|
2010
|
|
|
1982ko euskararen legearen eskutik, 1983az geroztik irakaskuntza elebiduna garatu da a, b eta d hizkuntza ereduen arabera. gurasoek hautatzen dute, eredu horien artean, seme alabentzako gogokoen dutena. hogeita bost urtean zehar pixkanaka
|
baina
etengabe beherantz eraman dute a eredua gurasoek; gorantz, berriz, batez ere d eredua eta, neurri apalagoan, b eredua. euskaraz gaitasun altuagoa eskuratzeko baliagarriago edo lagungarriago diren irakastereduen aldeko hautua egin dute guraso gehienek. nahikoa da ikustea, irakaskuntza ez unibertsitarioa osorik hartuta, a eredua ikasturtean %80 izatetik 2010 %18raino jaitsi dela, eta d eredua %12 i... irakastereduen sistema baliagarria izan dela, gurasoek gero eta proportzio altuagoan euskarazko irakaskuntza trinkoenaren alde egin dutela eta, jakina, irakasleek eta herri aginteek aldaketa hau ahalbidetu dutela. unibertsitatean ere izan du isla euskararen hazkundeak. unibertsitatea, beranduago hasita bada ere, hazkunde horren eragileetariko bat izan da, eta izaten ari da. euskararentzat guztiz berria da unibertsitatearen eremua; euskarak irabazi duen esparru berrietako bat da. urtez urte gehituz joan da unibertsitatean sartzeko hautaprobak euskaraz egitea aukeratu duten ikasleen kopurua.
|
|
|
...iago erabiltzeari. euskara erabiltzen du neurri batean edo bestean, eta %15, 3 dira euskara erdara adina edo gehiago erabiltzen dutenak. euskal autonomia erkidegoan erabilera proportzio hauek altuagoak dira, %29, 6 baitira euskara gutxi edo asko erabiltzen dutenak, eta %18, 6 gaztelania adina edo gehiago baliatzen dutenak. adin talde guztietan oraindik ere guztiz nagusi da gaztelaniaren erabilera,
|
baina
etengabe doa beherantz gaztelania hutsean hitz egiten dutenen kopurua (%77, 7 ziren 1991n, eta %70, 4 2006an, hamasei urte edo gehiagokoen artean; gazteagoen artean are handiagoa da beherakada). apurka bada ere, azken hamabost urteotan gora egin du erabilerak euskal autonomia erkidegoan, gora adin talde guztietan, hirurogeita bost urtetik gorakoen artean izan ezik. gehikuntzarik handiena, gazteen... 16 tarteko gazteen %24k gaztelania adina edo gehiago erabiltzen dute euskara, 1991n %12 baino ez ziren bitartean. bikoiztu egin da gazte horien artean erabilera. zenbat eta gazteago orduan eta gehiago erabiltzen da euskara:
|
|
|
XX. mendearen bigarren erdian, haugen, soziolinguistika klusterra martin ugalde, kp/ 20140 andoain breton eta Fishmanen lanek1 aurreratu ziguten nondik zetozen iraganeko inposaketak eta, batez ere, zer ondorio ari ziren sorrarazten hizkuntza gutxituetan. irakaspen mugimendu horren arabera, une honetan bertan abiarazitako jarduera sendo batek soilik geraraz eta itzularaz zitzakeen hizkuntzen galera prozesu horiek. gero eta gehiago, norabide horretako gizarte mugimenduak sortzen joan ziren, indartsu, hizkuntza gutxituko hainbat herritan. dakigunez, euskararen berreskurapen mugimendua izan zen aitzindarietako bat, eta mugimendu guztietan arrakastatsuena izan zen, gainera, zalantzarik gabe, erabileraren ehunekoen bilakaerari dagokionez behinik behin, jarraian ikusiko dugun bezala. euSKararen aTzeraKada HiSToriKoa azterlan honen xedea ez da euskararen galera prozesuak zer etapa izan dituen aztertzea. ezta galera horren zergatiak argitzea ere, hizkuntzaordezkapen gehienetan berdinak izaten direnak, esan dezagun bidenabar. nolanahi ere, gogoratu beharra dago zenbateko arriskuan zegoen euskara joan den mendearen bigarren erdian, prozesu hark izan zuen joeraaldaketa sakonaren ondorioz. hamaika belaunalditan, estatuaren hizkuntzaren inposaketaren eragina birtuala zen, erreala baino gehiago, gizartegeruzarik esklusiboenei soilik eragiten baitzien, eta gizarte geruza horiek ez baitzuten pisu handirik ehunekotan. gaztelaniak euskara ordezkatzeko (egiturazko ordezkapena), zenbait belaunaldi ziren. argi zegoen atzerakada hori mugimendu geldoa zela, eta betiere gaztelaniarekin mugakide zen geografia eremutik abiatuta gertatzen zela. paradigma hori, ordea, goitik behera aldatu zen XiX. mendearen amaieran eta XX. mendearen hasieran: ...temak hobetu zituzten, soldaduska hedatu zuten, eskala handiko hedabideak garatu zituzten eta barneko lan mugikortasuna bultzatu zuten. bat batean, hiru belaunaldi eskasetan, atzerakada historiko horizontaletik atzerakada moderno bertikalera igaro zen. egoera horrek geolinguistikak proposatzen zituen mapa zaharrak hankaz gora jartzea ekarri zuen, besteak beste. euskaradun herriak, atzerakada geldi
|
baina
etengabean zegoenak, bere baitan eutsi zion euskararen transmisioari eta gizarte erabilera erabatekoari. amaitu zen hizkuntza muga poliki poliki, baserriz baserri eta auzoz auzo atzeratzen joatea. besterik gabe, desagertu egin zen. XX. mendearekin, amaitu zen euskal herria, eta beharbada betirako; bai behintzat etimologikoki duen adieran. hizkuntzaren atzerakada motak izandako bilakaera horrek arrisku larrian utzi zuen euskara. horrez gain, hegoaldeari dagokionez —artikulu honetan eremu horretara mugatuko gara—, gutxitze prozesua azkartzea hogeita hamar urtetik gorako diktadura militarraren pean gertatu zen, eta erregimen hori bereziki oldarkorra zen edozein hizkuntza elementu bereizgarrirekiko. hirurogeita hamarreko hamarkadan, erregiHizkuntzek bizirauteko aukera bakarra idatzizko araudi bateratu bat sortzea izango da eta, horren ondorioz, dagokion lurralde historikoan normalizatzea, betiere lurralde hori barne hartzen duen/ duten estatuaren/ estatuen babes irmoarekin.
|
|
2020
|
|
|
Katalunian katalanaren ezagutzari eta erabilera sozialari buruzko datuen bilakaera historikoa aztertzean, hiru une bereizten ditugu. 1980tik 2000ra bitarte, aurrerapena etengabea izan zen –bai ezagutzan, bai erabileran–; 2000tik 2005era bitarte, geldialdi garbia izan zen, eta orduz geroztik, atzerakada motela
|
baina
etengabea da. Erabilera sozialean, ezagutzan baino gehiago, eta gazteen artean, bereziki.
|
|
2022
|
|
|
sektoretik sektorera alde handia dago, eta bakoitzak badauzka berariaz landu edo kontuan izan beharreko ezaugarriak; enpresa motak eta lan egiteko moduak aldatu egin dira; merkatua zabaldu eta handitu egin da, globalizazioak mundua ireki eta beste hizkuntza batzuk ekarri dizkigu (baina baita euskara mundura zabaltzeko aukera eman ere); digitalizazioak lan batzuk are gehiago erraztuko dizkigu, baina argi ibili ezean, morroi edo menpeko bihurtuko gaitu; langileen lan baldintzak aldatu egin dira... Gu geu ere aldatu egin gara, eta gurekin gizartea eta bizimodua ere bai, eta aldatzen ari dira oharkabean
|
baina
etengabe gure balioak, sinesmenak, jokaerak, nahiak, ametsak... Esparru sozioekonomikoan euskara indartu eta bultzatu nahi badugu, jabetu beharra daukagu aldaketez, gaur egungo egoera zein den eta zer datorkigun, eta etorkizunean muga eta zailtasun adina aukera eta erraztasun izango ditugu.
|