|
2021
|
|
|
asko, batzuk, zenbait...
|
Baina
hauetan ere, koren osagarri gisa inesiboa dugun ala ZenbS soila dugun kontuan hartzeak lagun diezaguke: a) Urte askotako lanak daude bilduak hemen (cf. urte askotan egindako lana (k)); b) Urte asko (ta) ko etxea erre da (cf. urte asko zituen etxea); c) Indar askoko potajia da Ernaniko eltzekondo (Txirrita) (cf. indar asko duen potajea).
|
|
|
Pilota daukatela otoitzaren pare (Xalbador); Beti estatu onean agertu baita publikoan, bere partidak ongi prestatzen dituen pilotari zintzoaren pare (Larre).
|
Baina
hauek ere ez dituzte konparazio perpausak eratzen. Izenlagun bilakatua ere erabiltzen da sintagma hau, ko atzizkia hartuta:
|
|
|
Bigarren mailako predikatu modura izen bat azaltzen denean (Jon artzain joan zen; Zuzendari hautatu dute Ane) ‘bere subjektuaren une bateko egoera’ apur bat era desberdinean adierazten da, gehienetan izaera mailako predikatutzat hartu ohi direnak azaltzen baitira horrelako adibideetan.
|
Baina
hauetan ere adierazten dena da, lehenean, Jon ‘artzain egoeran joan zela’, edo ezaugarri hori izango zuela aurrerantzean; bigarrenean, egoera edo ezaugarri aldaketa bat ezarri zaiola Aneri, eta hemendik aurrera bere egoera edo ezaugarria zuzendari izatea edo zuzendari modura egotea izango dela.
|
|
|
Gaurko egunean kaletarrak ondo bizi dira, baina nekazariak gaizki; Azeri zaharrari ilea joan zaio, baina antza ez.
|
Baina
hauetan ere predikatuak ditugu tarteko: iruzkinak dira juntatzen direnak, juntagai biek mintzagai nagusi bakarra dutelarik; isilean geratu eta bi juntagaietan ulertzen diren elementuak agerian emango bagenitu, perpaus osoen juntadura izango genuke; eta ez elementua —eta dagokionean, predikatuaren baiezkotasuna adierazten duen bai— aditz sintagmaren ordain izaten dira horrelakoetan.
|
|
|
Postposizio sintagmak beti junta daitezke, bai singularreko bai pluraleko direnean; ardatz anitzeko sintagmak ostera pluralekoetan aurki daitezke batik bat (gure desio edo nahiez ez da inor arduratzen),
|
baina
hauetan ere postposizio sintagmak juntatzeko joera nabarmena da (gure desioez edo nahiez ez da inor arduratzen).
|
|
|
40.8b Ekialdean tua (k) moldea izan/ ukan aditzekin ager daiteke: apaindua da; apainduak dira; behartuak dira/ dituzte; ahantziak dira/ ditugu9 Mendebaldean ez da ohikoa, gaur egun behinik behin, ekialdeko azken joskera hori [partizipioa+ a (k)+ izan/ ukan]; horien ordez egon/ eduki aditzetara jotzen da (apaindua dago; apainduak daude; behartuak daude/ dauzkate; ahantziak daude/ dauzkagu),
|
baina
hauek ere prosa landuan azaltzen dira bereziki; mendebaldean tuta eta turik erabiltzen dira nagusiki horrelako egituretan (apainduta/ apaindurik daude; ahaztuta/ ahazturik dauzkagu). Beraz, aditz horiekin, eta oro har predikazio atributiboa onartzen duten aditzekin (ibili, iruditu, aurkitu, ikusi...) euskarak ondorengo aukerak ditu:
|
|
|
Aberatsak balira bezala bizi dira.
|
Baina
hauetan ere konparazio perpausetako egitura bera dago: ‘aberatsak balira (biziko liratekeen) bezala bizi dira’; konparazio egituretako ohiko isiltzea dago azpian, eta horren ondorio da bezala itxuraz baldintzazko perpausaren ondoren agertzea.
|