|
2008
|
|
|
«Denak hil dira!». Bi bizi dira,
|
baina
osasunez eskas: bata zahar etxean eta bestea oker oker eginda.
|
|
2009
|
|
|
Eta Ganassi bera Bilbora etorri zen duela aste bi.
|
Baina
osasun arazo batek entseguekin segitzea galarazi zion, eta OLBEko arduradunek ordezkoa bilatzeari ekin zioten berehala.
|
|
|
–Neure burua erlijio eta filosofia ugaritan barneratu dut,
|
baina
osasunaren mesedetan, eta umoreari esker, jakin izan dut aurrera egiten...
|
|
|
Aldaketak gainkosturik ekarriko ez duela diozu,
|
baina
osasunera zuzendutako aurrekontua KPIaren %1 handitzeari buruz hitz egin zenuen Legebiltzarrean.
|
|
|
Krisiak gauza guztietan eragingo du,
|
baina
osasunean edo gizarte babesean beste gai batzuetan baino gutxiago.
|
|
|
Hazi egin lukete, ordea, gizartearen beharrak asetzeko eta ingurumena zaintzeko lan egiten duten alorrak. Noski, nik eskatzen dudan horrek barne produktu gordina txikiagotuko luke,
|
baina
osasuna eta beste alorrak garatuko lituzke.
|
|
|
Ez zaigu guri bakarrik gertatzen, erkidego autonomo guztietan arazo bera dute, ez dagoela eskaera guztiari aurre egiteko mediku nahikoa.
|
Baina
osasunaren zaintza behar den bezala egiteko modu bila gabiltza. Teknikariei dagokienez, beharrei erantzuteko nahikoa daude.
|
|
2010
|
|
|
Beraien bizi baldintzetan eduki gaituzte; baina baldintza gogorretan bizi dira. Ez zien bizitakoei larritasuna kendu nahi,
|
baina
osasun onean daudela eta, senide eta gertukoak lasaitu zituen Albert Vilaltak atzo. Vilaltarentzat eta Roque Pascualentzat gogorrak izan dira bizipenak:
|
|
2012
|
|
|
Chumy Chumez umoregilearen Yo fui feliz feliz en la guerra liburuko pasarte bat da ahalik eta zintzoen itzuli dudan hori. Aspalditxo argitaratutako liburua da eta are aspaldiagoko kontuez ari da,
|
baina
osasun publikoan Espainiako Gobernuak iragarri dituen murrizketen berri izatean horixe etorri zait burura. Izan ere, beti eman izan didate atentzioa bere jiran ermita, eskola, ekonomatoa eta erietxe txiki bat duten fabrika handiek.
|
|
|
Kasu horien artean, Cañadak azaldu du beste erkidego bateko osasun txartela zuen pertsona bati arreta ukatu ziotela, baita 8 urteko ume bati ere. Gibela transplantatuta zuen adingabe hark,
|
baina
osasun zentroak arreta ukatu egin zion, Espainiako Gobernuko dekretuak berak adingabe guztien osasun arreta bermatzen duen arren. Espainiako Gobernuak agindutako neurriak indarrean jartzean Cañadak ez du «ezer onik» espero.
|
|
|
Durangokoa izanik, bere eskualdean eragin zuzena izan AHT hartu du hizpide, PPren, EAJren eta PSE EEren kudeaketa eredua salatzeko: «AHTn inbertituko dutela diote,
|
baina
osasuna eta hezkuntza bermatuta. Ez dezatela gezurrik esan.
|
|
2013
|
|
|
Donostian, iaz bi haur hil ziren asma dela eta. Haurretako batek asma larria zuen, lehendik ospitaleratu zuten,
|
baina
osasun azterketa askotara ez zen etortzen. Krisi bat izan zuen haurrak, eta gurasoek ez zuten aintzat hartu.
|
|
|
Osasun arreta unibertsalaz hitz egin bai,
|
baina
osasun arreta unibertsala ez dela eskaintzen berretsi dute SOS Arrazakeria eta Munduko Medikuak erakundeek. Etzi urtea beteko da Espainiako Gobernuak egoera irregularrean dauden etorkin guztiei osasun txartela kentzeko agindu zuela errege dekretu bidez. Eusko Jaurlaritzak eta Nafarroako Gobernuak neurriari aurre egiteko bideak hartu zituzten.
|
|
|
Gaztelerazko eredua edo eredu euskalduna, non erabiltzaileak eta osasun langileak euskaldunak izango diren, lan hizkuntza eta zerbitzu hizkuntza uztartuz, ahoz eta idatziz. Herri txikietako kontsultategietan eredu bakarra egon behar da nahitaez, elebiduna, mediku bakarra dagoenez;
|
baina
osasun zentroetan eredu ezberdinak posible dira, elebakarrak izango diren ereduak. Osasun eredu euskaldun elebakarra alegia.
|
|
2016
|
|
|
«Ez da kirol jarduera bat, baina ia ehun eta berrogeita hamar gihar mugitzea eskatzen du. Gaixotasun batek haren izena darama,
|
baina
osasunerako onurak ditu kalteak baino gehiago. Loti ederrak eta Edurne Zurik behar beharrezkoa zuten, gu guztiok bezala, errutinaren loalditik esnatzeko».
|
|
2020
|
|
|
Nafarroako Gobernuak koronabirusak lurraldean izan duen bilakaerari buruzko informazioa eman du argitara. Ez du egin udalerrien zerrendarik, Eusko Jaurlaritzak bezala,
|
baina
osasun eremutan eman dituzte datuak. Kasu gehien Iruñeko Arrotxapea auzoan dago (67); Iruñetik kanpora, Burlatan (61), Tafallan (60) eta Barañainen (58) dago kutsatu gehien.
|
|
|
Pedro Azpiazu Ogasun sailburuaren arabera, mehatxu nagusiak «kanpotik» datoz oraingoz,
|
baina
osasun krisia luzatzeak «konfiantza krisia» ekar lezake, eta baliteke horrek nabarmen handitzea gaitzak ekonomian izan dezakeen eragina. Horiek horrela, Azpiazuk adierazi du iaz iragarritako %1, 9ko hazkunde tasa aldatu egingo dutela «ziurrenik».
|
|
|
Osasun arta unibertsala da,
|
baina
osasun artarako sarbide efektiboa gaitzagoa izaten da kalean.
|
|
|
Horrela, inbertsio hori egin duenak denbora batean inbertsioa berreskuratu eta etekin bat izan dezake. Ez da ideia txarra akaso,
|
baina
osasuna edota pertsonen bizitzak jokoan daudenean, ez da zilegi; edo ez luke izan behar. Bereziki, horietako asko aurretik eraikitako eta publikoki ordaindutako oinarrizko ikerketak dituztelako oinarri.
|
|
|
Ikerketan sakontzeko eskatu du Muruak. «Futbolean jokatu nahi dugu,
|
baina
osasuna arriskuan jarri gabe; ez digute gaitz posible hauetaz hitz egin». Arratibelen ustez, debekuak gizartearen jarrera «protekzionistaren» isla dira.
|
|
|
Gaia serio hartzeko modukoa iruditzen zaio. Kirola bai,
|
baina
osasuna kolokan jarri gabe: «Futbolean jokatzen dugunean, guk badakigu belaun bat hautsi dezakegula edo giharretako lesioak eduki, baina ez digute inoiz esan etorkizunean dementzia eduki dezakegula».
|
|
|
Berak ez dauka zalantzarik, are gehiago ikusita ez dagoela ez antibiralik, ez txertorik: «Akatsak egin daitezke, bai,
|
baina
osasun larrialdi batean gaude; ez dago beste aukerarik». OMEko ordezkariek onartu dute zorroztasun zientifikoaren eta azkartasunaren artean aukeratu behar izan dutela, eta, antibiralen kasuan, azkartasunaren alde egin dute.
|
|
2021
|
|
|
Getxon hasiko da, irailaren 24an, eta Iruñean amaituko da, abenduaren 18an. Aurten egitekoa zen,
|
baina
osasun egoerak ezinezko egin du
|
|
|
Barrura sartu, eta erakusketa gelarekin egingo du topo bisitariak. Pandemiaren aurretik askotariko hitzaldiak eta ikuskizunak antolatzen zituzten gune horretan,
|
baina
osasun krisiak hori ere galarazi du. «Halako egitasmoetan, publiko nahasketa itzela izaten zen; giro interesgarria sortzen zen», esan du penaz Urrestarazuk.
|
|
|
|
Baina
osasun krisiak eragin duen krisi ekonomikoak erabat baldintzatu ditu emaitzak. 457 milioi euro bideratu ditu horniduretara, horietatik 346 milioi iazko emaitzen kontura(+ %161), eta gainontzekoak, kapitalaren kontura —EBZk hala gomendatuta— Horrenbestez, zalantzazko aktiboen estaldura %77, 9ra iritsi da.
|
|
|
Zalantzarik gabe, mundu osoko osasun krisi bat dugu, inoiz ez bezalakoa.
|
Baina
osasun krisi bat baino gehiago da. Krisi sozioekonomikoa ere ari gara jasaten; krisi hori gizartearen alderik sakonenari erasotzen ari zaio, eta arriskuan jartzen ari da giza eskubide guztiak erabiltzeko aukera, baita eskubide kulturalak baliatzekoa ere; hain zuzen, eskubide kulturalak bazterrean utzi ohi dira egungoa bezalako krisietan, eta ez zaie aitortzen duten garrantzia eta ahalmena.
|
|
2022
|
|
|
Kasu bat gogoratu du Barandiaranek: «Gure paziente batek hilabete bat baino gehiago zeraman etxean, min zehaztugabe batekin,
|
baina
osasun etxera etortzera ausartu gabe, izurriagatik. Ez zuen uste ezer larria zuenik, baina bazuen:
|
|
|
Aurtengo inauteriak «desberdinak eta bereziak» izango direla adierazi du Olatz Peon Tolosako alkateak gaur egindako agerraldian.
|
Baina
osasun egoerara egokitutako neurriak hartuta, ohiko ia ekintza guztiak antolatzea lortu dute.
|
|
|
Elma Saiz foru gobernuko Ekonomia eta Ogasun kontseilariak adierazi du «agerikoa» dela Ukrainako gerrak «zeharkako ondorioak» izango dituela lurraldeko ekonomian, baina azpimarratu du oraindik goiz dela nola eragingo duen zehazteko. «Duela gutxi arte, susperraldi ekonomiko bat irudikatzen genuen, zailtasunak izango zituena energiaren prezioengatik,
|
baina
osasun krisiaren tuneletik irteten ari ginen itxaropena genuen; orain, zalantzaz betetako etorkizun bat dugu aurrean», adierazi du kontseilariak ostiral honetan eginiko gosari informatibo batean.
|
|
|
Gotabhaya Ranasinghe Kolonboko ospitaleko kardiologoak esan zuen ospitaleak botikarik gabe zeudela, eta bizitza asko zeudela jokoan. «Jendeak nabarmen ikusten du elikagaien eta erregaien krisiaren eragina,
|
baina
osasun krisia hasi besterik ez da egin. Mediku naizen aldetik, gogorra da jakitea ezin ditudala botikak errezetatu.
|
|
|
Hemen, tabernen irekiera eta itxiera orduak arautuak daude: are, esaten dute turismoarentzat ez dela egokiena,
|
baina
osasun publikoaren ikuspegitik, bai, dudarik gabe. Tabernaz taberna joatea ez da kaleko edana baino osasuntsuagoa, berez.
|
|
|
Pandemiak, baina, ez du aukerarik eman plan hori behar bezala garatzeko orain arte, eta zuzenean eragin dio, gainera, elkartearen jarduerari. “Hirugarren planarekin lortu genuen gure tokia berreskuratzea, neurri batean,
|
baina
osasun krisiak betean jo gaitu. Inor ez da oroitu irabazi asmorik gabeko erakundeokin”, salatu du elkarteko Floren Luquik.
|
|
|
produktu bakoitzaren prezioak idatzita eduki behar dira jendeak galdetu gabe ikus ditzan, arrautzen jatorria zein den erakutsi behar da, ezin da osasun erregistro gabeko prozesaturik sartu. Izan ere, ez daukat mezulariei esateko ezer,
|
baina
osasunaren izenean ekoizleak itotzen dituztenei bai. Batez ere, guk saltzen ditugun janari prozesatuak egon daitezkeelako bakterioz beteta baina normalean ez direlako egoten, eta edozein supermerkatutan erosten dugun edozein zaborrek osasun erregistroa daukalako, baina ekoizle txikiontzat garestia delako araudia betetzea.
|
|
|
Ez da gozoa norbaitek esatea utzi egin behar duzula; ia hamabi urtez jokatu dut profesionaletan.
|
Baina
osasuna da lehena, eta ikuspuntua aldatu egiten da mediku batek esaten dizunean gertatu zaizuna serioa dela; ez dela broma 30 urte egin gabe hatza horrela izatea.
|
|
2023
|
|
|
Eskaera horien inguruan akordiorik lortu ote zuten ez ez zuten argitu,
|
baina
Osasun Sailak ohar bidez jakinarazi zuen «antolaketarekin eta zerbitzuekin» lotutako hainbat gai jorratu zituztela, eta horietako batzuk «konponduta» geratu zirela eta beste batzuk aurrerago lantzekotan geratu zirela. Hala ere, orokorrean, bilera «positiboa» izan zela nabarmendu zuten Gotzone Sagarduiren departamentukoek.
|
|
|
Alderdi Popularrak betiko argudioak ematen ditu, eta estatuko gobernuari eta ordezkatze tasari egozten die errua, baina kontua da barruko mediku egoiliarren lanpostuetarako azken deialdian ez zituela eman bete zitzakeen espezialista lanpostu guztiak. Kolapsoa hain begi bistakoa den honetan, alderdi horrek behin eta berriz esan du ez dagoela medikurik,
|
baina
osasun pribatuan ez dira falta medikuak, eta gero eta gehiagok jotzen dute horretara, osasun publikoan dagoen zerbitzu faltagatik aseguru asko sinatu baitira.
|
|
|
Ohitura kontua dirudi,
|
baina
osasun afera ere bada, hein handi batean, lekaleen ezaugarri nutrizionalei erreparatuta. «Elikagai osoa dira:
|
|
|
Enpresek bajak eskatzen dituzte osasun laguntzarik behar ez duten prozesu laburretarako. Gaixoek ez dute osasun laguntzarik behar,
|
baina
osasun etxera jo behar dute baja eskatzera (ez dugu zertan ikusi beheitikoa, baina, orobat, ez dugu zertan peritu lana egin pertsona batek katarrorik ba ote dagoen egiaztatzeko). Prozesu batzuetan aski da atsedenaldi labur bat egitea etxean.
|
|
|
«Narriadura hori ez zen atzo hasi; oinarria du 2008ko krisiaren murrizketa politiketan», azaldu du Begoña Ruizek, intersindikaleko bozeramaileak, gaur eginiko agerraldian. «Gerora ere, pandemia aprobetxa zitekeen sistemaren ahuleziei aurre egiteko,
|
baina
Osasun Departamentuak aitzakiatzat erabili du, bere estrategia pribatizatzailean sakontzeko».
|
|
|
Baretu da gaitza,
|
baina
osasun sistemek egun izurriei aurre egiteko mekanismoak trinkotu dituzten jakitea garrantzitsua da. Osasun arloko aholkulari Rafael Bengoak, Valentziako Unibertsitateko Osasun Publikoko katedradun Ana Maria Garciak eta Adrian Aginagalde epidemiologoak ikusi dituzte aurrerako urratsak.
|
|
|
Fakultateetan eritasunak dira medikuntza ikasketen oinarria; hau da, eritasun jakin batzuei aurre egiteko, ospitaleetako espezialitateak dira ardatza. Gaixoak eritasun jakin bat dutelako joaten dira espezialistarengana,
|
baina
osasun etxeetan alderantziz funtzionatzen dugu. Guregana etortzen denak zer gertatzen zaion kontatzen digu, nola sentitzen den, eta guri dagokigu pertsona horren bizitzaren kontakizuna egitea, osasunaren ikuspuntutik.
|
|
|
Oraingo graduak ematen duen formakuntzak ez du zerikusirik duela 30 urtekoarekin. Nork bere lan esparrua du,
|
baina
osasun etxean denok egin behar dugu lan elkarrekin. Nire esperientzia hori da, erizainekin elkarlana sustatzea dela gakoetako bat.
|
|
|
Eusko Jaurlaritzako Osasun Sailak, adibidez, baditu prebentzioko neurriak, eta zehazten du nola egin detekzio goiztiarrak, edo nola prebenitu gaixo baten konplikazioak; hori egiten da.
|
Baina
osasuna sustatzeak eskatzen du beste ekintza batzuetan ere parte hartzea, eta batez ere, sistematik ateratzea.
|
|
|
Halaber, inbertitzeko ohitura gutxiago dute.
|
Baina
osasunean ere nabari dira aldeak. Finantza heziketa gutxiago duten horiek aukera gehiago dituzte antsietatea izateko, arlo ekonomikoan, batez ere.
|
|
|
«Pentsatu genuen bertso eskolak zirela, kongresu hartan askok aipatu zuten bezala, emakumeari ateak ireki zizkion instituzioa, eta horri buruz hitz egingo genuela». 2020ko apirilean ziren egitekoak, lehena bezala Nevadako Elko herrian,
|
baina
osasun krisiak eragotzi zien. Aurtengo apirilean egin zuten azkenean, Renon, eta han aurkeztu zuten liburua.
|
|
|
Ez genuen espero halako erasorik, nahiz eta ohituta geunden guardia zibilak astakeriak egiten ikustera. “Segituan dira etxean”, pentsatu nuen hasieran, baina… Ospitalean zegoela, bere buruaz beste egiten saiatu zela… Sinestezina zen dena,
|
baina
osasun kontuek ematen zidaten beldurra. Ospitalera joan ginenean, “bizirik al dago? ” galdetu nien; edozer gauza espero nuen.
|