|
2000
|
|
|
—Ipuin polita da,
|
baina
ipuin guztiak bezala, gezurra...
|
|
2001
|
|
|
Nik ipuinak eta aspalditik idatzi izan ditut, baina sekula ausartu gabe nengoen gauza potoloago bat egitera, iruditzen zitzaidalako nobela bat idazteko derrigorrez idazlea izan behar zuela batek, eta ni gehiago naiz irakurle... Baina azkenean ohartu naiz nobelari errespetoa eduki behar zaiola, bai,
|
baina
ipuin on bat idaztea ez ote den zailago nobela bat idaztea baino. Norbaitek esaten zuen ipuina gezi bat dela, diana batera botatzen duzuna, eta ez baduzu erdian jotzen kale egin duela.
|
|
|
Euskal Herrian emakume idazleak behar ditugu», eta erabat deskolokatuta utzi ninduela. Nik jakin banekielako emakumea nintzela, eta Euskal Herrikoaere bai;
|
baina
ipuina, idazle bezala egin nuelako, emakumea noski, eta EuskalHerrikoa... baina beste batzuk emakumezko ez, eta Euskal Herrikoak ere ez direnbezala...
|
|
2002
|
|
|
Eleberria indar izugarria hartzen ari da. Batzuek «Obabakoak» eleberritzat jo zuten,
|
baina
ipuin sorta bat da, batasun bat egiteko modukoa, baina funtsean ipuin zoragarrien bilduma. Poesiak, idazle berri gazteen artean arrakasta dezente berreskuratu du, eta indartsu ari da bultzatzen.
|
|
2003
|
|
|
Niri nobela ideiak baino ez zaizkit okurritzen. Tarteka izaten ditut beste ideia txikiago batzuk,
|
baina
ipuinera ere ez dira heltzen. Beharbada mota horretakoak dira «Van' t Hoffen ilea»n agertzen direnak.
|
|
|
Umeen mundua, euren gogo, asmo, esakera eta egikerak ere barrutik ezagutzen ditu. Kurl izan daiteke eredu argia,
|
baina
ipuin laburretan ere maisutasun bera erakutsiko du.
|
|
|
Gustura barkatu ere.
|
Baina
ipuina beste bat da. Oso bestelakoa.
|
|
2005
|
|
|
Horrek pentsaraz liezaguke beren artean ez dagoela inolako batasunik.
|
Baina
ipuinek dakartzaten izenburu azpiei erreparatzen badiegu, konturatuko gara denek molde jakin bati jarraitzen diotela. Hauxe dugu Arestiren ipuinetan aurkitzen dugun lehenengo ezaugarri deigarria.
|
|
|
|
Baina
ipuin irlandarrenak ez zigun sekula argituko zelan ihes egin ipuin irlandarrenari.
|
|
2006
|
|
|
Hori dena halaxe zen.
|
Baina
ipuina zen. Billek, sozioak, mexikanoek, denek sinetsi nahi zuten ipuina.
|
|
2008
|
|
|
Julio Cortazarrek ipuin asko ditu boxeoaren inguruan, eta telebistan ikusita sekula ez zenuke esango boxeoa literarioa denik. Niri ez zait boxeoa gustatzen
|
baina
ipuin horiek irakurtzean," hau da honen barruan dagoena, ez da kirol bat soilik, bizitzeko modu bat da, mugimendu bat" pentsatzen dut. Munduan existitzen den orok dauka zerbait erakargarria, ez zaio alferrik norbaiti gustatzen.
|
|
|
Egiatan egin zituen Axularrek Arte eta Teologia ikasketak, Huescan eta Salamancan, XVI. mendearen bukaeran.
|
Baina
ipuinetan kontatzen da Salamancan deabruaren leizean ikasi zuela, Virgiliok Napolin edo Faustok Krakovian egin bezala.
|
|
|
Gernika aldean, idatziari dagokionez, gehienek erantzun dute euskara batua erabiltzen dutela beti, eta batek, diktaketa lanetan batua,
|
baina
ipuinetan askatasun handiagoz jokatzen duela. Ahozkoaren esparruan, ostera, %95ek bi ereduak erabiltzen direla ikasgelan, banaketa irizpide desberdinen arabera:
|
|
|
Eta non erakusten dute errepertorio hori? Saioak liburutegietan, kultur geletan eta kafetegietan Ahozko narrazioa edozein tokitan gara daiteke, eta profesionalek ziurtatzen dute leku sinesgaitzenetan jardun dutela “Erretiroko tximinoen hobi zaharrean, Costa Ricako tren bagoi batean, Junquerako jauregi soto zahar batean…”,
|
baina
ipuin kontalarien “bezero” nagusiak liburutegiak, kultura gelak, ikastetxeak, institutuak, kafeak eta abar dira. Gune horiek saioz saio kontratatzen dira, eta, normalean, webgunearen, telefono mugikorraren edo posta elektronikoaren bidez kontratatzen dira.
|
|
|
Idazten, gaztelaniaz hasi zen idazten Iban Zaldua, baina euskal literatura ezagutu eta euskaraz argitaratzeari ekin zion. Berak ipuingilea dela dio, «urduriegia» delako nobelak eskatzen omen duen ahaleginerako,
|
baina
ipuinen bidez, zientzia fikzioa, genero beltza eta surrealismo tanta batzuk nahastuta, hainbat liburu erreferentziazko jarri ditu kalean. Haur eta gazte literatura ere landu du, eta baita saiakera ere.
|
|
|
Baina, azken finean, zaila da aspaldi aspaldiko gertakariak zehazki nola gertatu ziren jakitea. Historia idazteko orduan neutrala izan behar da,
|
baina
ipuinak idaztean ez da nahitaezkoa.
|
|
2009
|
|
|
" Hamar minutu falta dira jolasaldirako, kontatu ipuina!", eta kontatu nien. Ez zen ona izango,
|
baina
ipuin bat kontatu nien. Eta inpresionatu egin ninduen haurrengan izan zuen eraginak.
|
|
|
Zintzoa? Narrazio kolektibo horiek krisian ez badaude, hainbat hobeto,
|
baina
ipuin bihurtzen hasi badira, beste narrazio batzuk behar genituzke ordezkatzeko. Beste eginkizun bat intelligentziarentzat.❚
|
|
|
Zintzoa? Narrazio kolektibo horiek krisian ez badaude, hainbat hobeto,
|
baina
ipuin bihurtzen hasi badira, beste narrazio batzuk behar genituzke ordezkatzeko. Beste eginkizun bat intelligentziarentzat.
|
|
|
Honen moduko tradizinoko ipuinen bildumetan, idazlearen jasa ez da sortzaile izatea, ipuina lehendik sortua dalako;
|
baina
ipuina kontaera batez hornidutea sarrerea, amaierea, zehaztasunak, deskripzinoak, pertsonaien izenak eta izakerak eta beste zer asko, idazleak ipuinok girotu eta tokikotzeko egiten dauen ahalegina. Horretan ez dauka meritu gitxi gure idazleak.
|
|
|
Orain adinean aurrera doa Aita Felix,
|
baina
ipuin bilduma hau Euskaltzaindiko lehiaketara 1954an aurkeztu ebanean hogeta bi urteko morrosko gordina genduan berau. Eta neure kolkorako esan nei, beste askok esan edo pentsau daben moduan:
|
|
|
Neuk be ez dakit zein probintziatan; Bizkaian berton, ala Gipuzkoan ala Naparroan izan zan, aititak ez eustan esan eta.
|
Baina
ipuina ondo gomutetan dot oraindino.
|
|
|
ezin da txoriak egon sasia egon gabe; sasia ez, lurra egon gabe, etab. Ikuskera honetatik posible da gero gauzen jatorri kausalaren galdera eta zientzia ernatzea.
|
Baina
ipuineko kreazioak munduko gauzetan hautematen duena ordena da, denaren menpekotasuna eta osagarritasuna bata bestearekiko, ahaidegoa, harmonia. Begiratu,, eta Jainkoak ona zela ikusi zuen?.
|
|
|
Ipuin tristea da
|
baina
ipuin gehienak halakoak dira. Normalean umezurtz geratzen den haurrarekin hasten dira, nirea bezala.
|
|
|
|
Baina
ipuina animalia basatia da eta edonoren bizitza suntsi dezake. John Sebastian alargun gaztea zen lezioa ikasi zuenean.
|
|
|
–
|
Baina
ipuin bat da, eta ipuinetan?
|
|
|
Herri honen hizkuntza eta kultura dira herritarrek gozotasunez zaintzen duten oparia.
|
Baina
ipuin guztietan bezala, herri honetan ere, Euskal Herrian, gaiztoak diren batzuk existitzen dira, eta inongo begirunerik gabe etengabeko erasoan dabiltza. Helburu argi bat dute:
|
|
|
Liburuan ere oso gauza krudelak kontatzen dira,
|
baina
ipuinaren filtroarekin. Nik ez ditut epaitu pertsonaiak, haien gorabeherak kontatu ditut.
|
|
|
Aurreko apparatnik ek eta diru gose berriek osaturiko mafiak gurutzatzen dira jendearen eguneroko bizitzan. Protagonista, Viktor idazle frustratua, arnasa sakoneko eleberri bat idaztearekin amesten duen
|
baina
ipuin labur laburrak baizik idazten ez dituena, mafien amaraunean eroriko da eta genero berri baten sortzaile aparta bihurtuko: oraindik bizirik dauden hainbat jenderen obituarioak prestatu behar ditu, egunkari bateko erredakzioburuaren irizpideei jarraikiz, eta bidali ahala hilik agertuz joaten dira omenezkoak, bortxaz, erran gabe doa.
|
|
|
|
baina
ipuinetan ez bezala
|
|
|
Ez da ipuin bat, benetan gertatutako istorio arrunt triste bat baizik.
|
Baina
ipuin baterako gaia ematen du. Niretzat, ordea, ipuina ez dago kontatu berri dudan gertakarian.
|
|
2010
|
|
|
egiten ninduelakoan. Esan nahi dizudana da nik ere denbora pasa gustagarritzat izan nituela haiek denbora batean, ipuina entzutearekin batera, ikasbideren bat ere ateratzen genuen, bide batez?,
|
baina
ipuinaren gozokia, izebaren hitzezko bilgarri urre itxurakoak bildua zetorkidana, kontrako eztarrira joan zitzaidan egun hartan, paper eta guzti.
|
|
|
Itxurakeriak, hipokrisiak eta nork bereari eusteko grinak duen funtzioaz hainbat oker ulerturen eta ondoriozko inkomunikazioaren sorreran. Pertsonen arteko hartu emanen konplexutasuna eta lehia ditu aipagai,
|
baina
ipuinok mahai gainera ekarri soilik egiten dituzte garapen handiagoz askoz esanguratsuagoak izango liratekeen istorioak. Bat nator honetan Estibalitzekin:
|
|
|
|
baina
ipuin tratamendua emanda.
|
|
|
...
|
baina
ipuin bat gogoan izanda.
|
|
|
auzia, gainera, ez zen ipuina sinestea edo ez sinestea, entzutea eta dibertitzea baizik, nik neuk ere izan bainuen neure alditxoa, zeinean bai izeba Ursulak ahoz kontatuak eta bai izeba Ernestinak irakurtzen zizkigunak ere gozokiak bezalakoak gertatzen baitzitzaizkidan... urte gutxiren buruan, anai arrebengandik bereizteko ahaleginean edo, neure jarrera hartaz lotsatzen hasi banintzen ere, ahalegin hark" gizonago" egiten ninduelakoan. Esan nahi dizudana da nik ere denbora pasa gustagarritzat izan nituela haiek denbora batean —ipuina entzutearekin batera, ikasbideren bat ere ateratzen genuen, bide batez—,
|
baina
ipuinaren gozokia, izebaren hitzezko bilgarri urre itxurakoak bildua zetorkidana, kontrako eztarrira joan zitzaidan egun hartan, paper eta guzti.
|
|
|
Uste baino luzeagoa ateratzen ari zitzaidan ipuina. Saiatu nintzen lo apur bat egiten,
|
baina
ipuinaren egiturari buruzko kezkak eta ideia berriak dantzan zebilzkidan buruan. Azkenean lorik batere egin gabe azaldu nintzen gosarira.
|
|
|
Hasieran beste gauza bat zena ipuinei buruzko nobela bihurtu zen. Ipuinak babesleku bat izan ziren niretzat hasieran, batzuetan errealitatetik ihes egiteko aukera eskaintzen zidan babeslekua; gero, denborarekin, errealitatearekin beste modu bateko harremana izaten ikasi dut,
|
baina
ipuinekiko zaletasun bat edo maitasun bat geratu zait, harreman intentso bat. Horretaz gain, maitasun istorio bat ere badago; iraganean bete ez zen maitasun istorio apur bat ilun eta ezberdin baten oinordeko den maitasun baten istorioa.
|
|
|
Zazpi narraziok osatzen dute Gasolindegian,
|
baina
ipuinez osatutako nobela da, Mujika Iraolaren ustez. Ados dago Ugarte:
|
|
2011
|
|
|
Herri baten kulturan ipuinek duten garrantzia ez dago besterik gabe haien balio literario edo linguistikoetan; izan ere, horietan agertzen diren eta transmititzen diren munduaren ikuspegiak, balioak, ezagutzak, kultura horren ezaugarriak eta eboluzioa ulertzeko bideak ematen ditu.
|
Baina
ipuinak kontatzea bada jardun artistikoa ere; alegia, mintzamena modu sortzailean eta ederrean erabiltzea, esan gabe esatea, entzulearekin jolastea, irudimenaren eremuetan barneratzea. Jendarte tradizionalean ipuin kontaketaren balioa eboluzionatzen joan da, jakina, jendarte berarekin batera, baina istorio bat entzuteko une garrantzitsu horren balioa galdu gabe.
|
|
|
Elogio del ateismo, 1995), Elizari dagokionean inolako trantsiziorik ez dagoelako ebidentziaz aparte ere, trantsizio politikoaz hainbat ohar jakingarrirekin. Trantsizioaren ereduzkoa, beharbada ez da gezurra,
|
baina
ipuin bat da, berarentzat ereduzkoa izan zen botere kolektiboaren ipuina hain zuzen (erregea, Eliz Hierarkia, kupula militarra, produkzio eta finantzetako plutokraten kluba, alderdien aparatuetako oligarkiatxoa). –El proceso de la transición política española podría calificarse como una frustración de lo posible.
|
|
|
Pierre Duny Pétré 1914an jaio zen, Donibane Garazin, eta 2005ean hil zen. Idazlea izan zen poeta, batez ere,
|
baina
ipuin eta artikulu asko ere idatzi zituen. Euskaltzain urgazlea, 1963an izendatua.
|
|
2012
|
|
|
Basoko animaliek ile barik dagoen lehoiari ile-orde bat egitea erabaki dute, ikasle fina ez,
|
baina
ipuinak izugarri atsegin ditu Peruk, lau gaztetxok munduan barrena bidaiatu dute euskara Euskal Herrian zabaltzeko pistak hartzeko. Elkartasuna eta kulturaniztasuna lako balioei tira eginda, zortzi ipuinez osatutako Titiriteroen Ipuinak bilduma kaleratu du Urtxintxa Eskolak.
|
|
|
Horraino, tira;
|
baina
ipuinik eta klasikoenetan gertatu ohi denez, inork ez dakiela zer dela eta, gauzak okertu egin ziren, denak eta bat batean: hipodromoan, herrenka hasi zen zaldi pintoa; eta, azterketetan, kolore beltzeko liburuekin ikasten zuten ikasleek emaitza hobeagoak izaten zituzten besteek baino.
|
|
|
Elogio del ateísmo, 1995), Elizari dagokionean inolako trantsiziorik ez dagoelako ebidentziaz aparte ere, trantsizio politikoaz hainbat ohar jakingarrirekin. Trantsizioaren ereduzkoa beharbada ez da gezurra,
|
baina
ipuin bat da, berarentzat ereduzkoa izan zen botere kolektiboaren ipuina hain zuzen (erregea, Eliz Hierarkia, kupula militarra, produkzio eta finantzetako plutokraten kluba, alderdien aparatuetako oligarkiatxoa). –El proceso de la transición política española podría calificarse como una frustración de lo posible.
|
|
|
Gizakiok izango genuen zer ikusirik.
|
Baina
ipuinek, gizakiok asmatuak baitira, ez dute deus kontatzen galera hartaz. Garai haien konstantzia utzi digutela, besterik ez.
|
|
2013
|
|
|
Pozik dago ikusleek izaten duten jarrerarekin.
|
Baina
ipuina bera misterio bat den bezala, misterio bat da jakitea zergatik Maizpiden bildutako 40 bat euskara ikasleek ez duten Biribilketa, luma beltza ipuinarekin bete betean gozatu. Sentipen hori dauka, behintzat, Ameztoik berak, behin emanaldia bukatutakoan.
|
|
|
Nik ez ditut errezetak eman nahi, bakarra ez dagoelako.
|
Baina
ipuina asko erabiltzen da eskoletan, eta nire proposamena da heriotza aipatzen duten ipuinak erabiltzea; hala, horren ostean, gaia mahai gainean jarri ahal izateko. Horretarako, bibliografia zehatza prestatu dut.
|
|
|
Kontuetan, alde batetik, literaturako ipuinak daude eta bestetik, berriz, txantxak edo txisteak; biak ala biak kontuak dira, kontu kontari ari dena ipuinak ala txisteak esaten ari litekeelako.
|
Baina
ipuinei literatura maila eta izaera aitortzen zaien bitartean, txantxak edo txisteak soilik kontakizun xehe eta xume bezala hartu ohi dira; gehienetan, ahozko erabilera baizik ez daukatenak eta infra literatura gisakoak balira bezala jotzen direnak.
|
|
2014
|
|
|
Gertatzen dena da ildo horiek bakanago agertzen zirela aurreko liburuetan, eta honetan luzeagoa den neurrian, eta mota ezberdineko ipuinak tartekatzen diren neurrian, inpresioa eman dezakeela aniztasun gehiago dagoela. Fantasiakoetan erraz antzematen da zure estiloa,
|
baina
ipuin errealistagoetan badago orain arte hainbeste erakutsi ez duzun ahots bat. Zerikusia izan dezake horrek nire azken urteetako irakurketekin.
|
|
|
Lehenagokoa: ezinezko nobela,
|
baina
ipuin bilduma nabarmengarria, ez dezagun esajeratu?
|
|
|
Argentinako historiaren eztanda konstante eta aldi berean etenaren gisa. Nobela txarra
|
baina
ipuin handiak, beti amaitzen berriro ere hasteko. Hala, Prozesuko militarrak eta Malvinetako militarrak bi ipuin diferente dira.
|
|
|
Lehenagokoa: ezinezko nobela,
|
baina
ipuin bilduma gaindiezina.
|
|
|
Euskal Herriko historiaren eztanda konstante eta aldi berean etenaren gisa. Nobela txarra
|
baina
ipuin handiak, beti amaitzen berriro ere hasteko. Hala, ETAko gudariak eta ETAko terroristak bi ipuin diferente dira, gutxienez.
|
|
|
Iruñean zegoen ikasten eta etxebizitza konpartitzen zuen beste hiru neskarekin, ikasleak haiek ere. Aste Santuan beste hiru neskak etxera joan ziren,
|
baina
ipuinaren protagonista ez zen joan, Iruñean gelditu zen, bera bakarrik etxebizitza osoan. Erabat lasai gelditzea zen bere asmoa, ikasteko agian, baina nuke ziurtatu.
|
|
|
Ipuin honen bukaera oso diferenteaizan daiteke; izan ere, queer teoria dakar, sexualitate eta genero «arraro»ez mintzoden teoria.
|
Baina
ipuin honetan ikusten da jendartea ez dagoela prest gorputz berriak, egun batetik besterako aldaketak edo nahasketak bote lasterrean ametitzeko. Teoriaaurretik badoa ere, jendarteak postulatu postmoderno feministak bereganatzekodenbora behar duela argi dago.
|
|
|
Dudarik gabe, egoera txarra inoiz baino gehiago nabari da egun eta, ondorioz, beste errekurtso batzuk bilatzen saiatzen gara. Nire kasuan, azken bi urteotan antzerkigintzan lan gutxiago egiten ari naiz,
|
baina
ipuin kontalari aritzeko astia hartu dut. Nire ipuin kontaketa saioa osatu dut eta hortxe nabil, bide berriak zabaltzen.
|
|
2015
|
|
|
Ahozko narragintzaren ezaugarri zenbait. Ahozko tradizioko euskal ipuinak aztertzen zituen, Vladimir Propp teoriko eta kritikoaren azterketen estilokoa,
|
baina
ipuinon" azalekogoako egiturak" ikertzen zituena. Zazpi alderdiren arabera aztertu zituen ipuinak:
|
|
|
Antza, mu ma su len tzat ere ezaguna da Joseren historia, zera, musulmanentzat.
|
Baina
ipuin luzea da, Nilo ibaia bezain luzea, eta bihar izango du se da gi, zera, segida. Nahi baduzue?
|
|
|
Bai, ipuin liburu bat da eskutan daukazun hau.
|
Baina
ipuin liburu
|
|
2016
|
|
|
–Dakusazuen bezala, alderantzizko bidaia luzean sartu gara, gizakiaren sortzeraino eramango gaituen bidaian. Badakit hori harrigarria zaizuela,
|
baina
ipuin batetik ateratako pertsonaiak zaretela nahi nizueke erakutsi. Lehen gizon eta emazte zehatzik ez baitago, bizia emeki emeki agertu zelako munduan, eta nahiz eta ziminoen gizakiratzeko bidea arras luzea izan, hemen daude gaur Erek eta Habil lekuko.
|
|
|
Bai, ipuin liburu bat da eskutan daukazun hau.
|
Baina
ipuin liburu berezi samarra, ez baita besteak bezalakoa. Hori dela eta, beharrezkoa da liburu honen berezitasunak jakitea irakurtzen hasi baino lehen.
|
|
|
Nahiz eta gezurretan ari, suma ahala kontatzen ari zen hura guztia logika berezi batez kargatua juzgatu zuen bat batean Carlosek. Ipuina faltsua izango zen beharbada,
|
baina
ipuinaren bukaera segur aski ez. Bere erresuma berrian sartuta zegoen asteriskotik asteriskorako ibili arriskutsu hartan, onik ateratzeko probabilitateak urriak ziren.
|
|
2017
|
|
|
Esplizituki azaltzen da batzuetan, besteetan ez,
|
baina
ipuin asko daude zure errealitate gertukoenean kokatuta. Geografikoki behintzat:
|
|
|
Uztailaren 7tik aitzinera, ordea, arratsaldeko seiretan hasiko da programazioa gaueko ordu txikiak arte. Musika kontzertuak izanen dira gailenduko diren ekimenak (Eraso, Liher, Oihan Vega, Samba Dzanga, Etxe, Mun, Sofa, Saltokia, Pitxi eta Olaia, Benation, Patxuko nice, Dj Loro, The Ice Company, Gorka Suaia, Bolbora, Ziribulio Soun System, Begiz begi, Zezenaren taldea, Kalera, Reader),
|
baina
ipuin kontalariak, bakarrizketak, pailazoak, dantzaldiak, dantza saioak eta bertsolariak ere izanen dira. Adin ororentzat egoki den programazioa, beraz.
|
|
|
Bertze urte batez, Iruñeko San Ferminetako giroa aberastu nahi du Nafarroa Oinezek, eta horretarako programazio berezia prestatu du Tantirumairu ikastolak Oinez Txokoa gunerako. Musika kontzertuak izanen dira gailenduko diren ekimenak (Eraso, Liher, Oihan Vega, Samba Dzanga, Etxe, Mun, Sofa, Saltokia, Pitxi eta Olaia, Benation, Patxuko nice, Dj Loro, The Ice Company, Gorka Suaia, Bolbora, Ziribulio Soun System, Begiz begi, Zezenaren taldea, Kalera, Reader),
|
baina
ipuin kontalariak, bakarrizketak, pailazoak, dantzaldiak, dantza saioak eta bertsolariak ere izanen dira. Adin ororentzat egoki den programazioa, beraz.
|
|
|
Biziki inportantea da gutienez musika ona izatea, ez Sorgin gaua balletean bezala, non musika modernoa zen baina ez ona. Sarasate zoragarria da,
|
baina
ipuin bat egin nahi nuen. Dantzarisa batek zuen Nafarroaren rola, bakarrik zen taula gainean, gero Gipuzkoa sartzen zen, dantzari batek egiten zuen, mutiko batek, baina Nafarroak gipuzkoar hori ez zuen nahi...
|
|
|
|
Baina
ipuina egunkarian argitaratu eta gero berehalakoa eta zinez harrigarria izan zen zorion mezuen eta laudorio neurrigabeen zaparrada.
|
|
2018
|
|
|
Nik, noski, onartzen dut Demontresen egia eta sinetsi, fede zintzoz sinesten dut,
|
baina
ipuin basati bat idazten ari naizenez, gero ez dut inkisidoreen beldur izan behar, beldur honek justifikaziozko hitz hauek idaztera behartu banau ere.
|
|
|
Niretzat interesgarrienetakoa familiaren gaia da. Denok dakigu familia guztiak direla disfuntzionalak,
|
baina
ipuinotako familietan disfuntzio bereziak ageri dira... Alabek presentzia handia dute ipuinotan, eta sekretuak, misterioak oso modu aberatsean jorratzen ditu Ibanek».Euskal gatazka edo Zalduak berak «gure Gauza» deitu izan duena ere ageri da.
|
|
|
Abestia bukatu egiten da,
|
baina
ipuina ez.
|
|
|
Eta QR kode bat dakar. Edgar Allan Poeren Gutun ebatsia gogoratu du, zerbitzari zaharreko literatura atalean irakurri zuena duela egun gutxi,
|
baina
ipuin hartan ez bezala, iruditzen zaio Brunok ez zuela esku-orria inoren bistatik ezkutatzeko asmorik, nahiz eta leku ezkutu batean egonda baino gehiago kosta zaion aurkitzea.
|
|
|
Bai,
|
baina
Ipuin horiek asmatzen imajinatzen zaitut.
|
|
2019
|
|
|
Hamaika idazleren sormenetik jaiotako kontakizunak helarazten ditu oriotarrak,
|
baina
ipuinak sortzen ere hasia da orain: " Ahalduntze prozesua da honakoa.
|
|
|
Kontalari batzuek esaten didate beraien etxean jaso zituztela.
|
Baina
ipuin horiek ez dira gordinak, horiek gehiago lagun arteko giroan kontatzen ziren nik uste. Donibane Garaziko kontalari batek taberna zuen eta erraten zidan han asko entzun zituela.
|
|
|
Luanek ez du futbolean jokatzen, baina agian, jolastokira ateratzean, baloia kentzen zien futbolean ari zirenei. Egoera horren aurrean, beste umeak mindu egiten ziren lehen,
|
baina
ipuina etzun ostean, jarrera ezberdina hartzen hasi ziren. " Lasai, Luan da, eta ez ditu gauzak guk bezala ulertzen", esaten zuten.
|
|
|
Sorok ezin izan du bigarrena itzuli arte itxaron, lehenengo ipuina komentatu nahi du Eszterrekin. Ez du aitortu nahi,
|
baina
ipuina euskaraz eta gaztelaniaz irakurri du, alabaren itzulpena eta Eszterrena. Sumatu diot argentinarrarena brillantea iruditu zaiola, euskarazkoa baino zati bat hobea, eta itzultzailea ezagutu nahi duela.
|
|
2020
|
|
|
Gilentegiko Gilen eleberriarekin izandako esperientziaren ondotik, Ipar Euskal Herriko esparru literariora erretiratzen da idazlea. Eleberri luzeari ez,
|
baina
ipuinari eta narrazioari ematen dio lehentasuna. Horretarako, Maiatz argitaletxeak azpiegitura egokia eskaintzen dio.
|
|
|
Ezen ugari baitira argitaratutakoak, 80ko hamarkadan hasi eta gaur egunera artekoak; ipuin bilduma bat eta bost nobelako korpus literarioa osatzeraino. Nobelak izan dira gerora,
|
baina
ipuinak izan ziren aurretik, 1983an. Ilusioaren ordaina bildumaren genesia Ana Urkizaren Zortzi unibertso, zortzi idazle liburuan aitortzen digu Mintegik berak:
|
|
|
|
Baina
ipuin tradizionalaren eta garaikidearen arteko leizea onartuta ere, pentsatu du, arazoa da narrazio literarioaren esentziaz ez dagoela adostasun osorik: ipuingileek haien ofizioaren inguruan eskaintzen dituzten ikuspegi ezberdinak eta maiz kontraesankorrak konparatzea besterik ez da behar.
|
|
|
Baina agian ez da hori kontua, baizik eta nola dirauen nahiko tinko nobelaren inperialismoaren uholde betearen erdian: euskal argitaletxeek, hori argi dago, nahiago dituzte nobelak bezeroak, gutxi izanda ere, beti arrazoi,
|
baina
ipuin liburuak argitaratzen segitzen dute eragozpen handirik jarri gabe. Agian benetako misterioa, euskararen kasuan bezala, ez da hainbeste euskal ipuingintzaren jatorria edo bilakaera, gaurdaino indartsu samar iraun izana baizik.
|
|
|
Lehen ipuina eta azkena gainerakoetatik nabarmentzen dira; lehena, zailtasunagatik, eta azkena, luzeragatik. Halere, iruditzen zait Bachmannen ipuingile xarma erdiko hiruretan loratzen dela bere ederrenean; lehenbiziko ipuina, adibidez, sekulako lorpen teknikoa da,
|
baina
ipuin gisa konplexua, eta, zailtasunean iluna izan gabe ere, besteak baino gozakaitzagoa suerta dakioke irakurleari. Hurrengo ipuinak, berriz, zelaituagoak dira, eta klaruagoak bertako emakumeen erretratuak.
|
|
|
Nekatuegia eta aztoratuegia zegoen Manuela; horregatik, gau hartan bere gelakideei, Mari Gabonen eta Adrianen hiru alabei, ez zien kontatuko Notre Dame de Sarrancen bildutako bidaztien ipuinik. Neskatoak muturtu egin ziren, inondik inora ez zuten geratu nahi ipuinik gabe, eta ez zioten bakerik eman, atzenean bat kontatzen hasi zitzaien arte...
|
baina
ipuina kontatzen ari zitzaiela loak hartu zuen Manuela.
|
|
2021
|
|
|
Azken urteetan ipuinak pedagogizazio handia jaso du, eta akaso lotzen ditugu aholkuak jasotzeko praktikekin edo gauzak lantzeko tresna gisa.
|
Baina
ipuinak erabili ditugu lekutik mugitu gabe bidaiatzeko eta komunitate sentipena sortzeko; orduan, sentipen horiek guztiak erdigunean jarri nahi ditugu berriz ere, ez daitezen liburutegietan eta eskoletan gelditu.
|
|
|
Familia baten sortzailea eta patriarka zen, eta haren teilatua arbelezkoa zen». Narratzailea herriaren ahotsarekin berdintzea ez da sekulako akrobazia literarioa,
|
baina
ipuinotako ahots narratibo sendoaren erakusle da, eta ederki landua dago, ia oharkabean pasatuagatik ere.
|
|
|
Ez dut esan
|
baina
ipuinak marrazki bat ere bazekarren. Ez duzue asmatuko, baina ume bat marraztu nuen, bere ondoan txori bat, horia, kaiola batean.
|
|
|
Orain amak eta biok nire semearen belarrietara xuxurlatzen ditugu gauaren istorioak. Orain ez naiz orduko neskatoa,
|
baina
ipuinak agortu ez daitezen idazten dut. Josten ez dakidalako idazten dut, ez dakidalako galtzorratz lanean eta puntua egiten ere; ez dut inoiz ikasi brodatzen, baina hitzen irazki delikatuak liluratzen nau.
|
|
|
Norabide beretik, euskarazko aldaeren artean, Mari Xor (A), Gatza ala erregea (B) eta Errege (C) hirurak ipuin beraren bertsioak dira narrazioa aztertuz gero.
|
Baina
ipuin horien oihartzunak dituen beste bat ere topatzen dugu Xipri Arbelbideren (1993) lanean: Errege eta hiru alabak.
|
|
2022
|
|
|
Janbattitt Dirassarren (Hazparne, Lapurdi, 1937) oratoria deigarria da: Euskal Irratietan ematen ditu astean behin Ziburu (Lapurdi) eta inguruko berriak,
|
baina
ipuinak balira bezala irensten ditu entzuleak, idatzia eta ahozkotasunaren krema eztiari esker. Aldarrikatzen duena praktikatzen du Dirassarek:
|
|
|
|
Baina
ipuin tradizionalaren eta garaikidearen arteko leizea onartuta ere, pentsatu du, arazoa da narrazio literarioaren esentziaz ez dagoela adostasun osorik: ipuingileek beren ofizioaren inguruan eskaintzen dituzten ikuspegi ezberdinak eta maiz kontraesankorrak konparatzea besterik ez da behar.
|
|
|
Baina agian ez da hori kontua, baizik eta nola dirauen nahiko tinko nobelaren inperialismoaren uholde betearen erdian: euskal argitaletxeek, hori argi dago, nahiago dituzte nobelak –bezeroak, gutxi izanda ere, beti arrazoi–,
|
baina
ipuin liburuak argitaratzen segitzen dute eragozpen handirik jarri gabe. Agian benetako misterioa, euskararen kasuan bezala, ez da hainbeste euskal ipuingintzaren jatorria edo bilakaera, gaurdaino indartsu samar iraun izana baizik.
|
|
2023
|
|
|
Joxe Arratibelen liburua? [Kontu zaharrak] Irakurri ez dut egin,
|
baina
ipuinak aditu ditut, baten batek grabatuta… Ikusten duzu hau?
|
|
|
Bai, eta, horrez gainera, genero espresioagatik iraintzeko modu asko daude. Gaia zaharkitua geratzea espero dut,
|
baina
ipuinean kontatzen da oro har ezberdina dena nola tratatzen den eta nola pertsona bat ahaldundu daitekeen.
|
|
|
Alabaina, kruasanaren lehen adarrari heldu berritan, amandre ipuinei buruzko erreportaje balizkoak loari buruzkoa ezkutatzen zuela ohartu nintzen, eta kasik kontrako eztarritik joan zitzaidan kafea, seguruenik Berta zuzendariari joango zitzaion bezala. "
|
Baina
ipuinen ordua amaitzean, mundua lo dagoen edo lo egin nahian ari den bitartean, otsoak hasten dira erasoan". Petrak sendalari, osagile eta petrikilo jendeak osatzen duen osasunbide sasikoa eta paraleloa aipatzen zuen, ezkutukoa; salatu beharreko supertxeriak salaturik, gutxieneko begirunea eskatzen zuen milaka urteko tradizioa ezin delako harrika bota.
|
|
|
Eskolatik bueltan, Martin pozarren geratu zen Irenerenean, elurretan neka neka eginik amaitu ostean. "
|
Baina
ipuin bat behar dut oheratzeko orduan", mehatxatu ninduen, erabat petradikto, helduena zirudien keinu baten bidez. Semea agurturik, oinez abiatu nintzen Sosegune aldera. Hiriaren zarata kasik isiltasunezkoa zitzaidan arestian patioan jasan beharreko harrabotsaren aldean.
|
|
|
Bai, tira, denetarik. Poemak idazten ditut gehienbat
|
baina
ipuinak ere maite ditut, nireak ez direnak, batez ere. Kontatuko dizut bat?
|
|
|
|
Baina
ipuin batzuetan bezala, kasik bi mila urteko letargia baten buruan iratzarririko zientzia hori ez zen gehiago lehenagoko zientzia greziar hura bera; izan ere aldatu egin zuten; eta beste bat zen, edozein erlijiozko sentimendurekin bateraezina.
|
|
|
|
Baina
ipuinetan, norbait zauritzen denean, hitz bat baino ez da.
|