|
2000
|
|
|
Izan ere, ongi
|
bai
ongi oroitzen dut nola aita Tommék erran zion amari ezen gazte umila eta apala nintzela, baina hala ote nintzen, zinez?
|
|
|
Jaun André: mundutik ibilia naiz eta ongi
|
bai
ongi dakit zein diren, kontu horretaz denaz bezainbatean, jendearen azturak eta ohiturak, zeren behin baino gehiagotan egokitu izan baitzait hango eta hemengo hirietan ibiltzea eta jendea karriketan ikustea, pixa egiten etxeko pareten kontra, edo kaka egiten ere bai karrika bazterren batean, tokian tokiko usantzen arabera. Eta gure etxean ere ohiturak ez ziren hain diferentak, zeren eta oraindik ere oroit baitezaket aitona Nikolasen iduria, tximiniako zuloaren gainean bere premiazko egitekoak egiten.
|
|
|
Eta ni ere, paradoxa haren aitzinean, zurturik bezala geratu nintzen... Ordea, urteak aitzina doazkidan neurrian, ongi
|
bai
ongi ohitu behar izan dut paradoxa horretarat, zeren eritasunean eta zorigaiztoan ikasi baitut ezen badirela huts hura baino hutsagoak diren hutsak, espazioa ez ezik denbora bera ere eta bizitza bera ere bete dezaketenak eta betetzen dutenak. Baina ene arimak deus guti zekien orduan hartaz, zeren gazte bainintzen eta zeren gaztetasunaren indarra bainuen, hutsaren gainean jauzi egiteko...
|
|
|
Fortunak nekez ahanztaraz ziezazkidakeen iragan penak eta sufrimenduak, baina ongi
|
bai
ongi eztitu eta ematu zizkidan orduan, hori ere aitortu beharra dizut, jaun André...!
|
|
|
Ongi
|
bai
ongi oroit dezaket, konparazione, udako egun bero batean eman zidan kontseilua, sakrifizioari eta mortifikazioneari buruzkoa, noiz eta, etxeko lizardiaren itzalpean geundela, erran baitzidan:
|
|
|
Osaba Joanikot ongi mintzatzen zen latinez, eta buruz zekizkien halako erran batzuk... eta ongi
|
bai
ongi entseiatu zen niri ere erran hura buruan sartzerat! Hartaraz gero, neure studioetan eta neure prestakuntzan aitzina egiten nuela, ehundaka ikasi behar izan ditut, milaka ere bai, erranen nuke, baina haietarik guti ditut bereziki bereiziak, guti horien artean arestian aipatua.
|
|
|
Ongi
|
bai
ongi oroitzen nuen nik dukeak kontatu zigun ipuina, zeren ni hamaika urteko umea bainintzen eta zeren, mila gauza aditua nintzen arren, ez bainuen nehoiz antzekorik aditu. Zer kontatu zigun, bada, dukeak?
|
|
|
Aditzerat eman gabe ere, ongi
|
bai
ongi ohartuko zinen, noski, non egon nintekeen ni eta zein lekutan doi, izarrak sabai zituèn kakategi arrunt bezain original hartan, zeren eta, bertzeek ez bezala, hertzeekikoa egina nuen arren, ez nuen, ez, eszena hura galtzeko: Villagrandeko dukearen gibelean nengoen, bai, harenganik hiruzpalau urratserat!
|
|
|
Izan ere, nik uste nuen ezen, etxeko tigrearekin gertatuaren ondotik, ez zeudela etxekoak ezta Urbiaingo herritarrak ere ipuin berrietarako, baina ez, zeren baitzirudien ezen Lutheroren baitan piztu zela piztitzarra, aita Bartolomeren aburuz bai bederen. Eta, baldin zalantzaren bat banuen, ongi
|
bai
ongi aditu nion nik aita jesuitari hurrengo igandeetako sermoietan, erraiten eta errepikatzen zuelarik behin eta berriro ezen mastin zuri handi haren baitan inkarnatu eta mozorrotu zela Eislebengo heresea, zeina deabruen printze izendatu baitzuten han infernuan, Pagabasoko leizean, alegia, eta kalte eta gaitz izugarriak ekarri zizkiela urbiaindarrei, izurri hura lekuko, eta are gehiago ekarriko z... Eta gauza haiek guztiak Urbiaingo parrokiako pulpitutik erraiten zituen igande oroz, Urbiango elizako erretore don Laureano, gizon ezin koldarragoa zena, haren erranetarat zegoenez gero.
|
|
|
Ongi
|
bai
ongi oroitzen dut gertaki hura, jaun André, zeren batean txakurrari behatzen bainion, bertzean osabari, eta hurrengoan aita jesuitari, don Laureanori eta herritarrei. Eta oroitzen dut mementu hura bereziki, osabak txakurra laxatu eta hitz haiek erran zituenekoa:
|
|
|
Izan ere, ongi
|
bai
ongi ikasi nuen nik gartzela sekeretu haietan zer den gizonaren miseria eta deuseza! Zeren, hasteko, leku jakin baterat eraman baininduten, bai, baina han ez zen erraza deus ere jakiterik.
|
|
|
Eta ez ote zituen Mignon biluziak ere oinetakoak jarririk, ez bere ahalkearen eta bere dekoroaren ezkutatzeko, nola aitortu baitzidan, baina arintkiago eta fitezago ihes egin ahal izaiteko? Ongi
|
bai
ongi enplegatu zituen Parisko ilehoriak bere artea eta maina, baita sarea eta lakioa ere, ene buru handiaren atrapatzeko...! Eta, neure buru handi hartan iduri haiek nituela, berriro etorri zitzaizkidan maradizinoak eta hitz itsusiak mihirat.
|
|
2003
|
|
|
don Justinianoren menera bizi, eta haren esanekoa izan, zintzo eta leial. Eta ongi
|
bai
ongi saiatu zen gizona!
|
|
2004
|
|
|
Ongi
|
bai
ongi ezagutzen zuen amona Sinforosak anai Jaxinto! Bera umea zenetik ezagutu baitzituen lasalletarrak auzoan, eta inguruetako guraso askok eta askok bidaltzen baitzituzten beren semeak haien eskolara.
|
|
|
Edo, bestela esanda, O. jaunaren iragana hutsune bat zen, nornahik zernahirekin bete zezakeena. Eta ongi
|
bai
ongi ahalegindu zen jende aho beroa hutsune hura betetzen, gizona gure auzoan izan genuen bitartean: familia utzita etorri ote zen, emakume ero batez maitemindu ote zen, marikoia ote zen, eta auskalo beste zenbat gauza.
|
|
|
Gaztetxoa nintzen arren, ongi
|
bai
ongi ohartzen nintzen zein zoritxarrekoa izan zitekeen gizon hura: geroztik, behin baino gehiagotan galdetu izan diot neure buruari, gizon hark ez ote zuen adimena zoritxar iturri, hain baitzen argia.
|
|
|
Ongi
|
bai
ongi oroitzen dut, alde horretatik, nola Zaragozako La Romareda futbol zelaian izan genuèn partida haietako batean, jokalari batek aurpegira egin zidan irain: " Terrorista!".
|
|
|
Ni, berriz, futbol profesionalean murgildu berria nintzen arren, ongi
|
bai
ongi ohartzen nintzen futbolak bere aldiak eta bere mugak dituela. Karrera laburra baitzen futbolariarena, jende guztiaren esanetan, eta beste zerbaitean pentsatu beharra baitzegoen, etorkizunari begira.
|
|
|
Izan ere, ongi
|
bai
ongi oroitzen nuen nola joan ziren Errealetik Barçara, nire aurretik, urte batzuk lehenago, Artola, Urruti, Alonso, Bakero eta Txiki Begiristain, eta nola haietako batek baino gehiagok arazoak izan zituen hainbat zaletu txuri urdinekin, batzuek traidoretzat ere hartu ez zituzten, bada! Nirea ez zen diferentea izan.
|
|
|
Baina, orduan, alboko sake bat ateratzea egokitu zitzaidan. Marraz kanpo zegoen baloia jasotzera nindoala, ongi
|
bai
ongi entzun ahal izan nion beheko harmailetan zegoen agure zahar bizar luze bati, zeina nabarmen jantzia baitzihoan, sonbreru mexikar gorri urdin batekin: " Jo puc ser una antigalla, però tu ets un marica!".
|
|
|
Bada, probatu nuen pieza bakarrekoa, eta esan nion amari: "
|
Bai
ongi! Pauma bat bezala sentitzen naiz...!"; probatu nuen bigarrena, ipini zidaten isatsa, kendu zidaten, eta jakin ez zergatik, baina isatsa errotik moztutako sugandila bat bezala sentitu nintzen, eta orduantxe erabaki nuen:
|
|
|
Aitak ez zidan babarrun alerik barkatu, noski, eta ongi
|
bai
ongi hustu behar izan nuen plater hura! Baina arrazoia neurea behar nuen, eta berandu gabe joan nintzen goiko komunera, haiek guztiak ahotik botatzera, komun ontziaren parean belauniko paratu eta hatzak eztarriraino sartuta.
|
|
2005
|
|
|
Kalkulatua dut bizi naizen parropia soilean urte bakoitz, girixtino familia bakoitzak 300 euroz goiti ematen diola Elizari.
|
Bai
ongi ulertu duzue, hirurehun euroz goiti! Beste herri batzuen konduak eskutan ukan baititut, hein berean daude, Iparralde barnealdeari doakionaz bederen.
|
|
|
–
|
Bai
ongi, amona! Hauxe bai errusiar mendia?!
|
|
|
Ongi
|
bai
ongi erabili zuen amona Kontxik telebista programa, kausaren, alde!
|
|
|
Ongi
|
bai
ongi oroitzen zuen, adibidez, alaba makillatuta agertu zitzaionekoa: rimelaren marra beltz hura, begiradaren indarra azpimarratzen ziona; masailetan emandako hautsak, filmetako izarren antzera; eta ezpain haiek, lehertzear zeuden bi marrubi umo iduri?
|
|
|
honek aharrausi luzea egin baitzion, amona Kontxik artikulu hura errezitatzen hasten zen bakoitzean nahi gabe ateratzen zitzaiona, erremediorik gabe. Baina azken hitza berea behar zuen, amona Kontxirena, eta ongi
|
bai
ongi jakinarazi zion su hiari bere ohiko erretolikaren ondorioa, haren aharrausia bukatuta gero:
|
|
|
Amona Kontxiren euforiaren kontrastean, ongi
|
bai
ongi itzali zitzaizkion Inesi gurasoen bereizketak eragindako buruhausteak, halaxe sentitzen baitzuen Inesek amonaren arrakasta, beste buruhauste bat bezala, aurrekoak baino askoz ere handiagoa zena eta beste guztiak eklipsatzen zituena.
|
|
2006
|
|
|
–
|
Bai
ongi.
|
|
2007
|
|
|
Eric Hazanen La propagande du quotidien," Bosgarren Errepublikaren mintzaira ikertuz, erkatuz, zulatuz" idatzia. Oharra hartzen dut Hazanen liburuarena, ez bainuen ezagutzen, baina Klemperer i buruz, hori
|
bai
ongi ezagutzen baitut, esan behar dut haren LTI La lengua del Tercer Reich saioa ez dakit frantsesera itzulia dagoenez, baina Itxarok alemanez irakurri ahal du eta haren egunerokoa aspaldian irakurri ditudan libururik interesgarrienak direla joan den mendean Europa osoa hartu zuen erokeriarik handiena ulertzeko eta aztertzeko. Filologo baten lana da, eta hainbeste filologo daukagunez, ez legoke gaizki bi autore horien eredua aintzat hartzea," gure astoaren latina bailitzan, ETAren garaiko euskararen analisiaren egiten hasteko".
|
|
2008
|
|
|
Historialari naizenez, ongi
|
bai
ongi dakit biolentzia izan dela Historiaren emagina. Baina historialari tituluak ez dit dohainik ematen igarle izateko:
|
|
|
Bere bide hartan, ongi
|
bai
ongi aurreratu zuen Reginak. Ez oztoporik gabe.
|
|
|
zer hobe hartarako etxetik alde egitea baino, eta mendiko aire garbia arnastea etxeko aire itoaren ordez? Egia zen balizko bidaiak bere arriskuak zituela, baina markesa andereak horixe behar zuen, beharbada, beste mota bateko emozio bat, beste abentura bat, odolaren urdintasunean adrenalinaren eguzki gorria piztu ziezaiokeena, senarrarekin Frantzian izan zuèn bidaldi hartan, automobila erosi eta alabekin Zaldiaingo jauregirako bidea egiten zutela, ongi
|
bai
ongi eutsi zien markesa andereak, baita bi alabek ere, egia esan, bidaiaren gorabehera guztiei, markes jaunak zituèn zalantzak ezabatuz: zuek ez dakizue zer den horrelako bidaia bat, damutuko zarete?!?, bere amodio harremanen porrota ezabatzeko, edo, ezabatu ezean, bigarren planoan uzteko gutxienez; baina sentimendu interesatu bezain arrunt haiek ezkutatzeko, toki guztietara senarraren beharrean irten ohi zena ez ote zen bere kasa irteteko gai izango behingoz, bakarrik, senarraren behar izpirik sentitu ere gabe??
|
|
|
Garai hartan Frantziako kantari famatua zen Claude Francoisen Chicas clo clo etako bi ere eraman genituen, bat zuria eta bertzea beltza. Hauek
|
bai
ongi pasatu zutela...
|
|
|
zer hobe hartarako etxetik alde egitea baino, eta mendiko aire garbia arnastea etxeko aire itoaren ordez? Egia zen balizko bidaiak bere arriskuak zituela, baina markesa andereak horixe behar zuen, beharbada, beste mota bateko emozio bat, beste abentura bat, odolaren urdintasunean adrenalinaren eguzki gorria piztu ziezaiokeena –senarrarekin Frantzian izan zuèn bidaldi hartan, automobila erosi eta alabekin Zaldiaingo jauregirako bidea egiten zutela, ongi
|
bai
ongi eutsi zien markesa andereak, baita bi alabek ere, egia esan, bidaiaren gorabehera guztiei, markes jaunak zituèn zalantzak ezabatuz: zuek ez dakizue zer den horrelako bidaia bat, damutuko zarete...! –, bere amodio harremanen porrota ezabatzeko, edo, ezabatu ezean, bigarren planoan uzteko gutxienez; baina sentimendu interesatu bezain arrunt haiek ezkutatzeko –toki guztietara senarraren beharrean irten ohi zena ez ote zen bere kasa irteteko gai izango behingoz, bakarrik, senarraren behar izpirik sentitu ere gabe? – argudio goitiar bat ere behar zuen –nola bihurtuko zuen, bada, egun bateko lilurabidea biharamuneko zapuzbide? –, bere harrotasun irainduak berehala aurkitu zuena:
|
|
|
Bere bide hartan, ongi
|
bai
ongi aurreratu zuen Reginak. Ez oztoporik gabe.
|
|
2009
|
|
|
Disimuluz, oharkabean bezala, mahaiaren beste aldera joan naiz eta aurrez aurreko aulkia hartu dut.
|
Bai
ongi gaudela! Bazkalondoan tarte txo bat aprobetxatu dut Birginia ardo batzuk hartzera gonbidatzeko.
|
|
|
Une hartan atariko argiaren parean zeuden, eta Maria Bibianak ongi
|
bai
ongi ikusi ahal izan zuen Teofilo Mariaren aurpegieran hurrengo hamar hamaika segundoetan izan zèn aldaketa, masaileko giharren nolabaiteko zurruntasunetik irririk zabalenaren arintasuneraino eraman zuena, baita hitz bakar bat esatera ere:
|
|
|
esan zuen predikatzaileak, eta hamalau hamabost urteko mutilari buru buruan sartuta geratu zitzaizkion hitzak; hainbesteraino, non zin egin baitzion bere buruari ez zuela kanpairik joko sekula santan; handik hilabetera, ordea, Jainkoari emandako hitza jan zuen; eta hain gaizki sentitu zen gero, hain obsesionatuta, non insomnioak jota egon baitzen bolada batean; bere loaldi arin laburretan, gainera, amesgaiztoak izaten zituen. Nazario Orbek ongi
|
bai
ongi gogora zezakeen amesgaizto haietako bat: herriko elizako kanpandorrean zegoen, bakarrik, kanpaia behar zuèn lekuan hutsune bat ikusi zuenean, ez kanpairik ez ezer; bat batean, baina, bere burua ikusi zuen kanpai bihurtuta; kanpaiak, ordea, burdinazkoa izan beharrean, haragizkoa zuen mihia, odolki bigun erori higuingarri bat iduri; eta bere larritasunean esnatu, eta halako nazka bat sentitu zuen, hain handia, non zin egin baitzion bere buruari ez zuela bere instrumentu hura dantzatuko ezkondu bitartean, zintzo zintzo beteko zuèn zinean, orain bai, noiz edo noiz apurtzeko zorian egon bazen ere, hala nola Villalbako markes jaunak gonbidatu zuèn festan, han Madrilen, non lagun egin baitzituen bi dama eder, Aquileo Cañizares negozio gizonaren adiskide zirenak; esan nahi baita, bere haur jaioberriari so, bere bekatu hura oroitzen zuela, menturaz, Nazario Orbek, eta batez ere irudi bortitz hura, begien aurrean zuèn haragi puska osatu gabeak gehiago baitzirudien odolki bigun higuingarri hark sortua beste ezerk baino; bekatu haren ordaina ote zen, bada, guztia, zeren Jainkoa kontulari akasgabea baitzen, zorren eta hartzekoen kontua ezin hobeto zeramana, eta zeren, ikuspegi hartatik, haragizko bekatuak bekatuzko haragia izan baitzuen ondorio??
|
|
|
Domingoren mugimenduen jarraipena egiten zuèn balizko kamera ezkutu batek ongi
|
bai
ongi adieraziko zuen, ordea, han gertatuaren arrazoia: hasteko, filmak nekez erakutsiko zuen Lourdesko Ama Birjinarik nahiz beste munduko argirik; istant batzuk lehenago, aldiz, ederki erakutsi zuen nola, istripua izan baino segundo hamarren batzuk lehenago, Domingok jauzi ezinezko bat egin zuen, mutilak akrobata on bat izateko dohainak zituen, zinez!, kanguru batek egingo lukeen jauzia egin ez zuen, bada, hortxe hortxe!?, eta hala, mutilak, bere ibilbidean, espaloia ukitu ere gabe egin zuen beste aldera, non lorategitxo bat baitzegoen, soropil eta guzti; gero, belarrean lauzpabost bira egin eta hantxe gelditu zen, baita gelditu ahala zutitu ere, bere anaiei laguntzeko asmotan.
|
|
|
Haurra bere gain hartu zuèn egun berean ohartu zen Ernestina, esate baterako, argiak min egiten ziola, haurraren begiei begiratuta, balizko lekuko batek ongi
|
bai
ongi antzemango zion betileen dardarari, gau tximeleta ezinezko bat iduri?, ilunaren semea zenak iluna atsegin balu bezala: leihoa edo leihoko errezelak zabaltzean igartzen zuen hori?
|
|
|
oinazpietan leize bat irekiarazi eta bertigoaren atarian jar baitzezakeen? Guztiaz ere, ongi
|
bai
ongi ulertu zuen Teofilo Mariak trantze estu hartatik pasatu behar zuela, egiak azkenean bere bidea aurkitu eta maldan behera baitzetorkion, ziztu bizian, ordura arte jarri izan zizkiòn oztopo guztien gainetik, zen bezalakoa baitzen egoera, geldiezina bezain atzeraezina, eta hala, keinu bat egitera mugatzen zela, begiak itxi eta burua bi aldiz jaitsi zuen?, aurrera egiteko baimena eman zion Domi...
|
|
|
Ongi
|
bai
ongi oroitzen zituen Adak hamar egun haiek: nola gozatu zuen, Maria Bibianarekin batera, haur kotxea hartu eta batetik bestera eramanez, baita haurra inoiz besoetan hartuz ere, amatasunari lotutako ariketa haiek gezurrezko haurrekin praktikatzen ohituta zeudenek, panpinekin, alegia?
|
|
|
Ongi
|
bai
ongi konturatu zen hartaz izeba Bittori! Eta duda bat etorri zitzaion. Domingori begira jarri zen behinik behin, pentsakor?:
|
|
|
Halaxe zen, Tasiok jesuitetan ikasi eta batxiler garaian San Estanislao Kostkakoaren kongregaziokoa izan baitzen, kostkatar bat, kongregaziokoen hizkeran?, gero, Arte eta Ofizioetako eskolan matrikulatu zenean, ez zuen inondik ere kanpora atera nahi izan, ingeniaritza edo estudiatzera?, taldea utzi bazuen ere; Tasiok, izan ere, ongi
|
bai
ongi uler zezakeen zinea arimarentzako arrisku izan zitekeela, kongregaziokoek aditzera ematen zioten bezala; uler zezakeen dantza ere berdin izan zitekeela, eta neskak ere halatsu; baina futbola??, nola izan zitezkeen futbola eta kirola arimarentzako arrisku. Ez zuen ulertzen ez berak?
|
|
|
Ada, kioskoaren ezkutalekura itzulia zegoena, atsoaren oihuak entzuteaz gain, ongi
|
bai
ongi ohartu zen nola Txaro eta gizonezko laguna barrez eta barrez hasi ziren, bera ere. Ada, irri eta barrearen arteko eginahalean sartzen zen bitartean, korukidearekin serio hitz egiteko sentimendua nagusitzen zitzaiola:
|
|
|
–(?) Gaur beste karta bat idatzi didazu, estilo hotzago batean, ongi ohartu naiz, Ada; hasieran, gainera, despistatu egin nauzu, zin degizut; bigarren irakurketan, hala ere, ongi
|
bai
ongi ohartu naiz oker nengoela, hain dago iradokizunez betea zure testu jostalaria. Eta belarrien kontu horrekin?
|
|
|
goranzko biraketa bat eragin baitzion pistolari, hogeita hamar bat gradukoa, biktima tirabidetik kanpo utzi eta orduan, orduan baizik ez? tiro egiten zuela; eta, halere, Domingok ongi
|
bai
ongi ikusi zuen nola biktima gelditu zen ziplo, haren gorputzak goitik behera egiten zuela, mugimendu baldar batean; zer antzerki mota zen hura, baina?; edo zer erakutsi nahi zion bere buruari, etsaia barkatzera bultzatzen zuèn jarrera errukizko harekin?; bere kideak baino pertsona hobea zela?; zergatik zen hobea, ordea?; ez al zekien, bada, barkatuak izan zitezkeenak ez zirela barkaberak izango... potroei itsatsita eta ongi helduta zegoèn edozein zorri kuadrilla deuseztu eta desegin behar, azazkalen artean banan banan hartuz eta gupidagabeki lehertuz?; eta, hala ere, hala eta guztiz ere?, Domingok haserre zirudien bere buruarekin, halako moldez, non, itzulerako bidean Gonzalok bere iritzi hura berriro azaldu zionean:
|
|
|
Horrelako protagonista da hizkuntza gutxituetan irakurtzeko plazera edota grina duen irakurlegoa bahi dezakeen osagai bat. Baina gero kilometro eta erdiko luzera duen uhartetxoan gertatuko diren ustekabeek ematen diote irakurlego zabalago bati,
|
bai
ongi kontaturiko abenturekin gozatzeko, bai gogoetak egiteko aukera, hainbat eta hainbat gauzataz, hala nola giza izaeraz, etsaiei buruzko ikusmoldeez, arrotzen arteko harremanez, borroka eta negoziazio irtenbideez.
|
|
|
" Burgeskume txiki handi bat besterik ez haiz!"; arrazoi haiekin batera, baina –biktimari tiro egin edo ez egin, hartan zetzan auzia–, Domingok bazuen beste arrazoi bat, menturaz, itzaletik bultzaka ari zitzaiona, norabide jakin batean: ...tik jokatu zuen Domingok –sei zazpi segundoko barne borrokaren ondotik, antza– jokatu zuen bezala, pelotoi buruak su egiteko agindua eman ahala Domingok –begi bat itxita, bestea zabalik– goranzko biraketa bat eragin baitzion pistolari, hogeita hamar bat gradukoa, biktima tirabidetik kanpo utzi eta orduan –orduan baizik ez– tiro egiten zuela; eta, halere, Domingok ongi
|
bai
ongi ikusi zuen nola biktima gelditu zen ziplo, haren gorputzak goitik behera egiten zuela, mugimendu baldar batean; zer antzerki mota zen hura, baina?; edo zer erakutsi nahi zion bere buruari, etsaia barkatzera bultzatzen zuèn jarrera errukizko harekin?; bere kideak baino pertsona hobea zela?; zergatik zen hobea, ordea?; ez al zekien, bada, barkatuak izan zitezkeenak ez zirela barkaberak izango... " Kendu ditiagu sasi batzuk, eta justizia eta askatasunaren loreak oparoago haziko dituk orain... ezta, Domingo?", Domingok ez baitzion, joanekoan bezala, mihiari eutsi; aitzitik, honela erantzun zion:
|
|
|
Haurra bere gain hartu zuèn egun berean ohartu zen Ernestina, esate baterako, argiak min egiten ziola –haurraren begiei begiratuta, balizko lekuko batek ongi
|
bai
ongi antzemango zion betileen dardarari, gau tximeleta ezinezko bat iduri–, ilunaren semea zenak iluna atsegin balu bezala: leihoa edo leihoko errezelak zabaltzean igartzen zuen hori... mutilaren intziriak ere ez baitziren beti bat, eta bai baitzirudien ezen intziri bakoitzak bere esanahi berezia zuela, Ernestina bere alfabetora itzultzen ahalegintzen zena, haurrarekin nola jokatu behar zuen jakiteko.
|
|
|
guztia zela arraroa, alegia... aitzakiak aitzakia, ez baitzen normala urte erdiko zer hura –bere anaiatxoa, garbi esanda– ez ezagutzea; atzerabiderik gabeko puntu hartara helduta –anai arreben begi hesia Teofilo Mariaren atzerakako pauso balizkoen eragozgarri zen–, alferrikakoa zen problema luzaroagoan ezkutatzen ibiltzea... nahiz eta barruko inertziak mutila hartara bultza zezakeen artean ere, zeren egiazko egia jakiteak –erdi itsua ez ezik, beste mila akats ote zituen zerak... orbetarren izen ustez garbia guztiz zikintzera irits zitekeenak? – oinazpietan leize bat irekiarazi eta bertigoaren atarian jar baitzezakeen... Guztiaz ere, ongi
|
bai
ongi ulertu zuen Teofilo Mariak trantze estu hartatik pasatu behar zuela, egiak azkenean bere bidea aurkitu eta maldan behera baitzetorkion, ziztu bizian, ordura arte jarri izan zizkiòn oztopo guztien gainetik, zen bezalakoa baitzen egoera, geldiezina bezain atzeraezina, eta hala, keinu bat egitera mugatzen zela –begiak itxi eta burua bi aldiz jaitsi zuen–, aurrera egiteko baimena eman...
|
|
|
Ongi
|
bai
ongi konturatu zen hartaz izeba Bittori! Eta duda bat etorri zitzaion –Domingori begira jarri zen behinik behin, pentsakor–:
|
|
|
"(...) Gaur beste karta bat idatzi didazu, estilo hotzago batean, ongi ohartu naiz, Ada; hasieran, gainera, despistatu egin nauzu, zin degizut; bigarren irakurketan, hala ere, ongi
|
bai
ongi ohartu naiz oker nengoela, hain dago iradokizunez betea zure testu jostalaria. Eta belarrien kontu horrekin... beste kointzidentzia bat, Ada!
|
|
|
Ada, kioskoaren ezkutalekura itzulia zegoena, atsoaren oihuak entzuteaz gain, ongi
|
bai
ongi ohartu zen nola Txaro eta gizonezko laguna barrez eta barrez hasi ziren, bera ere –Ada– irri eta barrearen arteko eginahalean sartzen zen bitartean, korukidearekin serio hitz egiteko sentimendua nagusitzen zitzaiola: hurrengo asteartean hitz egin behar diot... hitz egingo diot, bai, zer arraio...!
|
|
|
Une hartan atariko argiaren parean zeuden, eta Maria Bibianak ongi
|
bai
ongi ikusi ahal izan zuen Teofilo Mariaren aurpegieran hurrengo hamar hamaika segundoetan izan zèn aldaketa, masaileko giharren nolabaiteko zurruntasunetik irririk zabalenaren arintasuneraino eraman zuena, baita hitz bakar bat esatera ere:
|
|
|
Halaxe zen, Tasiok jesuitetan ikasi eta batxiler garaian San Estanislao Kostkakoaren kongregaziokoa izan baitzen –kostkatar bat, kongregaziokoen hizkeran–, gero, Arte eta Ofizioetako eskolan matrikulatu zenean –ez zuen inondik ere kanpora atera nahi izan, ingeniaritza edo estudiatzera–, taldea utzi bazuen ere; Tasiok, izan ere, ongi
|
bai
ongi uler zezakeen zinea arimarentzako arrisku izan zitekeela, kongregaziokoek aditzera ematen zioten bezala; uler zezakeen dantza ere berdin izan zitekeela, eta neskak ere halatsu; baina futbola...?, nola izan zitezkeen futbola eta kirola arimarentzako arrisku. Ez zuen ulertzen ez berak... ezta elizako hainbat jendek ere, antza, sotanadun bat baino gehiago ikusi izan baitzuen hainbat futbol partidatan... eta ikastetxe bat baino gehiagotan aritzen baitziren ikasleak futbolean ikasgaraian, berean ere aleka batzuk.
|
|
|
Domingoren mugimenduen jarraipena egiten zuèn balizko kamera ezkutu batek ongi
|
bai
ongi adieraziko zuen, ordea, han gertatuaren arrazoia: hasteko, filmak nekez erakutsiko zuen Lourdesko Ama Birjinarik nahiz beste munduko argirik; istant batzuk lehenago, aldiz, ederki erakutsi zuen nola, istripua izan baino segundo hamarren batzuk lehenago, Domingok jauzi ezinezko bat egin zuen –mutilak akrobata on bat izateko dohainak zituen, zinez!, kanguru batek egingo lukeen jauzia egin ez zuen, bada, hortxe hortxe! –, eta hala, mutilak, bere ibilbidean, espaloia ukitu ere gabe egin zuen beste aldera, non lorategitxo bat baitzegoen, soropil eta guzti; gero, belarrean lauzpabost bira egin eta hantxe gelditu zen, baita gelditu ahala zutitu ere, bere anaiei laguntzeko asmotan.
|
|
|
Ongi
|
bai
ongi oroitzen zituen Adak hamar egun haiek: nola gozatu zuen, Maria Bibianarekin batera, haur kotxea hartu eta batetik bestera eramanez, baita haurra inoiz besoetan hartuz ere, amatasunari lotutako ariketa haiek gezurrezko haurrekin praktikatzen ohituta zeudenek –panpinekin, alegia– bene benetako haur batekin praktikatzen zituztela behingoz!
|
|
|
" Bakarkako bekatu horrek ahultzen du gizona, bakarkako bekatu horrek galtzen du arima, bakarkako bekatu horrek eramaten du gizona infernuko garretara!" esan zuen predikatzaileak, eta hamalau hamabost urteko mutilari buru buruan sartuta geratu zitzaizkion hitzak; hainbesteraino, non zin egin baitzion bere buruari ez zuela kanpairik joko sekula santan; handik hilabetera, ordea, Jainkoari emandako hitza jan zuen; eta hain gaizki sentitu zen gero, hain obsesionatuta, non insomnioak jota egon baitzen bolada batean; bere loaldi arin laburretan, gainera, amesgaiztoak izaten zituen. Nazario Orbek ongi
|
bai
ongi gogora zezakeen amesgaizto haietako bat: herriko elizako kanpandorrean zegoen, bakarrik, kanpaia behar zuèn lekuan hutsune bat ikusi zuenean, ez kanpairik ez ezer; bat batean, baina, bere burua ikusi zuen kanpai bihurtuta; kanpaiak, ordea, burdinazkoa izan beharrean, haragizkoa zuen mihia, odolki bigun erori higuingarri bat iduri; eta bere larritasunean esnatu, eta halako nazka bat sentitu zuen, hain handia, non zin egin baitzion bere buruari ez zuela bere instrumentu hura dantzatuko ezkondu bitartean, zintzo zintzo beteko zuèn zinean, orain bai, noiz edo noiz apurtzeko zorian egon bazen ere, hala nola Villalbako markes jaunak gonbidatu zuèn festan, han Madrilen, non lagun egin baitzituen bi dama eder, Aquileo Cañizares negozio gizonaren adiskide zirenak; esan nahi baita, bere haur jaioberriari so, bere bekatu hura oroitzen zuela, menturaz, Nazario Orbek, eta batez ere irudi bortitz hura, begien aurrean zuèn haragi puska osatu gabeak gehiago baitzirudien odolki bigun higuingarri hark sortua beste ezerk baino; bekatu haren ordaina ote zen, bada, guztia, zeren Jainkoa kontulari akasgabea baitzen, zorren eta hartzekoen kontua ezin hobeto zeramana, eta zeren, ikuspegi hartatik, haragizko bekatuak bekatuzko haragia izan baitzuen ondorio...?
|
|
2010
|
|
|
Guztiaz ere, Teofilo Mariak, uste baino hobeto erreakzionatu zuen. Bibi arduratsua (zerurik balego, hark
|
bai
ongi irabazia!) helduleku?, gaitzondoko lehen lau hilabeteak, ospitalean egin zituenak, ilun samar igaro bazituen ere, hiru hilabete egin baitzituen postura berean, zango igeltsatuak goraka, guztia esan behar eta?
|
|
|
Eta egia esango dizut: ez zait hankak galtzea ere axola, nire sabelaren fruitua salbatuko bada, Domingo??; ongi
|
bai
ongi gogoratzen dut une hura, baita amaren begiei zerièn argi distiratsua ere, suzko bi gezi jaurtitzera balihoa bezala; une bikaina izan zen, goitiarra, Pagoagan bizi izandako beste une asko bezala?; egia da luzarora gabe jakin genuela une haiek guztiek pipiak jandako zurezko oinarri ustelak zituztela, baina egia da, halaber, fede itsuak sitsak eta pipiak estaltzen zizkigula, baita zura harri b...
|
|
|
esan zuen?, señorito Gabino María? esan zidan hitzez hitz?, baina, hain nengoen neure baitatik at, primeran oroit dezaket xehetasun hura, atzokoa balitz bezala?, non berak bere eskuaz nirea hartu orduko erretiratu bainion nik neurea; eta, hala eta guztiz ere, ongi
|
bai
ongi nabaritu nuen haren esku ukitua neure eskuan, gorputz osora hedatu zitzaidana, esku hark eskutik oinetarainoko azalaren zati bakoitza ukitu balit bezala; hain nengoen deslekuan, non, konplimenduzko hitzak esan nizkionean?. Ongi etorri, Helena, Regina enera??, totelka aritu bainintzaion, Regina enearen. R, an hiru aldiz trabatzen nintzela, trabaldi haiek irri bortxatu batekin estaltzen ahaleg... –Etxeko alaba Maria Bibiana??.
|
|
|
Hala ere, elkarrekin pasatzeko asmoa dagoen egunen arabera kasu batzuetan 30 egun edo hilabete batera, ez dirudi komenigarria denak bikotekidearekin partekatzea harremana ordu baxuetan badago. “Aukera ona da, bai krisian dauden bikoteentzat,
|
bai
ongi funtzionatzen duten beste batzuentzat”, dio Cocak. “Gomendio bat da oporraldia elkarrekin amaitzea, esperientziak partekatzeko eta itzulera errutinara bideratzeko”.
|
|
|
Eta egia esango dizut: ez zait hankak galtzea ere axola, nire sabelaren fruitua salbatuko bada, Domingo..."; ongi
|
bai
ongi gogoratzen dut une hura, baita amaren begiei zerièn argi distiratsua ere, suzko bi gezi jaurtitzera balihoa bezala; une bikaina izan zen, goitiarra, Pagoagan bizi izandako beste une asko bezala...; egia da luzarora gabe jakin genuela une haiek guztiek pipiak jandako zurezko oinarri ustelak zituztela, baina egia da, halaber, fede itsuak sitsak eta pipiak estaltzen zizkigula, baita zura harri...
|
|
|
Guztiaz ere, Teofilo Mariak, uste baino hobeto erreakzionatu zuen —Bibi arduratsua (zerurik balego, hark
|
bai
ongi irabazia!) helduleku—, gaitzondoko lehen lau hilabeteak, ospitalean egin zituenak, ilun samar igaro bazituen ere, hiru hilabete egin baitzituen postura berean, zango igeltsatuak goraka, guztia esan behar eta...
|
|
|
desioen gehiegiak urrunegi eraman ninduen, eta, zinezko eta minezko orduan, beldur izan nintzen hain urrun iristeko gai ote nintzen, neure baitan behar adina indar ikusten ez nuelako, Helenak muxu bat ematen zidala imajinatzen nuen bakoitzean gorputzean halako dardara bat nagusitzen baitzitzaidan, guztiz ahultzen ninduena eta balditua uzten, giharrak hezurretatik askatu balitzaizkit bezala eta hezurrak junturetatik; giharrekin eta hezurrekin batera, gainera, gogoa ere tokitik atera zitzaidan, baita gogoari lotuta nituèn asmoak eta egitasmoak ere, hain zen bortitza lurrikara hura, gorputz arimak inarrosten zizkidana; eta, hala ere, lehenengo egunean —Helenak bazekien gure etxeko ohituren berri, eta goizeko zortzietan etorri zen—, anai arrebekin batera —aita eta Teofilo Maria fabrikan— agurtu nuen; gutako bakoitzak eskua luzatu, eta berak eskua hartzen zuen, belauna tolestu eta burua pixka bat makurtu ondoren, bakoitzaren izena ahoskatzen zuen bitartean: ...banan banan, begirune handiz; nire ondora iritsi zenean, berriz," Etxeko seme Gabino Maria" esan zuen —" señorito Gabino María" esan zidan hitzez hitz—, baina, hain nengoen neure baitatik at —primeran oroit dezaket xehetasun hura, atzokoa balitz bezala—, non berak bere eskuaz nirea hartu orduko erretiratu bainion nik neurea; eta, hala eta guztiz ere, ongi
|
bai
ongi nabaritu nuen haren esku ukitua neure eskuan, gorputz osora hedatu zitzaidana, esku hark eskutik oinetarainoko azalaren zati bakoitza ukitu balit bezala; hain nengoen deslekuan, non, konplimenduzko hitzak esan nizkionean —" Ongi etorri, Helena, Regina enera" —, totelka aritu bainintzaion, Regina enearen ‘R’ an hiru aldiz trabatzen nintzela, trabaldi haiek irri b... " Etxeko alaba Maria Bibiana...".
|
|
|
Oroitu adi ongi
|
bai
ongi
|
|
|
|
Bai
ongi udako
|
|
|
|
Bai
ongi hainbeste argik eta
|
|
2011
|
|
|
Zure aitaren ondoan geunden biok, eta ongi
|
bai
ongi aditu ahal izan genion madarikazio zerrenda, bere ahots ahaltsua bitarteko, esku batez bere puruari eusten ziola eta bertzea zerura altxatzen, ukabil bihurturik.
|
|
|
Ongi
|
bai
ongi oroitzen du Leonek nola kontatu zien amak ipuin hura, bere manera partikular harekin, hitzak eskuen eta begien keinuz laguntzen zituela.
|
|
|
Prest gaude berriz aztertzeko... gertatuko balitz...». A, horrela
|
bai
ongi. Bere ile zapaldua atzeraka berdindu eta Williamek hankak luzatu zituen bagoiko solairuan.
|
|
|
–Okerra, txarra, nire ustez behintzat. Uso jaun andreak
|
bai
ongi. Baina atera kontuak eguneroko bizian... atera kontuak!
|
|
|
Dirua irabazi nahi dut, esan zuen pazientziarik gabeko ahotsak?. Zuek
|
bai
ongi... baina ni miseria gorrian nago!
|
|
|
Memoria txarra zuen Fontechak, baina mingostasunak argazki finkatzailearen lan likidoa ongi
|
bai
ongi egiten duenez, iltzatuta geratu zitzaion izen hura. Idoia Erro.
|
|
2012
|
|
|
–
|
Bai
ongi. Jonek bere burua madarikatu zuen haurraz galdetzea ahazteagatik?. Zer edo zerk gaitz eginen zion.
|
|
|
–A! Han
|
bai
ongi izango ginatekeela bizitzen!
|
|
|
Eta zer esku ona daukan marmeladak, kontserbak eta pastelak egiteko!
|
Bai
ongi zainduak eta txukun dauzkala oilategia eta baratzea! Galdetu nion ea aurrera atera al zituen biberoia ematen ari zitzaien hamabi untxikumeak, ama akabatu zitzaielako.
|
|
|
Zizek da adibide tipikoa. Ondo, Zizek, ondo, ez da Badiouren filosofia errepikatu behar, baina
|
bai
ongi ulertu. Eta bere ontologia gabe ez da posible.
|
|
2013
|
|
|
Ongi
|
bai
ongi oroitzen zuen Raissak nola jalgi zen zinema aretotik hunkituta, hitzak ahotik oharkabean ateratzen zitzaizkiola:
|
|
|
Egoitzak liburuari dagokionez, ni haren Prelatua nintzela eta haren espirituaren gauza asko mintzagai genituela, esan zidan berak:
|
Bai
ongi idatzia dagoela puntu hori Inkisizioan dagoen nire Bizitza liburuan!
|
|
|
Ongi
|
bai
ongi oroitzen zuen Raissak nola jalgi zen zinema aretotik hunkituta, hitzak ahotik oharkabean ateratzen zitzaizkiola:
|
|
2014
|
|
|
Horrelakoa izan balitz
|
bai
ongi.
|
|
2015
|
|
|
Ongi
|
bai
ongi
|
|
|
Gizakiak ez direnak nahi ditugu kontrolatu, eta bitartean geure espeziea ere bai. Geure buruaren agintari, jaun eta pilotu nahi dugu izan, eta nahi horrek ez du berezko ezer txarrik, baina
|
bai
ongi ez dakigun zer edo zeren izenean justifikatzen dugunean. Zeren besteak, makinak, teknologiak, ordenagailuak?
|
|
|
–Eta
|
bai
ongi kondenatu ere, alajaina. Ez diagu deus ere sinistu.
|
|
|
Adi ezak bestela, Jonah maitea, gure seme bihotzeko, hire aita Erramunek dioena eta ikusiko duk egia denetz, eta hik ere, ene Aixa bitxia, zeru azuletik jauzitako perlarik paregabeena, bazekinat
|
bai
ongi profitatuko dunala nik diodana.
|
|
|
–
|
Bai
ongi! –irribarre egin zidan?.
|
|
|
6 Oi ene Jainko Jauna,
|
bai
ongi estutzen dituzula zeure maitaleak! Baina guztia da gutxi gero ematen diezunaren ondoan.
|
|
|
Gauzak ulertzeko modu honetaz beste toki batean hitz egingo dut, gauza guztiz fina eta gure Jauna gorestekoa baita. ...batez ere hortik pasatu den haietako bat eta horrela gehiago ere izango dira) beren baitan gauzak argitzerik izan ez dutenak; eta horrela, badakit pertsona hark kontu handiz begiratu duela, asko askotan egin diolako Jaunak mesede hau, eta hasiera batean irudipena ez ote zen izaten zuen zalantzarik handiena; deabruarena denean, errazago antzematen da, haren trikimailuak ugariak izan arren eta ongi
|
bai
ongi jakin arren argizko espiritua imitatzen; baina, nire iritziz, hitzetan badago zerikusia, argi argi esanak izanik, egiazko espirituan bezala zalantzarik ez izateko eran entzun ote ziren; baina hark (deabruak) ditu esandako ondorioak imitatu, ez ariman bake hori utzi, ezta argia ere; alderantziz, egonezina eta nahasmena utziko ditu.
|
|
|
8 Oi, ene Jainkoa, bai egiazkoak direla hitz hauek!, eta
|
bai
ongi ulertzen dituela arimak, otoitz honetan bere buruz ikusten baitu! Eta bai ongi ulertuko genukeela guztiok geure erruagatik ez balitz, Jesu Kristo gure Errege eta Jaunaren hitzek ezin dutelako huts egin!
|
|
|
8 Oi, ene Jainkoa, bai egiazkoak direla hitz hauek!, eta bai ongi ulertzen dituela arimak, otoitz honetan bere buruz ikusten baitu! Eta
|
bai
ongi ulertuko genukeela guztiok geure erruagatik ez balitz, Jesu Kristo gure Errege eta Jaunaren hitzek ezin dutelako huts egin! Baina ongi ez prestatzean eta argi honi enbarazu egin diezaiokeen guztitik ez aldentzean huts egiten dugunez gero, ez dugu geure burua ikusten begira gauden ispilu honetan, gure irudia zizelkaturik dagoenekoan.
|
|
|
Egoitzakliburuari dagokionez, ni haren Prelatua nintzela eta haren espirituaren gauza asko mintzagai genituela, esan zidan berak:
|
Bai
ongi idatzia dagoela puntu hori Inkisizioan dagoen nire Bizitza liburuan!
|
|
|
Eta honela nengoela eta beti otoitz askoren laguntzaz eta etxea toki onean erosita, txikia izan arren...; baina hori ez zitzaidan batere axola niri, Jaunak esan baitzidan ahal nuen bezala sartzeko, gero ikusiko nuela nik Haren Maiestateak egiten zuena. Eta
|
bai
ongi ikusi nuela! Eta honela, errenta txikia zela ikusten banuen ere, buruan sartua nuen Jaunak beste bide batzuetatik eratuko eta lagunduko zigula.
|
|
|
Eta neure aita domingotar honekin hitz egin nuen; izan ere,, diodanez? oso jakintsua zen eta hark esan ziezadanaz ziur egon nintekeen; eta orduan ikuskari guztiak eta neure otoitz era eta Jaunak egiten zizkidan mesede handiak kontatu nizkion ahal nuenik eta argien, eta eskatu nion ongi
|
bai
ongi ikusi eta esan ziezadala Eskritura Santuaren aurkako ezer ote zegoen eta guztiaz zuen iritzia. Ziurtasun handia eman zidan eta, nire ustez, on egin zion berari ere; bada, bera oso ona bazen ere, handik aurrera otoitzari gehiago eman zitzaion eta bere Ordenako monasterio batera baztertu zen, bakardade handia zegoenera, otoitzean hobeki jardun ahal izateko.
|
|
|
Zer da honaino heldu den arima bat bekatuan erorita ikustea, Zuk zeure errukiz berriro eskua eman eta jasotzen duzunean!
|
Bai
ongi ezagutzen dituela hark zure handitasun eta errukia eta bere miseria! Hemen da egiaz desegitea eta zure handitasunak ezagutzea; hemen begiak gorantz jasotzen ez ausartzea; hemen haiek jasotzea Zuri zer zor dizun jakiteko; hemen zaletzen da Zeruko Erreginaz, eztitu zaitzan; hemen erregu egiten die Zuk deitu ondoren erori ziren Santuei, lagundu diezaioten; hemen ematen diozun guztia gehiegizkotzat jotzea, zapaltzen duen lurra ez duela merezi ikusten duelako; Sakramentuak hartzea; Jainkoak haietan ezarri zuen indarra ikusteak pizten dion fede bizia; Zu goratu beharra, gure zaurientzat halako sendagai eta ukendua utzi duzulako, zauriak ez baitituzte azal azaletik soilik sendatzen, erabat kentzen baizik.
|
|
|
5 Egun batean aitaren gelaren ondoren zen gela batean zegoela, aita oraindik jaiki gabe, ustekabean irakurtzera iritsi zen han zen gurutze batean haren buruan jartzen den idazkuna, eta bat batean, hura irakurriz, Jaunak aldatu egin zuen goitik behera; izan ere, bere aurrera ekartzen zioten ezkontza asmo batean pentsatzen ari zen, ongi
|
bai
ongi zetorkion ezkontza asmoan pentsatzen, eta zera esaten zuen bere baitan: –zein gutxi eskatzen duen nire aitak, oinordetza bat izanez gero, nahikoa du; nik, berriz, uste dut leinuak nigan izan behar duela hasiera!?.
|
|
|
Ez dago meza ematera behartua; nik galdetu dut, eta berak badaki. Hor guztiz ezkutuan egotea,
|
bai
ongi dago; hau da nik dudan ardura. Hain bizimodu onaz tristura hori badu, zer egingo ez ote zuen frai Joanek izan zuenaz?
|
|
|
Nik esaten diot aukera aukerakoa dela Andaluziarako, nire iritziz.
|
Bai
ongi hautatuak ekarri behar zirela!
|