|
2000
|
|
|
Eta jan eta edan egin zuten, haragia eta arnoa, arnoa eta haragia. Eta nola haragiak haragiari egiten baitio dei eta nola, Axularren hitzetan, jan edanean igeri dabiltzanak erortzenago dira haragiaren bekatutan, pobre gosez direnak baino, hala, badirudi ezen handik bederatzi hilabeterat nehoiz baino haur gehiago bataiatu zituztela bai Urbiaingo elizan eta
|
bai
ingurukoetan ere.
|
|
|
niri egundoko lepagainekoa esku zabalarekin; eta nik, orduan, lurretik alikate handiak hartu eta zait! kolpea hankartean; barrabilak ez nizkion harrapatu izango, baina
|
bai
inguruko zerbait... eta estutu egin nion; berak zapladaka ekin orduan, baina nik askatu ez, estutu baizik. Han amaitu ziren istiluok.
|
|
2001
|
|
|
Kalea zela eta, laster hasi nintzen irteera istorioak entzuten. Era guztietako menturak izan omen ziren, bai Kalaportuko kaleetan,
|
bai
inguruko baserrietan, bai itsasoaren bazterrean. Amodio istorio ugari, baina baimenik gabeko irtenaldietan hildako internoenak ere bai.
|
|
|
Oihenartenak ez ezen, oso gureak direla ere âeuskaldunonak diotâ ezin esan, gure izateak beste jaberik ez izatea beharrezko baldin badu behinik behin. Holako zuhur hitzen zuhurtasuna, ezagun denez, antzekoa izaten da herririk gehienetan,
|
bai
ingurukoetan, bai urrutiagokoetan ere. Mamia euskal mami garbi ez bada ere, euskal azal ederrez jantziak ager  tzen zaizkigu.
|
|
2003
|
|
|
“.es” kodean esleitutako Interneteko helbide kopuru txikia domeinuak erregistratzeko Espainiako sistemaren baldintzei dagokie, bai hileko alta berriei dagokienez,
|
bai
inguruko herrialdeekin alderatuta, Internauten Elkarteak (AI) adierazi duenez. Erakunde horrentzat, “.es” domeinuen erregistroa, gaur egun dagoen bezala, “garestia, motela, murriztailea, arbitrarioa eta opakua” da, eta Sarean dauden Espainiako helbideen kopurua “garrantzirik gabea izatea Europako eta munduko itunean” eragiten du.
|
|
2004
|
|
|
" Pertsonaia nahiko pasiboa da ipuinean agertzen dena eta hori oso antiteatrala da. Teatroan pertsonaiak borrokan ikusi nahi ditugu,
|
bai
ingurukoekin eta bai beren buruarekin ere. Horregatik sartu nituen Baster eta Txus pertsonaiak, antagonista lanak egiteko".
|
|
2005
|
|
|
Elikagai izoztuak dira kopuru txikienean elikagaien ondoriozko toxiinfekzioen eraginpean daudenak. Hala ondorioztatzen da datu epidemiologikoen multzotik, bai Espainian
|
bai
inguruko beste herrialde batzuetan. Datu horiek berek bermatzen dute izoztuek segurtasun handiena duten elikagai multzoetako bat definitzen dutela.
|
|
|
Halaber, bizilagunari eskatzen zaio heskaiaren altuera mugatuta egon dadila, bestela aireztapena, argia eta bistak galarazteko. Zuhaitz bat erortzeko mehatxuari dagokionez, jabea beharturik dago hura kentzera,
|
bai
inguruko finka batera erortzeko arriskua dagoelako, bai eremu publikora. Jabeak egiten ez badu, bere kontura eginen da.
|
|
|
Proiektu horien helburua honako hauek babestea da: askotariko elikagaiak, landatzen diren eremuak, lantzeko metodo tradizionalak, laboreak, espezieak, produktuak eta dastatzen diren tokiak,
|
bai
inguruko interes historiko kulturalaren ikuspegitik, bai eta sukaldaritzako gozamenerako gune edo lekuak ere, bai mesoiak edo tabernak, bai eta prestatzeko tokiak ere, urdaitegi gisa. Galzorian dauden elikagaiak Mugimenduaren kezka handienetako bat galzorian dauden elikagaiak dira, ahaztear dauden metodo tradizionalak, baita antzinako sukaldaritzari buruzko ezagutzak ere.
|
|
2009
|
|
|
Txarto ikusita zegoen ohitura horri muzin egitea. Lekukoen arabera, ez Jataben, baina
|
bai
inguruko herrietan, badira langileei jatordua emateari uko egin ziotenak. Halakoetan etxeari Gosetxe (gose+ etxe) esaten zitzaion, eta izen horrekin bataiaturik geratzen zen herriaren aurrean.
|
|
|
Euskara gai zen mundu ordena zaharra azaltzeko. Are gehiago, ordena hartako eguneroko bizimodurako ere balio zuen(
|
bai
inguruko mundua izendatzeko, bai inguru horretako biztanleekin komunikatzeko). Landa-guneetatik aldendu ahala, ordea, ordena horrek indarra galtzen zuen eta industria sistema gailentzen zen.
|
|
|
Kovacs Fundazioak azaldu du ekintza nagusietako bat tabakoa uztea izan litzatekeela, bizkarreko minaren prebalentzia areagotzen baitu. Gaitz hori maizago gertatzen da erretzaileengan, eztulak bibrazioa eragiten baitu, eta, horren ondorioz, handitu egiten da izara barruko presioa, odol fluxu okerragoa (bai diskoan,
|
bai
inguruko muskulaturan) eta egoera orokor okerragoa, orain arteko ebidentziaren arabera. Horregatik, nerabezaroan ez erretzea da adituen aholkuetako bat, gurasoak animatzen baitituzte “adibidearekin predikatzera”.
|
|
|
Txosna jarrita, urte osoan antolatzen diren ekintzetarako dirua bildu nahi dute. Baina ez hori bakarrik, elkartea zer den erakutsi nahi dutelako guztiaren gainetik,, bai txosnan eta
|
bai
inguruko tabernetan?. Trago bat, trago bi.
|
|
|
Ekitaldia prestatzen herritar ugarik parte hartzen du, guztira 100 bat inguruk. Ikusleak ere ugari izaten dira, bai herritarrak eta
|
bai
inguruko herrietatik joandakoak.
|
|
|
Idazteko makala, baina mingaina arina, umetatik. ...e besterik ez zian esan zidanean ea zer ari nintzen ETAren alde, ea ez al genuen aski izan gerrarekin, begiratzeko aitari, silikosia baino zauri sakonagorik bazuela, ea ez al nintzen jabetzen, zer ostia egin behar genuen pistola eta bonba txikiekin armada baten kontra, oinazea eta biktimen malaostia eragin besterik ez, eta mendekua eta kartzela eta sufrimendua, bai saltsan sartuta zebiltzanentzat,
|
bai
ingurukoentzat. Horixe bota zidaan hamahiru urteko ezpain estutu haiekin, eta nire materialismo dialektiko guztia eta independentziaren aldeko froga historiko guztiak zapuztu zizkidaan, ez zer erantzun ez neukalako, baizik eta ezpain estutu haiek eta begirada zorrotz hark mutu utzi nindutelako.
|
|
2010
|
|
|
Nolanahi ere, Nobel sariak gaiari ospea ematen diola aitortu zuen; sona eta izena ematen dio; eragin psikologikoa du bai arlo horretan
|
bai
ingurukoetan. Besterik ekartzen ez badio ere, Nobela jasotzea gauza handia dela esan zuen.
|
|
|
– Laguntza eskatu behar du,
|
bai
ingurukoei baita administrazio publikoari ere.
|
|
|
Besteak beste, gizarte sareak dira iraultza horren errudunak. Behin baino gehiagotan entzuten ditugu bai komunikabideetan,
|
bai
ingurukoen solasaldietan, hamaika gizarte sareren izenak, arriskuak, bertuteak... eta dagoeneko ezagunak egiten zaizkigu Facebook edo Tuenti bezalako plataformak. Hala, dudarik ez dago etorkizun hurbil batean behintzat, gure bizitzan presentzia eta eragin handia izango dutela; gazteak ez ezik heldu asko ere erabiltzaile bihurtzen ari delako egunez egun. Hala ere, eragina nabarmenagoa da Informazio eta Komunikazioaren gizartean jaio direnenengan, natibo digitalengan, alegia.
|
|
2011
|
|
|
Kanpainan murgilduta gaude dagoeneko, eta beste askotan gertatu ohi den moduan, intentsitate handiko kanpainaurrea bizi izan dugu. Daukagun ingurumaria oso partikularra da, eta hemen ere udal eta foru hauteskundeetan lehiatu ahal direnak elkarri trapuak aurpegiratzen ikusi ditugun arren, alderdi batzuen apustu berriak izan dira, hein batean, agenda politikoa marraztu dutenak.Hego Euskal Herriari dagokionez, Nafarroako birao eta tira-biren protagonismoa aipatu gabe ezin utzi, Nafarroa
|
Bairen
ingurukoak bereziki. Finean, hemen gertaturikoa Gipuzkoan, Bizkaian eta Araban ere martxan jarri diren estrategia eta akordioen aurrekaria edo ondorioa izan da.
|
|
|
Bestelako horien artean Nafarroako Artxibo Orokorreko Estatistika Saileko 1726ko" Inventarios del Reino de Navarra" delakoa ibili dugu, XVIII. mendearen lehen laurdeneko oikonimoen aldaeren berri jakiteko. Bestalde, Patziku Perurenak urteetan zehar egindako lanari esker, bai Goizuetako artxiboan,
|
bai
inguruko herrietakoan edo Iruñekoetan orain arte ezagutzen ez genituen hainbat eta hainbat datu (1555eko sutea, 1564ko auzia, 1579ko alardea, 1613ko eserlekuak elizan, 1630eko zentsua, 1645eko apeoa, 1678koa, arteko baserriak, 1726, 1729, 1745, 1759 eta 1760ko apeoak, 1804ko zerri errolda, 1825eko apeoa, 1883ko etxelurren zerrenda, 1910eko ardi borda eta etxolak) eskumenean izan ditugu kontsulta...
|
|
2012
|
|
|
Baina Gabonetan txakurrekin elurraz gozatzeko zenbait jarraibide daude. Txakurrak eskiko pistetan sartzea ez da zilegi, baina
|
bai
inguruko ibilaldiak Aurrera egin aurretik, informazioa lortu behar da lau hankako turista iletsuekin elurretan egin ahal izango diren aisialdiko eta kiroleko jardueren inguruan. Eskiko pistetan ez da partikularrentzako animaliarik onartzen, instalazioen inguruetan izan ezik.
|
|
|
Inork baino hobeto zekien berak hori, bere anaietako bat haietakoa izan zelako, benetako pede bat, eta konparatu anaia haren portaera eta Chrysostomerena, eta ez zegoen inolako antzik. Bere anaiak, suizidatu arte, ez zuen bakerik izan den denek jo egiten zutelako, bai aitak, bai anai arrebek eta
|
bai
inguruko beste jendeak ere. Chrysostomerekin, berriz, kontrakoa gertatzen zen.
|
|
2013
|
|
|
UNICEF hitza duen SMS bat 28028 zenbakira bidalita. Dohaintza webgunearen bidez Mertx.unicef.es/retosiria. Siriako haurrei laguntzeko programetarako erabiliko dira funtsak, bai herrialdean
|
bai
inguruko eskualdeetan. 2013aren hasieratik, erakundeak adierazi duenez, UNICEFek 10 milioi laguni baino gehiagori eman die edateko ura eskuratzeko aukera Sirian, 1,6 milioi haur txertatu ditu elgorriaren aurka, 259.000 adingaberi laguntza psikosoziala eman die eta beste 221.000 matrikulatu ditu aldi baterako ikaskuntzako programetan.
|
|
2014
|
|
|
Eremu pertsonalean ere egoera zail honek suposatu izan dizkieten jazarpen eta mugak. Orain, ezer ez dela pasatu dirudien arren, guzti hori pairatu behar izan dute bai berak
|
bai
ingurukoek ere. \
|
|
2015
|
|
|
zarratuak eta bueltakoak. Kasu horretan ermandadeko persona pare batek etxe errearena batzen eben etxerik etxe; bai herrian bertan,
|
bai
inguruko herrietan.
|
|
2016
|
|
|
Hotelen proposamena da zuhaitzetan, ideia ona lagunekin, bikotekidearekin edo familiarekin opor ekologikoak egiteko. Etxola horiek era guztietako zerbitzuak dituzte, bai gelan bertan
|
bai
inguruko gainerako instalazioetan, eta zuhaitzetan eta gune naturaletan modu harmoniatsuan integratzen dira. Artikulu honek, alfabeto ordenan, Espainiako zuhaitzetan 11 hotel onenak aipatzen ditu.
|
|
|
Ingurune natural paregabe baten ikuspegiez goza daiteke bertan. Era guztietako zerbitzuak dituzte, bai gelan bertan,
|
bai
inguruko gainerako instalazioetan, eta zuhaitzetan eta gune naturaletan modu harmoniatsuan integratzen dira. 6 Zero kilometroko produktuekin bazkaria prestatzea Kontsumitzaileengandik hurbil gertatzean eta gertatzean, zero kilometroko produktuek, «hurbil» edo «kate motz» deritzenek, plater zaporetsuak, kalitatezkoak eta ekologikoagoak eskaintzen dituzte, eta gainera, ekonomia eta tokiko elikagaiak laguntzen dituzte.
|
|
|
Kanpoan oso giro atsegina zegoen. Inolako txakarrik gabekoa zirudien haize fina zebilen, eta bai herriko argiek eta
|
bai
ingurukoek errepideko autoenak, urbanizaziokoak, hotelekoakdistira egiten zuten, norbaitek igurtzi egin izan balitu bezala. Autora sartu aurretik, Carlosek kirika egin zion bere apartamentuko leihotik hainbestetan ikusitako eliz kanpandorreari:
|
|
2017
|
|
|
–Azken urteotan ikusi dugu langabeziak zuzen zuzeneko eragina izan duela herritarren osasunean. Kolpe handia da bai jasaten duen pertsonarentzat,
|
bai
ingurukoentzat?.
|
|
|
Beste pertsonen laguntza eta babesa bilatzea,
|
bai
ingurukoak, familia, lagunak eta abar, bai antzeko egoeran dauden pertsonen elkarteak, laguntza taldeak edo profesionalak.
|
|
|
Kolonialitatearen ardatz teorikoa emankorra izan liteke bai Euskal Herriaren egoera
|
bai
inguruko herrialdeekin duen harremana aztertzeko. Baina, aukera zaila eta bikaina dugu gure aurrean, zeren, alde batetik, euskal feminismoaren sektore nagusi bat, nahi edo konturatu gabe, autore dekolonialek salatzen duten jarreraren konplize izan daiteke.
|
|
2019
|
|
|
Antzekoa gertatzen da etxean ere. urteetan zehar finkatu diren arau sozialen arabera, seme alabek ezin diete hika egin gurasoei, osaba izebei eta aitona amonei eta badirudi, kalean baino pisu handiagoa duela arau horrek etxean (Alberdi, 1994, 984 or.). Izan ere, nahiz eta kalean beharbada helduagoei hika egin, partaideen artean inork ez dio hala egiten ez gurasoei ezta gainerako ahaide zaharragoei ere. ...uzten haiei hika zuzentzen errespetu falta iruditzen zaielako eta ez zaielako gustatzen. hori dela eta, hitanoaren baitan" oraindik beste hizkuntzek garai batean zuten botere semantika izozturik geratu" da (Ozaita, 2014, 92 or.). hala ere, badira salbuespenak, guraso gutxi batzuk debekatu beharrean animatu egiten baitituzte seme alabak eurei hika egitera (ez gure partaideen artean, baina
|
bai
inguruko ezagunen etxeetan). Joxerra Garzia kazetari, irakasle eta idazleak (2016) zentzugabekeriatzat du joera hori, seme alabek gurasoei hika eginez gero, hitanoak duen funtzio nagusia galduko baitu:
|
|
|
Agramondarren jatorrizko etxea Burgue Erreitin zegoen, baina Aturri ibaiak itxasorantz zuen irteeragatik, agramondarrak sortetxea utzi eta XIV. mendean Bidaxuneko gaztelura etorri ziren bizitzera, eta, harrezkero, agramondarren leinu nagusiaren egoitza bihurtu zen. Eragin handiko familia izan zen,
|
bai
inguruko lurraldeetan bai Nafarroako Erreinuaren bilakaeran ere. Bibiano, Agramonteko jauna, Antso VII.a Azkarraren basailu izan zen; hura eta bere leinua beti Nafarroako erregearen zerbitzura egongo zirela zin egin zuen, 1203an.Elizaren atari nagusiaren paretik Jondoki Jakobe kale nagusian zehar abiatuko gara.
|
|
|
Kanpoko oihuek iratzarririk eta jakin minak hartaraturik, jendea biltzen hasi zen, bai leiho atzeetan eta
|
bai
inguruko etxebizitzetako balkoietan ere.
|
|
|
Alde batetik, gizakiok erantzun immunekonplexua dugu; parte hartzen duten zelula desberdinek, geneen adierazpen aldaketek eta kanpo eragileekeragiten dituzten jokabide desberdinak ez dira guztiz ezagunak oraindik (Gutierrez Arcelus et al, 2016). Horrez gain, gaixotasun konplexuei asoziaturiko SNP gehienak genomaren eremu ez kodetzaileetandaudela ikusi da, eta zaila izaten da beraien eragina identifikatzea. Bestalde, ikerketa desberdinekerakutsitakoaren arabera, eremu ez kodetzailetan dauden SNPek eragin dezakete
|
bai
inguruko geneenedota bai beste kromosoma bateko geneen adierazpenean (Ricaño Ponce et al., 2016). Hori guztia kontuanizanik, eremu ez kodetzailetako SNP asoziatuen funtzioak argitzea zaila bezain beharrezkoa den lana dugugaixotasun horien inguruko ezagutzan sakontzeko.
|
|
|
Ondorioz, Hatton Yeo, Klerq, Ohsako eta Newmanek (2001) diotenarekin bat eginda, BA esperientzien sustapena murritza da, nahiz eta etorkizuneko egoera demografikoak eta gizarte aldaketak horien sustapenaren beharra antzeman. Gainera, BA esperientziek duten eraginaren (parte hartzen duten pertsonengan, bai eskoletan
|
bai
inguruko komunitatean) inguruko ikerketa alorrean eta informazio alorrean hutsune handia dago (Boström, 2014; Pinazo eta Kaplan, 2007). Ondorioz, BA esperientziek duten esku hartze sozialarekiko aukeren gaineko ezjakintasuna eta sustapenik eza dakar komunitatean.
|
|
|
Eliza ez zegoen herriko teilatuen gainean, baina
|
bai
inguruko etxeak baino oinarri altuago batean. Ate nagusiraino iristeko, harmailak igo behar ziren, asko, berrogeiren bat.
|
|
|
47). Euskara, berriz ere, alderdi honetatik berezikara da, ez hainbertze mundu mailan, baina
|
bai
inguruko hizkuntzen aldean.
|
|
2020
|
|
|
Mundura zabalik dauden herri garaikideak dira gureak, eta arau soziala euskaraz aritzea baldin bada ere, hauskorra da arnasguneen ekosistema, edozein aldaketak eragin dezakeelako euskarak atzerantz egitea. Aldiz, herritarrak kontzientziatuta eta hautu zehatzak eginda, hainbat eremu irabazteko era baliagarria da ariketa hau, bai herrian bertan,
|
bai
inguruko herrietara joaten garenean ere. Batean zein bestean, euskaldunak garela erakusteko aukera ederra da Euskaraldia.
|
|
|
Altsasuarrak direla ikusi daiteke. Altsasukoak izan zitezkeen, baina beste toki batekoak ere izan zitezkeen agian. Abizenak
|
bai
ingurukoak jartzen saiatu naizela, pixka bat kokatzeko. Izateko moduan Sakanako edo nafar izaera hori nabarituko den ez dakit.
|
|
2021
|
|
|
Eta, horren baitan, zerk hurrera gaitzakeen bizimodu osasungarriago batera: bai geure buruari eta
|
bai
ingurukoei era iraunkorrean uhala askatzeak, edo, ideologia zorrotz batetik kritikatzeko eskubidea sentitzearen truke, tarte batez lokabetuko gaituzten aitzakien antsiaz irauteak...
|
|
2022
|
|
|
Horretarako beren ohiko jardunean prozedurak eta eginkizunak eraldatu, inguruko gizarte erakundeek bultzatzen dituzten ekimen sozialei babesa eskaini edo kirol eta kultura jarduerak ekonomikoki babesten dituzte. Hala ere, enpresen gizarte erantzukizuneko egitasmoak aztertzen badira, gai linguistikoen inguruko erreferentziak benetan urriak dira,
|
bai
inguruko komunitatearekiko errespetuaren ikuspegitik, baita kontsumitzaileen eskubideen inguruko ildotik ere. Aniztasun kulturalaren edota hizkuntza eskubideen inguruko nazioarteko hitzarmenak indarrean daude, baina dimentsio horiek ez dira ageri gizarte erantzukizuneko konpromisoak zehazteko markoen dokumentuetan eta garatzen diren jarraibide edo material metodologikoetan, besteak beste, Global Reporting Initiative (GRI) erakundeak iraunkortasun memoriak sortzeko zehaztu dituen estandarretan (Canyelles 2011).
|
|
|
Animalia basatiak oso gai dira beren habitat naturalean janaria aurkitzeko, eta gizakiok ez dute inola ere lagundu behar. Hala egiten badugu, nahiz eta puntualki izan, inguruarekin erlazionatzeko modua aldatzen ariko gara, eta arriskuan jarriko ditugu bai basoko espezieak,
|
bai
inguruko pertsonak, etxeko animaliak eta auto gidariak (horrek harrapatzeko arriskua areagotzen du).
|
|
|
Baita zementua (edo itsasteko erabili den materiala) higatu egiten da eta azuleju bat lasaitu eta eror daiteke. Kasu horretan, kaltea ez da irudikoa bakarrik izango, baizik eta hausturak egongo dira, bai hustutako piezarena berarena,
|
bai
inguruko baldosena, erortzen den lurrarena, etab. Gainera, azuleju bat askatzen hasten denean, gero eta kanporatuago dago. Horrek junturei eragiten die, eta horrek inguruko piezak konprometitzen ditu… Hau da, zirkulu biziotsu moduko bat, lehenbailehen eteten dena, hobeto. Hori dela eta, komeni da aldian behin azterketak egitea azulejuen egoera egiaztatzeko, batez ere lasairik badagoen ikusteko.
|
|
|
Agaramontarren jatorrizko etxea Burgue Erreitin zegoen, baina, Aturri ibaiak itsasorantz zuen irteeragatik, agaramontarrak, sortetxea utzi, eta XIV. mendean Bidaxuneko gaztelura joan ziren bizitzera; harrezkero, agaramontarren leinu nagusiaren egoitza bihurtu zen. Eragin handiko familia izan zen,
|
bai
inguruko lurraldeetan, bai Nafarroako Erreinuaren bilakaeran. Bibiano, Agaramonteko jauna, Antso VII.a Azkarraren basailu izan zen; bera eta bere leinua beti Nafarroako erregearen zerbitzura egongo zirela zin egin zuen, 1203an.
|
|
2023
|
|
|
" Nik 19 urte daramatzat eskola honetan eta ederki ikusi dut bilakaera. Garai batean B eta ereduak zeuden eta euskaldun jendea etortzen zen eredura, bai Andoaindik eta
|
bai
inguruko herrietatik ere, eta aldiz, eredura joaten ziren euskara ez zekitenak. 2004 inguruan erabaki genuen eredua ez izatea, euskarari bultzada emateko eta ikasle denak lerro beretik joateko, eta denak ereduan batu genituenean, hor hasi zen etxetik euskaldun diren umeen beherakada.
|
|
|
Erabakia gatazkatsua da, eta bai munduko zientzialarien artean,
|
bai
inguruko herrialdeen artean ere kezka handia sortu du. Kexei erantzunez, Tokiok azpimarratu du ozeanora hondakin urak isurtzea beste herrialdeek ere egiten duten ohiko zerbait dela.
|
|
|
Itsasertzetik barrualderako bidean portutxotar askorik ez zebilen, baina
|
bai
inguruko herrietako jendea: Basozabal, Txoritokieta eta Putzuetakoa.
|