|
2001
|
|
|
13 Besteak beste, Zuberoako Jean Sponde poeta eta letra gizona protestantea izan zen, harik eta bere babeslea, Enrike IV.a, katoliko egin zen arte;
|
baina
Zuberoan, ondoko Biarnon ez bezala, ez zen protestante multzorik gelditu (K.M.O.).
|
|
2003
|
|
|
Azken urteotan, bien bitartean, nekazaritzako sektorea etengabe murriztu da, arrantzakoa hilzorian dago eta industriakoa ere pisua galtzen ari da ekonomiaren osotasunean. Kostako industria kontzentrazioan mantentzen ari da enplegua,
|
baina
Zuberoan nahiz Nafarroa Beherean krisiaren eraginaren pean dago.
|
|
2005
|
|
|
Hutsetik abiatu ordez, erraneretatik abiatu ziren.
|
Baina
Zuberoan izan zirenhi ru XVII. mendean. Zalgize (Sauguis frantsesez), Oihenart eta Bela.
|
|
2008
|
|
|
Beraz, sorgina sortilejioak egiten dituena izango litzateke.
|
Baina
Zuberoan sorginari belagile deitzen zaio (belar egilea). Izan ere, garai hartan, belargileak jainkoen parean zeuden, belarrekin pertsonak sendatzeko gaitasuna zutelako.
|
|
2009
|
|
|
Herrietara zabaldu zen gero, eta hango plaza eta kale zabalak baliatu zituzten bote luzean egiteko. Ia erabat galduta egon da,
|
baina
Zuberoako gazte talde bat ari da hura indartzeko ahaleginean, eta Ikaspilota proiektua ere ari da hura sustatzen.
|
|
2010
|
|
|
Auzipetzea ikusita, ondorio hau agertu zion epaimahaiari: Cubari lagundu diezaiokegu,
|
baina
Zuberoari ez.
|
|
2011
|
|
|
«Euskal Herria ezagutu nahian hasi nintzen. Gipuzkoarra naiz, Errenterian jaio eta Hondarribian bizi naiz, eta inguruko herri eta parajeak ezagutzen nituen,
|
baina
Zuberoaz edo Arabaz hitz egin eta arrotzak zitzaizkidan bazter asko. Mendiak igotzea aitzakia izan dut inguruko herrietako ohitura, festa eta pasadizoak ezagutzeko.
|
|
|
Afganistarena joan aitzineko azken entrenamendua omen. «Bearnistan» deitu dute operazioa,
|
baina
Zuberoan aritu dira 80 militar, biztanle kopuru bera duen herrixkan. Inguruko 2.500 metroko gailurrek Afganistaneko mendiekin antz handia ei dute.Militarrak oinez eta helikopteroz, beste batzuk Afganistango mendialdeko baserritarrez jantzirik, talibanen eraso bat jasaten duen herrixka zen Zunharre, militarren jolastoki, Maule Kabuletik hurbil.
|
|
2012
|
|
|
Teknokratek pentsa lezakete ordokietako nekazaritza ereduak ezarri eta mendialdea hustea.
|
Baina
Zuberoako Basaburua da salbatu baserritarrik gabe, gutxieneko biztanle kopuru bat behar du. Parke Nazional bihurtzea litzateke bestea, baina" guk dakigunez, hautu hori da hildako eskualde bat lurperatzeko baimena, hiltzailea nor den ezkutatu nahi denean".
|
|
|
|
Baina
Zuberoan utzi dugu Benito, hamabostaldia pasatzen.
|
|
|
Neronek ikusia dut hori Donibane Lohitzunen. Benitok ere kontatzen du Barkoxen egindako kantaldi batean gertatutakoa,
|
baina
Zuberoara heltzeko Behe Nafarroatik pasatu behar da derrigor.
|
|
2013
|
|
|
Garaibirako bide nagusitik ibilita, Urdiñarbeko karrika edo eliza ondoko etxe multzoari bizkarra ematen diogula, eskuin eta ezker aldeetatik Zuberoako lehengo eta gaur egungo etxegintza motak begi bistan izango ditugu. Ezker aldetik eta bidetik beheiti, Iratzabalea laborari etxe ederra daukagu eta eskuinaldetik baserriak ez diren
|
baina
Zuberoako etxegintza bereziaren lekuko egokiak dauden etxe politak. Garaibiko bide nagusi horretan hiruzpalau ehun metro eginik, ez diogu huts egin behar eskuin alderat joatera gonbidatzen gaituen bide seinaledunari.
|
|
|
Iraganzaleen zatietan txirulari protagonismoa emanez, eta modernoenetan tresna elektrikoak nabarmenduz, dantza jauzien katalogo ederra erakutsi zuen taldeak, izenaren Balet horren jatorria justifikatuz. Ezjakin honek ezin bereizi, egia esan, batzuen eta besteen estiloa,
|
baina
Zuberoan dantzan aritu den edonor antzinako oraingo dikotomiaz erraz jabetuko zela esan digu Johañe Etxebestek. Funtsean, esan dezagun garai bateko puntuak sinpleagoak zirela, baina erritmoa ongi markatzeari garrantzi handia emanez.
|
|
2014
|
|
|
Hasieran uste nuen Zuberoan egon zitekeela,
|
baina
Zuberoa oso txikia izan da, eta aldiz, ekialdeko berrikuntzak asko izan dira eta oso eremu zabalera hedatu dira: Nafarroa Beherera, Lapurdiko ekialdera, Erronkarira eta Zaraitzura.
|
|
|
|
Baina
Zuberoa ez da beti kantu eta dantza. Xora bezalako proposamen ausartak Zuberoan auzolanean egindako filmakhurbildu gintuen Hebentik elkartera.
|
|
2015
|
|
|
eroan, eraman?. Hitz horixe erabiltzen da mendebalean,
|
baina
Zuberoan ere halaxe esan izan da. Landuccik eta Lazarragak baliatu zuten.
|
|
|
Segurtasunez ahoskatzen eta hitz egiten ez duen laguna ez da bere buruaz ziur sentitzen eta entzuten duen hura xuxen deskodetzen ez duen hiztuna ere ez da ongi sentitzen. Usu entzuten dugu Amikuzeko euskara eta Zuberoakoa hurbil daudela, bata bestearen ondoko ibarrak izanik elkarrekin berriztatu dituztela ezaugarri batzuk, beren arteko hizkuntza komunikazio maila gora dela,
|
baina
Zuberoako mugaren ondoko Amikuzeko gizon gamuetar bat ez zaigu guri honela mintzatu (2005):
|
|
|
[z]: txistukari igurzkari lepokari ahostuna; ondotik bokalez hasten den hitza duen ez hitzaren sandhietan aise entzun daiteke eta maileguetan ere bai; Amikuzen bada sandhietako ozentze edo ahostuntze hori,
|
baina
Zuberoan areago gertatzen da
|
|
|
Sud Ouest ek hainbat edizio dauzka, eta horietako bat Lapurdi eta Nafarroa Beherera mugatzen dena (Pays Basque), Zuberoako edizioa Biarnoarekin nahasita dago,
|
baina
Zuberoan, batez ere La République des Pyrénées irakurtzen da.
|
|
|
Xiberoko Botzaren egoera desberdina da: Mauletik emititzen du eta Pettarra eskualdean dauka presentzia handiena, eskualde hura baita Zuberoako jendetsuena;
|
baina
Zuberoa osoa hartzen duenez, eta Zuberoak Pirinioetan toki funtsezkoa duenez, irrati hori kontuan hartzea ere ezinbestekoa da. Kanaldude telebistaren sorlekua Pirinioetan da, Alduden, eta gaur egun Arrosatik lan egiten dute.
|
|
2016
|
|
|
«Arkaikoa, hori da Hegoaldean duzuen gure ikuspegia, Zuberoarena.
|
Baina
Zuberoa hori hila da, joana. Gauza asko egiten da Zuberoan, iniziatiba asko dira.
|
|
2018
|
|
|
Orotara, 191 bertset, 130 bat aktore eta bi urteko lana eskatu duen proiektua. Horra hiru zifratan laburbildurik Hiriburun (Lapurdi) ekainaren 3an estreinatuko duten Andere serora Hiriburun pastorala.Baionako Gerezien denbora, Karmen Etxalarkoa edo Katalina de Erauso-ren haritik, hori ere Zuberoatik kanpo egina da,
|
baina
Zuberoan ikusten diren pastoralen kode eta protokoloak jarraikitzen ditu. Funtsean, Pantxika Urruti du honek ere errejenta.
|
|
2020
|
|
|
alemanen okupazio denbora, 1943ko hatsarretik 1944 agorrilera artekoa. Gure herri ttipian, Ospitalepean, alemanak ez ziren etxeetan sartu,
|
baina
Zuberoan eta Biarnon bezala gaizkitu zen giroa gure herrian ere. Isilik egon behar zen, kanpotiarrei mesfidati, duda baitzen kanpotiarrak, eta auzoak ere!, adiskide edo etsai bazirenez.
|
|
2022
|
|
|
Bizi politiko aberatsa ukan du beraz, haatik aberatsagoa du kulturakoa, bai idazle bezala, bai animatzaile urratsetan. Harrigarri da zenbat lan egin duen eta eginarazi, nagusiki Zuberoan,
|
baina
Zuberoatik at ere ikusiko dugun bezala. Sü Azia elkarteko ekintzaile nagusia genuen.
|
|
|
Jean Louis Davant euskaltzain zuberotarrak ere Allanderen bizitza ibilbidea kontatzen du, elkarrekin eraman zituzten lanak. " Harrigarri da zenbat lan egin duen eta eginarazi, nagusiki Zuberoan,
|
baina
Zuberoatik at ere... erakutsiz gainera praktikan euskara batua eta euskalkiak ez direla elkarren etsaiak, alderantziz elkar laguntzen dutela eta osatzen". Eta hori nagusiki musu truk, lo guti egiten.
|
|
2023
|
|
|
Legeak denborarekin aldatzen joaten ziren; une batean krimen larritzat hartzen dena, ez hain larritzat, are onargarritzat, kontsidera daiteke geroago. Erdi Aroan neska baten bortxaketa" konpon" zitekeen harekin ezkonduz,
|
baina
Zuberoako legedian, jadanik Aro Modernokoa, errudunari burua mozturik zigortzen zen" emaztetzat har bazezakeen ere":
|
|
|
Oztibarren (BN) etxeko oinordekoak behiei orai ni nausi zela abisatzen zien, laztantzen zituen bitartean.
|
Baina
Zuberotik Bizkairaino zabalduen zegoen usadioa erleei jakinaraztea zen. Erlea animale sakratua zen, ez zen diruz erosi behar eta" pekatua" zen hiltzea; hain zuzen, hil hitza erabiltzen zen haiekin, Etxekoandrea erleak ohartaraziz Gipuzkoa dokumentalean. pertsonekin bezala, eta ez akabatu edota galdu, animaliekin bezala eta, haiekin mintzatzerakoan, zuketan egin behar zitzaien.
|
|
|
Bai, Bigarren Mundu Gerlatik goiti.
|
Baina
Zuberoa bereizi behar dugu: Zuberoak bere antzerkia du, eta Lartzabalen obrak, adibidez, ez ziren bertan egiten, Lapurdin eta Nafarroa Beherean baizik.
|