|
2000
|
|
|
hemen agertzen da nabarmenen egunkari abertzaleen eta erregionalista edomadrildarren arteko aldea. Bigarren multzoarentzat (hemendik SUD OUEST kanpoanutzirik) Euskal Herria Hegoaldeko lau lurraldeek osatzen dute, kasurik onenean ere.Lurralde penintsularrei emandako espazioa Euskal Herriari emandakoaren %93tikgora baitago guztietan, leku gutxi eginez
|
bai
Iparraldeari (ikusi dugun legez) baiEuskal Herria bere osotasunean hartzen duen ikuspegiari ere. Egunkari abertzaleetan, ordea, Hegoaldeak ez du agortzen Euskal Herriko errealitatea, baina bistan da aldenabarmenak daudela beren artean.
|
|
|
Ikus dezagun gure inguruko prentsak zelan ikusten duen Euskal Herria, zelanmarrazten duen Euskal Herria bere mapetan, bere eguraldi tarteetan zelan ikusten duenEuskal Herria:
|
bai
Iparraldea baita Hegoaldea ere.
|
|
|
Berebat, ahuñ haize edo ahuña haize, hegoaldekoa (4herritan) zein ekialdekoa (beste 4tan) izendatzeko jaso da, denak Zuberoan. Frantziaize ere
|
bai
iparraldetik (2), bai ekialdetik (8) datorren haizea izendatzeko.
|
|
|
Izan ere, gaur egun euskal irrati publikoa zeharo erroturik dago komunitate euskaldunean,
|
bai
Iparraldean, bai Hegoaldean. Gainera, hirugarren milurtekoaren hasieran indartsu agertzen da audientzien rankingan bere lau estazioekin (Bilboko Radio Euskadi, Donostiako Euskadi Irratia, Gasteizko Radio Vitoria eta gazte jendearentzat den Euskadi Gaztea).
|
|
2002
|
|
|
Kontzeptu honen bidez, etxebizitza atxikien komenigarritasuna azaldu nahi da; izan ere, osorik bizi badira, klimatizatuta daudenez, sandwich efektua eragiten dute eta energia galtzea eragozten dute. Orientazio bikoitza dute, bai Hegoaldean
|
bai
Iparraldean. Eraikinaren barrurako materialak aukeratzeari dagokionez, garrantzitsua da faktore horiek ezagutzea, egokienak zein diren erabakitzeko.
|
|
|
Nik hemen kontatzen ditudan gertakizunak, gehienak, neronek azken 35 urteotan batez ere Euskal Herriko zazpi probintzietako baserrietan ikusitakoak dira. Baserritarrei
|
bai
Iparraldean eta bai Hegoaldean ezaguna zaie nire zakurzaletasuna.
|
|
2003
|
|
|
Karia horretara, biziki interesgarriak ziren treguak iraun zuen hamazazpi hilabeteetan plazaratu azalpenak: batasun moldeko bat sortu zen euskal  alderdien artean, bai Hegoaldean eta
|
bai
Iparraldean; Frantziako PSri adibidez Lizarra Garazi prozesuan partaidetza galdatu zitzaion orduan. Ez zuen onartu, baina ideia beti bidean dabil.
|
|
2004
|
|
|
J. B. ETXEBERRI. Horri buruz badugu huts handia,
|
bai
Iparraldean bai Hegoaldean. Irun, Hondarribia eta Hendaiako ikastoletan gauza asko irakasten dira munduari buruz, estatuei buruz, baita Euskal Herriari buruz ere, oro har.
|
|
|
Guk Hegoaldean baino lehenago bozkatzeko aukera izan genuen, agian horrek debatea lasaitu eta izaera gozatu du. Baina horren inguruan faltsukeria handia dago, hipokresia handia,
|
bai
Iparraldean bai Hegoaldean ere. Baina tira, egia da, guk beste lasaitasun bat, beste goxotasun bat dugu.
|
|
|
Denominadorea ez. Frakzio hori, ene ustez, txikia da,
|
bai
Iparraldean eta bai Hegoaldean, arrazoin diferenterengatik.
|
|
2005
|
|
|
Era horretan askoz ere onarpen handiagoa eta konbentzimendu sinesgarritasuna izango duen jarduna izango da hizkuntz politika. Eta horrek bai Nafarroan
|
bai
Iparraldean eragin onuragarria izango luke.
|
|
|
Bere herriko atlas bereziren bati esker izango eban ingeles horrek Bilboren barri, amerikar gehienentzat Amerikak berak mugatzen dau eta Amerika,
|
bai
iparraldetik bai hegoaldetik, bardin ekialdetik zein mendebaldetik. Mendebaldeko itsasaldea ureztatzen dauan ozeano Barea eta ekialdekoa ureztatzen dauan ozeano Atlantikoa dira eurontzat munduko itsaso bakarrak.
|
|
2006
|
|
|
Hemen hasiko dugu gaurko ibilbidea. Noski, hona iristeko errepide erosoagoak badaude, bai Elizondotik
|
bai
Iparraldetik, baina ez hain xarmantik.
|
|
2007
|
|
|
Gero da esparru bakoitzean elkarrenganako indarrak sortzea eta metatzea. Horretarako, NaBai oso eraginkorra izan daiteke Nafarroan, eta Euskal Herria
|
Bai
Iparraldean, bakoitza bere esparruan sortutako metak baitira. Eta EAEn da gure zatiari dagokion partea ganoraz eta umiltasunez egitea, harrokeria inperialak ahaztuta.
|
|
|
XIX. mendean, batez ere karlistateen ondoren, eta XX. mendean zehar ere emigrazio mardula izango da Amerikarantz, bai Hego,
|
bai
Iparralderantz, eta diasporako euskaldunok lurralde haietan kokatuko dira. XIX. mendean Kuba, Uruguai, Argentina eta Txilera joango dira asko.
|
|
2008
|
|
|
Analogikoa ez da desagertu, baina digitala ikus daiteke jadanik. Euskal Herrian,
|
bai
Iparraldean bai Hegoaldean, 2005ean hasi zen LTD bidezko emisioa, legediak behartuta. Analogikoan ikus daitezkeen telebista jeneralistek badituzte kanal digitalak beraz.
|
|
|
Munduko beste lekuetan eguzkia urri dago. Poloko eskualdeak,
|
bai
Iparraldean bai Hegoaldean, eguzkiaren erradiazioaren bosten bat hartzen du, besterik ez.
|
|
|
Hurrengo lore jokoetan, bai Hegoaldean eta
|
bai
Iparraldean zazpiak bat formula eta leloa errepikatuz eta finkatuz joan zen. Beraz, XIX. mende bukaera aldera, lore jokoen bidez eta haiekin lotura estua zuten Iruñeko Revista Euskara() eta Donostiako Euskal Erria() moduko aldizkari foruzaleen bitartez, elitetxo euskaltzale baten artean zazpi probintzien ideia gero eta ezagunago bihurtuz zihoan89 Baina inondik ere hirurak bat edo laurak bat formulak ordezkatu gabe, baizik haien osagarri gisa.
|
|
|
Biek beti bezala jarraituko dutela dirudi. Hauteskundeak izango dira
|
bai
Iparraldean eta baita Espainiako Estatuan ere. Frantzian garaia baliatu dute proposamen berri bat egiteko.
|
|
2009
|
|
|
Bien bitartean, armadoreak dituen kostuak izugarri hazi dira azken urteetan; batez ere, gasolioaren prezioa igo delako. Egoera horretan, arrantzaleak arraina zuzenean merkaturatzen saiatu dira,
|
bai
Iparraldean, bai Hegoaldean; edonola ere, saio horiek ez dira egoerari irtenbidea emateko bezain eraginkorrak izan. Zuzenean merkaturatzea oso zaila eta garestia da.
|
|
|
Instituzionalizazioa horrela ulertzen dut: presentzia eta eragina,
|
bai
Iparraldean bai Nafarroan bai Euskal Autonomia Erkidegoan, beharrezkoak ditugulako euskararen
|
|
|
Askotan EAEko politikatik uste izan da lerroak markatu behar direla eta gainera lezioak eman behar direla. Berak egiten zuen gogoeta justu kontrakoa zen, hain justu bai Nafarroan eta
|
bai
Iparraldean abertzaleek desberdintasunen gainetik jakin dutela indarrak batzen, eta hemen, horretatik zer ikasia badugula. Horrek ez du esan nahi mimetikoki berdina egin behar dugunik.
|
|
|
Autonomia Erkidegoan izan duela euskarak bilakaerarik positiboena, alde handiarekin gainera bai Nafarroarekiko
|
bai
Iparraldearekiko. Horrexegatik da bistakoa, halaber, Euskal Autonomia Erkidegoko hobekuntzari esker pasatu dela" arriskuan" edo" arrisku larrian" egotetik" ahulezian" egotera oro har.
|
|
2010
|
|
|
Horrek ondorio garbi bat du: Manexen karrera unibertsitarioa marjinala suertatu zen
|
bai
Iparraldean bai Hegoaldean. Harremanak izan zituen guztietan, baina bere epizentroa Iparraldeko ikastolen mugimenduan egon zen beti, ez unibertsitatean.
|
|
|
Akordioak autodeterminazio eskubidea defendatzen zuen, kontsentsuan oinarritua eta irlandar guztientzakoa izango zena. Irlandako herritarrei,
|
bai
iparraldean, bai hegoaldean, euren etorkizuna erabakitzeko eskubidea aitortzen zien, baita Irlanda batua eratzeko eskubidea ere, hori baldin bazen libreki erabakitzen zutena. Era berean, Adierazpenaren bidez, britainiarrek beren asmoa azaltzen zuten Ipar Irlandako herritar gehienen borondate demokratikoa defendatzeko, nahiz Erresuma Batuan geratzea erabaki, nahiz Irlanda batu burujabe bateko kide izatea erabaki.
|
|
2011
|
|
|
Beraiek izan ziren, neurri handi batean, Lapurdiko mutxikoak eta ihauteria berpiztu zutenak. Begiraleak elkarteko dantzariek fama handia bereganatu zuten
|
bai
Iparraldean eta baita Hegoaldean ere, eta Beteluk egindako fandango ederra Euskal Herriko bazter guzietara zabaldu zuten.
|
|
|
Batzuetan, negozio horiek garapenerako laguntza ofizialaren ordez jartzea ere lortu nahi da, baina hori ez da beti posible, eta ideiak kritika batzuk ditu. Onurak
|
bai
Iparralderako bai Hegoalderako dira. Lehenengo kasuan, negozio horiek martxan jartzen dituen enpresak gizartearen aurrean duen irudia hobetzen duelako; gutxien garatutako herrialdeetan, aldiz, ekoizleek lan duin baten bidez handitzen dituzte diru sarrerak.
|
|
|
Euskalakaria izatea ez da bakarrik euskaraz mintzatzen jakitea, euskalakari izatea hiru ezaugarri horiek betetzea da.Zein da Korrikaren helburu nagusia. Alde batetik, Korrikak helburu ekonomikoa du. Euskal Autonomi Erkidegoan dirulaguntzak lortzen ditugu; baina
|
bai
Iparraldean eta baita Nafarroan ere dirulaguntzak eskuratzeko zailtasun gehiago dituzte eta herrialde horiei bultzada eman nahi diegu. Oinarrian Korrika euskararen aldeko lasterketa da; euskararen aldeko jarrera adierazi eta euskaldunok ere euskarak duen sostenguaz jabetzeko egina.Euskararen alde jarduten dugunoi indar handia ematen digu euskararen alde borrokatzeko prest dagoen jendea ikusteak.
|
|
2012
|
|
|
Testuinguru berri honetan ezker abertzaleko ildo guztiek deliberatu dute epe ertainean biltzea, hori da funtsezkoa. Horixe delako bidea,
|
bai
Iparraldean bai Hegoaldean indarrak metatzeko eta bozetan emaitza hobeak lortzeko. Bilduk eta Amaiurrek bildu dituzten emaitzak paregabeak izan dira, eta heldu diren bozetan ezker abertzalearen hautagaitzak emaitza izugarriak biltzea espero dugu.
|
|
|
Urtean zehar bai Hegoaldean
|
bai
Iparraldean, bietan ibili naiz, agian gehiago Hegoaldean, hemen saio gutxiago egiten baita. Baina hemen ere sumatu da saioak sortzen doazela eta saio finkoak ere baditut hemen, urtez urte atxikitzen direnak.
|
|
|
Gauean, lehenago ere hartutako neurri bera hartu nuen; zuhaitz batera igo nintzen, eta han ongi egin nuen lo. Biharamunean aurrera egin nuen miaketan, eta ia lau milia egin nituen, ibarraren neurriari begiratuta, zuzen zuzen iparralderantz, bai hegoaldean eta
|
bai
iparraldean mendi-lerro bat nuela.
|
|
|
Errentaren kontzentrazioa zenbat eta handiagoa izan, orduan eta txikiagoa da pobreziaatalasea, eta, hortaz, pertsona gutxiago daude haren azpian, eta, horrenbestez, pobre gutxiago daudelaesaten da. Hala, urtean 7.290 eta 10.800 euro bitartean irabazten dutenak (erosteko ahalmenarenparitatean neurtuta) ez dira pobretzat hartzen Hegoaldean, baina
|
bai
Iparraldean. Horregatik, herrialdedesberdinetako pobrezia tasak alderatzen direnean, adierazi behar da non jartzen den pobrezia atalasea (erosteko ahalmenaren paritatean neurtuta) herrialde horietako bakoitzean (ikus Gaindegiaren 2010ekourtekaria.
|
|
|
Euskal ekoizpen industrialaren geldialdia. Inbertsio pribatu eta publiko ahulaeuskal ehun industrialean,
|
bai
Iparraldean bai eta Hego Euskal Herrianere. Esportazioa bilatzen da krisitik «irteteko» mekanismo bezala, bainaekoizpen eredua funtsean aldatu gabe:
|
|
|
[...] inoiz ez d [ela] izan historia politiko baten subjektu» (Toledo, 2010: 769), edota Xabier Etxanizek aitortzen duenez, «Euskal Herrianeuskara ez d [ela] botere hizkuntza izan; bai hegoaldean
|
bai
iparraldean erdara izanda goi mailako jendearen arteko hizkuntza» (Etxaniz, 2010: 833).
|
|
|
[...] inoiz ez d [ela] izan historia politiko baten subjektu» (Toledo, 2010: 769), edota Xabier Etxanizek aitortzen duenez, «Euskal Herrianeuskara ez d [ela] botere hizkuntza izan; bai hegoaldean
|
bai
iparraldean erdara izanda goi mailako jendearen arteko hizkuntza» (Etxaniz, 2010: 833).
|
|
2013
|
|
|
Mapan agertzen denez, ugari dira erromatar aztarnak euskal lurraldeetan. Horren ondorioz, esan dezakegu erromatarren presentzia nabarmena izan zela,
|
bai
iparraldean baita hegoaldean ere. Iparraldean, kostaldean daude aztarna gehienak, itsas portuak dauden lekuetan.
|
|
|
Bost metroko altuerara igo eta soka batetik zintzilik, zinbulu zanbulu dabilen enborra ebaki du. Hemen, Hego euskal Herrian, ez da oso ikusia ariketa hau, baina
|
bai
iparraldean. ìSekula ikusi ez duenarentzat ikusgarria da benetanî, aurreratu du Goenatxok.
|
|
2014
|
|
|
Izena emateko epea martxoaren 4an amaituko da.
|
Bai
Iparraldera joateko, bai ardo dastatze ikastaroan parte hartzeko izena ematea telefonora deituta edo lagatzu@lagatzu.org helbidera mezu bat aginduta egin daiteke.
|
|
2015
|
|
|
Igande aberatsaren mentura zuen Pilotak,
|
bai
Iparraldean, Elite Pro xapelgoko finalarekin, Baionako Moderrne trinketean, lehen maileko berezkoen artean, bai Hegoaldean binakako xapelgoko finalarekin, Bilboko ezkerparetan. Bainan ez da igurikatua zen besta izan, bi final nagusiak desoreka handiz jokaturik.
|
|
|
Formari dagokionez, eredu nituzke Philippe Delerm, Sarrionandia, Baudelaire (Spleenen autorea, ez Les Fleurs du Malena). Beste gisa batez, erran dezaket Itxaro Borda ere eredu dudala, hizkuntzaren zorroztasunari begira (artetik erraiteko, uste dut horrengatik eredugarria dela objektiboki
|
bai
Iparraldean bai Hegoaldean), baina bereziki idazteko duen askatasunari begira. Ez da gairik jorratuko ez lukeenik, ez du bere burua autosentsuratzen, eta hori miresgarria zait.
|
|
|
Lur xirrixta luze bat Ganbia deitzen den ibaiaren bi aldetan. Senegal herrialdea han berean du bai hegoalderat eta
|
bai
iparralderat. Denbora batez, Senegal eta Ganbia elkartuak bezala izan ziren, Ganbiak ardietsi zuenean bere gain izaitea, 1965 ean, bainan batasun horrek etzuen ainitz iraun.
|
|
2016
|
|
|
Hiru esparru geoadministratibo horien araberako datu lanketak ez digu ordea, sarritan, ezaugarri demolinguistiko askoren benetako aldakortasun geoespaziala behar bezain xehe erakusten uzten: bai EAEn, bai Nafarroan eta
|
bai
Iparraldean diferentzia handiak daude leku batetik bestera, E4edo ET hiztunen kopuru absolutuz zein portzentualez. Hori dela medio, arrazoiz gure ustez, hiru esparru geoadministratibo zabal horien datu soziolinguistikoak bederatzi lurralde eremu xumeagotan banaturik datoz askotan, V. Inkesta Soziolinguistikoan.
|
|
|
EAE/ Nafarroa/ Iparralde mailako datu hirukoitz horiek ez digute, ordea, benetako aldakortasun geoespaziala behar bezain xehe erakusten: bai EAEn, bai Nafarroan eta
|
bai
Iparraldean diferentzia handiak daude, E4edo ET hiztunen kopuru absolutuz zein portzentualez, leku batetik bestera. Hori dela medio, arrazoiz gure ustez, hiru esparru geoadministratibo zabal horien datu soziolinguistikoak bederatzi lurralde eremu xumeagotan banaturik datoz V. Inkesta Soziolinguistikoan.
|
|
|
Iparraldean, aitzitik, nabarmen ahulago. Kontuak xeheago aztertuz, halere, barnealdakortasun ohargarria dago bai Hegoaldean eta
|
bai
Iparraldean. • 65 urte edo gehiago duten herritarren artean Nafarroako euskal eremuan eta NBZn ageri da ET hiztunen portzentajerik handiena (%49, 5 eta %49, 2 hurrenez hurren).
|
|
|
Euskal, terrorismoa?, ordea, 1839 an hasi zen (lehenago ere
|
bai
Iparraldean, eta ez txiripaz). Eta euskal, terrorismo?
|
|
|
Ez dakit ordukoa ilusio bat txakur amets zentzuan hartutaizan ote zen ala ez. Bai Hegoaldean
|
bai
Iparraldean, auzi horiek gutxiengo baten barruko gutxiengo baten kontua ziren. Emazte gutxi ziren pentsatzen zutenak obratu behar zutela berdintasunaren alde.
|
|
|
Etxekoak.
|
Bai
Iparraldean eta bai Hegoaldean ari da kurritzen obra.
|
|
|
Egia erran anartean iraultza bezalako zerbait gertatu da Frantzian eta Ipar Euskal Herrian 1968an, ez odoltsua bainan barnakorra, lehengo mundu baten ohidurak, betidanikakoak eta betirakoak iduri zutenak, kasik desegin baitira, gizarte tradizionala inarrosia izan da eta aldatu da, eta iduriz mendebaleko Elizak orduan bere ipar orratza galdu du... Bestalde Euskal Herrian, bai Hegoaldean
|
bai
Iparraldean, Francoren bortizkeriaren ondorio bezala bortizkeria sartu eta nausitu da eta bazterrak zauritu dira behin betikotz bezala. Garai hartan sortu dira elkartasun eta gogoeta talde batzu, nola" Anai Artea" 1969an eta" Donapauleko apez taldea" 1979an, gero" Herriarekin" deituko dena.
|
|
2017
|
|
|
Andres Urrutiak du biltzarra ideki, oroitaraziz Euskaltzaindiak 100 urte beteko dituela 2018ko urrian, eta 2019ko urria arte opaskizun asko antolatzeko parada izanen dela bai Hegoaldean
|
bai
Iparraldean. Ondotik, Xarles Videgainek du hitza hartu, lehen lehenik zendu berria den Marijane Minaberri gogoetara ekarriz.
|
|
2018
|
|
|
Hortik ikerlariak eramanen duen lana: " Ortofonia eskola baten sortzeko egingarritasuna aztertu nahi dugu,
|
bai
Iparraldean, bai Hegoaldean. Baina, zerbait egiten badugu, ikerketarekin lotua izanen da.
|
|
|
Bainan jakin behar da ere euskaldunak badirela, motaz bederen euskaldunak eta Euskal Herriari beti atxikiak. Hemeretzigarren mende ondarrerat zen
|
bai
Iparraldetik eta bai Hegoaldetik asko gizon harat joan eta artzaingoari plantatu. Fama ederra ere bildu ofizio hortan.
|
|
2019
|
|
|
Argi nahi litzateke ekaina, bai, laborearen bentajetan. Bizkai aldean hau ere, Bagil argia, urte guztiko argia ziotsaten, labore onaren esperantzan, eta beste hau ere
|
bai
iparraldean: Ekaina eder, uda halaber.
|
|
2021
|
|
|
Berehala agertu ziren armadako hornitzaileak. Gauza arrunta eta azkarra zen operazioa, handik urtean bitan armada oso bat zaintzeko ohitura baitzuten,
|
bai
iparralderako bidean, baita bueltan kanpainak bukatutakoan. Sukaldari k, hala deitzen baitzuten beti, Toledon barna, Alkazarraren ondoko hornitegietara bidali zituen Azenari eta beste bi morroi, falta zitzaizkion jaki batzuk gurdian ekartzeko.
|
|
|
Eta elkarrekin proiektuak eramateko gaitasunean. Hegoaldean, Nafarroa eta erkidegoaren arteko loturak oso gutxituak dira, eta elkar mesfidantza harreman batean gaude, eta bai hegoaldeak eta
|
bai
iparraldeak, ez du aski ukan bere proiektu guzietan gaitasun hori bat besteari elkar lotzeko eta bat bestearen esperientziarekin proiektu berri bat, proiektu komun batzuk lantzeko.
|
|
|
Atentatuaren kontrako protesta azaltzeko, manifestazioak egin dira
|
bai
Iparraldean eta bai mugaren alde honetan. Errenterian, Donostian eta Arrasaten egindakoetan zenbait zauritu gertatu da, hauetariko batzu oso grabe.
|
|
|
|
Bai
Iparraldean Iheslari politikoen batzordeak, 25 bai eta Herri Batasunak ere26, Baigorriko atentatua jo zuten Estatu terrorismoaren jukutria bat bezala, iheslarien aurka Estatu Frantsesa xaxatzeko.
|
|
2022
|
|
|
Gogorarazi du kongresuan" EAren datozen urteetarako jardun politikoa" erabakiko dutela eta ponentzia politikoan" EH Bildurekiko Hegoaldean eta Euskal Herria
|
Bairekiko
Iparraldean, engaiamendua" berresten dela.
|
|
|
haragi ustela eta okela ustela ere esaten zaio. Sarraskia eta hilikia ere
|
bai
Iparraldean. " Non baititake hilikia, harako dira arranoak ere", esaten da Mateoren ebangelioaren euskal bertsio batean.
|
|
|
Ekialdeko partean, bai Nafarroan,
|
bai
Iparraldean, laster adjektiboaren inguruan bilbaturiko hitzak ditugu: laster egin, lasterka, lasterkatu.
|
|
|
Behingoagatik, Iraneko persiar eremuan izan ziren protesta gehienak, eta Kurdistanen oso oihartzun txikia izan zuten. Baina bestelako motibo politikoengatik, errepresioak ez zuen etenik, eta
|
bai
iparralde sunita eta bai hegoalde xiita Iraneko eremurik baztertuenen artean zeuden, Balutxistanekin batera.
|
|
2023
|
|
|
Izan ere, gatazka gogorrak eta oinordekoen arteko gerlek ez zuten ate rabi derik, zailtasun handiak zeuden
|
bai
iparraldetik bai hegoaldetik Nafarroaz jabetzeko nahikeriak ez baitziren leuntzen. Horrela joan zen XV. mendea.
|