iraungo duzu ez agian menderen mendetan baina bai behintzat zure irudi ubeldua begi ninietan iltzatuta geratu zitzaigunok bizirik jarraitzen dugun bitartean. Mirari handiagoak aitortzen ditu elizamak,
|
baina
zurea ere ez da makala.
|
|
Oraindik ez dizut esan zein hitz aukeratu nuen.
|
Baina
zuk ere ez didazu esan zein den asmakizunaren erantzuna. Errepikatu egingo dizut:
|