|
2001
|
|
|
Esango nuke kaputxinoek eman zidaten erraztasun bakarra kontrarik ez egitea izan zela, ez baimena eskatzeko, ez aldizkaria egiteko. Izan ere, kaputxinoek euskaltzaleen fama izan dute, baina Nafarroan alderantziz gertatu zen, bai garai hartan eta
|
bai
gerra garaian... «Zeruko Argia»ri dagokionez, trabarik ez zuten jarri:
|
|
2003
|
|
|
Europako krisi humanitario lausotua Txetxenian datza. Tropa errusiarrek bertan egiten dituzten basakerien albisteak zabaltzen dira tarteka, baina bai horietaz eta
|
bai
gerrak hor sortu duen goseteaz eta hedatu dituen gaitzez kasik batere ez. Orain gainera errusiarrek Txetxeniara itzularazi nahi dituzte inguruko herrialdeetara ihes egindako 180.000 txetxeniar, bertan jasoko duten tratuaz batere garantiarik eman gabe.
|
|
2007
|
|
|
Horregatik «gerraldia» zer zen eztabaidatzen zen. Edozelan ere, «gerraldia» ez zen setio egoera aitortzearen baliokidea; gatazka militar eragingarria egotea eskatzen zen(
|
bai
gerra adierazpen formala, bai atzerriko potentzia batekin bakea haustea, gerra modu formalean adierazi ez arren). Hau da, istilu armatuak edo horiek gertatzeko arrisku hur hurrekoa zegoela ulertu behar zen.
|
|
|
Azkenik, zenbait ikerketatan generoaren araberako ezberdintasunak aurkitudira (Hall, 1993; Hakvoort, 1996; Hakvoort eta Oppenheimer, 1993; Hakvoort etal., 1998). Oro har, neskek termino sozialagoak eta emozionalagoak erabiltzendituzte, bai bakea
|
bai
gerra definitzeko, eta hurbileko testuinguruarekin erlazionatzeko joera dute. Hala, bakea pertsonen arteko adiskidetasunari eta lasaitasunaridagokiela uste izaten dute (Hakvoort eta Oppenheimer, 1993; Hall, 1993), etagerra lagunen arteko gatazkari eta emozio negatiboei (Cooper, 1965; Hakvoort, 1996).
|
|
|
Anaietako bat Vietnamgo gerrara joan zen, eta estres postraumatikoa izan zuen bertan izandako bizipenen ondorioz, eta besteak ez. Hala ere,
|
bai
gerrara joan zen eta TEPT zeukan bikian, bai izan ez zenean eta ez zuenean, hipokanpoaren maila txikia ikusi zen. Horrek esan nahi du hipokanpoa txikiagoa izango litzatekeela trauma baino lehen, eta hori zaurgarritasun faktorea izango litzatekeela.
|
|
2009
|
|
|
Eskaera handitzeko politika faxistaren osagai funtsezkoa izan zen gastu militarra sustatzea. Egia da, halaber, gastu militarra handitzeko estrategia hori,
|
bai
gerra prestatzeko asmoz bai eta krisialditik ateratzeko asmoz ere, erabili zutela bai herrialde faxistek, bai eta herrialde demokratikoek ere. Estrategia militar hori, ekonomia ikuspegi batetik balioesteko orduan, keynesianismoak eskaera handitzeko asmoz proposatu zituen beste neurriekin batera aztertu behar da.
|
|
|
36ko gerrak oparotasun hura itzali zuen. Dena dela, iragarki marraztuek beren bidea jarraitu zuten,
|
bai
gerraren inguruko propaganda aurkeztuz, baita politika edota gizartearen inguruko gaiak jorratuz ere. Argazkilaritzak zokoratu egin zuen marrazkia, baina trantsizio garaian bigarren loraldia izan zuen.
|
|
|
Kantak, ama seme batzuen arteko elkarrizketa itxuran, heroiaren mitoaren proiekzioan giltzarritzat hartu ditugun hiru ezaugarriak biltzen ditu. Azter dezagun batez ere amaren papera, aberriaren metaforizazioa?,
|
bai
gerraren benetako aurpegia bai era horretako testuinguru batean sortzen diren elkartasun praktikak hobeto ulertzeko.
|
|
2010
|
|
|
harrigarria ere bai baita ikustea nola ibili ginen orbetarrok meyertarren antzera, Teofilo Mariak, Heinrich Meyerrek bezala, gurpil aulki batean bukatu baitzuen? ez poliomielitisak jota, hala ere, baina
|
bai
gerra hasieran izan zuèn istripuak ezinduta, ez gerra istripu batek, hala ere, baina bai automobil istripu batek, ongitxo dakizu?, gerritik behera elbarri, paraplegiko edo?
|
|
|
Herri zibilizatuen lotsarako, probaleku horiek gerra totalaren lehenengo pausoak izan ziren, Europako Lehen Mundu Gerran Frantziaren eta Alemaniaren arteko gerra kimikoa sortu eta gero. Ibilbide militar honetan Espainiak Frantziari eta, bereziki, Alemaniari laguntza eskatu zien,
|
bai
gerra kimikoan, bai hegazkineria militarrean. Bakarrik 1923tik 1925era bitartean laurehun tona ziape gas baino gehiago (agian bortzehun tona) ekoiztu ziren Rifeko gerrarako, Lehen Mundu Gerran zehar Frantziak eta Ingalaterrak ekoiztuaren herena baino gehiago, estatistikari dagokionez.
|
|
|
Material gerran eta masen mobilizazioan aurrerapen teknikoak ez dakar kontzientzia moralaren aurrerapena. Alde batetik aurrerabide tekniko oro aurrerapauso belikoa zelako eta bertzetik aurrerapenaren ideologiak, zibilizazio humanitarismoarenak, liskarra areagotzen zuelako,
|
bai
gerra zuzentzean bai bake akordioak idaztean. Mobilizazio erabatekoaren iruditik, Jüngerrek gorrotatzen zuen humanitarismoa, ezen, kontzientzia humanitarista giza espezie baten irudi idealera zuzentzen da, mugarik eta ezberdintasunik ezagutzen ez duen kosmopolitismora?.
|
|
|
Baina natorren harira, zinez esan nahi dizudana beste gauza bat da-eta... harrigarria ere bai baita ikustea nola ibili ginen orbetarrok meyertarren antzera, Teofilo Mariak, Heinrich Meyerrek bezala, gurpil aulki batean bukatu baitzuen... ez poliomielitisak jota, hala ere, baina
|
bai
gerra hasieran izan zuèn istripuak ezinduta —ez gerra istripu batek, hala ere, baina bai automobil istripu batek, ongitxo dakizu—, gerritik behera elbarri, paraplegiko edo...
|
|
2012
|
|
|
NBE Nazio Batuen Erakundearen gomendio horiek onartu lituzke, trantsizioko justizia Espainian ere garatzeko. Estatuari eskatzen zaiona da egiaren batzorde bat sortzeko; ikertzeko, objektiboki, zer gertatu zen
|
bai
Gerra Zibilean eta bai frankismoan. Egia agertzeko.
|
|
2013
|
|
|
Dionixio ez zela, alegia, animaliekiko eta hegaztiekiko anaitasuna predikatzen zuèn bakezale utopikoa, gizon arruntago bat baizik, bere egunerokotasunera errenditu zena, hamalau hamabost urterekin fabrikan beharrean hasi zenetik: zer erremedio, aurretik ere?
|
bai
gerra garaian eta bai hurrengo hiruzpalau urteetan ere?, gorriak pasatu bazituen, gosea ere bisitari behin edo behin?!
|
|
|
Erran nahi baita, aitona Abdul Alimi kasu eginez, biharamunean berean hasi zuela Hamzak bere ikerketa, bai herriko agureei, bai aitonaren lagunei eta
|
bai
gerran parte hartu zutèn soldadu ohi batzuei ere galdetzen ziela, honetaz eta hartaz?
|
|
|
1972an Italo Calvinok Le città invisibili edo Hiri ikusiezinaez du paretarik, ez sabairik, ez zorurik; ez du hiri antzik ematen dion ezer izeneko liburua idatzi zuen. Bertan, idazle italiarrak zeharo txikituta geratu zen Armilla hiriaren inguruko deskribapena egiteko, ez zuen kontuan hartu ezagutzen ez zuen gerraosteko Eibar, baina agian
|
bai
gerra edo ezbehar baten ostean desagertutako beste hiriren bat. Eta hala Armillak, Gipuzkoako udalerriak bezala, «» (Calvino, 2003:
|
|
|
Erran nahi baita, aitona Abdul Alimi kasu eginez, biharamunean berean hasi zuela Hamzak bere ikerketa, bai herriko agureei, bai aitonaren lagunei eta
|
bai
gerran parte hartu zutèn soldadu ohi batzuei ere galdetzen ziela, honetaz eta hartaz...
|
|
2014
|
|
|
–Naziotasuna ez da hizkuntzara edo kulturara murriztu behar, gure artean maiz egin ohi den bezala. Nazionalismoaren erredukzionismo kultural hori soziologo gehienek kritikatu dute? 36 Total,
|
bai
gerra aurrean (arrazarekin), bai gerra ostean (hizkuntzarekin) euskal nazionalismoa beti, esentzialista, da J. Suduperen juzguan.
|
|
|
Eta horregatik dauka daukan zigorgabetasuna frankismoak oraindik estatu honetan. Eta, horregatik, Estatuak biktima batzuk errekonozitzearekin batera, beste biktima pila bat distantziatu ditu,
|
bai
Gerrakoak eta bai diktadura garaiko ehunka, milaka biktimak. Beraien biktimek sekula ez dute distantzia hori jasango.
|
|
2015
|
|
|
Lehen ere esan diat: hasieran, hilketa horiek Gerra aurreko kontuak zirela uste nian; Gerra aurrekoak ez dituk, baina
|
bai
Gerra hasi berritan gertatutakoak. Hogei egun ez zituan igaro Molaren aldekoek Zarautz hartu zutenetik.
|
|
|
Handik hainbat urtetara agurtzeko besarkada bat ematen uzten hasi ziren, hura ere jagole baten zaintzapean. Baina presoen emazte gehienek ezin izaten zuten egin jatorriko herritik presondegiraino bidaia,
|
bai
gerra garaian bai gerraostean bidaia luzea eta garestia baitzen. Eta familia anitzek ezta jakin ere non zebilen senidea, kartzelaren batean sartuta, ihes eginda, edo areka batean hilik.
|
|
2016
|
|
|
Bakeari, eraso bortitzak eteteari oztopoak jartzea omen da ‘bakerako’ bileren asmo ezkutua. Izan ere, alderdi bakoitzean jokoan dauden eragin politiko ekonomikoak pertsonen bizitza baino garrantzizkoagoak balira bezala aritzen baitira, bai potentziak,
|
bai
gerran parte hartzen ari diren herri bakoitzeko talde armatuak... Eguzkipean, ezer berririk ez!
|
|
2017
|
|
|
Horregatik" asmoa da identifikatzea bonbardaketatik geratu diren leku markak; gure ondarea berreskuratzeko plan bat abiaraztea,
|
bai
gerra zibilekoa, aurrekoa zein ondorengoa". Uriartek azaldu bezala, epe luzerako proiektua da," bonbardaketaren mendeurrenerako erronka bat".
|
|
|
Gerra garaikoa. Ez genekien oso ondo zein gerra baina
|
bai
gerraren bat izan zela, aspaldi batean edo.
|
|
|
Sun tzu da irakurri beharrekoa lanbide honetan. Orain 24 mendeko jeneral txinatar hark idatzi zuen guztiak gaur ere balio du,
|
bai
gerran eta baita politikan ere, gorputza aurreratu zuen, eserlekuan nigandik oso hurbil geldituz. Bat batean burura etorri zitzaidan ez nuela sekula gonarekin ikusi, nolako hankak izango zituen??:
|
|
|
Izan ere, altxatuek inplementatutako politika errepresibo bortitzek (erailketa «legalak edota «paralegalak», kartzela zigorrak, zigor ekonomikoak, langileen «depurazioak», erbesteratuak, langileen batailoiak, etab.) disidentzia politikoaren erresistentzia gaitasuna guztiz indargabetzea lortu zuten. Edonola ere, gerraosteko urteak aurrera joan ahala,
|
bai
gerrako presoen irteera eta erbesteratuen itzulera progresiboaren ondorioz bai eta aliatuek Bigarren Mundu Gerran erdietsitako garaipen militarren ondorioz, jarrera ihardukitzaileen presentzia pixkanaka areagotzen joan zen, hori bai, era guztiz apalean. Izan ere, beldurraren pisuaren lausotzeak eta aldaketa politiko baten itxaropenak galtzaileen autoestimuaren berpiztea ahalbidetu zuten.
|
|
2018
|
|
|
Anaia Anastasi ere euskaldundu, eta euskaraz idatzi zuen, Errepublika garaian istripuz hil zen arte. Jose Agerre hainbat hizkuntzatan moldatzeaz gain, euskarazko eskolak ere eman zituen etxean,
|
bai
gerra baino lehen, bai ondoren, bizimodua ateratzeko. Kazetari lanetan ere ibilia, aunitz idatzi zuen, bai hitz lauak, bai olerkiak, denetariko gaiez; konparazio batera, Iruñea handitzearen aldeko ekimen jendetsuaz (1918), afera hori hiriko bizimoduaren erdigunean baitzegoen XIX. mendearen bigarren erditik aitzina:
|
|
|
Haiekin batera, bi herrialde osoak. Lapurdin, Nafarroa Beherean eta Zuberoan ere eman zen banaketa hori,
|
bai
gerrari buruz, bai matxinatuen garaipenaren ondoren iristen ziren errefuxiatuenganako jarreraren inguruan. Baionan, Miarritzen eta Hendaian ezkertiarrak nagusi baziren ere, herrialde horiek bere osotasunean eskuindarrak ziren.
|
|
|
Artistek, eta beste kultura eragileek, konpromiso sozial handia izan zuten Espainiako demokraziaren, berdintasun sozialaren eta garai hartako Espainiako nazionalitateek zituzten kultura berezitasunen alde. Horregatik,
|
bai
gerrak iraun bitartean eta bai gerra bukatu ondoren, Francoren erregimenak hilda, atzerrian edo kontrolpean nahi zituen abangoardiako artistak eta oro har kultur eragile guztiak; baita falangismoari lotutakoak ere. Azken horien jarrera iraultzaileenak gerra bukatu eta berehala neutralizatu zituen, Elizaren betiko moralaren aldeko presioarekin, batez ere Alemaniak eta Italiak Bigarren Mundu Gerra galdu ondoren.
|
|
|
Artistek, eta beste kultura eragileek, konpromiso sozial handia izan zuten Espainiako demokraziaren, berdintasun sozialaren eta garai hartako Espainiako nazionalitateek zituzten kultura berezitasunen alde. Horregatik, bai gerrak iraun bitartean eta
|
bai
gerra bukatu ondoren, Francoren erregimenak hilda, atzerrian edo kontrolpean nahi zituen abangoardiako artistak eta oro har kultur eragile guztiak; baita falangismoari lotutakoak ere. Azken horien jarrera iraultzaileenak gerra bukatu eta berehala neutralizatu zituen, Elizaren betiko moralaren aldeko presioarekin, batez ere Alemaniak eta Italiak Bigarren Mundu Gerra galdu ondoren.
|
|
2019
|
|
|
Edonola dela ere, Fukuyamaren historiaren amaieraren eztabaida hura gure eleberriaren arlora ekarrita,
|
bai
Gerra Zibilari dagokionez eta bai ezkontzari dagokionez, egile inplizituak agerian uzten du ez duela bat egiten Fukuyamaren ideiarekin: bi gerretan gertaerak oso bestela ere gertatu ahal ziren, eta gizakien ekintza bakoitza askea izan zen.
|
|
|
Sarreran iradoki moduan, euskal eleberrigintza garaikideari buruzko ikerketa lanetan lehen mailako protagonismoa ematen zaio nazioaren irudikapenari. Ondorioz, gaur egungo ikuspegi kritikoetan garrantzia hartu dute Memoria Ikasketek,
|
bai
Gerra Zibilaren eta errepresio frankistaren irudikapenari dagokionez, eta bai gatazka politikoaren irudikapenari dagokionez. Horien lehen mailako ikusgarritasunak ordea, ostendu eta atzera utzi ditu beste era eta mailatako gatazken errepresentazioak, ez gure narratiban irudikatzen ez direlako, baizik eta Gabilondok atalburuan aipaturiko pasartean iradokitzen duen ildoan, gatazka horiek ez dutelako hegemonia nazionalista kordokarazteko adinako eraginik.
|
|
|
Txeferen minbiziak bi bikoteon arteko harremanak baldintzatu zituen, baita hoberako bidean jarri ere. Horrek ez zuen esan nahi bakoitzak berean amore eman zuenik, nahita ere zuten, baina
|
bai
gerra deklarazioak eta gerra aizkorak alde batera utzi zituztela, Txefe ongi jarri bitartean gutxienez. Txefe gero eta hobeto jartzen ari zenean, baina, gertatu zitzaion gertatzekoa Telmori.
|
|
|
mantra ezaguna barneratua zuen jende asko, ordea, harrituta geratu zen 1986ko Soziolinguistikazko mapak kaleratu zuen datu batekin: Tolosa zen Gipuzkoan euskaldunen artean hizkuntza galera tasarik handiena zuen herria (Donostia, Errenteria edo Irungoa baino altuagoa), galera hori
|
bai
gerra aurreko eta bai gerra ondorengo belaunaldietan gertatu zelarik. Beharbada, gerra aurretik Tolosako kaleetan jada agerikoa zen galera horren kontzientziak ere izan zuen eragina Lizardik, Aitzolek, Lopez Mendizabalek, Orixek, Labaienek eta beste hainbatek osatu zuten Euskal Pizkundearen talde indartsu hura bertan sor zedin.
|
|
|
mantra ezaguna barneratua zuen jende asko, ordea, harrituta geratu zen 1986ko Soziolinguistikazko mapak kaleratu zuen datu batekin: Tolosa zen Gipuzkoan euskaldunen artean hizkuntza galera tasarik handiena zuen herria (Donostia, Errenteria edo Irungoa baino altuagoa), galera hori bai gerra aurreko eta
|
bai
gerra ondorengo belaunaldietan gertatu zelarik. Beharbada, gerra aurretik Tolosako kaleetan jada agerikoa zen galera horren kontzientziak ere izan zuen eragina Lizardik, Aitzolek, Lopez Mendizabalek, Orixek, Labaienek eta beste hainbatek osatu zuten Euskal Pizkundearen talde indartsu hura bertan sor zedin.
|
|
|
Bilauek apareilu militarraren erabilera ezzuten ezagutzen, eta zutik borrokatzen ziren, ezkutu eta makilarekin (Segura Urra, 2006: 23). Nekazariak obligatuak zeuden beren zerbitzuak prestatzera
|
bai
gerra defentsiboetan, apellydo a, eta bai ofentsiboetan, ostea (Monteano Sorbet, 1999: 241).
|
|
|
Goi nobleziak bezala, erdiko eta beheko nobleziak ere obligazioa zuen,
|
bai
gerran eta baitorneo batean, bere errege erreginak babesteko, bere zaldiak errege erreginei uztekoa ere, horiek eskatu bazuten (NFO/ FGN, 1869: Lib. V, Tit. II, Cap.
|
|
2020
|
|
|
Ez dugu holakorik ezagutu gehienok. Gure aurrekoei entzun
|
bai
gerrako kontuak eta gose urteetakoak(), baina ikusten ez den birusagatik garbitasuna areagotzea, jende kopuru handiak saihestea, lanagatik edo janari edo sendagaiengatik ez bada, etxean gelditzea, establezimenduetan distantzia gordetzea, eta musu eta esku emate eta holakoak ekiditea gauza berria da, inoiz ikusi ez duguna eta inoiz egin gabea.
|
|
|
Sistema honen oinarria emakumeak dira, eta esan beharra daukat sistema honek bizirik jarraitzen badu emakumeengatik dela. Proiektu honen abangoardian emakumeak daude,
|
bai
gerran, autodefentsa unitateetan, maila militarrean, eta bai maila politikoan eta sozialean ere. Uste dugu emakume aske batek gizarte aske bat sor dezakeela.
|
|
2021
|
|
|
Luis Fernandezek idatzita utzi zituen orrietan ez dago jarrera politiko argirik erakusten duen pasarterik edo gerrara hain gazte zerk bultzatu zuen argitzeko arrazoirik, baina
|
bai
gerrako amabitxiari idatzitako eskutitz goxoak, edo eskuz kopiatutako poesiak:
|
|
2022
|
|
|
1984an argitaratu zen liburu hau lehenengoz, Gorbatxoven garaiko Perestroikaren irekidurari esker, baina hainbat zati zentsurak eta autozentsurak estali edo moldatu zituzten. 2002an berridatzi zuen Aleksievitxek bere lana, lehenago ezabatutako pasarteak sartuz, eta are nabarmenago geratu ziren horrela
|
bai
gerraren krudelkeria, bai hura nozitu zuten emakume guztien handitasuna». Ez dakigu zenbat emakume geratu diren Ukrainan.
|
|
|
2002an berridatzi zuen Aleksievitxek bere lana, lehenago ezabatutako pasarteak sartuz, eta are nabarmenago geratu ziren horrela
|
bai
gerraren krudelkeria, bai hura nozitu zuten emakume guztien handitasuna. Ez dakigu zenbat emakume geratu diren Ukrainan.
|
|
|
Bada, ez:
|
bai
gerrak sortzen dituzten desberdinkeriek, bai gerrek ekartzen dituzten bidegabekeriek bere horretan jarraitzen dute. Baziren, badira, eta tamalez, izanen dira.
|
|
|
Bada, ez: bai gerrak sortzen dituzten desberdinkeriek,
|
bai
gerrek ekartzen dituzten bidegabekeriek bere horretan jarraitzen dute. Baziren, badira, eta tamalez, izanen dira.
|
|
|
Haritza, batetik, oinarri errotuak eta oso sendoak zituelako, eta horiek amaierara arte defendatu zituelako. Eta ihia, bestetik, bizi izan zituen egoera batzuengatik,
|
bai
Gerra Zibilaren aurretik kafetegiz kafetegi biolina jotzen joan behar izan zuenean, bai eta ondoren ere. Sorozabalen nortasunaren isla izan nahi dugu, haren izaeraren alde on eta txarrekin».
|
|
|
–Horixe
|
bai
gerra! Gerrak!
|
|
2023
|
|
|
Estatubatuarrak oso eroso daude ekonomikoki, estrategikoki, logistikoki, politikoki eta militarki.
|
Bai
gerrak baita Errusiari ezarritako zigorrek ere asko zigortzen dute haien etsai handienetakoa den Errusia. Petrolioa daukate gainera, gasa, nazioarteko merkatuetan prezioak kontrolatzeko gaitasuna...
|
|
|
Espainiako Gerra Zibilaren eta gerraostearen garaian, errepresio sistema frankistak hainbat depurazio prozesu abiatu zituen. Langile publiko guztiak, zerbitzu publikoen emakidadunak ziren enpresak barne (trenbideko enpresen kasua bezala), ikertuak izan ziren, haien ideologia eta aurrekariak,
|
bai
gerran bai gerra aurretik, ezagutzeko helburuarekin. Horren arabera, enpresek langileak lanpostuan mantentzen zituzten, zigorra ezarrita ala ez, edo kanporatu, zeren diktaduraren depurazio prozesu horiek guztiak Estatu Berriaren eraikuntza oztopa zezaketen pertsona guztien kanporatzea helburutzat baitzuten.
|
|
|
Espainiako Gerra Zibilaren eta gerraostearen garaian, errepresio sistema frankistak hainbat depurazio prozesu abiatu zituen. Langile publiko guztiak, zerbitzu publikoen emakidadunak ziren enpresak barne (trenbideko enpresen kasua bezala), ikertuak izan ziren, haien ideologia eta aurrekariak, bai gerran
|
bai
gerra aurretik, ezagutzeko helburuarekin. Horren arabera, enpresek langileak lanpostuan mantentzen zituzten, zigorra ezarrita ala ez, edo kanporatu, zeren diktaduraren depurazio prozesu horiek guztiak Estatu Berriaren eraikuntza oztopa zezaketen pertsona guztien kanporatzea helburutzat baitzuten.
|