|
2000
|
|
|
Hauen laguntzaile etxearen zentzu mitikoa bideratzen zuten hagin, arte, intxaurrondo, palmera... Bakoitzaren mitoak, hori
|
bai
osasuna!
|
|
|
Donostian hainbat ofizio eta lantokitan ibili nintzen. Gero eta hobeto nenbilela igartzen nion neure buruari,
|
bai
osasun aldetik eta bai gainerakoan. Nire gaixotasuna, etsipenak, hogeita bost edo hogeita hamar urtera arte biziko ote nintzen eta kontuak... ahazten joan zitzaizkidan poliki poliki.
|
|
2001
|
|
|
Hasiera hasieratik,
|
bai
osasuna eta bai hezkuntza izan dira Fronte Polisarioak oso garbi eduki dituen bi helburuak. Ume denak, %100 eskolarizatuta daude.
|
|
|
Kalitateak hainbat zeinu bereizgarri ditu, eta, agian, beste baliabide edo irudikapen batzuez hornituko da. Kontsumitzaileen eskubideak babesteko,
|
bai
osasunerako eta segurtasunerako eskubideetan, bai haien interes ekonomikoetan, bitarteko eraginkorrak behar dira, joko etikoaren arauak betetzen ez dituztenak merkatutik berehala baztertzeko. Etika, enpresa estrategia gisa, erantzukizunaren eta lan onaren prebentzio sistema gisa irekitzen da.
|
|
|
osagairen batek, mantenugaia izan ala ez, organismoaren xede funtzioei eragiten die, modu espezifiko eta positiboan, eta ohiko nutrizio balioaz haraindiko efektu fisiologiko edo psikologikoa eragiten du. Ondorio positiboa izan daiteke,
|
bai
osasunaren eta ongizatearen egoerari eusten laguntzen duelako, bai gaixotasun jakin bat izateko arriskua murrizten duelako. Kasu berezi honetan, elikagaien industriak produktu berri bat sortu du, behi esnearen gantz naturala (gantz asea) omega serieko gantz poliasegabeekin ordezkatuz, osasunari onura nabarmenak dakarzkiona.
|
|
2002
|
|
|
Elxeko Miguel Hernández Unibertsitateko Osasun Psikologiako Departamentuak (UMH) azterketa bat amaitu berri du. Azterketa horren helburua da kaltetutako pertsonek gaixotasunari aurre egiteko erabiltzen dituzten estrategiak identifikatzea,
|
bai
osasun zentroetan, bai ospitaleko erreumatologoaren kontsultan. Horretarako, Laguntza Espezializatuan laguntza jaso duten 215 bat gaixoren laguntza izan du proiektuak, eta Valentziako Erkidegoko hainbat ospitaletako Lehen Mailako Arretako 105 gaixo.
|
|
|
Era berean, eta prozesu penalaren ezaugarriak kontuan hartuta, demandatzaileek pertsona jakin batzuei zuzendu dizkiete beren akusazioak, legeak ez baitu uzten entitate publiko edo pribatu bat (pertsona juridikoak) kriminalizatzen prozedura honi jarraitzen zaionean. Alde horretatik, salaketek pertsona fisikoen jarduna frogatu dute, eta haien jarduera aztertu dute emaitzari dagokionez,
|
bai
osasun publikoa arriskuan jartzeari dagokionez (arrisku delitua), bai pertsonei egindako kalte fisikoei dagokienez (lesioen delitu zehatza). Kasu horretan, ikerketak argitu du Santa María de Palautorderako edateko uraren horniduran zein pertsonak duten erantzukizuna, eta horietako bakoitzaren ekarpena zehaztu du, bai ekintzaz bai ez egitez.
|
|
|
Elkarte horrek uste du eskaera kolektiboa dela emakumeek “egoera horrek eragin, eragin eta eragingo dizkien kalte eta galeretatik” ordaina jasotzeko bide bakarra, tumore bat ager daitekeenean. Avinesaren arabera, demandatzaileek “erantzunik ez” jaso dute, bai soja protesien enpresako ordezkarien aldetik,
|
bai
Osasun eta Kontsumo Ministerioaren aldetik, “ez baitiote jaramonik egin elkarte horrek arazo hori tratatzeko egindako eskaerei”. Gogoratu joan den abuztuaren 8an protesi horiek Espainian kaltetutako 900 abokatuetatik 200 ordezkatzen zituen abokatu bufete bat fabrikatzaileekin ados jarri zela horietako bakoitzari 7.512 euroko kalte ordaina emateko.
|
|
2003
|
|
|
|
Bai
osasun sistema publikoan, baita pribatuan ere, arduragabekeriak edo akatsak ondorio larriak eragin badizkio gaixoari, Espainiako Pazientearen Defentsarako Elkarteak (ADEPA) bide judizialera jotzea aholkatzen du, alderdiek elkar harturik, kaltetuarentzat mesedegarri izango den konponbidea bilatzea ezinezkoa bada.
|
|
|
Dietista nutrizionisten Elkarteak arautzen dituen Europako Erakundeak (EFAD) honela definitzen du dietista nutrizionista: “pertsona kualifikatua eta legez onartua da elikadura egokia aholkatzeko,
|
bai
osasun ona duten pertsona taldeetan, bai erregimen terapeutikoa behar dutenetan”. Auzolandegietako lanbidea eta eginkizunak zehazteaz gain, ADDINMAk etengabeko prestakuntza sustatu eta kide guztien etika profesionala bermatu nahi du.
|
|
|
Muga horiek 180 eta 240 mikrogramokoak dira, hurrenez hurren, metro kubiko bakoitzeko, egungo 360 mikrogramoen aldean. Helburua administrazio publiko eskudunek behar den informazioa ematea da, bai biztanleei
|
bai
Osasun Administrazioari, atalase horiek gainditzen direnean edo gainditu daitezkeela aurreikusten denean. Era berean, kutsadura mota horri buruzko aldizkako informazioa jendearen eskura jarri behar da.
|
|
2004
|
|
|
Kataluniako Osasun Sailaren arabera, eta poluitzaileak prozesu industrialetatik sortzen direla kontuan hartuta, ez da harritzekoa urruneko eremuetatik datorren arrainak kostan dauden arrain haztegietakoak baino maila baxuagoak izatea. Gaur egungo datuek,
|
bai
Osasun eta Gizarte Segurantza Sailaren azterlanaren emaitzek, bai Science n argitaratutako azterlanaren emaitzek, ez dute kontsumitzaileei nutrizio arloko gomendio berezirik eman behar, dieta askotarikoa eta orekatua izateaz gain, aipatu sailak jakinarazi duenez. Datu horiek nazioarteko txostena zehazten dute, 30 hiritan erositako izokin basatiaren eta arrain haztegiaren 750 lagin inguru aztertu baitzituen (horietako bat ere ez da Espainiako estatukoa).
|
|
|
Aurkezten zaigun egoera debeku printzipio orokor batetik abiatzen da. Printzipio horren arabera, ez da merkaturatuko seguruak ez diren elikagairik, eta, erregelamenduzko definizioaren arabera,
|
bai
osasunerako kaltegarriak direnak, bai giza kontsumorako egokiak ez direnak. Elikagai bat segurua ez den zehazteko kontuan hartu behar diren parametroek, kasu batzuetan, produktuaren osaeratik haratago doazen faktoreei erantzuten diete, eta arreta berezia jartzen dute azken kontsumitzailearen portaeran edo itxaropenetan, ez baita hain aurreikusgarria.
|
|
2005
|
|
|
Era berean, Granadako ikerketa taldeak erakutsi du Espainiako emakumeen %70ek inoiz hartu dituela mota horretako botikak, eta kasu askotan errezeta medikoa behar izaten dutela. Datu horiek, ordea, ez datoz bat baldintzatzaile fisiologikoekin, ezta generoaren araberako zenbait portaera zehazten dituzten kultura eskemekin ere, eta aurreiritzi horiek eragina dute
|
bai
Osasunean bai emakumeengan, Romoren arabera.
|
|
2006
|
|
|
Ikerlanak emaniko datuek (batez bestean, noski, salbuespen ugari baitaude hemen) erakusten dutenez, erabiltzailea gustura dago,
|
bai
osasun pertsonalak (sendagile eta erizainak) ematen dion tratuarekin, baita sendagileak agertzen duen entzute jarrerarekin eta, era berean, erabiltzaileari botiken erabilera azaltzeko eta zalantza eta galderei erantzuteko erakusten duen jarrerarekin.
|
|
|
Noizik edo behin baizik ez jatea komenigarria da, bai famili ekonomiaren ikuspegitik,
|
bai
osasun alorretik ere azido uriko, hiperkolesterolemia eta hipertentsio arazorik nozitzen duen jendearentzat, foie grasak berez dauzkan gantz, kolesterol eta kaloria ugari ugariengatik.
|
|
|
«Sustapen bat duen publizitate mezua, sustapen pizgarriari buruzko mezua transmititzeaz gain, iragarritako produktua erakusteko moduan diseinatu behar da». PAOS Kodearen helburua da obesitatearen eta gehiegizko pisuaren prebalentzia eta horren ondorioak gutxitzea,
|
bai
osasun publikoan bai gizartean dituen eraginetan. Kode horren bidez, industriak konpromisoa hartzen du adingabeei zuzendutako elikagaien publizitatean bere burua erregulatzeko.
|
|
|
Bruselak azpimarratu zuenez, bioantzekoak sartzeak kostuak murriztuko dizkie kontsumitzaileei, baina ez osagaien segurtasuna eta eraginkortasuna. “Sendagai bioantzekoek beste aukera bat dute, bai gure industria generikoa zabaltzeko,
|
bai
osasun arloko gastu nazionalak kontrolatzeko. Era berean, produktu konplexu horiek gainerako sendagaien kalitate, segurtasun eta eraginkortasun arau zorrotzak bete behar dituzte”, adierazi zuen Batzordeko lehendakariorde Günter Verheugenek.
|
|
|
Nabarmentzekoa da, halaber, eremu horretan umetokiko edo zeruko minbizia duten emakumeen kopurua, bizi erritmoaren eta osasun estaldura eskasaren ondorioz. Bizkaiko medicusmundi horren aurrean, azpimarratu du Hondurasek Aukera Berdintasunari buruzko Legea, Etxeko Indarkeriari buruzko Legea eta Genero Ekitateari buruzko Plana dituela, garapen alderdi guztiak eta emakumeen osasuna barne hartzen dituena,
|
bai
osasun zerbitzuak eskuratzeari dagokionez, bai emakumeei ematen zaien laguntza hobetzeari dagokionez, bai eta osasunean dituzten arazo espezifikoei dagokienez ere. Uhartean Emakumearen Institutua (INAM) dago eta udalerri bakoitzak Emakumearen Udal Bulegoa du.
|
|
|
Europan ere, herrialde gehienek ez dute infekzio kopuru zehatza ezartzeko sistemarik. Hori dela eta, hainbat diziplinatako europar adituak elkartu egin dira kontrola indartzeko,
|
bai
osasunaren aldetik, bai albaitaritzaren aldetik, eta gaixotasun mota horien eraginari buruzko datu errealak emateko.
|
|
|
Datu zehatzenak datorren urtean jakinaraziko dira, tratu txarrei buruzko txosten osotik abiatuta. Txosten hori erregistro bakar batean egin da, eta bertan parte hartu dute bai hezkuntzaeta
|
bai
osasun_ erakundeek. Hori dela eta, Lan eta Gizarte Gaietako Ministerioak gai horri buruzko sentsibilizazio kanpaina berri bat egitea erabaki du lehenik.
|
|
|
A zer gozatua hartuko duten Gaztetxuloko ohiko irakurle gaztetxoek, eta gainerako guztiek, gisako irakurgaiekin! 2002ko txostenak, esaterako, argibideen ataltxoan esaten digutenez," batu egiten ditu Eusko Jaurlaritzaren Osasun Sailetik 2002 urtean zehar osasun publikoaren alorrean burututako jarduera guztiak,
|
bai
osasun publikoaren babeserako bai bere etengabeko hobekuntzarako". Aaaaa!
|
|
2007
|
|
|
Osasunaren Mundu Erakundeak (OME), 2005ean, erronka bat jarri zuen mundu osoan, eta «Pazientearen Segurtasunerako Mundu Aliantza» sortu zuen. Konpromiso hori hainbat herrialdek sinatu dute, besteak beste, Espainiak,
|
bai
Osasun Ministerioak bai autonomia erkidegoek. Eragin nosokomiala OMEren datuen arabera, 1,4 milioi pertsonak baino gehiagok osasun arazoak dituzte mundu osoan, ospitale giroan sortutako infekzioengatik.
|
|
|
Janari azkarra: pizzak, hanburgesak, ogitartekoak, etab. Saihestu egin behar da janari azkarra ohitura bihurtzea, bai pisuagatik
|
bai
osasunagatik. Bazkari hori ez da negatiboa noizean behin hartzen bada.
|
|
2008
|
|
|
Hori dela eta, etxez etxeko zerbitzuek autonomiarik galdu duen pertsona laguntzen ahalegintzen dira,
|
bai
osasun alorretik, baita galdutako gaitasun edo premiak aldatzeko ere.
|
|
|
Gerardo eta Nataliaren arteko harremanek, ondorioz, ez zuten harean idatzitako letrek baino sendotasun handiagorik, halako moduan, non harrizko erakusgarri bat behar baitzuten, amoranteek bertan graba zitzaketèn hitzak?. Zin degizut ezen leial izango natzaizula,
|
bai
osasunean eta bai gaixotasunean ere, heriotzak bana gaitzan arte??, lehen olatuak eraman ez zitzan; esan nahi baita urrezko eraztun bi behar zituztela, denborak ere nekez ezabatuko zituèn bi izenekin grabatuta:
|
|
|
Historikoki, ikuspuntu maskulinoa nagusi izan da bai migrazioei
|
bai
osasunari buruzko ikerketak egin direnean. Oro har, osasuna lantzen duten azterlanek, batez ere inkestekin eginak daudenek, gizonen osasuna bakarrik azaltzen duten aldagaiak kontuan hartu dituzte, alde batera utziz edo garrantzi gutxi emanez emakumeena ulertzeko balio duten faktoreei (Rohlfs et al., 2000).
|
|
|
Eztabaida, beraz, zutik dago. Bitartean, gai honekin zer egin erabakiko da, medikuak prestatzen eta birziklatzen ari dira,
|
bai
osasun mentaleko arazoetan, bai kontsultetara iristen jarraitzen duten beste arazo psikosozialetan, eta ez da aurreikusten arazo horiek gutxitzea.
|
|
|
/ imgs/ 2008/ 07/ saniweb4.jpg Horrela, urte batzuk barru laguntza medikoaren prozesu osoa hobetu ahal izango litzateke, kontsultetara egindako bisiten kopurua murriztuz. " Online" programa horietako bat, gehi ordenagailuari atxikitako kamera bat (webcam), atariko diagnostikoa egiten laguntzeko balioko luke, eta, hala, aurreztu egingo litzateke, bai enpresa medikoentzat,
|
bai
osasun publikoarentzat, bai pazienteentzat. Medikuntzako profesionalaren funtzioa osatzen duen eta bere lana errazten duen tresna da, baina inoiz ez du ordezten.
|
|
|
Gerardo eta Nataliaren arteko harremanek, ondorioz, ez zuten harean idatzitako letrek baino sendotasun handiagorik, halako moduan, non harrizko erakusgarri bat behar baitzuten, amoranteek bertan graba zitzaketèn hitzak –" Zin degizut ezen leial izango natzaizula,
|
bai
osasunean eta bai gaixotasunean ere, heriotzak bana gaitzan arte..." – lehen olatuak eraman ez zitzan; esan nahi baita urrezko eraztun bi behar zituztela, denborak ere nekez ezabatuko zituèn bi izenekin grabatuta: Gerardo eta Natalia, Natalia eta Gerardo.
|
|
2009
|
|
|
Datu base horietatik abiatuta, gainera, Elikagaien Osaera Taulak ateratzen dituzte, hainbat formatutan, eta tresna horiek funtsezkoak izaten dira herrialde bateko biztanleen elikadura ebaluazioa egiteko, bizi osokoa, bai gaixo aldiak sortzen direnean eta
|
bai
osasun aldian daudenean.
|
|
|
...arren urtean tarteka estudiatzen jardun zuenak, etxean estudiatzen jarraitu baitzuen; hantxe zituen anaiek urtez urte uzten zizkiotèn liburuak, zalantzetarako, gainera, Damaso zuen maisu ezin hobea?, eta hantxe zuen hilean behin ikastetxeko irakasle bat, gramatikakoa?, arratsalde osoa bisitan ematen zuena, estudioei lotutako kontuen jarraipen orokorra egiteko; Gabinok, beraz, aurrera egiten zuen,
|
bai
osasunean eta bai estudioetan ere, baina mutila ez zegoen erabat pozik; goraldien ondoan?. Hosto erorien baitan egiten du Kristoren bihotzak taupaka, esan zion Maria Bibianak noizbait, eta batzuetan halaxe ematen zuen, on Anizeto kalonjeak igandeetan komunioa ekartzen zionean, esate baterako, hain bere baitan bilduta egoten zen Gabino halakoetan, haren begiak goi argi batek hartuak iduri?
|
|
|
Beti egon da Carmen bere osasunaz harro.
|
Bai
osasunaz bai beste gauza guztiez ere. Bere aho alboko oreztaz harro egon den bezala.
|
|
|
Historikoki, perspektiba maskulinoa nagusi izan da bai migrazioei
|
bai
osasunari buruzko ikerketak egin direnean. Oro har, osasuna lantzen duten azterlanek, batez ere inkestekin eginak daudenek, bakarrik gizonen osasuna azaltzen dutenaldagaiak kontuan hartu dituzte, eta alde batera utzi edo garrantzi gutxi eman dieteemakumeen immigrazioa ulertzeko balio duten faktoreei (Rohlfs eta beste, 2000). Gaur egun, Castaño, Plazaola, Bolivar eta Ruiz-ek (2006) egindako lan batean ikusdaiteke oraindik ere ikertzaile askok ugalketa funtzioetan indarra jartzen dutela, bizi estiloak eta familiaren zainketak alde batera utzita.
|
|
|
Steak tartarea, carpaccioa, sushia edo nattoa prestatu gabeko jaki eta jakiak dira; prestaketan sartuta dagoen prozesatze sinpleren batekin bakarrik. Zapore natural ugari, egiazkoak eta, seguruenik, lehen kontsumitzaileek izan zuten sentsazioaren oso antzekoa transmititzen dutenak gozatzearen abantaila erakargarria da, bai ahosabaiarentzat
|
bai
osasunarentzat. Errezeta gordinek, neurri handi batean, elikagaien nutrizio konposizioei eusten diete, baita horiekin batera datozen gozagarriei ere; adibidez, oliba olio birjinari.
|
|
|
Hori dela eta, Morenok adierazi zuen “gaur egun beharrezkoa eta interes soziala dagoela energia eraginkortasuna eta ingurumen jasangarritasuna lortzeko, eta horretan diseinuak lotuta egon behar duela”. Era berean, adierazi zuen “argiztapen hori oso garrantzitsua dela bai kontsumoak murrizteko,
|
bai
osasunerako onurak lortzeko; beraz, etxea ezin da testuinguru horretatik kanpo geratu”.
|
|
|
Alde batetik ume saharauiei aukera ematea ordura arte eskola liburuetatik besterik ezagutzen ez zutena, zuzenean ikusteko (ibaiak, mendiak, basoak, itsasoa e.a.). Bestetik, gure haurrekin batera bizitzeko aukera izatea, munduaren beste ikuspegi bat izan dezaten, errefuxiatuen kanpamenduetan dutenaren desberdina. Errefuxiatuen kanpamenduetan jaiotako 7 eta 12 urte arteko ume saharauiak dira, beren familiekin erbesteraldi luzea pairatzen ari direnak. Erbesteraldi horretan mota guztietako gabeziak jasaten ari dira, bai bizi elikadura aldetik,
|
bai
osasun eta hezkuntza aldetik. Udan gainera, 50ºra heltzen diren tenperaturak izaten dituzte. Aurten 480 ume etorriko direla aurrikusita dago, eta 2009ko ekainaren 10etik irailaren 11ra arte egongo dira hemen. Villabonako Udalak, Gizarte Ongizate eta Emakumea Batzordearen bidez, saharar umeak hartzeko interesatuta egon daitezkeen Villabonako familiei deialdia egiten die eskaera egin dezaten.
|
|
|
Osasuneko profesional batek abortuak egiteko kontzientzia eragozpena badu jakinarazi egin behar du. Bestalde, haurdunaldiak eteteko prest dauden profesionalek egin dituzte ebakuntza horiek,
|
bai
osasun sare publikoan, baita pribatuan ere.
|
|
|
...estudiatzen jardun zuenak, etxean estudiatzen jarraitu baitzuen; hantxe zituen anaiek urtez urte uzten zizkiotèn liburuak –zalantzetarako, gainera, Damaso zuen maisu ezin hobea–, eta hantxe zuen hilean behin ikastetxeko irakasle bat –gramatikakoa–, arratsalde osoa bisitan ematen zuena, estudioei lotutako kontuen jarraipen orokorra egiteko; Gabinok, beraz, aurrera egiten zuen,
|
bai
osasunean eta bai estudioetan ere, baina mutila ez zegoen erabat pozik; goraldien ondoan –" Hosto erorien baitan egiten du Kristoren bihotzak taupaka" esan zion Maria Bibianak noizbait, eta batzuetan halaxe ematen zuen, on Anizeto kalonjeak igandeetan komunioa ekartzen zionean, esate baterako, hain bere baitan bilduta egoten zen Gabino halakoetan, haren begiak goi argi batek hartua...
|
|
2010
|
|
|
Bai, irakasleekin, gurasoekin, zuzendariekin... Baina badago arazo larri bat, bai guretzat eta
|
bai
osasunarentzat: Celaa sailburua eta Carlos Crespo [Eskola 2.0ren koordinatzailea].
|
|
|
Horrek kutsadura sortzen du, zer esanik ez. Hala ere,
|
bai
osasun publikoko arduradunek bai ehorztetxeetakoek diote gero eta produktu" garbiagoak" erabiltzen direla hilkutxetan zein baltsamenduetan. Bigarrenen kasuan, produktu bera da, baina kontzentrazio txikiagoetan.
|
|
|
Osasuna gorputzaren eta adimenaren arteko orekaren emaitza da. Horregatik, gero eta garrantzi handiagoa ematen zaie alderdi psikologikoei,
|
bai
osasunari bai gaixotasunari. Bistan da zoriontsu eta pozik sentitzen diren pertsonak ez direla bihotzeko eritasun koronarioaren aurrean hain ahulak, ezkortasuna, depresioa edo zorigaiztoko sentitzeko joera dutenen aldean.
|
|
|
Arrisku ezezagunak LANEk argitaratutako “Arrisku berriak eta prebentzio eredu berriak eraldatzen ari den lan munduan” txostenak berrikuntza teknikoekin lotutako arriskuak ere nabarmentzen ditu, hala nola nanoteknologia eta bioteknologia. Nanomaterialak manipulatzeak oraindik ezezagunak diren arriskuak dakartza,
|
bai
osasunean bai ingurumenean. 2020an, produktu manufakturatuen %20 material horietakoren batekin fabrikatuta egongo dela kalkulatzen bada, kontaezina da arriskurik ez duten pertsonak daudela.
|
|
|
Dokumentuaren koordinatzaileetako batek, Paulino Cubero doktoreak, gogorarazi zuen familiako medikuntza elkarteek eta zenbait profesional taldek “aspalditik aldarrikatzen dugula administrazioei familiako medikuari ezarritako alferrikako lanak arrazionalizatu eta murrizteko, ez baitute balio klinikorik eransten”. Txostenean adierazten da aldi baterako ezintasuna kostu handiko prozesua dela, bai pazientearentzat eta bere familiarentzat,
|
bai
osasun sistemarentzat, enpresarentzat eta gizartearentzat oro har. Gaixoarentzat, gaixotasunaren eta osasun globalaren gaineko eraginak, askotan, laneko, laneko eta ekonomiako itxaropenak nabarmen gutxitzea dakarrelako.
|
|
|
Espainiako Elikadura Segurtasunaren eta Nutrizioaren Agentziak (AESAN) finantzatu eta koordinatutako datu base berriak elikagaien osaketari buruzko taulak biltzen ditu modu bateratuan eta nazioarteko irizpide zientifikoen arabera. Taula horiek “oso tresna erabilgarriak dira biztanleria baten bizitza osoko nutrizio egoera ebaluatzeko,
|
bai
osasun egoeretan, bai gaixotasun egoeretan”. Aplikazio horri esker, gainera, “herritarren prestakuntza hobetzen eta nutrizioarekin zerikusia duten espezialisten lana lortzen lagunduko da”, esan zuen Trinidad Jimenezek zuzendutako sailak.
|
|
|
Bi ministerioetako titularrek azaldu zuten eskuliburuak “ikastetxeetan osasuna zeharka sustatu eta hezteko ekintzak indartzeko lan tresna arin eta erraza” izan nahi duela. Halaber, adierazi zuten gida bi ministerioek 2006az geroztik lan egiten duten proiektu baten parte dela, eta autonomia erkidego guztiek parte hartzen dutela (bai hezkuntzan
|
bai
osasunean), “hezkuntza sisteman osasuna sustatzeko eta hezteko programak eta jarduerak garatzeko kalitate irizpideak finkatzeko”. Bai Osasun Sailak bai Hezkuntza Sailak uste dute osasunerako hezkuntza funtsezko elementua dela osasun publikoan, “bizi ohitura osasungarriak hartzeko eta biztanlerian arrisku jokaerak saihesteko elementu erabakigarria baita”.
|
|
|
Halaber, adierazi zuten gida bi ministerioek 2006az geroztik lan egiten duten proiektu baten parte dela, eta autonomia erkidego guztiek parte hartzen dutela (bai hezkuntzan bai osasunean), “hezkuntza sisteman osasuna sustatzeko eta hezteko programak eta jarduerak garatzeko kalitate irizpideak finkatzeko”.
|
Bai
Osasun Sailak bai Hezkuntza Sailak uste dute osasunerako hezkuntza funtsezko elementua dela osasun publikoan, “bizi ohitura osasungarriak hartzeko eta biztanlerian arrisku jokaerak saihesteko elementu erabakigarria baita”. Gidak ikastetxeetan (Haur Hezkuntzan, Lehen Hezkuntzan eta Bigarren Hezkuntzan) Hezkuntzari buruzko Lege Organikoan (LOE) jasotzen den osasunerako sustapen eta hezkuntzako oinarrizko enborraren maila sartzea ahalbidetzen du, edukiak homogeneoak izan daitezen ikastetxe guztietan.
|
|
|
" egungo belaunaldiaren beharrak betetzen dituena, euren beharrak betetzeko ondoko belaunaldien gaitasuna konprometitu gabe". Kontzeptu hori medikuntzara ere ekarri da, eta, egun, medikuntza iraunkorraz mintzatu ohi da," ahalmen ekonomikoa eta bidezko erabilgarritasuna elkartzen dituen baina baita ere osasun behar eta itxaropen gehienak betetzeko psikologikoki iraunkorra den meseta egonkor baterantz zuzenduz doan —bai ikerketa mailan
|
bai
osasun laguntzan— medikuntza" bezala definitu izan dena77 Medikuntza horrek hiru ezaugarri behar ditu izan: gizarte baten partaideei osasun laguntza eta osasun publiko maila beharrezkoa eskaini behar die, bizitza zikloa gaitasun fisiko eta mental duinarekin bizi dezaten ahalbidetuz; gizartearentzat eskuragarri du izan zuzentasunez bana dadin; eta laguntza publikoarekin, osasun helburu finitu eta egonkorrak edukiko ditu, eta, era berean, aurrerakuntza eta berrikuntza teknologikoen aspirazio mugatuak izango ditu.
|
|
|
Nanoen Liliput eta erraldoien Brobdingnag bisitatu ondoren, han zebilen Lemuel Gulliver Laputa aldean, 1041 eta ezagutu zuen Akademia hura zeinean hizkuntza desegiteko proiektu paregabea garatzen ari ziren. Hitzak ezabatzea absolutuki ona litzatekeela konturatu zen hango jendea,
|
bai
osasunagatik eta bai astia irabazteagatik. Hitz egiteak, birikak eta eztarria urratuz eta xahutuz, bizitza kaltetzen eta laburtzen du, dudarik gabe.
|
|
2011
|
|
|
Gustu guztietarako aseguruak daude. Familiarekin edo bakarka kontrata daitezke,
|
bai
osasun arazoak betetzeko, bai etxea edo maskota babesteko. Aseguruen sektorea etengabe berritzen ari da eta, azken urteotan, gazteei zuzendutako formula berriak diseinatu dira.
|
|
|
Ia sektore horietan guztietan afiliazio galerak aurreko urteetako hilabete berean izandakoen oso antzekoak dira. Hala ere, bai ostalaritzan,
|
bai
osasun eta gizarte jardueretan, afiliazioa %1, 05 eta %5, 33 hazi da azken hamabi hilabeteetan, hurrenez hurren, Trabajo nabarmendu zen. Gizarte Segurantzako afiliazioak behera egin zuen urtarrilean, eta abenduan, berriz, abenduan.
|
|
|
Sortzen ari diren gaixotasunek eragin handia dute gizartean,
|
bai
osasun arloan bai ekonomian. Duela urte gutxi arte, kontzeptu hori patologia infekziosoekin lotzen zen, besteak beste, hiesarekin, tuberkulosiarekin eta malariarekin.
|
|
|
Wikimedia Zenbat eta larriagoa izan juanikotea, orduan eta handiagoa da gorputzeko beste atal batzuek ere aldaketak izateko aukera. Emakumeak eta adinekoak dira juanikote larriak izateko joera handiena dutenak, eta, beraz, eragin hori gehien prebenitu luketenak, bizi kalitate txarragatik(
|
bai
osasun orokorrean, bai beheko gorputz adarretan) eta sarritan min handia eragiten dutelako. Hala ere, nahiz eta batez ere bi talde horietan ohikoa izan, larritasunaren ondorioak berdin eragiten die guztiei, adina, sexua, gorputz masaren indizea edo organismoaren beste eremu bateko mina edozein izanda ere.
|
|
|
Erronkei edo gatazkei aurre egiteko modu hori onuragarria da ikuspuntu ekonomikotik; izan ere, beren arazo dietetikoen eta osasun arazoen inguruan autogestio trebetasunak hartzen dituzten pazienteak ekonomikoagoak dira, paziente gisa, osasun sistema publikoetarako. Elikadura coachingaren abantailek eragina dute bai pazienteengan
|
bai
osasun sisteman, paziente bakoitzari baliabide gutxiago baina eraginkorragoak eskaintzen baitizkio. Australiako osasun sistema publikoak coaching a sartu du osasuna sustatzeko eta gaixotasunak tratatzeko ekintzak kudeatzeko tresna gisa.
|
|
|
EANMk azaldu du erradiofarmako berrien azterketak egiten direla, tratamendua aplikatu aurretik, aplikatu bitartean eta aplikatu ondoren tratamenduaren erantzuna ikusteko. Esan dutenez, ikerketa bide berri horrek, botikak hobetzearekin batera, tratamenduak hobetuko ditu, eta horrek onurak ekarriko dizkie bai pazienteei
|
bai
osasun sistemari berari.
|
|
|
Eremu horretan egindako azterketek erakusten dutenez, gastu ekonomiko handiak daude nahasmendu horri eta horrekin zerikusia duten gaixotasunei lotuta. Analisian kontuan hartu behar dira
|
bai
osasun laguntzatik eratorritako zuzeneko kostuak, bai zeharkakoak, produktibitate galerari lotuak, gaixotasunek eta sortzen duten ezintasunak eragindakoak. Kostu ekonomikoa Nazioartean, Munduko Bankuaren datuen arabera, obesitateari egotz dakiokeen osasun gastua %2tik %8ra bitartekoa da, baina %12tik gorakoa izan daiteke Estatu Batuetan.
|
|
|
Hala ere, hobekuntza horiek alde fisikotik haratago doaz. Buru osasuneko aditu gehienek uste dute edozein kirol jarduera egitea tratamendu psikologiko eraginkorrenetako bat dela,
|
bai
osasunari dagokionez, bai kostu ekonomikoei dagokienez. Azken azterketetako datuen arabera, pertsona aktiboek depresio sintomak izateko aukera %40 txikiagoa dute, bizimodu sedentarioa dutenek baino.
|
|
2012
|
|
|
Hizkuntza erabileraren neurketa estatistikoak baliatzeko modu herrikoi horrek bultzatuta, erabaki nuen sakonago aztertzea zer eginkizun zuten estatistikek Euskal Herriko nahiz handik kanpoko egungo gizarte errealitateak definitzeko eta eztabaidatzeko nonahiko tresna eraginkor gisa (Urla 1993; 2012). XX. mendearen hasierara atzera eginda, ikusi nuen euskaldunek aspaldidanik erabiltzen zituztela neurketa estatistikoak, beren gizarte errealitatea modu objektiboagoan ulertzeko, bai hizkuntzaren aldetik,
|
bai
osasun publikoaren aldetik, bai ekonomiaren aldetik (Urla 1989). Gaur egun zentzuz gobernatzeko beharrezko baliabidetzat hartu zituzten estatistikak hasiera hasieratik.
|
|
|
EROSKI CONSUMERek egiaztatu duenez, 10 ikastetxetatik 9k eskaintzen dituzte menu egokituak,
|
bai
osasun arrazoiei erantzunez (diabetesa, gizentasuna, intolerantziak, alergiak...) eta bai norberaren ohiturak eta sinesteak aintzat hatuz (barazkijaleak, musulmanak...).
|
|
|
Etengabeko borroka Damaso Casado Euskadiko UGT ko idazkari nagusiak Langilearen Egunaren jatorriaz aritu da, langileen eskubideak aldarrikatzeko etengabeko borroka aipatuta. Bide batez, gaur egunera arte sindikatuek egindako lorpenen errepasoa egin du, bai lan jardunaldiari eta
|
bai
osasunari dagokienean.
|
|
|
Egoera horrek profesional kualifikatuak behar ditu. Haien lana zaintzak eta hezkuntza ematea izango da,
|
bai
osasunari dagokionez, bai gizarteari eta familiari dagokienez. Hezkuntza hori erabiltzaileari eta familiari ematen zaie, eta, hala, pazienteak bere inguruan hartuko ditu behar dituen zaintza guztiak.
|
|
|
– Komunitatean; bizi ohitura osasungarriak bultzatuta, arriskuen inguruan informazioa emanda eta portaeraz aldatzeko motibazioa piztuta (bai bizilekuan,
|
bai
osasun etxean, bai eta bilera lekuetan ere).
|
|
|
Jarraian deskribatuko dira laburki arazotsuenak diren mikroorganismoak,
|
bai
osasun arazoen larritasunagatik bai elikagaietan arazoak sortzeko maiztasunagatik.
|
|
|
Min handia eta presakoa Lau europarretik batek min handia du eta erdiak ez du tratamendurik jasotzen. PAEk adierazi du ezen, gaixotasun erreumatiko, ortopediko eta onkologikoak onartzen dituzten talde askok eta askok onartzen dituztela gaitzaren onarpena eta tratamendu egokia; aldiz, min kronikoa, gaixotasun gisa, nahiko entitate ezezaguna dela,
|
bai
osasun profesionalentzat, bai gizartearentzat oro har. Europako biztanleen %21ek ezin du lanik egin.
|
|
|
Helburua da alarmismorik gabe informatzea eta kontuz ibiltzea, baina ez beldurrik; sentimendu horrek kontsumitzailea blokeatu egiten du, eta suntsitzailea da nekazaritzako elikagaien sektorearekin. Horren adibide garbia da Alemaniako krisi berria, non komunikazio eskasak ondorio negatibo larriak izan baitzituen kontsumitzailearen pertzepzioan eta konfiantzan,
|
bai
osasun arloko agintariengan, bai elikagaien sektorean bertan. Lan ildo horren garrantzia dela eta, Elika fundazio publikoak berak jardunaldi batzuk egin ditu “Elikadura segurtasuneko komunikazio estrategiei” buruz.
|
|
|
El Ararteko erakundeak 13.010 kasu jaso ditu 2011n, ustez osasun eta osasun arloko zabarkeria egon delako,
|
bai
osasun publikoan bai pribatuan, aurreko urtean baino 848 gehiago. Kasu horietatik, 603 hildako pazienteenak ziren.
|
|
|
Intxaurrak aberatsak dira zenbait osagaitan, antioxidatzaileak eta antiinflamatorioak baitira. Egunero intxaurrak jateko aholkua erraz ematen da, eta jateko ohitura osasungarria da, merkea eta albo ondoriorik gabea, baina
|
bai
osasunarentzat onura handiak dituena. Intxaurrak, oroimena eta funtzio kognitiboa Dieta mediterraneoan ohikoak diren antioxidatzaile ugariko elikagaiek, hala nola intxaurrek eta oliba olioak, adinari lotutako gainbehera kognitiboa arindu lezakete.
|
|
|
Lau infekzio horiek urtean bi milioi kasu eragiten dituzte, eta gehienak gibelean, hesteetan eta umetoki lepoan eragiten dute. Catherine de Martel ikerketaren egile nagusiak ohartarazi duenez, “prebentzioa zentzuzkoa da maila guztietan,
|
bai
osasun publikoan, bai ekonomian”. Minbizia Ikertzeko Nazioarteko Agentziarentzat ari da ikertzen Martel.
|
|
|
Gaizki esterilizatutako materialarekin tatuajeak edo piercingak egitea edo sexu jarduera promiskuoa izatea, arretarik hartu gabe, VHC kutsatzeko arrazoi batzuk dira. Espainian, VHB bidezko kutsatzeak ez dira hain ohikoak, eta txertorik ez duten pertsonei eragiten diete, bai duela hamarkada batzuk transfusioa egin zutelako,
|
bai
osasun langileak direlako, eta zulatu egin direlako. Lehen, txertoa nerabezaroan aplikatzen zen, eta, gaur egun, bizitzako lehen hilabeteetan ematen da, Fornsek dioenez.
|
|
|
Bularra ematearen beste onura batzuk amaren osasunerako Espainiako Estatistika Institutu Nazionalaren Osasun Inkesta Nazionalaren datuen arabera, Osasunaren Mundu Erakundearen gomendioei jarraitzen die Espainiako amen% 25ek, gutxienez haurraren bizitzako lehen sei hilabeteetan amagandiko edoskitze esklusiboari eusteko. Tasa txiki horrek eta hura goiz uzteak haurrari eragiten dio, amaren esnea baita eman dakiokeen elikagairik onena, bai behar bezala garatzeko
|
bai
osasuna zaintzeko. Amagandiko edoskitzearen onurak ez dira haurtxoarenak bakarrik.
|
|
|
Agian, eraginkortasun bermatua eta ahaleginik gabe promesak gustatzen zaizkigulako, urtero proposamen dietetiko berriak ezagutzen ditugu, edozein preziotan pisua galtzeko irrikari erantzuten diotenak. “Flash dieta” deritzona da berrienetako bat, zientzia mantenurik ez duen “mirari” proposamena, baina
|
bai
osasunerako arrisku ugari. Erregimen “proteinatu” horren jarraibideak zehatz mehatz ezagutzean, Dietista Nutrizionisten Espainiako Elkarteak (AEDN) ez du bere jarrera eman behar izan:
|
|
2013
|
|
|
Ilusioa egiten du», dio Xabier Mendizabal aitonak. Aholkuak ematen Sasoiko dago Joxepa Etxeberria herenamona, bai buruz,
|
bai
osasunez; ehun urte betetzeko bi hilabete falta zaizkio. Eguraldi beroarekin gaizki ibiltzen bada ere, lagunak joaten zaizkionean tabernara jaisten da.
|
|
|
Horrexegatik," baztergarrien" sailean kokatzekoa da; hau da, elikaduraren ikuspegitik, ez da derrigor jan beharrekoa, eskaintzen dituen mantenugai eta osagaiak (bai kopuru txikietan jatea komeni direnak eta
|
bai
osasunari on egiten diotenak) beste elikagai batzuetan ere aurki daitezke eta.
|
|
|
Atsedena hartu behar da, eserita, neurketa egin baino bost minutu lehenago gutxienez», dio Martellek. Inguruko giroa funtsezkoa da bizpahiru minutuko tarteekin hiruzpalau neurketaren ondoren arteria presio basala. Adituek normaltzat hartu dituzten balioak baino zifra handiagoak lortu ondoren, maximoa (edo sistolikoa) 140 mmHg koa da eta minimoa (edo diastolikoa) 90 mmHg Astebete igaro ondoren, berriro neurtu behar dira, bai farmazian,
|
bai
osasun zentroko erizaintza kontsultan, medikuak jarraitu beharreko jarduerei buruz hitz egin dezan. Honen aurrean:
|
|
2014
|
|
|
Egitasmo honen bitartez, lasterka egitearen onurak nabarmendu nahi ditu Azpeitiko Udalak, bai onura fisikoak,
|
bai
osasun arlokoak. Korrika egiteak" pentsamendu baikorra eta autoestimua suspertzen ditu" antolatzaileen ustez.
|
|
|
Honela dio 1620/ 2007 Errege Dekretuak: Hondakin ura, berrerabili aurretik, araztu egin behar da, tratamendu egoki bat eginez, eman behar zaion erabilerarako kalitate maila egokia izan dezan,
|
bai
osasunaren aldetik, bai ingurumenaren aldetik. Bestalde, erabat galarazita dago ur araztuari zenbait erabilera ematea, giza osasunerako nahiz ingurumenerako arriskutsua izan daitekeelako.
|
|
|
3 mitoa: edan aurretik edan egin behar da Urteetan zehar,
|
bai
osasun profesionalek, bai herritar gehienek edan egin behar izan dute egar sentsazioa agertu aurretik, kirola egiten den bakoitzean. Hala ere, 2006 urtean, Maratoiko Zuzendari Medikoen Nazioarteko Elkarteak aholkatu zien atletei egarriaren beraren mekanismoaz fidatzeko, hiru salbuespen izan ezik:
|
|
|
Halaber, gure ariketan ikusiko dugun distantzia eta altuera kalkulatu ahal izango dituzu. Hainbat sentsore kudeatzeko gaitasun horrek (6 gamak ere presio atmosferikoaren sentsore bat izango du) aukera emango du bizi konstanteetan eta ingurumen konstanteetan oinarritutako aplikazio ugari garatzeko,
|
bai
osasunerako, bai kirolerako, bai beste jarduera batzuetarako, hala nola meteorologiarako eta abarrerako. Prozesadorearen potentziarekin eta pantailaren tamainarekin zuzenean lotuta, bateria aurrekoak baino handiagoa izango da.
|
|
|
Adituek ohartarazi dute. Erditu ondoren pisua jaistea eta haurdun geratu aurretik zegoen itxura berreskuratzea lehentasunezko helburua da ama bihurtzen diren emakume gehienentzat, bai arrazoi estetikoengatik
|
bai
osasunagatik. Baina kontuz ibili behar da hori lortzeko erabiltzen diren moduekin eta metodoekin.
|
|
|
Gimnasio bat antolatzeko zazpi aholku Irudia: Víctor Santa María Astean hiru aldiz, batez beste, lan egiten dutenek garatzeko aukera gutxiago dute gaixotasun koronarioak.
|
Bai
osasunagatik, gazte eta lerden sentitzea modan dagoelako eta denei ongi ikustea gustatzen zaio, edo arrazoi nahasketa batengatik, gimnasioak betetzen dira. Hori dela eta, gaur egun bat muntatzea negozio ona izan daiteke, baina egin aurretik kontu handiz jardutea komeni da. Epe luze eta jarraituan arrakasta izateko probabilitateak zehatz mehatz aztertu behar dira.
|
|
|
Duela egun gutxi, ia 100 tona garestiago, eskularruak, mantak, poltsak, betaurrekoak, kaskoak, botikak eta hornidura higienikoak dituen karga hegazkin bat bidali zuen Sierra Leonara, etxeetan eta osasun zentroetan. «Gaixoak zaintzeko bizia arriskuan jartzen dutenak,
|
bai
osasun langileak bai familiakoak, behar bezala babestuta egon behar dira» adierazi zuen Yoka Brandtek, UNICEFeko zuzendari exekutiboak. Europako Batzordeko Laguntza Humanitarioko Sailak (ECHO) milioi bat euro eman ditu, eta, horren ondorioz, Liberia eta Ginea bezalako beste batzuk ere bidali dira.
|
|
2015
|
|
|
Hau ikusirik leku hartako andre batek, Maria Mendoza zeritzanak, Cobos komendadorearen emazteak, Camarasako markesaren amak, kristau oso ona eta karitate handi handikoak (egiten zituen limosna ugariek argi adierazten zuten hori), karitate handia egiten zidan ni berarekin harremanetan jarri baino lehenagotik, Ávilako gotzainaren arreba baitzen, lehenengo monasterioan eta Ordenari dagokion guztian asko lagundu ziguna. Hain karitate handia izanik eta han neke handirik gabe ginela bizi ikusirik, bai limonetarako urruti zegoelako,
|
bai
osasunerako txarra zelako, esan zigun etxe hura uzteko eta berak erosiko zigula beste bat. Eta halaxe egin zuen, askoz ere gehiago balio zuena eman zigun, eta gainera behar zen guztia eman digu orain arte, eta hala egingo du bizi den artean.
|
|
|
Telemedikuntzak askotariko alde onak ditu, bai pazienteentzako osasun arretari dagokionez,
|
bai
osasun sistemaren funtzionamenduari dagokionez. Hona hemen batzuk:
|
|
|
Hala, zenbait lekalek zuntz dietetiko gehiago dute; beste batzuek, berriz, bitamina gehiago; batzuk, berriz, herdoilaren aurkakoak edo substantzia fitokimikoak dira. Baina, egia esan, eskura ditugun ikerketek adierazten dute lekale guztiek onura berberak dituztela (asko,
|
bai
osasunarentzat, bai ingurumenarentzat). Soja eta kolesterola Azterketa askok diote soja kontsumoak eragin onuragarriak izan ditzakeela odolean gehiegizko kolesterola (hiperkolesterolemia) kontrolatzeko.
|
|
|
Plastikoa erabiltzea edo gehiegikeriaz erabiltzea izugarri aldatu da azken hamarkadetan, eta ondorio negatibo garrantzitsuak ari dira eragiten planeta osoan, bai ingurumenean,
|
bai
osasunean eta ekonomian. Arazo horren aurrean, gero eta pertsona gehiago “plastikariano” bihurtzen dira, ahal den neurrian gutxiago erabiltzen direlako eta kontsumo arduratsua onartzen dutelako.
|
|
|
gatazkan dauden herrialdeetako segurtasun ezaren baldintzak arrisku gehigarria dira, eta Espainiako lankide boluntarioei bahitutako bahiketa edo kalte batzuk ezagunak dira. Hala ere, ez da ohikoa beste zailtasun txikiago batzuei buruz hitz egitea, ez eta garrantzi gutxiagoko beste zailtasun batzuei buruz ere, non bizitza ez baitago arriskuan eta
|
bai
osasun emozionala. Artikulu honetan, lankide boluntarioek beren jatorrizko herrialdera itzultzen direnean eta zailtasun horiek nola konpondu dituzten aztertzen da.
|
|
|
Isilarte hark zauritua izan zelako sinestea hedatu zuen Iruñean; alta, Migel Jabierrek ukan zuen ezbehar bakarra isurtze sinobiala izan zen bernan, eta gogor jorik ere, ehunka kilometro zaldiz korritu behar izan zituen elurretan gaindi. Behin harreman epistolarra atzera harturik, familiaren lasaitzen jarraitu zuen,
|
bai
osasuna zela-eta, bai eguraldiaren goxatzeaz edo errusiar nesken aipuekin, Teresa Ajarnaute izebari ihardetsiz:
|
|
2016
|
|
|
Eta horixe erakustera dator EHUko Opik ikerketa taldeak egindako azterketa. Maila sozioekonomikoak eta bizi baldintzek eragin zuzena dute
|
bai
osasunean, bai hilkortasunean: langabezia eta pobrezia tasek, ikasketa mailak.
|
|
|
Pilek metal pisutsu batzuk dituzte, hala nola merkurioa, kadmioa edo beruna?
|
bai
osasunarentzat, bai ingurugiroarentzat arriskutsuak direnak.
|
|
|
Amak ahalegin handia egin behar du, baina merezi du, haurrei eskura duten elikagairik onena ematea baita saria. Artikulu honek bost aholku ematen ditu anaia bikiei bularra emateko, hau da, ahalik eta laguntza gehien eman behar zaie, bai familiakoek,
|
bai
osasun profesionalek, bai eta edoskitzeari ere.
|
|
|
%70 ongizate eta ariketa fisikokoak dira, eta %30 osasun profesionalei eta beren pazienteei zuzenduta dago. Osasun publikoaren ikuspegitik, egoera horrek aukera ematen du bizi ohitura osasungarriak sustatzeko, eta, aldi berean, prebentzioaren kultura eta norbanakoaren erantzukizuna bultzatzen ditu,
|
bai
osasunean, bai gaixotasunen kontrolean. Gainera, IHMren argitalpenaren arabera, hamar appsetik batek gailu edo sentsore batera konektatzeko gaitasuna du, eta horrek erraztu egiten du erabiltzailearen datuak biltzea eta datuak biltzea.
|
|
|
Eta diote" mota honetako honetako zabortegiek arazo asko sortzen dituztela,
|
bai
osasunean, baita ingurumenean ere: usain txarrak, arratoi eta hegazti sarraskijaleen ugaritzea, kamioien joan etorria, metanoa, lurraren okupazio handia, errekak eta akuiferoak kutsatzen dituzten lixibiatuak…"
|
|
|
Egoera honek eragin larriak sortzen ditu
|
bai
osasunean, bai ingurugiroan eta, noski, bizi kalitatean. Adibidiez, Estatu Espainiarrean 2.300 heriotzetan eragina izan zuen pobrezia energetikoak 2014 urtean.
|
|
2017
|
|
|
Eta hartan dabiltzanek berek ere ezagutzen dute, ezagutzen, huts eginak doazela, anitz kalte handik jasotzen dutela, bai kontzientzian, bai ohorean,
|
bai
osasunean eta bai ondasunetan ere.
|
|
|
Arriskuari handiena denean gutxiena erreparatzen dion uso burugabea bezalakoak. Pertsona amorosa ezaxola da nahiz eta bere begiekin ikusi gaizki doala, anitz kalte handi errezibitzen duela bai ohorean eta faman,
|
bai
osasunean eta ondasunean, eta bai haziendan. Ez du halere, abreak baino gehiago ethorkizunera behatzen?.
|
|
|
Hori dela eta, profesional euskaldunak eskuragarri egon lirateke osasun mentaleko zentro eta ospitaleetako psikiatriako zerbitzu guztietan, eta gaixoei eskaintza aktiboa egin (31). Hori guztia kontuan edukita, hala aukeratzen duten gaixoak euskaraz artatuak izatea sustatzen duten neurriak lagungarriak direla deritzogu;
|
bai
osasun publikoko profesionalen lanpostuen hizkuntza eskakizunak orokortzea, bai eta azken urteotan zenbait talde egiten gabiltzan tresna psikometrikoak euskaratzeko lana ere.
|
|
|
Gutxi dira afasia duten euskaldunak euskaraz ebaluatzekotresnak; eta daudenak, gainera, estandarizatu gabe daude oraindik, eta erabilera mugatu samarradute. Horrek ondorioak ditu
|
bai
osasunerako eta baita ikerketarako ere. Osasunari dagokionez, afasia duten hiztun euskaldunak gehienetan frantsesez edo gaztelaniaz aztertzen dituzte, sarritanpazienteen bigarren hizkuntza izan arren.
|
|
|
Abendua amesgaiztoa izan daiteke beren elikaduran muga bat duten pertsonentzat. Oinazea izan daiteke, bai pisu osasungarria lortu nahian dabiltzanentzat,
|
bai
osasun arazoengatik murrizketa gogorragoak egin behar dituztenentzat, batez ere, diabetesa dutenentzat. Turroiak, mazapanak, mantekadoak eta Gabonetako gozoki guztiak salgai jartzen dira:
|
|
2018
|
|
|
Azken kasu huntan egoitza baten aurkitzen lagundu, gizarte sarean edo pribatuan... etxean hartu? Hortarako tokia behar da, aski libro izan ere, aterpetu presunaz axolatzeko gau eta egun, norbera azkar eta sendo,
|
bai
osasunez bai gogo muinetan. Ba omen dira molde desberdinak, elkarteek diotenez, aterpetzaileen lana arintzeko:
|
|
|
Tokiko kanpainako koordinatzaileak nahiago du izena gorde, erasoen beldur argi du apustua: " Petrorena da programarik onena, bai hezkuntzan,
|
bai
osasunean, baita ekonomian edota aldaketa klimatikoaren aurka ere. Bera da alternatiba.
|