|
2001
|
|
|
Zientziaren alderdi guztien arteko lotura indartzenari den une honetan Mekanika Kuantikoak biologian ere ikerkuntza eremu berrietara eramango ote gaituen galde diezaiokegu gure buruari. Biologiaren kimika azaltzekoorduan Mekanika Kuantikoa oinarrioinarrian dagoena gauza jakina da,
|
baina
egon al daiteke sistema biologikoen gaineko koerlazio eta gainezarmen kuantikoaren eragin nabarmenik. Oraingoz erantzuna zein den ez dakigu.
|
|
|
1. Ez da izango, ziur, luzatzen zaigun galderari erantzuna ematen hasteko modu oso originala,
|
baina
nago," azkenurteotan" garaia zehaztea ez litzatekeela alferrikako saioa," azken" horren definitzean leudekeelako, hein batean bederen, oraingo benetako astinaldiaren lehenengo zantzu eta aurrekariak. Alegia, jakinda eta hala sentituta gainera, azken bi hiruurtekoa izaten ari dela euskararen aurka egin eta egon den bonbardaketa bortitzenetakoa, ezin bonbardaketa hori aztertu, berau prestatzeko logistika osoa eta baliabide anitzen nondik norakoak kontuan hartu gabe.
|
|
|
|
Baina
badago inperioa bezalako zerbait gaur?
|
|
2002
|
|
|
Hau da, eskumen hori gureganatzea oso garrantzitsua da.
|
Baina
badago beste arrazoi bat egoera hori azaltzeko. Eusko Jaurlaritzak estrategiazkotzat hartu du EAEko industria alorrari laguntza ematea, eta, horretarako, teknologi ikerketarako institutuen sarea (EITE) sustatzea izan da Industria sailaren bitartez erabili dituen bideetariko bat.
|
|
|
Euskaraz maila unibertsitarioan arituko diren pertsonak falta zaizkigula entzuten da behin baino gehiagotan.
|
Baina
gaudenak hain gutxi ez gara. Gainera, lehenagotik zetorren baina azken hogeita bost urteotan gauzatuz joan den euskal mugimenduaren eraginez, giza elementuarenoinarriak irauli egin dira.
|
|
|
Noraino da praktikan bideragarria elebitasun orekatua ren kontua? Infernuak zein purgatorioak ekar ditzakeen kalteak aipatu zituen aspaldi gure maisu filologoak;
|
baina
nago diglosia amaigabeko purgatorioa dela, eta hori eta infernua gauza bera dira.
|
|
|
• Malgutasun falta. Gaur egun aldaketarako sekulako erraztasuna izan behar du edozein Unibertsitatek; gizarte moderno honek hala eskatzen du,
|
baina
dagoen estrukturarekin ezinezkoa da (edo oso zaila) legeak ezartzen dituen baldintzak gainditzea.
|
|
2003
|
|
|
|
Baina
badago hori ikusteko beste modu bat. " Inperioari" aurre egiten diogun guztiok, bakoitzak bere bidetik, bere lekuan jarri dugu hura.
|
|
2004
|
|
|
Alde horretatik begiratuta, euskarazko kultura periferia da.
|
Baina
nago, euskarazko kulturaren barrenean ere badagoela beste zentro eta, jakina, beste periferia bat ere. Euskarazko kulturaren periferian kokatzen dira/ dituzte" ezker abertzaleko eta inguruko idazle eta kulturgileak" etaerdian erakundeek beren altzo amultsuan hartutakoak. Bilbon, euskarazko zentrokoak zeudela uste dut, ez periferiakoak.
|
|
|
Audientzia asko igoko litzateke? Seguruenera ez,
|
baina
badago dirua non inbertitu, eta emaitzak aurrerago etorriko lirateke.
|
|
|
Erronka berriak ditugu begi aurrean.
|
baina
nago, gurean ere aukera bat galtzen ari garela. Gure intelligentsia ren bi adibide jarri gura ditut berton.
|
|
2005
|
|
|
Horren zergatiak adar askotan bilatu behar dira, eta ikastoletan haur eta gazteekin lantzen den ahozkotasuna (zorionak horregatik) ez da txikiena, seguruenik.
|
Baina
nago gaurko gizartea ren izaerarekin eta erretorika ren kontzeptuarekinere zerikusia baduela. Ez da esplikazio garrantzitsuena, agian, tradizioak ama asko baititu.
|
|
|
Askok dio inor autentikorik ez dagoela. Ongi,
|
baina
badaude autentikoagoak eta ez hain autentikoak direnak. Joerak, tendentziak, cool den hori eta abiadura batu egiten dira ‘maltzurki’ kate produkzio baldarra sortzeko. Pneumatikoak, ogiak, torlojuak, margolanak, filmak, sexua, iritziak, maitasuna, ideiak, gizakiak, pobrezia, aberastasuna, abereak, landareak.
|
|
|
Nahiz eta aurreko urtetik hona 12 puntu edo apaldu den, hala ere altu. Ez dakidana da itzulpenaren eta berrargitalpena ren arteko propo rtzioaldaketa hauek zerbait adierazten duten ala ez,
|
baina
nago ona litzatekeela kanpoko jatorria motelduko balitz pittin bat eta berrargitalpena azkartuko.
|
|
2006
|
|
|
Batetik, uste dut kultura idatziaren beheraldiak edo krisi ezkutu bat dakarkeela edizioan. Azpiko mugimenduak dira oraingoz,
|
baina
nago argitaletxe batzuek ateak itxi egin dituztela epe luzeegia baino lehen. Euskal editoreak diru gutxirekin bizitzen eta lan egiten ohituta daude, baina ez zorpeko enpresak mantentzen.
|
|
2007
|
|
|
|
Baina
badago Prestige ren krisiak erakunde ekologistetan sorturiko beste eragin garrantzitsu bat, eta krisiaren aurrean izandako jokabidearen balorazioa egiterakoan hori positibotzat jotzea suposatzen duena, hain zuzen ere mugimenduak erakutsi zuen heldutasuna: " lehenengo unetik gugana hurbildu zen jende asko zerbait egin behar zuela sentitzen zuelako, eta, Galizian izandako ustelkeria politikoa ikusita, ez ziren administrazioez fidatzen.
|
|
|
Euskara hutsez argitaratzen duen argitaletxe gutxi dago Euskal Herrian.
|
Baina
nago garrantzitsua dela euskarazko ekoizpena bereiztea. Gaztelaniaren filtrotik derrigorrez ez pasatu behar izatea.
|
|
2008
|
|
|
Bata (mementoko premiei erantzun beharra) zein bestea (salaketa eta informazio lana) premiazkoak dira,
|
baina
nago egungo GKE gehienek ez ote duten lehenengoa lehenesten bigarrenaren kaltetan, zama aroak bere horretan dirauen bitartean...
|
|
|
Prozesuaren aurka daudenek, berriz, mehatxuak baino ez dituzte ikusten. Guk ez dugu esaten mehatxurik ez dagoenik,
|
baina
egotekotan, edozein aukerarekin batera etortzen diren horietakoak datezke, ez ikusgaitzak diren mamuen bitartez adierazi edo ikusarazi nahi direnak.}
|
|
2009
|
|
|
ondo dago" de" hori euskaraz erabiltzea? Nik esango nuke ez dagoela gaizki, berak ere makina bat aldiz horrela erabili baitzuen,
|
baina
badagoela modu dotoreago eta zuzenago bat idazteko, euskarazko modu klasikoa deituko genukeena: Joan Perez Lazarragako;" ko" horrek, jakina, ez darama artikulurik.
|
|
2011
|
|
|
Eta kultura berri horrek, gure ustez, gasolina eman zion ETAren jito militaristari epe motzean, baina aldi berean gidaritza autoritario hori barru barrutik eztabaidatzeko eta apurtzeko beta eman zuen, intsumisioaren bidez, kasu. Bai, luzeegia joko luke eztabaida hau behar eta merezi duen moduan garatzeak,
|
baina
bego hemen bertan gonbita hurrengo urteotan nuklearra izango den gaiari eusteko. (Bai, energia nuklearrak eta orokorrean Euskal Hiria kontzeptuaren atzean ezkutatzen saiatu den garapenkeriak ere badaukate lekua kontu hau aztertzean).
|
|
2014
|
|
|
Horiek eta beste meritu artistikorik ere gogoratu genuke Bilboko Familia Trap hari buruz,
|
baina
bego horretan gaingiroki egindako kontaketa.
|
|
|
Euskal Idazleen Lehen Jardunaldiak ziren, gerraosteko lehenak. Gerediaga Elkartea zen deitzailea,
|
baina
nago Juan San Martinek eta inguruko euskaltzain batzuek mugituko zutela azpitik, Euskaltzaindiaren barrura begira, hain zuzen ere. Halako gai bero bati heltzeko hotz eta uzkur ikusiko zuten Euskaltzaindia, gerta zitekeen barne etenaren beldur.
|
|
|
Lojendiok bien alde egiten du: ez da elkarte berririk behar,
|
baina
egonda ere ez da kalterako. Formulazio zehatzagoa egiten du Arruek, eta hori onartzen du Euskaltzaindiak aho batez.
|
|
|
Auzi hori formalki ez dakit noiz amaitu zen, agian 1962ko urtarrilaren 26an, Euskaltzaindiak Arruza jaunari Euskaltzaindiaren izenean duela ezer egin agintzen dionean.
|
Baina
nago Txillardegirentzat goizago bukatu zela, 1960ko abuztuaren 18an guardia zibilak atxilotu zuelako Antiguako etxean.
|
|
|
Eta egia da horren ordezkariek ez dutela aukera bakarra ere huts egiten. Ez da erabat ikastolei lotua,
|
baina
badago horren beste adibide bat. Euskarari ofizialtasun estatusa eman zion Uztaritzeko Herriko Etxeak aurtengo ekainaren 27an.
|
|
2015
|
|
|
Ikerketak dio erakunde publikoek lagundutako proiektua behar duela izan,
|
baina
badagoela irakurle kopuru bat, eta irakurle horien gehiengoa politikoki zentro ezkerrean kokatzen dela, egunkari estandarra nahi duela eta informazio nazionala hobesten duela, alegia, Euskal Herrikoa. Horrek zer dakar?
|
|
|
|
Baina
nago hori ez dela nahikoa izango. Nago hori baino gehiago behar dugula.
|
|
2017
|
|
|
Politika eta artea lotzeko ohiko ikuskera bat da ondorioztatzea arteak gai politikoak islatzen dituela, modu batean edo bestean.
|
Baina
badago bestelako ikuspegi bat ere, askoz interesgarriagoa: zeintzuk dira artearen esparruko politikak, artea lantoki gisa hartuta?
|
|
|
Kamera, filmaren bukaeran, iritsi ez den itsasontziaren sotoan sartzen da. Ikusi nahi ez,
|
baina
bazegoela bagenekiena erakusten digu horrela. Oso luzea egiten den momentuan.
|
|
|
Irriñoa ala barre izoztua, akaso, keinutxo maltzurra edo gozoa, maiz. Ez dugu agian guztiok barre egingo bineta berberekin,
|
baina
egon badaude banderizoak ez diren binetak, irria partekatzeko gonbita luzatzen digutenak.22 Horiexek dira bizikidetza eraikitzeko baliotsuenak, bestearen lekuan kokatzeko aukera ematen digutelako, bestearen begietatik mundua ikusteko parada. Irria partekatzea baino lokarri sendoagorik ez baitago.
|
|
|
Nik dakidala behintzat, deitzaile horiek ez daude gaur egun indarrean; irakurle batek baino gehiagok, ziur asko, ez ditu ezta ezagutuko ere.
|
Baina
nago beraien atzean dagoen ideologia
|
|
|
Gaur egun ohikoa da, feminismotik kanpo baina feminismoan ere, faktore horiek guztiak ‘aniztasuna’ kategoriaren baitan barne hartzea.8 Onartu beharra dago termino hori testuinguru batean egon daitekeen heterogeneotasunaz ohartzeko praktikoa dela, are gehiago aintzat harturik duela gutxi arte euskal gizarteari buruz hitz egiterakoan harmonia eta batasuna zela nabarmendu ohi zena.
|
Baina
nago sinpleegia, pobreegia dela orain behar dugun ikuspegi feminista eraikitzeko, gizartearen edo emakumeen artean dauden gizarte eta botere ezberdintasunak eta gatazkak lausotu egiten baititu. Horren froga argia litzateke bizi garen sistema politiko eta ekonomiko bidegabe honek inolako arazorik gabe hartzen duela bere gain nozio hori.
|
|
2018
|
|
|
Egoera ez da onena egin nahi den bidea egiteko, ez da abiapunturik egokiena, ezta erosoena ere, jakina.
|
Baina
gauden eta bizi garen egoeratik jo behar dugu. Ez dago egoera ‘aratz’ bat non bideari ekin, estrategia argi bati jarraituz.
|
|
2020
|
|
|
Edo, besterik gabe, musikaren mundua ulertzeko beste modu sosegatuago bat.
|
Baina
nago gure hedabideek izan dutela zeresanik mito horiek gogamen kolektiboan iltzatzeko orduan. Edo beharbada laurogeiko hamarkadako logika aplikatzen jarraitzen dugu hainbat alorretan.
|
|
|
Aretoa betetzen zuten entzule (ez hain) anonimoen eta izen abizendun hizlarien gorputzak, urduritasunak izerditutako eskuak, sabeleko tripa-zorriak, eztarri bateko korapiloa, baten haserre eutsia eta bestearen ahots hautsia... Beharbada haiek ere saiatu ziren soinetik abstraitzen,
|
baina
bazegoen testuek ez zioten zerbait gorputz haietan.
|
|
|
Epigenetikak geneak eta ingurumenaren arteko elkarrekintzak aztertzen du, batez ere geneen erregulazioari dagokionean, ingurumeneko eraginez geneak nola aktibatu edo desaktibatzen diren. Hainbat mekanismo epigenetiko aurkitu dira efektu horien erantzule izan daitezkeenak, ezagunenak horien artean kromatina markak,
|
baina
badaude ere beste eragin zuzenak.
|
|
|
Oraingoan, begi bistako hanka sartzea besterik ez da ingelesezko monster gaztelaniazko monasterio rekin nahastu izana.
|
Baina
badaude, gaztelaniaz, filosofiaren arloko itzulpenetan hamaika adibide, horren erraz atzematen ez direlako arriskutsuagoak direnak.
|
|
|
Sekula ez da izan heziketa sistema euskaldunik azken hamarkadetakoa lakorik. Ez gaude egoera normalean oraindik, normaltasuna inposiblea da,
|
baina
badaude oinarri sendoak elkarlanerako. Gauzak elkarrekin eta hobeto egiteko.
|
|
|
" Pentsamenduaren marruskadura" hori izan genuen Azurmendirekin bere eskoletan. Orduan ez nintzen horretaz konturatzen,
|
baina
nago irakasle gisa suabe suabe saiatzen zela adierazten filosofia modernoa ez dela testuekiko jolas hutsala edo autoerreferentziala, filosofoak filosofoekin mintzo beste filosofoei buruz, baizik eta gure errealitate gordinarekin zerikusia zuen zerbait.
|
|
|
Oraingoan, begi bistako hanka sartzea besterik ez da ingelesezko monster gaztelaniazko monasterio rekin nahastu izana.
|
Baina
badaude, gaztelaniaz, filosofiaren arloko itzulpenetan hamaika adibide, horren erraz atzematen ez direlako arriskutsuagoak direnak.
|
|
|
Izan ohi dira betirako markatzen zaituzten bat bateko gertaerak,
|
baina
nago aldaketa oinarrizkoak, gertatzekotan, maizago su geldoan egosi ohi direla. Halaxe gertatu zait ikergai dudan garapen ereduarekin.
|
|
|
idazleak, liburuen azalak, argitaletxe eta aldizkarien zigiluak... Egileak modernotasun keinutzat justifikatu zuen despliege handi hura, eta irudiaren kulturan geundela aipatu zuen arrazoitzat;
|
baina
banago zerbait anbiziotsuagoa zela apustua: prentsa edo telebista irudien babesik gabe, elkarren berri apenas zuen euskal kulturari gorputza harrarazi zion estrategia hark, eta altxatu egin zuen gure begien aurrean eraikin ezezagun hartako maketa bizia.
|
|
2021
|
|
|
Ikastola batzuetan ere kosta zitzaigun, uste zutelako egiten zutenarekin nahikoa zela. Eta egia da asko egiten zutela,
|
baina
bazegoen zer egina, hala ere. Horretarako diru laguntza batzuk sortu ziren, pertsona batzuk liberatu ahal izateko, eta horrek ere lagundu zuen.
|
|
2022
|
|
|
Bada zerbait, izan ere, unibertsal gisa aurkeztu zaigun gizonezkoen filosofiak komunitate erdia isiltasunera kondenatu baitu. Emakume filosofoak egon egon dira, eta egon badaude, kostata,
|
baina
badaude. Zergatik ezkutuan utzi?
|
|
|
UPV/EHUren eraikuntza da, agian, adibiderik esanguratsuena, Espainiako Estatuaren baitako sistema autonomikoaren aukerak baliatu baititu egun Euskal Herri osoan euskarazko unibertsitate mailako ikasketen eskaintzarik zabal eta sendoena osatzeko.
|
Baina
egon da adibide esanguratsu gehiago ere, plano sinbolikotik harago emaitza praktikoak ekarri dituena. Deustuko Unibertsitatean Gotzon Garate josulagunak 1976 hartan Euskal Filologia zabalduko zela egunkarian argitaratzea (horretarako oraindik baimenik edo ikaslerik izan gabe) ere izan zen arrakalagintzaren beste eredu eder bat, Bilboko eta Donostiako campusetan euskarazko (eta euskal gaiekin lotutako) ikasketa lerro gehiago ekarri zituena gerora, gradu eta graduondokoetan euskararen posibilitatea euskararen errealitate bihurtzeraino.
|