|
2001
|
|
|
Espainiako ehungintza Europako merkatua Munduko Merkataritza Erakundeko (MME) herrialde guztietara zabaltzearen alde dago,
|
baina
herrialde horietako muga zergek produktuen balioaren %15 ez gainditzea eskatzen du. Hala adierazi zuen atzo Joan Canals Espainiako Ehungintza Arteko Kontseiluko lehendakariak, eta esan zuen, gainera, muga zergetan %15etik gorako tasak ezartzeak “merkataritza debekatzea esan nahi duela”.
|
|
2002
|
|
|
Gasek eragin kaltegarriak izan ditzakete, bereziki sumendiaren inguruetan (5 kilometro),
|
baina
herrialde batzuetan emisio puntutik 30 kilometrora ere eragin dute kaltea.
|
|
2003
|
|
|
Gogoratu beharreko beste kontu bat da erabiltzaileak, oro har, bere telefono linea mantentzeari dagokion abonu kuota ordaindu behar diola telefono kablea etxeraino eramaten dion konpainiari eskuarki Telefónicari,
|
baina
herrialdeko beste lurralde batzuetan beste konpainia bat izan daiteke: Ono, Madritel, Euskaltel, Uni2.
|
|
|
Onusidak eta Osasunaren Mundu Erakundeak hiesaren egoerari buruz egin duten azken txostenak agerian uzten du diru sarrera handiko herrialdeek epidemiaren aurkako borrokari aurre egiteko dituzten abantailek eragina dutela gaixotasunak jotako pertsonen biziraupenari eta bizi kalitate hobeari dagokienez, baita diagnostiko goiztiar baten eraginkortasunari dagokionez ere,
|
baina
herrialde horietako biztanleek arriskuari aurrea hartzea ahazten badute, ezer gutxi egin dezakete. Jarrera aldaketa hori bereziki nabarmena da mendebaldeko Europan; izan ere, nahiz eta oraindik ez den infekzio kopurua handitu, zenbait faktorek GIBaren eragina handitu egin dela pentsarazten diete ikertzaileek.
|
|
|
E motako botulismoan, goragaleak eta oka egiteko joera oso goiz agertzen dira, eta, hein batean, botulismo mota horren hilkortasuna txikiagoa izan daiteke. Heriotza tasa nahiko handia da,
|
baina
herrialde garatuetan arriskua minimizatu egin da antitoxinekin tratatuz. Urtebetetik beherako haurretan gertatzen da haurren botulismoa, heste traktuan ugaldu daitezkeen esporak irenstearen ondorioz, eta neurotoxina sortzen dute, oraindik ez baita garatu clostridioa inhibitzen duen flora normala.
|
|
|
NBEk eta GKEek meatzeek eta oraindik aktibo dauden beste lehergailu batzuek kaltetutako 80 herrialdeetatik 36tan lan egiten dute. Horrelako lehergailuak debekatzen dituen konbentzio bat dago, 141 naziok sinatua,
|
baina
herrialde batzuek arma mota hori egiten jarraitzen dutela jakin dute. Martin Barber Meatzeei buruzko Jarduerak Koordinatzeko Zentroko zuzendariak esan du gaur egun mundu osoan dozenaka milioi meatze daudela gordeta.
|
|
2006
|
|
|
Munduan urtero erabiltzen diren plagizida guztien %25 jasotzen du kotoiak. Indian, nekazaritzako lurren %5 baino ez da kotoi laborantza,
|
baina
herrialdean erabiltzen diren plagizida guztien %55 hartzen du bere gain. Herrialde batzuen permisibitateaz baliatu ez daitezen korporazioak.
|
|
|
Zein dira haien eskaera nagusiak? Repsolen kasuan, ez da oso ondo azaltzen Boliviako nire lagunentzat nik esango diedala proiektu integral horiek muntatuko ditugula, oso ondo esan baitiezadakete,
|
baina
herrialde honetan dagoen aberastasun eragile nagusia petrolioa eta gasa da, eta Espainiako enpresa batek eta inork ez dute ezer esaten. Gure diskurtsoan eta praktiketan koherentzia hori izateko, politika horiek egiten saiatzen gara.
|
|
2008
|
|
|
erakundeak eman ditu datu horiek),
|
baina
herrialde guztiek ez dituzte biltzen datu horiek, Espainiak, adibidez, eta ezin da jakin han zenbat lagunek pairatzen duten.
|
|
|
Bostongo (AEB) Harvardeko Unibertsitateko Medikuntza Eskolako zientzialariek egindako azterketa baten ondorioa da hori. Lan horrek berretsi egiten du AEBko biztanleen bizitza luzera handitu egin dela azken hamarkadetan,
|
baina
herrialdeko biztanle guztiek ez dute joera hori baliatu. Ikertzaileek “Health Affairs” aldizkarian adierazi dute bizitza luzatu egin dela 12 urte baino gehiago dituzten pertsonentzat, eta berdin mantendu dela Bigarren Hezkuntza amaitu zutenentzat.
|
|
2009
|
|
|
Ariane Arpa Intermón Oxfameko zuzendari nagusiak esan zuen Garapenerako Lankidetza eta Garapenerako Antolakundeko (OCAD) Garapenerako Laguntza Batzordeak argitaratu dituen datuak aztertu ondoren, «Giza adimena eta duintasuna iraintzen ditu, eta ikusten du herrialde emaileek baliabideak neurriz kanpo erabili dituztela krisiari aurre egiteko». GKEaren iritziz, herrialde emaileen garapenerako laguntza %10 handitzeak (120.000 milioi dolar inguru) positiboa du, azken bi urteetako beheranzko joerari buelta ematen diona,
|
baina
herrialde horiek berek beren finantza sistema sendotzeko 8,4 bilioi dolarretik urrun dago. “Londresen G gailurra hastear dagoenean krisi ekonomikoari irtenbideak bilatzeko, garapenerako laguntzaren hazkunde hutsalaren datuak erakusten du dohaintza emaileek diruaren azpian dirua aurkitzen dutela beren finantza sistema salbatzeko, eta miopeak diruditela pobreziaren aurka borrokatzeko konprometitutako baliabideak aurkitzeko”, azaldu zuen Harpak.
|
|
|
Frogatuta dago elikagaien ontzien eta zatien tamaina nabarmen handitu dela azken 30 urteetan. Joera hori AEBn hasi zen.
|
baina
herrialde garatu gehienetan zabaldua, pisua handitzen lagun dezake. Banakoei jakinarazten zaienean errazioen tamainak handiagoak direla, haien kontsumoa gutxienez %20 murrizteko joera dute.
|
|
2010
|
|
|
10 langile edo gehiagoko enpresen %93k Interneterako sarbidea zuen EBn Hogeitik, eta enpresen %82k banda zabaleko Interneterako konexioa zuen, Eurostaten islatzen den bezala. Espainia, Interneterako sarbidea duten enpresen %95, EBko batez bestekoaren aurretik dago,
|
baina
herrialde batzuetako ratioen atzetik, hala nola Finlandia (%100), Danimarka, Austria eta Eslovakia (%98) eta Alemania (%97). Aldiz,% 90etik beherako ehunekoak dituzten herrialdeak hauek dira:
|
|
|
Araudiak Abiazio Zibilaren Segurtasunari buruzko Ikerketako Agintarien Europako Sarea sortuko du, eta sare horrek estatu kideen, EBren eta Aireko Segurtasunerako Europako Agentziaren (AESA) arteko lankidetza koordinatu eta finkatuko du. Istripu baten ikerketa, orain arte bezala, gaitasun nazionala izango da,
|
baina
herrialde batek sareari laguntza eskatu ahal izango dio kontu espezializatuetarako. Arauak, halaber, aire istripu bat ikertzeko ardura duten agintari zibilak eta agintari judizialak behartuko ditu koordinatzeko aldez aurreko akordioetara iristera.
|
|
|
Tuberkulosia arazo larria da mundu osoan, eta heriotza ugari eragiten ditu egunero. Urtero diagnostikatzen diren milioika kasu berriek patologia arintzeko terapien garapena justifikatzen dute, osasungarritasun faltarekin eta pobreziarekin lotuta,
|
baina
herrialde industrializatuei ere eragiten die. Espezialistek ikerketa eta garapenean (I+G) oinarritutako lan biziari deitzen diote.
|
|
|
Zein da produktu ekologikoen kontsumoa EBn? “Nekazaritza ekologikoaren ekoizpena oraindik %5 baino txikiagoa da EB gehienetan” Ez dago datu askorik,
|
baina
herrialde batzuetan oso azkar hazten ari dela dirudi. Bai, badakigu nekazaritza ekologikoaren ekoizpena erritmo onean handitzen ari dela eskualde batzuetan.
|
|
2011
|
|
|
Errausketa: batzuentzat polemikoa, beharrezkoa eta beste batzuentzat erabilgarria, Europan gero eta gehiago erabiltzen da,
|
baina
herrialde batzuetan beste batzuetan baino gehiago. Suedian eta Suitzan, hiri hondakinen %49k erabiltzen dute, Danimarkan %48k eta Herbeheretan %39k.
|
|
|
Zabortegien murrizketa: 1995ean% 65etik 2008an% 40ra igaro da,
|
baina
herrialde batzuek eskatutako gutxienekoak gainditu dituzten bitartean, beste batzuek horiek betetzeko ahalegina egin dute. Araudia betetzen ez zuten zabortegi asko itxi dira (3.300 inguru 2004 eta 2006 artean), baina mila inguru identifikatu dira, eta lehenbailehen egokitu edo itxi behar dira.
|
|
|
Krisi ekonomikoak lagundu egin du langabezian dauden pertsonen kopurua handitzen, baita hirietan erregistratutako pobrezia poltsak ere, Laugarren Mundua izenekoa.
|
Baina
herrialde garatuetan pobreziaren kontzeptuak duen tragedia gorabehera, garapen bidean den munduan haratago doa. Pobrezia absolutuan oinarrizko beharrak asetzeko behar diren baliabideak ez izatea dakar milioika pertsonarentzat, hala nola, jatea, ura edatea edo etxe azpian lo egitea.
|
|
|
Bosason eta Garowen, Puntland eskualdean, jasotako haur elikatu gabeen hileroko zifrek “elikadura krisia gero eta larriagoa dela adierazten dute”, dio Save the Childrenek. “Bosasoko kanpalekuak, herrialdearen iparraldean, egonkorrak dira,
|
baina
herrialdeko beste edozein tokitako baldintzak hain dira larriak, familiak prest baitaude Mogadishuko hiriburutik eta Somaliako erdialdean lehorteak jota dauden beste leku batzuetatik Bosasora iristeko bidaia zail eta arriskutsuari ekiteko”, azaldu du erakundeak. GKEak erabiltzen dituen datuen arabera, Ekialdeko Afrikan bederatzi milioi pertsonak aurre egin behar diote elikadura krisiari, eta Somalian egoera bereziki larria da.
|
|
|
Cameron R. Stern Lanera joateko bizikleta gero eta modan dago,
|
baina
herrialde dira aurreratuenak. Jarraitzaile sutsuenek Cycle Commuter (“Txirrindulari langilea”) aldizkaria dute.
|
|
2012
|
|
|
Seguruago egiteko, praktika honek alderdi tradizionalenak osasunarekin eta higienearekin, animalien eskubideekin eta kontrol eta baldintza zorrotzagoekin konbinatu behar ditu. “Etxeko erabilera pribaturako oinarrizko ekoizpena” ez da sartzen Europar Batasuneko elikadura legeria orokorraren aplikazio eremu berean,
|
baina
herrialde bakoitzak neurri zehatzak eta nazionalak hartzen ditu probak egiteari buruz, hala nola Trichinella detektatzeko aplikatutakoa. Araudiaren helburua animaliak hiltzeko eta ondoren prestatzeko baldintza higieniko sanitarioak betetzea izan behar da, arrisku mikrobiologikoak saihesteko.
|
|
|
14 urteko zerrendan oinarrizko bi item edo gehiago ez dituena, hala nola egunean hiru otordu egitea, eskolako lanak egiteko leku lasai bat izatea, etxean hezkuntza liburuak izatea edo Interneterako sarbidea izatea. Adierazle horren arabera, pribatizazio tasa handienak Errumanian, Bulgarian eta Portugalen daude, %70, %50 eta %27 baino gehiago, hurrenez hurren,
|
baina
herrialde aberatsago batzuek ere, hala nola Frantziak eta Italiak, %10etik gorako pribatazio tasak dituzte. Eskandinaviako herrialdeek dituzte haurren pribatazio tasa txikienak, %3tik beherakoak.
|
|
2013
|
|
|
Arduradunek diote airearen kalitatea ona dela, komunitate bakoitzak asmatzen dituen irizpideen arabera. Alemanian landerretara ere transferituta dago,
|
baina
herrialde osoan datu historikoak eta denbora errealean ulertzeko moduko datuak eskaintzen dituzte». Guillermina Yanguasek, MAGRAMAko Ingurumen eta Ingurumen Ebaluazio eta Natur Ingurune zuzendari nagusiak, adierazi du Ministerioaren web orrian «komunitateen informazioarekin urteko txosten bat» egin dela, «hobetu daitekeela» dioen arren, apirilean onartutako «Aire Plan» berriaren helburuetako bat.
|
|
|
Etxetik alde egitea ez da inoiz erraza.
|
Baina
herrialdeko segurtasun ezak erabaki hori hartzera eraman zituen 2009an. Hiri iheslariek hiri berrietan bilatzen dituzte beraiengan ukatzen zaizkien aukerak, baina horrek esan nahi du ia zerotik hasi behar dutela beren bitartekoekin, eta xenofobia bati aurre egin behar diote, harrera lekuko zerbitzu eta baliabideen gaineko presioa handitu egin delako.
|
|
2015
|
|
|
Munduan gosea pasatzen duten pertsonarik gehienak garapen bidean dauden herrialdeetan bizi dira; herrialde horiek bizi itxaropen txikiagoa, heziketa apalagoa eta diru gutxiago dute,
|
baina
herrialde aurreratuek baino hazkunde tasa handiagoa.
|
|
|
Legea ere familiei buruzkoa da, istripua ikertzeko. Nola egin behar den eta nazioko eskumena izango dela aurreikusi da,
|
baina
herrialde batek laguntza eskatu ahal izango dio Europar Batasuneko Hegazkineria Zibilaren Segurtasunari buruzko Ikerketa Aginteen Europako Sareari (estatu kideen, Ebren eta Aire Segurtasuneko Europako Agentziaren arteko lankidetza koordinatzen eta sendotzen du). Ikerketaz arduratzen den agintaritzak azken txostena lehenbailehen argitaratu behar du, eta, ahal dela, «istripua gertatu eta 12 hilabete baino lehen».
|
|
|
Azken testuaren helburu nagusia da mende bukaeran planetako batez besteko tenperatura «2ºc azpitik» gelditzea industriaurreko mailekiko, eta ahaleginak egin behar direla «1, 5 ºc ez gainditzeko». Herrialdeek berotegi efektuko gasen emisioak murrizteko planak aurkeztu behar dituzte,
|
baina
herrialde bakoitzak horretarako ezartzen dituen helburuak ez dira nahitaez bete behar. Hala, Estatu Batuak, munduko BEG emisio gehien dituen bigarren herrialdea, kanpoan geratu dira.
|
|
2016
|
|
|
Aldiz, hainbat hiritan egindako azterketak erakusten duenez, ariketa fisikoa errazten duten lekuetan bizi diren pertsonek oinez egiten dituzte 90 minutu oinez, horretarako hain aproposak ez diren auzoetan baino. Automobilaren erabilera orokorra da,
|
baina
herrialde batzuetan handitu egin da, Brasilen, Txinan eta Indian, esaterako, eta, ondorioz, jarduera fisikoa murriztu egin da, eta errepideko eta lesio larrietako heriotza tasak handitu egin dira, eta, ondorioz, gaixotasun kroniko eta lesio gehiago sortu dira. Hiri handietan bizi kalitatea gutxitzen dela erakusten dute artikuluek hainbat daturekin.
|
|
|
Espainian 78 denda eta 163 saltoki espezializatu daude Sektoreko erakundeetan 150 pertsona eta 2.500 boluntario baino gehiago aritzen dira lanean; horietatik% 80 emakumeak dira. Ez da, agian, mugimendu garatua eta heldua, beste herrialde batzuetan bezala,
|
baina
herrialde honetako ekonomia sozial eta solidarioan leku bat hartzea lortu du. Saltokiei dagokienez, sendotu egin da azken urteotan hasitako joera.
|
|
2019
|
|
|
Elikagaiak eta edariak egiteko energia gehien kontsumitzen duen Europako herrialdeetako bat da Espainia.
|
Baina
herrialde aitzindaria da industria iraunkortasunean. Adibide esanguratsuenetako bat olibondoen sektorea da (gure ekonomiako indartsuenetako bat), eta, bereziki, orujainarena.
|
|
|
Europar Batasunetik (EB) edo Schengen espaziotik kanpo hegan egiteko, adin txikikoak indarrean dagoen pasaporte bat eduki du, adina edozein dela ere, zalantzak eremu horretako hegaldietan bakarrik izango dira. Aldez aurretik informatzea, funtsezkoa «Europar Batasuneko kideek arau homogeneoak izan ohi dituzte,
|
baina
herrialde bakoitzak erabakitzen du zein baldintzatan utz dezaketen haurrek lurraldea. Espainian, 14 urte baino gutxiagoko adingabe batek pasaportea edo NAN eta legezko guraso edo tutoreek sinatutako baimena izan behar du», adierazi du Javier Gandara Aireko Lineen Elkarteko (ALA) presidenteak.
|
|
2020
|
|
|
erosketak egitera joatea, maskota paseatzera joatea, zaborra ateratzea, laguntza emozionala eta, are gehiago, lanean jarraitu behar duten eta egunean zehar norekin ez dituzten gurasoengandik zaintzea, edo edozein motatako aholkularitza eskaintzea, hala nola lanekoa edo legala.
|
Baina
herrialde osoko udal erakunde gorenek ere ekin diote lanari, bizilagunik solidarioenak mobilizatzeko. Madrilen, Udalak Madril izeneko web orria kaleratu zuen, herritarren ekimenak taldekatzeko asmoz.
|
|
|
Herrialde bakoitzeko elikadura kulturara egokitu behar dela uste duzu? Proba zientifikoetan oinarritu behar da, osasungarriagoa edo ez hain osasungarria dena,
|
baina
herrialde bakoitzeko sukaldaritzako tradizioak kontuan hartu behar dira, besteak beste, herritarrei ezin zaielako esan beren ohiturak gauetik goizera aldatuko direnik. Eta oliba olioaren oraintsuko egokitzapenak kultura patroiarekin du zerikusia; izan ere, oliba olioa, batez ere bere kategoria birjina estran, eredu mediterraneoaren arabera kontsumitua, gozokietan eta sukaldean, oso produktu osasungarria da, eta froga zientifiko sendoak ditu horren atzean.
|
|
|
urtero, 1.300 milioi tona janari inguru amaitzen dira zabor edukiontzietan, ekoizpen osoaren heren bat. Herrialde guztiek elikagaiak alferrik galtzen dituzte,
|
baina
herrialde eta kontinente bakoitzaren garapen mailaren arabera, xahubidea katearen maila desberdinetan gertatzen da. Afrikan, batez ere, nekazaritzan galtzen da (aurreikuspen eta teknologia faltagatik edo egitura prekarioengatik); Europan, berriz, kontsumitzailea da gehiegi erosten duena eta elikagaiak iraungitzen uzten duena.
|
|
2021
|
|
|
La mía” dio irmo Shofah Sulaymanek, Yemenen barruan lekuz aldatuta.
|
Baina
herrialdearen egoera kezkagarriak ez du gerran bakarrik aurkitzen. Nahiz eta bonbek ondorio larriak ekarri dituzten, hala nola alferrikako osasun azpiegiturak eta ekonomiak krisi sakona jasan behar izatea kolapsoaren ertzean, gatazka piztu baino lehen, Yemen zen Ekialde Ertaineko ekonomia gutxien garatuta zuen herrialdea.
|
|
|
Oxford-en datuen arabera, 100 g landare proteina ekoitz daitezke (babarrunak, ilarrak edo lekaleak landuz), 0,3 kg co2baliokide baino ez sortuz —prozesatzea, paketatzea eta garraioa barne— eta metro karratu bat lur erabiliz. Mundu guztiak dieta begetarianoa hartuko balu, elikaduraren emisioak ia erdira murriztuko lirateke,
|
baina
herrialde haragijaleenetan, hala nola EEn. AEB, murrizketa %73ra irits liteke.
|
|
2022
|
|
|
(e) n bizirik irauteko lan gogor hori, ACNURen lankidetza humanitarioa erabakigarria izatea. Errefuxiatuentzako NBEko Agentziak laguntza eman die ahultasun handieneko familia libanoar eta errefuxiatuei bizitokiak birgaitzeko, baita eguzki lanparak, oinarrizko etxeko artikuluak eta materialak ere, egiturak iragazgaizteko. neguan besteak beste,
|
Baina
herrialde osoko familia libanoar eta errefuxiatu zaurgarriei laguntza handiagoa eman arren, beharrek laguntza gainditzen jarraitzen dute eta krisiak jada gogorra zen egoera bihurtu du bizirauteko eguneroko borroka. «Zaila da guztiontzat, libanoarrentzat eta errefuxiatuentzat».
|
|
|
Leo Medina eskizofreniaren bidez diagnostikatu zuten 1990aren amaieran, Venezuelan inportatutako produktuen eskuragarritasun handia zegoenean.
|
Baina
herrialdea krisian sartzen hasi zenean, gero eta zailagoa izan zen premiazko produktuak erostea, ez elikagaiak bakarrik, baita botikak ere. Leoren gurasoek gaixotasunerako eguneko dosia murriztu behar izan zuten orduan, eta, beraz, osasun mentalak okerrera egin zuen.
|
|
2023
|
|
|
Sendagai horiez gain, Espainian jende askok erabiltzen ditu kalamu prestakin gordinak ofizialki onartu ez diren beste adierazpen batzuetarako, batez ere minbizia eta min kronikoak dituzten gaixotasunak dituzten gaixoetan. Prestakin horiek ez daude sendagai gisa onartuta,
|
baina
herrialde askotan ezarri dira sendabelarren programak, gaixotasun kronikoak eta oso ahulak dituzten pazienteen bizi kalitatea hobetzeko (Europar Batasuneko estatu gehienak, Amerikako, Israelgo, Australiako eta Marokoko parte handi bat). Cannabisa hartzeko moduak Hori hartzeko modu asko daude, baina ikuspegi farmakologikotik bi bide bereizten dira:
|