|
2000
|
|
|
Gainera, esan beharrekoa iruditzen zait, ez Frantziak eta ez Espainiak ez diotela jarraitu giza oreka gordetzeko hain eredugarri den Suitzako Konstituzioari;
|
baina
ezta ONUk 1948 urtean Giza Eskubideen Adierazpen Unibertsalaren 2 artikuluan gomendatzen zuenari ere.
|
|
|
" Eta hik, badakik: tarteka bisita egiok,
|
baina
ezta bururatu ere atea irekitzerik, ene baimendurik gabe. Bertzela...!"
|
|
|
Zeren hizkuntza ustez berean mintzatzen diren pobreak eta aberatsak ez baitira, zinez, hizkuntza berean mintzatzen.
|
Baina
ezta bertze edozein bi pertsona ere, benturaz, nork bere mundua duelako, propiala eta berezia, eta nor bere mundutik mintzatzen delako, azken batean. Izan ere, demagun gure edozein konbertsazionetan" sagarra" aipatzen dugula; baina ene sagarra —Elbirak eman zidan sagar ezti ahanztezin hura, zeren eta lehen musua ez baita nehoiz ere ahanzten— ez da zure sagarra —Donejoane bezperan jan zenuen sagar hura, oraino ere gau hartako sua oroitarazten dizuna—, ezta harena ere —otsailean edo sagardo bihurturik nahiko lukeen festazale hordiarena, zeinari txalapartaren hotsak ere oroitaraziko baitizkio— Eta euskaldun guztiok sagar deitzen diogu sagarrari, baina bakoitza bere sagarrak bizi du, bakoitza bere zoroak bizi duen bezalaxe.
|
|
|
Eta, inguru hartan bizpahiru morroi geratzen zirela, gainerakoak basoan sartu eta luzaz ibili ginen tigrearen bila, harik eta nihaurk arrasto batzuk aurkitu —zeren, osaba Joanikot bezala eta osabak berak irakatsia, trebea bainintzen egiteko haietan— eta, arrastoei jarraikiz, tigrea atzeman genuen arte, harizti batean, atzaparretan basurde bat zuela, ez oso handia,
|
baina
ezta tipia ere.
|
|
|
Baina ez zegoen segur. " Nik ez dut seguratzen ezen bertze mundu hori hor dagoela,
|
baina
ezta ez dagoela ere, zeren eta izena duen guztia zerbait bada...", erraiten zuen, bi iritzi haien artean erabaki ezinik, bai baina ez, ez baina bai... nahiz eta sineste ez sinestearen balantzak sineste alderat egin zuen bere bizitzaren azkenean, modu itsu hartan...
|
|
|
—Zergatik behatzen didak horrela, munduko bekataririk handiena banintz bezala...? Zeren eta Bordeleko marinel zahar hark lezione hura eman zidanetik, bertze lezione batzuk ere ikasi baititut neure kabuz apur bana, halako moldez, non ez baitut jada bekatutzat, ez bakarrik neskatxei eta emaztekiei so egitea,
|
baina
ezta haien ukitzea eta haiekin amoriotan erortzea ere, zeren edertasuna, ikusteko ez ezik, ukitzeko ere egin baitzen eta hartaz amorosteko ere bai... eta, beraz, ez nauk hik uste duan bekataria, ez horregatik bederen! Bertze anitz gauzagatik bai, beharbada, baina horregatik ez.
|
|
2001
|
|
|
Nazka pixka bat eman zigun Trinik kontatutakoak eta, egia esan, inork ez zuen inbidiarik izan. Handik urte batzuetara egin nion felazioa mutil bati, nire lehenengo senargaiari, eta ez nazka
|
baina
ezta kitzikapenik ere, ez nuen ezertxo ere sentitu. Denborarekin ikasi nuen disfrutatzen, postura hartan gizonezkoak nesken menpe zeudela konturatu nintzenean, hain justu.
|
|
2002
|
|
|
Gau hartan, lo egiteko, valium erdi bat hartu nuen. Goizetik ez nintzen ongi jaiki,
|
baina
ezta gaizki ere, ordu batzuetako loaldi eta atsedenaldia izan bainuen. Egunari aurre egiteko moduan nengoen behintzat, eta horrela, lanegunetan ohi bezala, zortzi eta erdietarako joan nintzen anbulatoriora, kontsulta pasatzera.
|
|
2004
|
|
|
Izeba Adila beste kanpamendu baten bizi da, Gazatik hurbil dagoen Nouseirat errefuxiatu gunean, hain zuzen. Ez zen hain handia,
|
baina
ezta hobea ere. Nire amak beti kontatu izan digu bere familia ez zela aberatsa, baina bai ondo zegoena, hau da, ezeren falta barik bizitzeko modua zeukana.
|
|
|
Agian zerbait esan nahi du. Guztia ez du esan nahiko,
|
baina
ezta deus ere. Zerbait.
|
|
|
Zein lege ezartzen ditu? Ez gara ari maiuskulaz idatzitako kulturaz,
|
baina
ezta dantza eta folklore hutsari buruz ere. Izan ere, askotan, hain garrantzitsu diren eduki kulturalak gelaratzerakoan, folklore, tradizio eta ohitura jakin batzuk erakustearekin konformatu da irakaslea, eta ikasleei ez zaie ikusarazi zein lotura duen kulturak hizkuntzarekin?. 508
|
|
|
norbait agertzen da, eta Mireiak ez du nahi bere lana lapur dezaten.
|
Baina
ezta galtzea ere. Zer zeukan eskura?
|
|
|
Mailari eusteko anfetaminak hartzen hasi nintzen. Ez, fisikoki ez nengoen ongi,
|
baina
ezta psikologikoki ere, asealdien ondoko hutsuneak gero eta handiagoak egiten baitzitzaizkidan, asperrak edo jota... emakumeek, oro har, nigan gero eta interes txikiagoa piztuko balute bezala.
|
|
|
Konbentzitu zuen sukalde buruak, neurri hartatik ondorio txarrak besterik ezin zitezkeela sor, jatetxe bat ezin baitzen inola ere Miserikordi Etxe batekin alderatu, konforme,
|
baina
ezta eskola edo haurtzaindegi batekin ere, eta onena gauzak bere horretan uztea zela.
|
|
2005
|
|
|
Denbora gelditzen zitzaidan oraindik paper hori lortzeko; ez nekien lortu ezean zer gertatuko zitzaidan,
|
baina
ezta jakin nahi ere. Non ezkutatuko zuen paper bat, orri bat?
|
|
2007
|
|
|
Elvis hil zen urte hartan, denok dakizue dagoeneko, ez genuen Elvisen musikarik entzun,
|
baina
ezta folk musikarik ere: seko aspergarriak iruditzen zitzaizkigun bizarluze haiek denak, eta guk martxa nahi genuen, dezibelioen parrasta edo, garai hartan esaten genuen moduan, bibrazio onak.
|
|
|
Bestalde, ez da soilik izpiritu ingelesak Shakespeare bat bakarra eta behin soilik erne duela, ezpada izpiritu indibidual hori bera, irlako izpiritu ingelesean ez ezik, historiako herri gogo klasikoekin ha rreman sare konplexu batean korapilatua ageri zaigula, nolabait mundu guztiaren fruitu: Shakespeare ezin da ulertu izpiritu ingelesa gabe,
|
baina
ezta tragedia grekoa gabe ere, eta izpiritu politiko erromatarra gabe, eta Ernazimentu italiarra gabe, etab. Shakespeare-ren obran Greziako izpiritua, Erromako izpiritua, Italiako errepublika birjaiotarretako izpiritua, Ingalaterra elisabetarreko izpiritua, Stratford upon Avongo semearen izpiritua, denak batean bilbatuak direla ematen du (eta: arraza germaniar edo ariarreko izpiritua, etc.?):
|
|
|
COING, H.? IMMEL, G. (arg.), Rechtshistorische Schriften, Karlsruhe 1970, 455 BRIE, S., Der Volksgeist bei Hegel und in der historischen Rechtsschule, Berlin Leipzig 1909, 32 Gehitu behar da, bere garaian ez erabiltzaileek,
|
baina
ezta haren kritiko ugarietatik inork ere ulertu duela inoiz Volksgeist kontzeptua, abandonatua izan eta geroko gaitzulertzaile batzuetara arte, suprapertsona delako horren moldean.
|
|
2008
|
|
|
Natividad ez zegoen bere onean,
|
baina
ezta burutik eginda edo burua galduta ere, burmuinetan sukarraren berun likidoa sumatu behar zuen arren, hain zituen begiak kargatuta, kristal heze batez eginak iduri. Horregatik, kalonje jaunak iradoki zionean, konplimenduzko hitz batzuen ondotik, konfesioaren komenientzia Jauna hartu aitzin, amaren aita espirituala ez ezik, alabena ere bazen kalonje jauna?, gaixoak ez zuen eragozpenik jarri; aitzitik:
|
|
|
Natividad ez zegoen bere onean,
|
baina
ezta burutik eginda edo burua galduta ere, burmuinetan sukarraren berun likidoa sumatu behar zuen arren, hain zituen begiak kargatuta, kristal heze batez eginak iduri. Horregatik, kalonje jaunak iradoki zionean, konplimenduzko hitz batzuen ondotik, konfesioaren komenientzia Jauna hartu aitzin –amaren aita espirituala ez ezik, alabena ere bazen kalonje jauna–, gaixoak ez zuen eragozpenik jarri; aitzitik:
|
|
2009
|
|
|
–Jende mehearen amorez/ pobreza du aukeratu?, etab. (GDA, 114). Elorri ko Jainkoa ozta bada Eliza batekoa, Bitorianoren pertsonal intimoa baizik, Gabon dut anuntzio ko Jainkoa ez da ja Gandiagaren lehengo hura; Naturan edonon misteriotsu agertu ezkutatuzkoa ere ez;
|
baina
ezta Euskal Herriko edo Euskal Herriarena ere (Hiru gizon bakarka n isilik aurkitu duguna); gizadiarena apenas (baina ik. GDA, 114); pobreena da, soziala da. Ez dago zergatik nabarmendu, berez nabarmentzen da nahikoa:
|
|
|
Erakusketaren arduraduna betile astunak dituen emakume luzea da. Beti dauka irribarre profesionala eta eskua emateko modu hori, epela ez dena,
|
baina
ezta hotza edo beroa ere. Azken prestakizunekin lanpetuta dabil.
|
|
|
Virginia ez zegoen, ez.
|
Baina
ezta Arantxa ere. Hutsik haren txokoa.
|
|
|
Hala, bada, Reginak xehetasun haiek gogoratzen zituen, ausaz, Madrilerako trena hartu, orbetarrak bi jarlekutan eserita zihoazen, aurrez aurre? eta, handik gutxira, arrosarioa errezatu behar zutela bururatu zitzaionean, jarrera hura ez zen ohikoa,
|
baina
ezta guztiz ezohikoa ere, hain zeuden jendearen baitan erroturik sentimendu erlijiosoak garai hartan, nahiz eta aurkako erreakzioa gero eta nabariagoa zen herriaren hainbat sektoretan: sozialistak, komunistak, anarkistak, intelektual aurrerakoi batzuk, eta abar?, Domingoren osasunaren alde; segidan, berriz, hasi ziren orbetarrak arrosarioa ahapeka errezatzen, baita ozenago ere, konfiantza hartuz joan arau, lehenengo misterioa, agur Maria graziaz betea?
|
|
|
esan nahi baita Teofilo Mariak ez zuela zalantzan jartzen Nikolaik aita semeak garbituko zituela, baldin eta bere burua kinka larrian ikusten bazuen, etsaiak inguratzen eta setiatzen bazuen, konparazio batera?, mendeku goseak eraginda: gu ez gaituk biziko, ez,
|
baina
ezta zuek ere, kapitalista putakumeok?!; eta, hala eta guztiz ere, burutik posibilitate haiek pasatu arren, Teofilo Maria ez zen asaldatu, aitari halaxe eman zion aditzera bederen:
|
|
|
hots, bere burua Grigoriren parean eta haren berdin ikustean, hura bezala herren, bestela esanda, berea beste herrentasun bat bazen ere, ohorearekin lotua?, degradatua eta gutxietsia sentitu zen; zer kostatzen zitzaien hiriko partiduko goi karguei, bada, xehetasun haiek aintzakotzat hartzea eta merezi zuenari merezi zuena ematea?, ez sarjentuaren galoiak, beharbada, baina bai kaboarenak gutxienez?
|
baina
ezta hori ere!; Nikolai, beraz, behin zigortua izan zena, diziplina ezagatik bidali baitzuten ganbara zaintzera?, bi aldiz zigortua sentitu zen, eta bi aldiz zauritua, eta zauriturik zegoèn piztia, basurdea, arriskutsua izan zitekeen; baina sarjentua ere, hiriaren laguntzan etorritako miliziano zutabeko berrogei bat urteko gizona, Nikolai bizpahiru ordu lehenago ezagutu zuena?
|
|
|
Ez al dakizu, bada,, zerak? hiru mila ordu baino gehiago egin dituela hilzorian, bere arnasestuaren gurutzetik zintzilik??; orduan, baina, bere buruaren kontra altxatzen zen, zeren Kristok ez baitzuen, menturaz, ezer egiten,
|
baina
ezta berak ere: zer egin zuen, bada, berak. Maria Bibianak?
|
|
|
...oratu, begiak Domingoren norabidean jaso eta, erantzuna lauzpabost segundotan atzeratzen zuela, begirada ere zorroztu zuen une batez, jakin ez erantzunaren ondorioak neurtzen ari zelako, edo Domingoren traza ezaguna egin zitzaiolako, besterik gabe?, baietz esan zion ahots neurtuz, albora jiratutako aurpegia berriro zuzentzen zuela, zisne ahateei so; neskarena ez zen, beraz, baiezko sutsu bat izan,
|
baina
ezta baiezko urrun bat ere: baiezko hura, halatan, giltza bat bezalakoa zen, ez gehiago, ez gutxiago?, Domingori beste galdera baten aukera irekitzen ziona:
|
|
|
Hala ere, Suduperen maitatzeko maneran nabari da Lukrezioz geroztik amodioari leporatu izan zaion ezaugarri delirante bat: ezintasuna maitea ikusteko ez erabateko objektibotasunez, ezinezkoa baita,
|
baina
ezta zentzun orekatu batez ere. Maiteminduarentzat maite kankailua, maiestatetsu?
|
|
|
esan nahi baita Teofilo Mariak ez zuela zalantzan jartzen Nikolaik aita semeak garbituko zituela, baldin eta bere burua kinka larrian ikusten bazuen –etsaiak inguratzen eta setiatzen bazuen, konparazio batera–, mendeku goseak eraginda: gu ez gaituk biziko, ez,
|
baina
ezta zuek ere, kapitalista putakumeok...!; eta, hala eta guztiz ere, burutik posibilitate haiek pasatu arren, Teofilo Maria ez zen asaldatu, aitari halaxe eman zion aditzera bederen:
|
|
|
" Zer egiten duzu hor geldi, hirugarren egunean piztu bazinen...? Ez al dakizu, bada, ‘zerak’ hiru mila ordu baino gehiago egin dituela hilzorian, bere arnasestuaren gurutzetik zintzilik?"; orduan, baina, bere buruaren kontra altxatzen zen, zeren Kristok ez baitzuen, menturaz, ezer egiten,
|
baina
ezta berak ere: zer egin zuen, bada, berak –Maria Bibianak– ordura arte anaiatxoaren alde?
|
|
|
enpresari zein enpresarikumearen bahiketaren ganbarako zelataldian irabazi zuèn bereizgarria ere –ez ikurrik ez ezaugarri agerikorik ez zuen arren, Nikolairi eman zioten zainketaren ardura nagusia, Grigori baino maila bat gorago jartzen zuena– kendu egin baitzioten; han, izan ere, sarjentuaz aparte, maila berekoak ziren soldadu guztiak, lehenengoa eta bigarrena, hirugarrena eta laugarrena, Grigori eta Nikolai, Nikolai eta Grigori: ...urua Grigoriren parean eta haren berdin ikustean –hura bezala herren, bestela esanda, berea beste herrentasun bat bazen ere, ohorearekin lotua–, degradatua eta gutxietsia sentitu zen; zer kostatzen zitzaien hiriko partiduko goi karguei, bada, xehetasun haiek aintzakotzat hartzea eta merezi zuenari merezi zuena ematea?, ez sarjentuaren galoiak, beharbada, baina bai kaboarenak gutxienez...
|
baina
ezta hori ere!; Nikolai, beraz, behin zigortua izan zena –diziplina ezagatik bidali baitzuten ganbara zaintzera–, bi aldiz zigortua sentitu zen, eta bi aldiz zauritua, eta zauriturik zegoèn piztia –basurdea– arriskutsua izan zitekeen; baina sarjentua ere –hiriaren laguntzan etorritako miliziano zutabeko berrogei bat urteko gizona, Nikolai bizpahiru ordu lehenago ezagutu ... liskargune gisa, alegia, handik zazpi zortzi egunera gertatuak ez zuen besterik berretsi...
|
|
|
...iak Domingoren norabidean jaso eta, erantzuna lauzpabost segundotan atzeratzen zuela –begirada ere zorroztu zuen une batez, jakin ez erantzunaren ondorioak neurtzen ari zelako, edo Domingoren traza ezaguna egin zitzaiolako, besterik gabe–, baietz esan zion ahots neurtuz, albora jiratutako aurpegia berriro zuzentzen zuela, zisne ahateei so; neskarena ez zen, beraz, baiezko sutsu bat izan,
|
baina
ezta baiezko urrun bat ere: baiezko hura, halatan, giltza bat bezalakoa zen –ez gehiago, ez gutxiago–, Domingori beste galdera baten aukera irekitzen ziona:
|
|
|
Hala, bada, Reginak xehetasun haiek gogoratzen zituen, ausaz, Madrilerako trena hartu –orbetarrak bi jarlekutan eserita zihoazen, aurrez aurre– eta, handik gutxira, arrosarioa errezatu behar zutela bururatu zitzaionean –jarrera hura ez zen ohikoa,
|
baina
ezta guztiz ezohikoa ere, hain zeuden jendearen baitan erroturik sentimendu erlijiosoak garai hartan, nahiz eta aurkako erreakzioa gero eta nabariagoa zen herriaren hainbat sektoretan: sozialistak, komunistak, anarkistak, intelektual aurrerakoi batzuk, eta abar–, Domingoren osasunaren alde; segidan, berriz, hasi ziren orbetarrak arrosarioa ahapeka errezatzen, baita ozenago ere, konfiantza hartuz joan arau, lehenengo misterioa, agur Maria graziaz betea... bigarren misterioa, Santa Maria Jaungoikoaren ama... alboko aulkietako batean eserita zihoàn gizon bizardun batek, dotore jantzita zihoanak, liburu bat eskuan, begirada ezin adierazkorragoak luzatzen zizkien bitartean aldika, harik eta, liburua ixten zuela, hirugarren misterioari ekin behar ziotenean doi, hitz egitera deliberatu zen arte:
|
|
2010
|
|
|
Urte ilun haietan ez nengoen neure egoerarekin pozik,
|
baina
ezta biziki larrituta ere: txepel zihoazkidan egunak, aitor dut, baina nola nik onartua bainuen neure patua, bizirik nengoen gutxienez!?, neke handirik gabe igarotzen zitzaizkidan orduak, bizitzaren berezko zamari zama berririk erantsi gabe, alferrikako kezkak bazterrean utzita, Meyer jaunarekin, gerra aurretik kartazko harremana izan ondoren, gerrak (gureak lehenik, eta Europakoak gero) eten zuen gure artekoa?
|
|
|
harik eta, Pio Barojaren hainbat testuren irakurketa lagun, errudun ustearen zurezko kontzeptuan buru belarri sartu eta hura ere zuhirindu nuen arte. Nire poza, bizkar gaineko zama hura guztiz arindu zitzaidala egiaztatu nuèn egunean, lehen ere esan dizut eta beste mila aldiz esango dizut!?, ez Jainkorik
|
baina
ezta deabrurik ere, ez zerurik baina ezta infernuko garrik ere!
|
|
|
harik eta, Pio Barojaren hainbat testuren irakurketa lagun, errudun ustearen zurezko kontzeptuan buru belarri sartu eta hura ere zuhirindu nuen arte. Nire poza, bizkar gaineko zama hura guztiz arindu zitzaidala egiaztatu nuèn egunean, lehen ere esan dizut eta beste mila aldiz esango dizut!?, ez Jainkorik baina ezta deabrurik ere, ez zerurik
|
baina
ezta infernuko garrik ere!
|
|
|
Ez dut esango ebakuntzak beldur ikaratan naukanik,
|
baina
ezta axola ez zaidanik ere. Badakit okerragoa dela barruan dudan xomorroa, eta bularreko tumorea erauzi ezean etorkizun kaxkarra izango nukeela, zalantzarik gabe.
|
|
|
Urte ilun haietan ez nengoen neure egoerarekin pozik,
|
baina
ezta biziki larrituta ere: txepel zihoazkidan egunak, aitor dut, baina nola nik onartua bainuen neure patua —bizirik nengoen gutxienez! —, neke handirik gabe igarotzen zitzaizkidan orduak, bizitzaren berezko zamari zama berririk erantsi gabe, alferrikako kezkak bazterrean utzita, Meyer jaunarekin —gerra aurretik kartazko harremana izan ondoren, gerrak (gureak lehenik, eta Europakoak gero) eten zuen gure artekoa— eta Txopitea jaunarekin lotzen nindutenak izan ezik:
|
|
|
Halaxe aritu nintzen, hitz handiak hankaz gora jartzeko saioan murgilduta, neure barruarekin borrokan, urte luzeetan... errudun usteak, gainetik ustez kentzen nuèn zama zamatsuago egiten zuenak, nire baitan gauzatu eta garatu zituèn mekanismoen aurka lehendabizi, ahalegin hartan beti baitzegoen ni ere oker egoteko posibilitatea, deabrua eta infernuko garrak beti mehatxu... harik eta, Pio Barojaren hainbat testuren irakurketa lagun, errudun ustearen zurezko kontzeptuan buru belarri sartu eta hura ere zuhirindu nuen arte. Nire poza, bizkar gaineko zama hura guztiz arindu zitzaidala egiaztatu nuèn egunean —lehen ere esan dizut eta beste mila aldiz esango dizut! —, ez Jainkorik
|
baina
ezta deabrurik ere, ez zerurik baina ezta infernuko garrik ere!
|
|
|
Halaxe aritu nintzen, hitz handiak hankaz gora jartzeko saioan murgilduta, neure barruarekin borrokan, urte luzeetan... errudun usteak, gainetik ustez kentzen nuèn zama zamatsuago egiten zuenak, nire baitan gauzatu eta garatu zituèn mekanismoen aurka lehendabizi, ahalegin hartan beti baitzegoen ni ere oker egoteko posibilitatea, deabrua eta infernuko garrak beti mehatxu... harik eta, Pio Barojaren hainbat testuren irakurketa lagun, errudun ustearen zurezko kontzeptuan buru belarri sartu eta hura ere zuhirindu nuen arte. Nire poza, bizkar gaineko zama hura guztiz arindu zitzaidala egiaztatu nuèn egunean —lehen ere esan dizut eta beste mila aldiz esango dizut! —, ez Jainkorik baina ezta deabrurik ere, ez zerurik
|
baina
ezta infernuko garrik ere!
|
|
2011
|
|
|
Garaipenaren euforian erortzea ez dagokio inori, ezkerrari batik bat.
|
Baina
ezta galtzailearen kulturan jaustea ere: benetako ametsen, garaipena?
|
|
|
Istorioan egia bat bilatzen duelako. . Ez litzaidake gustatuko hizkuntza baliatzea ez onerako ez txarrerako; ez negarti agertzeko,
|
baina
ezta aldarrikapena egiteko edo diskriminazio positiboa bultzatzeko ere. Euskal zinemari egin diezaiokegun mesederik handiena munduko beste zinemagintzekin alderatzea da, ez hizkuntza aldetik, kalitate aldetik baizik.
|
|
|
Hara eraman zintuzten lehenik deportatuta, eta han bahitu eta torturatu zintuzten Goyaren koadro batetik atereak ziruditen polizia espainolek.
|
Baina
ezta ere. Ez naiz gai, behar beste iluntasun emateko.
|
|
2012
|
|
|
Ez zuen horri buruz hitz egiteko gogorik.
|
Baina
ezta gezurrik esateko ere.
|
|
|
Haren hazpegiak, bestela, ederrak ziren ia, edo gutxienez ez desatseginak: masailalbo hezurren marrazkia perfektua zen; ezpainak ez ziren finak,
|
baina
ezta haragitsuegiak ere; begi gris argiek bazuten, printzipioz, lasaitasunera gonbidatzen zuen zer edo zer. Baina orbain horren inguruan grabitatzen zuen gizon haren aurpegiaren eiteak, eta ikusten zuenak ezin zuen, lehenengo enkontruan behintzat, kezka sentsazio bat baztertu?.
|
|
2013
|
|
|
zaharrena, Xa, abana erdikoa, eta Hamila gazteena. Haiena ez zen herriko etxalderik onena,
|
baina
ezta txarrena ere: eguraldiari begira bizi zirèn nekazariak izan arren, bizimodua ateratzen zuten gutienez, batzuetan erosoago eta bertzeetan nekosoago?
|
|
|
Amen batean, hainbat ukabil goititu ziren arraunlarien nahiz gerla gizonen artetik, gazte mutiria zigortu nahian. Ez nengoen nire herrikidea defendatzeko gogoz,
|
baina
ezta inori ni jotzen uzteko prest ere.
|
|
|
bera zen –Fadila– zaharrena, Xa’abana erdikoa, eta Hamila gazteena. Haiena ez zen herriko etxalderik onena,
|
baina
ezta txarrena ere: eguraldiari begira bizi zirèn nekazariak izan arren, bizimodua ateratzen zuten gutienez, batzuetan erosoago eta bertzeetan nekosoago...
|
|
2014
|
|
|
Plastiko eta metal zarata batzuek adierazi zidaten langileak ari zirela jada eguneko gaineratikoaz libratzen; handik ezin nituen ikusi,
|
baina
ezta haiek ni ere. Ez ziren sobera luzatu:
|
|
|
Guk horrela deitzen dugu, nahiz eta bere izendapen ofizialean halako hitzik ez dagoen. Zahar etxearen eta osasun zentroaren arteko erakunde pribatua da, ez garestienetakoa,
|
baina
ezta eskualdeko txarrenetakoa ere, eta badute pertsonal aditua ama bezalako gaixoentzat; garai batean zailtasun gehiago zegoen halakoetan lekua lortzeko, baina gaur egun, ekonomiaren egoera dela medio, ez dago horrenbeste arazo: ama bertan dagoenetik gutxienez bost familiak atera dituzte beren hurbilekoak.
|
|
|
Daniren buru gaineko argia itzali nuen. Hura zen piztuta gelditzen zen bakarra,
|
baina
ezta horrela ere. Gero eta urduriago nengoen.
|
|
|
890 Jainkoa bezalaxe nago,
|
baina
ezta gaizki ere.
|
|
|
Turistarik ez dadila ibili. Jendea, bertakoa; ez gehiegi,
|
baina
ezta guztiz hutsik ere.
|
|
|
Ez gaztetan izan nuen senargai harekin, beste gizon batekin baizik. Ez dut esango zoriontasunezko lilitegi lurrintsua dela gure ezkonbizitza,
|
baina
ezta sufrikario eta umiliaziozko infernua ere. Lagun asko ditut dibortziatutakoak.
|
|
|
–Tiroka segitzeko gaitasunik balego...
|
baina
ezta horretarako ere. Gure enpresa horrek aspaldi itxi behar zuen pertsiana.
|
|
|
(Horregatik politikak ez du, zientzia ilunon? gainean oinarritu behar) 1925 Renanen arraza inoiz ez da guztiz biologikoa,
|
baina
ezta inoiz guztiz kulturala ere. Beti da, baina, aski fisiko eta biologikoa, fisiognomian ere agerikoa1926 Transmisio genetikoaren eta sozialaren misterio guztiak arrazan biltzen dira.
|
|
|
Berau, ordea, Renanek ez du ulertzen halabehar zirkunstantzialen bat bezala, historiako gorabeherek hala suertarazia, baizik guztien espiritu behere komunaren ondorio halabeharrezkoa,, naturala?. Itsua mila esplikazio emanda ere ezgauza den bezala koloreak ikusteko, arrazok beren naturaz dira ezgauza kulturarik sortzeko,
|
baina
ezta jasozeko ere, zibilizatzeko. Ez omen da zibilizatu ahal izan den haietako herriren baten kasu bakarrik ezagutzen.
|
|
|
–
|
Baina
ezta honen irristakorrak ere! –bukatu zuen Alcide Jolivetek, bere lagunari eusten ziola, brau atzera egin eta ia ia lurrera erori baitzen.
|
|
2015
|
|
|
Jotaren hitzetan ez zen inongo damurik antzematen. Mendeku edo poz arrastorik ere ez, egia esan,
|
baina
ezta damurik ere. Burua astindu zuen Errek.
|
|
|
Politika sailean 2001 urtean hasi nintzen Egunkaria n. Ez zen gerrara berriemaile joatea bezala,
|
baina
ezta politika arloko kazetari estandar gisa aritzea ere. Jendea hil egiten zuten tiroz edo lehergailuz; alderdi batzuetako hautetsiek, epaileek, fiskalek, hainbat kazetarik eta enpresaburu ugarik bizkartzaina zeramaten; erakunde politikoak eta bestelako antolakunde zibilak debekatu egiten zituzten, eta gauez atxiloketak egin; tortura kasuak ohikoak ziren.
|
|
|
Eztabaidatu genuen zer espero genuen beraiengandik, eta eztabaidatu genuen zein zen gure funtzioa. Esan genien jardun armatua uzteko trantsizioan laguntzeko geundela gu, ez geundela haiek gaitzesteko edo erasotzeko,
|
baina
ezta haien lagunak izateko ere. Aztertzeko geundela, eta beraiek gustukoak ez zituzten gauzak ere esango genituela tarteka, horretarako prest egon behar zutela, gure lanaren parte zela ulertu behar zutela.
|
|
|
–ETAren adierazpenak ilusioa piztu du, baina inor gutxi ase du: ez ditu ase noski errendizioa beste biderik ez duela diotenak, ezta prozesu berri bat bultzatzen ari diren eragileak,
|
baina
ezta ezker abertzaleko gidaritza politikoa ere? (. Errezeloz, ilusioz?, Berria,).
|
|
|
Eta, bere bizipenean, Carrascorena berezia izan zen: . Ez dut ezagutu pertsona bakarra hori defenditzen?. 12 Fermin Santxez Agurruza ETAko kide ohia kritikoa da borroka armatuaren bukaerarekin, ez du erreparorik hori aitortzeko,
|
baina
ezta Carrascoren hilketari buruz desadostasuna agertzeko ere: –Ni oroitzen naiz Carrasco hil zutenean jendea etorri zela nigana.
|
|
|
zuen autore hauen tipologiaren arabera, baina hori ere lortu gabe utzi ditu armak. Ez ditu azken helburuak lortu, alegia independentzia eta sozialismoa,
|
baina
ezta tarteko helburu taktikoak ere, hau da, funtsean, euskal herritarren erabakitzeko eskubidearen aitormena.
|
|
|
Begiratu egin zion, hari aurpegian ikusiko ziolakoan; itxura bikaina edukiko zuen...
|
Baina
ezta hurrik eman ere! Bekozko ilunez zegoen, muturturik eta aurpegia oker, masailak haserrez sutan.
|
|
|
Balea haragia ez da arrotza islandiarrentzat,
|
baina
ezta eguneroko jakia ere. Ez dituzte halako arrain handiak harrapatzen uhartean, ez daukate horretarako behar den tresneriarik ez itsasontzi handirik.
|
|
|
1 Bera han egoteak axola ez balizu bezala jokatu, inolaz ere ez mespretxuz,
|
baina
ezta elkarrekin egoteko antsietatez ere. Neutro.
|
|
|
Nik neuk gaztelaniaz irakurri dut, Miguel Angel Granada irakaslearen bertsioan, Erasmoren testu laburren bilduma batean argitaratua (Julio II excluído del reino de los cielos, in Erasmo de Rotterdam, Escritos de crítica religiosa y política, Tecnos, 2008). Esan dezagun, beste ezer baino lehen eta Granada jaunari segituz beti, Erasmok berak inoiz ez zuela aitortu egiletza, eskuizkribu gisa zirkulatzen hasi eta laster aho batez berari egotzi bazioten ere;
|
baina
ezta argi eta garbi ukatu ere. Gaur egun espezialista gehienak bat datoz esatean Erasmok idatzia dela Julio II.() hil bezain laster, eta eskuizkribu gisa zirkulatu ondoren 1517an liburu gisa argitaratu zela, edizio ugari izanik.
|
|
|
isiltasuna. Azpilkuetak inoiz ez zuen ontzat eman Nafarroaren konkista,
|
baina
ezta kondenatu ere. Isilik mantentzea erabaki zuen, eta kitto.
|
|
|
Ez litzateke gisakoa, Henrike Knörrek esango zukeen moduan, gaiari ekitea Niccolò Machiavelli() goratuz,
|
baina
ezta hastanduz ere. Ez bata, ez bestea.
|
|
|
|
baina
ezta hori ere?!
|
|
|
Ez genuen espero egundoko arrakasta izaterik,
|
baina
ezta horren kontrako erantzuna ere. Axolagabekeria ere ulertzekoa izango zen, azken batean zientzietako gehienak izpiritu kamuts eta zikiratuak ziren gure ustetan, baina harritu egin gintuen aurkakotasunaren bortitzak:
|
|
|
gurasoak ezagutu, beste jende asko baino sakonago ezagutzera iritsi gaitezke, bai, baina beti geratuko zaigu alderdi bat itzalpean, eta alderdi mugagaitz eta itzaltsu horretan sartzeko herabe gara, barne debeku moduko bat daukagu ilunpe horren muinean barneratzeko. Ez nuke esango neure arazo hutsa denik inhibizio hori,
|
baina
ezta, beharbada, giza espezie osoaren tabua ere: hortxe dago Bergmanen kasua kontrakoa frogatzeko.
|
|
|
Beasain eta Ordizia hartu ostean, abuztuko lehen astean sartu ziren erreketeak Itsasondon. Aurreko bi herrietan ez bezala, ez zen izan hemen erresistentzia eta tirorik,
|
baina
ezta ondoko fusilamendu edo mendekuzko zapalkuntzarik ere. Emakumeren bati ilea moztu, familia abertzaleetako kide batzuei isunak jarri...
|
|
|
opa eta masailetan muxu parea eman ondoren. Ez batzuen fantasia sexualetan bezain bero,
|
baina
ezta ordu batzuk lehenagoko ahakarrak pentsarazi bezain hotz.
|
|
|
Aztarnek ez dute jarraitzeko errazegiak izan behar,
|
baina
ezta ikusteko zailegiak ere. Erdibide horretan dago koxka.
|
|
|
Pozarren ibili da azken egunetan, haurra jaio zenetik ez bezala libre, bere gogara, ia nahi duenean esnatu eta nahi duenean oheratu, gosari bazkari askari afari kate beti berdinetik eta etxekoandretzari egotzi ohi zaizkion bestelako zeregin amaigabe kasik guztietatik askaturik. Baina lotsatu egiten da bere pozaz, berekoikeria itsusi bat delakoan, don Martinekin aitortu beharreko bekatu ez guztiz astun
|
baina
ezta arin arina ere. Ama zintzo bati ez dagokion sentipen hori ezkutatzea erabaki du Mari Josek, ez bakarrik bere alaba Josuneri, baita bere senar Jenarori ere.
|
|
|
Yogaz interesatzen gara). Ez, jadaneko ez gara Periklesen Atenas edo Errenazimentuko hiri harresituetan itxita bizi;
|
baina
ezta historia unibertsal eurozentristen XIX. mendean ere, funtsean etxeko atean lotuta, ezezagunari zaunkaka. Eroriak dira mugak.
|
|
|
Hortaz, teknologia ere izan daiteke jarrera otzan baten hastapena. Etorkizun denak ez dira utopikoak, are gutxiago,
|
baina
ezta nahitanahiez hain beltzak ere, batzuek ikusten duten bezala. Ez Spielbergen hirugarren faseko arkadiarik, ezta Ridley Scotten Los Angeles goibela ere.
|
|
|
Baina horrek ez du esan nahi adi egon beharrik ez dugunik bigarren eta hirugarren mailako ezkutuko asmoen aurrean, kontrabandoz sartzen saiatzen diren horien aurrean. Ni ez naiz teknofoboa, argi dago,
|
baina
ezta teknofilo inozoa ere. Distopia teknologikoek adi egoteko esaten digute.Eta hori ez dago gaizki, batez ere azterketa hotz baten ondorioa bada eta ez beldurra sartzeko gogoarena.
|
|
|
bizitzeko bide bat da beharbada, anbiguotasunak bizitza osatu eta egiten baitu, oso naturalak baitira, eta beraiek saihesten, ez deuseztatzen, ikasi genuke. Ez dago nahitaez onartu behar dugun mugarik,
|
baina
ezta errefusatu behar dugunik ere.
|
|
|
Esaterako, ikusiko duzu filosofoen alegiazko saiakerek leku garrantzizkoa dutela auzian, baina inori ez zaio bururatzen esatea horiek fikziozko literatura osatzen dutenik.
|
Baina
ezta ezagutza zientifikoa ere. Asko jota, protoezagutza mota bat litzateke.
|
|
|
Ez dakit hori behar bezala adierazten asmatzen dugun, baina kontzienteak gara, hutsune guztien gainetik, eta hutsune guztiak ez dira kanpokoengatik, baizik eta gure gabezia eta ezinengatik?, duguna oso inportantea dela. Hau ez da paradisua,
|
baina
ezta infernua ere. Eta arazoetan guztiok dugu ardura zati bat?.
|
|
|
Ez diot uko egingo neure bideari. Ezin ditut ukatu nire herriaren gauza onak,
|
baina
ezta gauza txarrak ere. Bizitzan badira gauza positiboak eta negatiboak, eta negatiboak ez baleude, genituzke positiboak behar bezala gozatu.
|
|
|
ez da, ia guztiok hobetoxeago edo okerxeago egiten dugun legez, liburu jakin baten merituen aipamena edo akatsen abisua.
|
Baina
ezta laudorio akritikoa ere. Zapiain, hitz zehatz batez difinitzekotan?
|
|
|
Gizakia ezin da bakarrik bizi;
|
baina
ezta beste gizakiekin batera ere, arau eta zigorrik gabe. Gizartea oinarrizko giza bulkada zenbaiten debekuaren gainean baita eraikia, haur orok, heldu ahala (gizateriak historian zehar bezalaxe), bere baitan sentitu, zapaldu eta bideratu behar izan dituenak:
|
|
|
Maurixio eta Demetriorentzat, oreinaren madarikazioak erabakitzen ditu osteko gertaera lazgarriak; Anguiano sarjentuarentzat orobat, Ortiz kabuaren adur gaiztoak. Txilikuren ikuspuntua ezin da hauenarekin osotoro identifikatu, noski;
|
baina
ezta Joanma eta on Antonioren ikuspuntu modernoagoarekin ere, ez bederen erabat. Ipuinon egileak arima asko ditu, hontza ere bada Txiliku.
|
|
|
Badira hainbat hiztun, euskara ikasitakoak edo euskara ikasitakoen etxeetan jaioak direnak, eta hizkera hori badarabiltenak. Batuan dihardute, ez hango edo hemengo euskalkian,
|
baina
ezta batu jasoan eta jantzian ere.
|
|
2016
|
|
|
Egia dun. Ez niken nire bilobarengatik hori pentsatu behar,
|
baina
ezta ere gurasoei ezer esan gabe?
|
|
|
Autoan solasean joaten saiatu nintzen. Ez nuen nahi nerabetan auto stop eginez Debara joaten ginenean batzuetan hartzen gintuzten hitzontzi nekagarri horietako bat bezala ageri,
|
baina
ezta taxilari mutu ezatsegin baten moduan ere. Bakarrizketa izango ez zen hizketaldi arin bat sortu nahi nuen, besterik ez, eta ia konturatu gabe galdera galderaren atzetik ari nintzaion, itaun matraka etengabean.
|
|
|
–sartu zen?. Nire ustez, lonbardiarra haiz,
|
baina
ezta Milangoa ere. Como aldekoa edo izango haiz.
|
|
|
gurasoen logela. Ez zegoen zikin,
|
baina
ezta lehen egoten zen bezain ordenatua, lehen bezain distiratsu ere, hori izan zen igarri nuen lehenbiziko gauza.
|
|
|
Beti beharrean ibili ginen-eta, beti jana eta lotarako tokia nondik aterako?. Kontraesana itxurazkoa da bakarrik, ezin esan liteke ama gezurretan ari zitzaionik,
|
baina
ezta egia osoa esaten ere. Garai hartan, batetik bestera ibili ziren bezala ibiltzeko, gorriak eta beltzak ikusita ere, diru puska bat izan behar zuten nonbait ere:
|
|
|
Traje zaharrarekin, alkandora zimurtuarekin eta gorbatako korapilo gaizki eginarekin: ez dotore,
|
baina
ezta erabat zabar ere.
|
|
|
–Os presento a Helena?, esan zuen Xabierrek arrandiaz, pertsona famatu bat izango balitz bezala. Goitik behera beltzez jantzitako emakume bat zen, ez altua,
|
baina
ezta oso baxua ere. Irribarre lauso bat agertu zen azkenean haren begitartean.
|
|
|
Joseba berehala konturatu zen eta ongi iruditu zitzaion. Kale nagusiaren hasierako biribilgune ondoan zegoen, ez guztiz hurbil,
|
baina
ezta urruti ere. Helenak eta Iratik ez zuten ezer komentatu norabideaz.
|
|
|
Auster, Süskind, Tabucchi, Haddon, Boyne, Nothomb, Baricco, Taia eta antzekoen liburuen itzulpenen kasuez ari naiz; guztiak, ziurrenik ez kasualitatez, eleberriak: ez kontsumoko masa literatura. Stephen King edo Ken Follet bezala, adibidez?,
|
baina
ezta goi mailakoena ere, baizik eta, nobela literarioa, edo midcult dei dezakeguna, neurri batean (ikus gorago azaldutakoa, gai horiei buruz).
|
|
|
ihes egiteko eduki ditugun aukera zabalxeagoetara; Ramon Saizarbitoria eta Eider Rodriguez, besteak beste, jardun izan dira inoiz euskal literaturaren txikitasunaren abantaila horretaz, eta nik uste dut haiek esandakoaren adibide bat izan daitekeela ipuin liburuen argitarapenarekin gertatzen dena. Editorea erlatiboki babestuta dago diru-laguntza sistemari esker, ez sobera ere?, eta ipuin liburu batekin aberastuko ez den arren?
|
baina
ezta nobela gehienekin ere?, ez du agian galera handiegirik jasango eta, beraz, arriska daiteke literatura sistema handiagoetan, komertzialtzat, hartzen ez diren generoetako liburu gehiago argitaratzera, hala nola ipuin bildumak.
|
|
2017
|
|
|
Ni ez nauzu, ondo asko ezagutzen nauzu, sabel guri moko-fin horietarik, ezta tripa zaku zilbor ederra ere, bi giza modu horietatik ale ugari badugu ere elizgizonen artean, bestelako bekatuetarako atea itxirik edukitzeak mahaiko gehiegikerietarako bulda eta baimena eman balizkie bezala. Ez naiz halakoa, Jainkoari eskerrak,
|
baina
ezta ume mixkin, jangartzu, gose gutxi horietakoa ere. Mahai gainekoa zernahi dela ere bedeinkatu eta Jainkoari eskerrak emanaz jan, oparo nahiz urri izan.
|