|
2000
|
|
|
Desberdina zatekeen bizirik bazeunde.
|
Baina
hilda zaude, forentseak baimena eman baitzidan zure gorpua ikusteko, eta beraz begi hauekin ikusi nuen hilda zaudela. Gogorra izan zen.
|
|
|
Behatu nuen goiti, eta istant hartan hodei bat ari zen eguzkia estaltzen. Eta, ez dakit zergatik,
|
baina
hil kanpai haiek anaiaren heriotza iragartzen ari zirela iduritu zitzaidan, nahiz eta banekien ezen ezinezkoa zela, harekin egon berria nintzelako... Eta, segidan, belauniko jarri nintzen, eguzki estaliari beha, eta, erdi nigarrez, erran nuen:
|
|
|
...mendiozko karta bat ere bageneramala, eta gure nahia eta gure desira ez zela nehor hiltzea, baina indiarren alde lan egitea, eta kontu hura guztia ahanztea; eta erakutsi zion gomendiozko karta, aita Zacaríasek skribatua, baina Avilako zalduna ez zen beratu ez bigundu, eta ihardetsi zion ezen ulertzen zuela guk geure koaitak eta ondikoak kontatu nahi izaitea, eta joan ere joanen ginela misionerat,
|
baina
hil edo biziko bertze froga hura —bere nagusiaren alaba sendatzekoa— gainditu ondoren.
|
|
2004
|
|
|
Beti neskekin ez. Beti neska batekin pentsatzen dik,
|
baina
hilda zagok, hildako neska batekin pentsatzen dik, baina berari berdin ziok. Sute batean kiskalita hil zuan, sekula heriotza eskasagorik... baina morroiak arrastiro itxaroten ziok neskari, han, farola baten ondoan, eta hori duk Signora Mariaren txoferra, ederra fitxajea.
|
|
|
Ez zitzaidan axola hiltzea.
|
Baina
hil baino lehen etsaiak beldurra sentitzea nahi nuen. Izua sentiarazi nahi nien.
|
|
2005
|
|
|
–Aise esaten dun lasai,
|
baina
hilko banintz hobe?
|
|
|
Ulertzen zaitut.
|
Baina
hil egin zitzaizun; gugatik izan ez balitz, pentsa orain hilobian usteltzen egongo zela.
|
|
2006
|
|
|
Ez zen hilekoa, ondo asko nekien hori ez zena.
|
Baina
hilekoarekin bezala isurki epel bat sentitu nuen izterretan behera: ez odola, baizik eta beherakoa.
|
|
2007
|
|
|
taldeko kantari eta liderra izango duk?, erantzun zuen Roberrek, eta Jim Morrison berri baten gisan imajinatu nuen nik: hura ere gazte, eder, galai eta liluragarri...
|
baina
hilik.
|
|
|
|
baina
hil ote zarie?
|
|
2008
|
|
|
Beno, ez zaitut ba eramango.
|
Baina
hildakoak, jauna, errotarriak bezala daramatzazu lepotik zintzilik.
|
|
|
batek jo eta bertan seko utzi baitzuen kapitaina. Xelebrea eta zaila da konprenitzen, nik ez bainuen inoiz gustukoa izan gizon hura, azkenaldian errukia hartzen hasia banintzaion ere;
|
baina
hilda zegoela ikusi orduko, negarrari eman nion. Nire aurrean gertatutako bigarren heriotza zen, eta artean berria zen lehenbizikoaren atsekabea nire bihotzean.
|
|
|
Eta, pentsatzen jarrita, ez legoke gaizki neu ere harantz joatea berari edo Trelawney Squireari azalpenak ematera. Pew zaharra hil egin duk, azken batean; ez diat horregatik penarik hartzen,
|
baina
hil egin duk eta, badakik, jendea, aukera emanez gero, aitzakia bila hasiko duk bere Maiestatearen aduanako ofizialaren kontra. Begira, zera esaten diat, Hawkins:
|
|
|
–Hildakoek ez ditek kosk egiten?, hala esan ohi zian.
|
Baina
hil egin behar hark ere; honezkero bazekik horretaz jakin beharreko guztia; gizon zakarra, sekula iritsi bada gizon zakarrik portura.
|
|
|
Taldeko batek berokiaren sakelatik paper bat atera eta ahots apalez irakurtzen hasi zen, hain apalez non nengoen lekutik ez bainion entzuten. Adiskideen izenean egindako aitorpen bat izan zitekeen, gainerakoek buruarekin onespen keinuak egiten baitzituzten,
|
baina
hilari buruzko aipamen intimoagoak ere egingo zituela pentsatu nuen, tartean zegoen emakume heldu bat modu nabarmenean hasi baitzen negarrez, gutxitan egiten dutenek egin ohi duten moduan, intziri txikiekin eta hasperenka, aurpegia bi eskuekin estaltzen zuela. Ondoan begira zituen gizonezkoek ukondo banatatik heldu zioten, batek musuzapi tolestatua eskaini zion, baina ez ziren beren besarkadaren beroa edo besoen indarra eskaintzera ausartu.
|
|
2009
|
|
|
Inork ez zuen gaia atera nahi izan eta, aitonaren errautsekin zer egin erabakitzen genuen bitartean, izebaren etxean gelditu ziren, portzelanazko poto beltz dotore batean. Nik ez nituen bertan ikusi,
|
baina
hiletatik pare bat astera izeba etorri zitzaidan etxebizitzara, arratsalde batean.
|
|
|
–Ni bere alboan makurtu nintzenean intzirika ari zen gizajoa; orduan Hodeik bultzakada bat eman zidan eta zakurra buruan jo zuen. Fransua berehala hil zen,
|
baina
hilda zegoenean ere Hodeik jotzen jarraitu zuen.
|
|
|
Orduantxe gerra napoleondarrak hasi dira, Arantzazuko fraide ohia Iparraldean iheslari 1810ean zendu da.
|
Baina
hil eta gero ere, Cádizko Konstituzioak abolitua egon den eta Errestaurazioak birrezarri duen Inkisizioak 1817an errekondenatu egin ditu haren idazkiak. Tellechea Idigorasek badu artikulu bat. Diego de Lazcano y la Inquisición.
|
|
|
Egia esaten ari bada hil egin behar dut. Ez dakit aingeruak nola hiltzen diren
|
baina
hil egin behar dut.
|
|
|
Eta beste batek horretarako ez da senarrik behar esango zion, edo ez zion ezer erantzungo, edo hori hazten zarenerako esango zion. Edo gezurren bat asmatuko zuen, izan nuen
|
baina
hil egin zen, koittadua. Baina Rosa Busturik, senarrik gabe hilko zen andreak, egia santua zor zion hildako amaren sabeletik atera zuten ilobari.
|
|
|
Elkarrekin egon ginen, sasoi baten. Eta bizirik zegoen hasieran
|
baina
hil egin zitzaidan, Martin. Begietako argia joan zaio, beldurra ematen du, bizipoza edan niola uste dut.
|
|
|
Hotzak bost axola alemaniarrei, esku biluziekin jaten zituzten negarra ateratzeko moduko okela zati minak. Iluntzeko zazpiak,
|
baina
hil antzeko goizaldeko laurak ziruditen. Zerua zulo, beltzaren beltzez zaunkaka.
|
|
|
Hildako bat azaldu duk. Ugartek barre guztiak agortuak zituen jada?.
|
Baina
hil berria oraingoan.
|
|
|
Kamera baten antzera grabatzen dut leiho zabalaren bestaldean ikusten dudan guztia. Ahizpa bizi zenean, hari zerbait kontatzeko begiratzen nion herriari, hori uste nuen,
|
baina
hil zenetik ere berdin jarraitu dut. Idatzi nion azken gutuna ohe ondoko mahaitxoan daukat gordeta, seilu eta guzti.
|
|
2010
|
|
|
Hil zen, bada, Benjamin Maria,
|
baina
hilda gero ere ez ziguten haurraren gorputza ikusten utzi, nik ez nuen batere ikusteko gogorik, egia esan?, Domingok halaxe eskatu arren; are gehiago: biharamuneko egunsentian ehortzi zuten, ez hilkutxa txiki zuri batean, baina saski batean, iheska bezala orduan ere; biharamunean, berriz, arratsalde ilunabarretan hileta elizkizunak izan genituen, eta etxean, ondoren, hondar ospakizuna, amaren hitzalditxo bat ekitaldi nagusi gisa, non jakinarazten baitzigun Jainkoari eskerrak emateko ordua zela, zeren mundura gaixo ezindua etorri zitzaiguna aingeru joan baitzitzaigun zerura?; gero, berriz, Händelen Aleluia?
|
|
|
Jainkoak Herio bidaltzen du, Lurreko biztanleen laurdena akabatzeko,, ezpataz, gosez, izurriez eta basapiztiez? (6, 8); aingeru batek Lurraren herena sutuko du (8, 7), beste batek uren herena pozoituko (8, 10) eta beste lauk gizadiaren beste herena garbituko, su, ke eta sufrezko izurriez (9, 13 eta 17, 18); lurrikarak (16, 18) eta txingorrak (16, 21) beste asko hilko dituzte;
|
baina
hil baino lehen, jendea torturatu egin behar da, jakina: eskorpioien antzeko otiek zigordunak ziztatu baina hauek ez dira hilko, hiltzeko gogo bizi batek hartuak egon arren (9, 3).
|
|
|
Litekeena da horrela izatea.
|
Baina
hildakook berriro bueltan baletoz, zein forma hartuko lukete. Zer gordetzen dute euren gorputz hondatu eta osagabeetatik?
|
|
|
Ordurako, Imazek alderdi barruan esana zuen, Ibarretxek leloari eutsi eta Batasuna Bilboko manifestaziora joaten bazen, berak nahiago zuela Iruñekora joan; etorkinen zenbait elkartek deitu zuten manifestazioa egun berean Iruñean, Bakearen alde, bortizkeriarik ez leloarekin, eta alderdi gehienek bat egin zuten.
|
Baina
hilaren 11n bertan, Eusko Jaurlaritzak jakinarazi zuen leloa osatu egin zuela: Bakearen eta elkarrizketaren alde.
|
|
|
Hil zen, bada, Benjamin Maria,
|
baina
hilda gero ere ez ziguten haurraren gorputza ikusten utzi —nik ez nuen batere ikusteko gogorik, egia esan—, Domingok halaxe eskatu arren; are gehiago: biharamuneko egunsentian ehortzi zuten, ez hilkutxa txiki zuri batean, baina saski batean, iheska bezala orduan ere; biharamunean, berriz, arratsalde ilunabarretan hileta elizkizunak izan genituen, eta etxean, ondoren, hondar ospakizuna, amaren hitzalditxo bat ekitaldi nagusi gisa, non jakinarazten baitzigun Jainkoari eskerrak emateko ordua zela, zeren mundura gaixo ezindua etorri zitzaiguna aingeru joan baitzitzaigun zerura...; gero, berriz, Händelen Aleluia...
|
|
|
Jesusek, adibidez, ahaide eta senideen arteko ezinikusia bultzatzen du, Bera —bera, alegia— gehiago maita dezaten (Mt 10, 35); salbamena eskaintzen dio emaztea eta seme alabak uzten dituenari, Berari —berari— jarraitzeko (Mt 19, 29; Mk 10, 29; Lk 18, 29); Jesusen bigarren etorreran —ebanjelioen pasarte eskatologikoetan, beraz—, hiri desleialak suntsituko ditu, baita hiritarrak mehatxatu ere, Sodomak eta Gomorrak pairatu zutena baino zigor are gogorrago batekin (Mt 10, 14; Lk 10, 12); beste uholde bat igorriko du, Noeren garaian bezala (Mt 24, 37); baina are beldurgarriago da Apokalipsia (nola ez du baztertu Elizak liburuki hau, Gabino, Itun Berritik, Jainko on baten existentziaren aurkako argudiorik behinena bada?): Jainkoak Herio bidaltzen du, Lurreko biztanleen laurdena akabatzeko," ezpataz, gosez, izurriez eta basapiztiez" (6, 8); aingeru batek Lurraren herena sutuko du (8, 7), beste batek uren herena pozoituko (8, 10) eta beste lauk gizadiaren beste herena garbituko, su, ke eta sufrezko izurriez (9, 13 eta 17, 18); lurrikarak (16, 18) eta txingorrak (16, 21) beste asko hilko dituzte;
|
baina
hil baino lehen, jendea torturatu egin behar da, jakina: eskorpioien antzeko otiek zigordunak ziztatu baina hauek ez dira hilko, hiltzeko gogo bizi batek hartuak egon arren (9, 3).
|
|
2011
|
|
|
Larrugorri edo, areago, larruzuri geratu zen, mugitzen ausartu gabe. Haren gorputza desiragarria zen oraindik,
|
baina
hil egin behar nuen. –Etor hadi ohera!?
|
|
2012
|
|
|
|
Baina
hiletan izan zen. Lankide guztiek joango zirela esan, eta Julenek ezin ezetzik eman.
|
|
|
|
Baina
hiltzea uztea bada
|
|
|
Amodio denak izango du horren kontzientzia, noski,
|
baina
hiltzen eta jaiotzen den arima horretaz oroitu gabe biziko da egunero, bere baitatik ateratzen zaion jarioa barreiatuz egoera guztietan, baina horrekin negoziatu gabe.
|
|
|
–Ateoak gutxixeago bizi dira, batez beste hirurogeita hamabi bat urtez,
|
baina
hiltzen direnean nora joan ez dakitela gelditzen dira...
|
|
|
Supermerkatuko ilaran ikusi dudala iruditu zait gaur, amaren gonari helduta,
|
baina
hiltzen direnak agertu bezala galtzen dira begien bistatik. Heriotza ez beste guztia galtzen da.
|
|
2013
|
|
|
Tomislaven heriotza ez zuten zuzenean eman telebista kateek,
|
baina
hil eta hurrengo egunean egunkarietan albiste izan zen. Ez da gutxi eskela jarriko dion familiarik ez duen batentzat.
|
|
|
Egia esan, ez dakit zertarako zabiltzan beragatik galdezka.
|
Baina
hilda dago. Hori ziur.
|
|
|
aurrekoa txatar hutsa zela, egun batean hamar minutu aurreratzen zizkiolako eta hurrengoan beste hainbeste atzeratu, eta, irribarre bihurri bat egiten zuela, erantsi zuen?:
|
Baina
hil honetan soldatarik barik hago, eta nekez egingo diok Pankraxiri horrelako opari bat?
|
|
|
Bizi zaitezte, gizonok, bizi,
|
baina
hil dugu.
|
|
|
Hortxe jo zuten tiroz. Tiroa jaso, eta barrura sartu zen korrika,
|
baina
hilda zegoen dagoeneko. Inertziaz buelta eman, eta barrura sartu zen, eta eskola barruan erori zen zerraldo.
|
|
|
Pauekoak ziren jatorriz,
|
baina
hil zituztenean, 1985eko ekainaren 14an, bi hilabete inguru zeramaten Ziburun bizitzen. Nomada komunitate nahiko zabala zegoen han, Zokoa auzoan, eta bisitan joan ziren Emile Weiss eta Claude Doerren familiak.
|
|
|
4 Edertasun «pintoreskoak» (pinturari dagokionak) alde latz eta malkarren bat izan behar du. Estilo palatinoko eraikin bat (hots, Grezia eta Erroma klasikoen estiloan egina; halakoak ziren XVIII. mendeko landako etxalde handiak) ederra izan daiteke,
|
baina
hilda dago pinturarako.
|
|
|
omega bat edo... aurrekoa txatar hutsa zela, egun batean hamar minutu aurreratzen zizkiolako eta hurrengoan beste hainbeste atzeratu –eta, irribarre bihurri bat egiten zuela, erantsi zuen–:
|
Baina
hil honetan soldatarik barik hago, eta nekez egingo diok Pankraxiri horrelako opari bat...
|
|
2015
|
|
|
Langile bat enpresarekin eta bere ordezkariekin haserretzera eraman ohi zuten arrazoi normalenak izaten ziren horiek, irain eta mehatxuetara ere iristen zirenak sarri askotan.
|
Baina
hildakoaren agirietan ez zen gisa horretako egoeren inolako aztarnarik agertzen, ez eta bere posta elektronikoan ere.
|
|
|
|
Baina
hildakoak
|
|
|
Pieza batzuk ere falta dituzu... Barkatu gordina izatea,
|
baina
hil hurren zaude!
|
|
|
|
Baina
hildakoak, pentsatu zuen Lilyk, bere marrazkian oztopo batekin gertatu eta hausnartzera behartuta, pauso bat atzera emanez, ene, hildakoak!, xuxurlatu zuen, haiek errukitu, alde batera baztertu, apur bat mespretxatzen ziren. Gure mende daude.
|
|
|
Bitartean, hilotzak han eta hemen. Beharbada, beste arrazoiren batengatik hildakoak ere piztiari egozten zaizkio,
|
baina
hildakoek jarraitu egiten dute agertzen, sarraski bihurtuta, piztia batek janda.
|
|
|
–Karlistekin topo egin genuen eta granada batek Joxemiel hil zuen. Pelayo, berriz, ez dakit non dagoen
|
baina
hilda dagoela uste dut. Eztandaren ondoren itsututa nora ezean ibili nintzen, agure batek topatu ninduen arte.
|
|
|
Esklaboen armada garaitua izan zen, gutxi batzuek mendialdera ihes egitea lortu zuten. Espartako borrokan erori zen,
|
baina
hildakoen artean ezin izan zuten bere gorpua ezagutu.
|
|
2016
|
|
|
Oraingoan, ordea, ez zen indigestioa txakurrak zeukana. Goizean goiz eraman zuen albaitariagana,
|
baina
hila zen artzakurra eguerdirako. Albaitariak berak esan zion pozoidura sintomak zirela haiek, eta ez zegoela zer eginik.
|
|
|
Adibidez, hortxe daukagu Alfredo erregea, benetan gizon aparta. Garai batean ez zekien alfabetoa irakurtzen,
|
baina
hil aurretik armada eta nazioen agintari izan zen. Sekula ez zuen adorerik galdu; kontrara, aurrera begiratzen zuen beti, eta gogo biziagoz ikasten.
|
|
2017
|
|
|
Segaila zirudien, lerdena, eta itsasoak eta haizeak zailduta zegoela ematen zuen; urdintzen hasitako ilea zeraman bizkarrean behera, eta esku hutsik zegoela segurtatu nuen, borroka egin behar bagenuen, egin genezala gizonek bezala, horixe pentsatu nuen, modalitate horren arauak ezagutzen ez banituen ere. Zuzenean joan nintzen beregana eta, metro pare bateko tartearekin begira gelditu nintzaionean, asko sentitzen zuela niregatik
|
baina
hil egingo ninduela iragarri zidan. Zegoen lekutik altxatu gabe egin zuen iragarpena.
|
|
|
Martxoaren 15era arte zain egon ginen, eta orduan erabaki genuen behin betiko aurrera jotzea?. Fernandezek eta Bakegileek egun horietan ere izan zituzten kontaktuak; batik bat, telefonoz,
|
baina
hilaren 16an elkartu egin ziren, Le Monde koaren bezperan. Jaurlaritzak ez zuen nahi inola ere iragarpen data publiko egitea.
|
|
|
–
|
Baina
hila al da. Seguru al hago horretaz?
|
|
|
Hilda dago. Biok maite genuen,
|
baina
hilda dago. Hildakoak ahaztu beharrekoak dira»; hala ere, hauxe bakarrik esan nion:
|
|
|
Berandu hil zen Txiki eta Otaegirentzat. Beranduegi errepresioak zanpaturiko milaka eta milaka lagunentzat;
|
baina
hil zen azkenean, behingoz. Telebisioan belarri zabal bat atera zen, gobemuburua omen zena, negarrari eutsi ezinda,. Franco ha muerto?
|
|
|
Gatzik gabeko anekdotak kontatzen hasi garenean leihotik salto egin du eta setoen gainera erori. Kolperen bat hartuko zuen, zauritu,
|
baina
hil, ez. Duintasuna ez da hiltzen.
|
|
|
Landucciren hiztegian urun ere agertzen da; ulze eta urten Lazarragaren izkribuetan (Landuccik irten erabili zuen; ilze Landuccik eta Gamizek). Deba ibarrean, gaur egun, eremu gehienean esaten da urten,
|
baina
ille, iltze, irin esaten dira Debabarrenean, Soraluzen, Bergaran. Ubera auzoan ez bestean, eta Antzuolan.
|
|
|
Deabru txiki bat duk, ezkutuko buruzagi bat.
|
Baina
hiltzea nahiago duten horietakoa duk, martiri edo heroi bat balitz bezala; denok zakiagu hori, baita Qun Ming kapitainak ere. Hor segitzen dik Wang Zhuk urterik urte, amore eman gabe.
|
|
2018
|
|
|
|
Baina
hilda dago, Karlosek badaki eta ez du jakin nahi. Hilda betirako, ez da inoiz itzuliko.
|
|
|
Saioak harekin bukatu duenean, lepotik gora ez dirudi gizakia ere. Edyrengana doa arineketan,
|
baina
hilda dago. Ez dio arnasa hartzen ez antzeko ezer, berehala daki hilda dagoela.
|
|
|
Gela horretan ikasi nuen isilik neure baitara bilduta egoten ere. Batzuetan etxekoekin gogoratzen nintzen, bereziki gurasoekin,
|
baina
hilaren bukaeran diru kopuru bat bidaliko niela jakiteak lasaitzen ninduen.
|
|
2019
|
|
|
jakina, odola elementu sakratu bat da berez, aldi berean bizia eta heriotza den mana misteriotsuaz betea beste edozein baino gehiago.
|
Baina
hilekoaren odolaren ahalmen galgarriak bereziagoak dira askoz ere. Feminitatearen muina da odol hori.
|
|
|
jaioberria anaia bat edo ahizpa bat iruditzen zaio, ez bere fruitua; bere burua askatu nahi bai baina ezin badu, beldur izango da haurrak ez ote duen berriz uztarpean jarriko, salbatu ordez: estutasun horrek abortua proboka dezake; H. Deutschek aipatzen duen emakume gazte bat, senarrari bidaia batean lagundu behar zionez, haurra amarekin uztekoa zen,
|
baina
hilik jaio zitzaion; emakumea bera harrituta zegoen negar askorik ez ziolako egin, nahiz eta zinez haur desiratua izan, baina amaren esku utzi beharrak izutu egin zuen, amak mendean hartuko baitzuen haurraren bitartez. Ikusia dugu ohikoa dela neska nerabeak amarenganako errudun sentipena izatea; sentipen hori bizi bizi badauka, emakumeak imajinatzen du madarikaturik daudela seme alabak edo bera:
|
|
|
T. andereak haurdunaldiko nahasmendu larriak ditu, eta gonbito geldiezinak[...] Hain da egoera kezkagarria, non aztertzen ari baitira haurdunaldia etetea ere[...] Emakumea atsekabeturik dago guztiz[...] Egin dakiokeen azterketa arinak agerian utzi du T. andereak identifikazio inkontzientea egiten duela barnetegiko adiskide zaharretako batekin: lagun hura garrantzitsua izan zen haren bizitza afektiboan,
|
baina
hil egin zen lehenbiziko haurdunaldian. Kausa hori zela ohartu bezain laster, sintomek onera egin zuten; hamabost bat egun igaro ondoren, oraindik botaka egiten zuen inoiz, baina batere arriskurik gabe.
|
|
|
Ekialdean, Grezian, Erroman; halakoetan, gizarte errituak bezain orokorra da aberezko funtzioa; gaur egun, ordea, Mendebaldean, gizabanako gisa hautemanak dira bai gizonak eta bai emakumeak, eta ezkontzako gonbidatuak burlaka ibiltzen dira gizon horrexek eta emakume horrexek gauzatuko dutelako, esperientzia guztiz singular batean, errituen, diskurtsoen eta loreen azpian ezkutatzen den ekintza hori. Jakina, kontraste makabro bat dago hileta handien arrandiaren eta hilobiaren ustelduraren artean,
|
baina
hila ez da iratzartzen lurperatzen dutenean; emakume ezkonberriak, berriz, ustekabe latza hartzen du singulartasuna eta kontingentzia topatzen dituelako alkatearen xarpa hiru koloreak eta elizako organoak agindu dioten esperientzia errealean. Ez dugu vaudevilleetan bakarrik ikusten nola neskatila batzuk negarrez itzultzen diren amaren etxera eztei gauean:
|
|
|
...ste hogeita bost guretar igo ziren, ateetara jo zuten hauek irekitzeko asmoz, baina ez zuten lortu kanpotik burdinazko borra bat jaulki zieten arte, horrekin hautsi zituzten sarrailak eta maratilak, eta orduan sartu ziren erregea eta bere gizonak, erregea belauniko erori zen atearen erdian eta Jainkoari eskerrak ematen hasi zen, baina laster asko zutitu zen, mairuak bazetozelako atea defenditzera,
|
baina
hiltzeko tenorea iritsia zitzaien, guretarrek, arrabolaren moduan aurrera eginez, hil baitzituzten, eta horiek ez ezik emakume eta haur asko, baita azienda ugari ere, eta isuri zen odolak ibai bat osatu zuen kaleetan zehar, eta honelaxe irabazi genuen Santarem, bertan izan nintzen, baita hemen nirekin dauden beste batzuk ere. Aipatutako batzuek baietz egin zuten buruaz, zalantzarik gabe edukiko zuten haiek ere zer kontatua, baina beti hitza falta duten horietakoak izanik, lehenbizi nahikoa hitz ez dutelako ezagutzen, eta bigarrenik etortzeko eskatzen dietenean ez direlako etortzen, zeuden bezala gelditu ziren, hau da, isilik eta portugesez mintzatzeko artean beraiek baino trebeagoa zenari adi, eta barkatu gehiegikeria, munduko hizkuntzarik aurreratuena edukiko baikenuke baldin eta, orain zortzi mende eta erdi, graduaziorik gabeko militar soil batek eratu ahal izan balu halako mintzaldi garbia, zeinean aurkikuntza narratibo zoriontsuak ere badiren, luzea eta laburra tartekatzea, bat bateko etena, plano aldaketa, suspentsioa, are eta ironia poxi begirune gabe bat ere, erregea otoitzetik atera eta zutiaraztean ikusten den bezala, alfanjea amena baino lehenago iritsiko ote zen beldurrez, edo herri jakinduriaren altxor amaigabea milagarren aldiz aintzat hartzeagatik, fio hadi Amabirjinaz eta ez ezak lasterka egin, ikusiko duk zer jazotzen den, uste izatekoa da ez dela gauza gozorik izango.
|
|
|
Henrique zaldunaren gorpua S. Vicente hilerrira eramatea, malda malkartsuko bide bihurri horietatik zehar, eta uretatik bi urratsetara, harrika edo zerbait okerragorik egin ez ziezaieten, seguru asko garai haietan esaten hasi zen bezala, lanaren akabua izan zen.
|
Baina
hildakoa aitoren seme izateak eta bere azken ekintzaren handiak eginkizun nekeza justifikatzen zuten, eta edozein kasutan ere ez du konparaziorik orain Porta de Ferro aurrean dauden osteek pairatu zituzten hilduratzeekin, bide hau bera hartu zutenak, bere unean, gertaera azaletik deskribatu zenean, kontatu den bezala. Lau armadunek zeramatzaten hildakoaren andak, Mem Ramiresek agintzen zuen soldadu portugaldarren guardiaz lagundurik, Ouroana atzetik dator, oinez, inoren banitate eta arrandiaren aldeko zerbitzuak egiteari utzi dionari dagokion gisan.
|
|
|
Halarik ere, hau bezalako egintza miresgarriak bere begiz ikusi zituzten lekukoak, itsasontziekin etorri ziren bi gizon, ingeles, akitaniar, bretoi, flandestar edo koloniar ote ziren jakiterik izan ez den arren, egun batez zaldunaren hilobira joan ziren eta hilobiaren ondoan etzan ziren, debozio handiz, eurekin errukia eta miserikordia eduki zitzan eskatuz beren eskaeretan. Hemen esaten da hauek izan zirela San Antoniok, bizirik zegoela, egin zituen mirakulurik garrantzizkoenak,
|
baina
hil eta gero ere zenbatu ezin ahala mirakulu egin zituela, eta hain kalitate handikoak non ez baitaude zorretan, gaur den egunera arte, bere presentziaren bidez eragin zituenekin, paper honetan horietako bat aipatzen da, esan den guztiaren frogagarri, eta honako hau da, San Antoniok bere debotoa zen emakume antzu bat emankor bilakatu zuela, eta itxura gabeko puska batez erditu zelarik, izaki doto... Eta bi etzanik zeudela, biak lo gelditu ziren, eta euren ametsetan berehala Henrique zalduna agertu zitzaien, erromero jantzi eta itxuraz, eta eskuan bazekarren palmondozko pordoi bat, eta bi gizonezkoei hitz egin zien, honela esanez, Jaiki eta olgatu eta plazer handia eduki, zoazte eta jakin ezazue nire merezimenduei eta hemen dautzan martiri hauen merezimenduei esker Gure Jainkoaren grazia irabazi duzuela, zuekin egon bedi, eta hau esan eta gero, desagertu egin zen, eta bi gizonak, iratzarri zirenean, antzeman zuten entzuten ahal zutela, baita mintzatzen ere, baina totelka mintzatzen ziren, ordea, halako moldez non ez zegoen antzematerik zer hizkuntzatan ari ziren, ingelesen hizkuntzan, akitaniarrenean, bretoienean, flandestarrenean edo koloniarrenean ari ote ziren, edo eta, batzuek, eta ez gutxik, esaten zutenaren arabera, portugaldarrenean, Eta gero, Gero bi hitz motelak zaldunaren hilobira itzuli zitunan, lehen baino debozio handiagoarekin, hau litekeena baldin bada, baina beren otoitzak otoitz galduak izan zitunan, bizi guztirako hitz motel gelditu baitziren, eta horrek ez gintizken horrenbeste harritu behar, zeren, bistan denez, mirakulu kontuetan ezin baitaitezke alderatu Henrique zalduna delako bat San Antoniorekin.
|
|
|
Asko dira, gehiegi, Besaidetarrek duela hainbat urte herri honetan hil zituzten gazteak. Mantso mantso hil zituzten, eta armarik gabe,
|
baina
hil egin zituzten. –Amparoren begiak malkoz bete ziren.
|
|
2020
|
|
|
Mende bat geroago, 2014ko uztailaren 4an, Baztan ibaiak gainezka egin eta Elizondoko karrikak ubide bihurtu ziren berriro. Uholdeak kalte larriak eragin zituen,
|
baina
hildakorik ez. Ingeniaritza hidraulikoak errepika aldien parametroa erabiltzen du prezipitazio handien probabilitatea kalkulatzeko.
|
|
|
Urriaren 17an, fusilatu. Kartzelan" libre" utzi zutela diote agiri ofizialek,
|
baina
hiltzera atera zuten. Hernaniko hilerrian fusilatu zuten beste 191 pertsonarekin batera.
|
|
|
Karonte bera ere oin puntetan irudikatzen dut, luzea bada ere gehiago luzatu nahiko balu bezala, ahizpari mesede egiteko. Indarrez oratzen dizkio orkatilak Karontek ahizpari, ibaira eror ez dadin; zeren hildakoek ez dakite igerian,
|
baina
hildakoek igerian ez dakitela Karontek baino ez daki.
|
|
|
–Ez dakit.
|
Baina
hil artean, bizimodua aldatu zenuke, hiritik alde egin, lan egiteari utzi, buruari atseden eman. Berdin berdin hilko zara.
|
|
2021
|
|
|
Presente dagoenari errespeturik ez duenak izan dezake haren kontra ez egiteko oztoporen bat, beldurren bat, modu onean portatzeko motibo ez oso nobleren bat.
|
Baina
hildakoak ez dira protesta egiteko altxatzen, eta konbinazio tentagarria eskaintzen diote kate trofikoan gora egin nahi duenari: garesti saltzen diren buruak dituzte, baina haien kontrako hitzak merke ateratzen dira.
|
|
|
Izebak ez zuen gehiegi jaten azkenaldian. Zerbait eraman dezaket afaltzeko,
|
baina
hildako baten janaria hartzea errespetu falta barbaroa iruditzen zait nolabait. Semeek kroketak eskertuko dizkidate, iraungitze datari erreparatu gabe.
|
|
|
Epel zeuden, beste batzuetan baino epelago; eta nazka eman zioten. Beraz, ez zegoen hilik, beharbada zauriturik, edo gaixo, erotuta,
|
baina
hilik, ezinezkoa zen. Hilik balego ez zukeen epeltasuna nabarituko.
|
|
|
Han zegoen, ohearen eta mesanotxearen gauzatasuna zuen; eta areago beldurtu nintzen. Ez zegoen hilik,
|
baina
hilik behar zuen. Emakumea itzaletatik jalgitzen hasi zen.
|
|
|
Jaiotzera iritsiko ez diren zenbat ume gehiago. Edo, hobeto esanda, jaioko direnak,
|
baina
hilik edo hiltzeko jaio. Zenbat horrelako, bere gorputzean.
|
|
|
–Bai,
|
baina
hilekoa baino askozaz okerragoa da. Batez ere umore aldaketak.
|
|
2022
|
|
|
Eta gauza hark hil egin nahi ninduen. Ez dakit zergatik,
|
baina
hil egin nahi ninduen! –Jokintxo isildu egin zen– Sinesten didazu, Iñigo?
|
|
|
–Oso ongi –Garnier andreak baiezkoa egin zuen buruaz–
|
Baina
hildakoekin komunikatzeaz gain, denetariko informazioa jasotzen dugu beste dimentsioetatik.
|
|
|
Isabel Oteroren zerraldoa zeramatenek pentsatu zuten lo geratu zela.
|
Baina
hilda zegoen. Pentsa nolako zalaparta sortu zen...
|
|
|
|
Baina
hiltzea, memento horretan, gutienekoa iruditzen zitzaidan.
|
|
2023
|
|
|
Tinko. Ez daukat ia indarrik eskuetan,
|
baina
hil behar badut, hilko naiz. Nolanahi ere, hilda nago dagoeneko.
|
|
|
Atentzioa deitzeko modua ote zen? Gorotz eta abere usaina, bai,
|
baina
hildako ardia, behi karena. Arretaz miatu genituen txokoak; asko ere ez, txikia zen txabola; ezer aurkitzeko baino gehiago Maitane lasaitzeko itxaropenez.
|
|
|
–Ados,
|
baina
hil direnak eta haien ahaideen sufrimendua...
|
|
|
Hala ere, hildakoa makillatu dezakezu,
|
baina
hildakoak hilda jarraituko du.
|
|
|
Erabat aldatu zait aldartea, eta konturatu naiz munduko lekurik ederrenean dagoela Juana lurperatuta. Ez dakit sekula bere borondaterik adierazi zuen,
|
baina
hil ondorenekoak pasatzeko leku miresgarriagorik nekez imajina nezake itsasoekin maitemindutako pertsona batentzat. Brassensen suplikatorioa27 etorri zait gogora.
|