|
2000
|
|
|
Mujika euskal literaturan ezaguna da, eta gehienbat, estilo aldetik, Hego Amerikatik heldutako errealismo majikotik egon da gertu.
|
Baina
oraingoan desberdina da. Errealismoak eta majikotasunak lanaren ardatza izaten jarraitzen badute ere, eleberrian betetzen duten funtzioa desberdina da.
|
|
2001
|
|
|
L´âge du roman américain, 1948) etengabe mugituz doan foko batek aurkezten dizkigu protagonista nagusiaren joan etorriak. Tren geltokiko berritsuaren planoa, ordea, elkarrizketa moduan dator transkribatuta,
|
baina
oraingoan, A. Camus idazle frantsesak La chute (1956) nobelan egin zuen moduan, berritsuaren jarduna bakarrik begitantzen zaigu. Itxuraz inongo harremanik ez duten bi plano hauetan, garaiko ideologia eta ikuspuntuak aurkezten zaizkigula esango genuke.
|
|
|
Bihotz bi nobelan hasitako ildoari jarraiki, sexuen arteko inkomunikazioak amodio kontzeptu desberdinak, gizon emakumeen arteko mixeria eta beharrak, berriro ere maisutasunez testuratu dizkigu Saizarbitoriak.
|
Baina
oraingo honetan senar delirante baten ordez, ironia handiz idazle gisara aurkezten den protagonista maskulinoaren sedukziosaioak testuratu dizkigu. Eta ironia kontuak aipatzen baditugu, Juan Martinen meritu literarioak, lehenago esan bezala, patu nahiko tristeko bi nobeletara eta gastronomiari buruzko liburu batera mugatzen direlako da.
|
|
|
Itzuli da poeta, Pessoa-rekin egin zuen moduan, horma ispilu bihurtzera.
|
Baina
oraingoan errealitateak gainezka egiten dio, eta maitearen irudia ikusten duenean eta hurbiltzen zaionean, egiaren itzalak gogor kolpatzen du:
|
|
2002
|
|
|
Bere azken eleberrian, Sisifo maite minez (Txalaparta, 2001) izenekoan, amodioaz, desiraz, maiteminaz... hitz egiten digu, berriro ere, Mintegik.
|
Baina
oraingo honetan inoiz baino luzeago, zehatzago, ausartago heltzen dio gaiari, eta, hori dela eta, orain arteko eleberririk biribilenaren aurrean gauden susmoa dugu. Maitemintzeak muturreko egoeretara eraman gaitzakeela frogatu nahi izan du egileak.
|
|
|
Arrainak ura baino eleberrian amodiozko istorio bat dugu, berriro ere, kontagai.
|
Baina
oraingo honetan askozaz ere ahulagoa da euskal egoera politiko itogarriak istorioan duen garrantzi eta pisua. 40 urte inguru dituen Simon Azkue ginekologo ospetsua da eleberri honetako protagonista narratzailea.
|
|
|
Rita Penelopek jertseak egiten dizkio kartzelan duen senarohi Hans Lauer Ulisesi.
|
Baina
oraingo honetan, Hansen merituak ez dira Ulises ausartarenaren parekoak, eleberrian esaten denez, Alemaniako Brigada Antikapitalista Gorrietako buruzagi zen Hansek, hilketa eta sarraski ugari egin baitzituen kartzelatua izan baino lehen. Iragan hori nahi du ezabatu, hain justu, Simon Azkue protagonistak bihotzez maite duen Ritaren baitan:
|
|
|
Par.
|
Bainan
oraiko aldia, bataz berezi ezina da hunek diraueno, batak izan ere oraikoan baitirau, denez hola baita.
|
|
2003
|
|
|
Atea jotzeko dudan zegoala, On Bixente euli baten atzetik zebilen. Bi aldiz egin zion ihes,
|
bainan
oraingoan etzitzaion joanen. Liburu baten gainean zegoan geldituta.
|
|
|
Euskerazko izena da, bai. Izen polita, oso polita,
|
baina
oraingo izen barri horreetarikoa. Hau da izatekoa!
|
|
|
Behin baino gehiagotan, orduko denporak gogora jatortazanean, halako nostalgia apur bat izaten dot. Baina" aldian aldiko, neure mutiko!" Euskerea erabili, landu, zabaldu, beti egiten dot harrezkero, eta bizi nazan artean be egin gura dot;
|
baina
oraingo bideak ez dira lehengoak, barriak baino. Labayrugaz eta Udako Ikastaroagaz beti nago hartuemon onean, gotzain laguntzaile nazanetik hona be bai, zeuk ondo dakizunez.
|
|
|
Bai, hori da berriro ere haren begietan ipini zuen arreta,
|
baina
oraingoan urrunago joan nahi zuen; buru nerabe horretan irakurri gura zuen. Gura ez badozu ez erantzun, baina, zelan daroazue zeure ama eta bion arteko hartuemona?
|
|
|
Bazekien erabiltzen, ahulagoa zen eta zintzoegia.
|
Baina
oraingo etsaia askoz boteretsuagoa zen lehian jarduteko, arerio gaindiezina. Horren aurrean indarrak ezin neurturik, zegoen bide bakarra etsia zen:
|
|
2004
|
|
|
Peka asko ditu Simonek atzazaletan eta maiz agertzen zaio begitxindorra begi batean edo bestean (bietan ere bai batzuetan),
|
baina
oraingoan ez du esan gezurrik. Txifa txakur amorratuak Olazaharrera doaz.
|
|
2005
|
|
|
Egunkari eta ogitan joan daitenean laugarrenekoen postontzian berbera ikusiko dau agirian. eskua luzarazo
|
baina
oraingoan be ez da postontzitik ateraten ausartuko. Etxera bueltan bere goiko pisuari darion ixiltasunak bereganatuta, tarteko eskailerak kontuz kontuz, karrankarik sortu ez daiten, eta bihotza ahoan taupadaka, igoteari ekingo deutso.
|
|
|
Hamargarrena, aipatu dugun Oroimena eta desira ipuina, bere ipuingintzaren gaineko testua da. Hemengo ipuinek lotura tematikoa ere gordetzen dute aurreko ipuin bildumetakoekin (iragana, mitoak, kondairak...),
|
baina
oraingo honetan euskal historiaren iraganeko benetako sasoietako pasarteak dakartza (Matalasen matxinada, gerra zibila, Etxepare idazlea...).
|
|
2007
|
|
|
|
Baina
oraingo honetan zoria alde izan zuen. Hamarkada batean, Argiñarenatarren ekonomiak gorantz egin zuen nabarmen.
|
|
2009
|
|
|
Azeriagaitik inon diranak esanaz heldu zan gizajea etxera.
|
Baina
oraingoak be erremediorik ez; lapurretea eginda egoan. Ai azeriaren koitadua, bazterren baten aurkitzen baeban aurkitu!
|
|
|
Edegi eban eskopetea; hasi zan kartutxoak sartzen.
|
Baina
oraingoan be perdigoirik ez! Ha zoritxarra!
|
|
2011
|
|
|
Ez zan izan gero nuntzioa izango zan Puente lako zehatza.
|
Baina
oraingoan, botekin ohituta edo, itxura ona emon genduan, eta hiru eta bat bakarrik galdu.
|
|
2013
|
|
|
Era honetako tradizioko ospakizunetan esangura handia dauka eguzkiaren egutegiak,
|
baina
oraingo honetan ilargi egutegiaren eraginpean gaude. Sasoi honetakoak dira Kandelario, San Blas eta Santa Ageda.
|
|
2015
|
|
|
...ngoa barkatzekoa duk xarra, baina ez baitakit zenbakarrena den honez geroz, ba esaten nian bezala, hasitakoa bukatu egin, ezin konprenitu dudana, edo hobeki esateko, gehiago ezin soporta dezakedana, euskal unibertsityarena duk, eta hitz batek bestea, noren izenean ari zaizkiguk xarra, zer oholkia duk hau, idiak min eta gurdiak soinu, mihina leku bustian zegok bai, neronek ere bazekiat horrenbeste,
|
baina
oraingoan ez ote dabiltzan mihina hortzak baino aurrerago aterata negok, bueno xarra, ez didak orain esanen, agerian dagoenak ispilu beharrik ez aizak, orain arte latin zopaz jan bagaituzte hemendik aurrera baztan zopaz nahi gaituztek, zera, ahaidearen ahaide pariente, eta herorrek ere badakik xarra, zopak baraurik denarentzat direla, eta azken finean, abstemioa denak ezin baitu besterik, eta beg...
|
|
2017
|
|
|
" Bai,
|
baina
oraingoan bakarrik joan behar dut. Aurreko bidaian gaixotu egin nintzen han eta nantu deitzen diren indio batzuekin egon nintzen.
|
|
2018
|
|
|
Bai, Eskibel, hemen nauzu berriro esaten zion, igurtziak egiten zizkiola mazal mazal zegoen zaldiari,
|
baina
oraingo honetan bakarrik natorkizu, Katinkatxo betiko joan baitzaigu. Hil egin dute.
|
|
|
Divina Pastora hitz egiten zegoela, Edhen zuen buruan; Edhenek betetzen zion pentsamendua beti, orain ere bai, zelan ez!
|
Baina
oraingoan tamalez, berarekin barik, beste andreekin ikusten zuen Divina Pastorak esaten zituen zatarkeriak egiten dark room gela gorrixka ilunean; eta harrigarria izanik ere, ez zion negarrak irteten. Higuina sentitzen zuen.
|
|
|
Beste anitzetan, kanpandorre gainetik hegoak zabal zabalik planeoan, eta baita beste hainbatetan ere, burua gibelerantz zutela, krotoreoan aditu zituela. Askotan, sentikortasunez zikoina kumeak emeki emeki laztantzen;
|
baina
oraingoetan, aldiz, udazkeneko arrats goibel eta itzalean, bere antzera triste eta jausiturik sumatu zituen habietan sarturik, batu baturik eta makurrik.
|
|
|
Trumoiak jo aurretiz, zerua ilunabarrean aldez alde zeharkatzen duen oinaztua bezalakoa izan zara niretzat, Edhen; oharkabe etortzen izan zitzaizkidan bizitzako trumonaden aitzinean, tximista iragarle sendo eta gogorra bezain argi eta garbia;
|
baina
oraingoetan ordea, ni erdierditik ebakirik utzi eta alde duzun sekulako oinaztarri gaizkilea bihurtu zatzaizkit. Joan zara, eta nik ez dakit aro ekaiztsuetan zu gabe ibiltzen.
|
|
|
Sobera zekiela azkena zetorkiola eta beraren munduko egunak amaitzear zeudelako, mutikotan egin zizkion kalteengatik barkeske zegokiola eta agurtu nahi izan zuela beste mundura joan aurretik, bakez gelditzeko, azaldu zion. Inoiz ez ziola muxurik eman,
|
baina
oraingoetan, betirako adioan, lehenengoz eta azkenez, ezpainetan emateko gogoa adierazi zion.
|
|
2019
|
|
|
Istorio honetan berriro ere erailketan amaitzen den bikote harreman baten kontaketa ageri zaigu,
|
baina
oraingoan amaierara arte ez dakigu Flora hil egingo dutenik eta beraz, intriga moldea ohikoago da. Bere aitortza egitean, ez da horren neurotiko eta obsesiboa.
|
|
|
Bioletarekin afaltzera joan ez izanaz damutzen da eta orduan aldaketa bat ikusten da eszena horretan. Normalean ohe ertzean etzaten da,
|
baina
oraingoan bere ohetik (ez bion ohetik) ateratzeko esaten dio. Florak baina, ona zaude erantzuten dio eta ez du ateratzekorik egiten.
|
|
|
Alabaina arrainak ura baino (1999) da Etxeberriaren beste narrazio luze interesgarria. Testuinguru soziopolitiko berean kokatuko du egileak,
|
baina
oraingoan protagonistak ekintza armatuetan parte hartzen badu ere, bere gizon rol dominantearen problematikari adiago dago, nazio auziari baino. Izan ere, ekintza terrorista burutu duen protagonistaren egiazko eragilea emakume baten arreta bereganatzea da.
|