|
2001
|
|
|
osagairen batek, mantenugaia izan ala ez, organismoaren xede funtzioei eragiten die, modu espezifiko eta positiboan, eta ohiko nutrizio balioaz haraindiko efektu fisiologiko edo psikologikoa eragiten du. Ondorio positiboa izan daiteke, bai osasunaren eta ongizatearen egoerari eusten laguntzen duelako,
|
bai
gaixotasun jakin bat izateko arriskua murrizten duelako. Kasu berezi honetan, elikagaien industriak produktu berri bat sortu du, behi esnearen gantz naturala (gantz asea) omega serieko gantz poliasegabeekin ordezkatuz, osasunari onura nabarmenak dakarzkiona.
|
|
2003
|
|
|
Elikaduratik eratorritako gaixotasunen eragina nabarmen hazi da Espainian, herrialde industrializatu gehienetan gertatzen den bezala, azken urteotan. Areagotzearen arrazoiak, zenbaki absolutuetan zein erlatiboetan kuantifikatzen zailak, hainbat arrazoirengatik gertatzen dira, nahiz eta arrazoi nagusia, seguruenik, hobekuntza izan, bai identifikazioari dagokionez,
|
bai
gaixotasuna osasun zerbitzuei jakinarazteari dagokionez. Beste arrazoi bat, inola ere baztergarria ez dena, infekzio eta intoxikazio agerraldien kopurua ofizialki erregistratutakoena baino askoz handiagoa izatea da:
|
|
2004
|
|
|
Lege erreforma berriari esker, aurtengo urtarrilaren 1etik hasita, langile autonomoek aldi baterako ezintasunagatik prestazioak jaso ahal izango dituzte,
|
bai
gaixotasun arruntagatik bai eta lan istripu eta gaixotasun profesionalagatik ere, besteren konturako langileek ohi duten bezala.
|
|
|
Alacanteko Unibertsitateko Osasunaren Psikologia saileko aditu talde batek frogatu du Alzheimerrak eragin handia duela senitartekoen bizi kalitatean, bai gaixoari laguntzeko lanetan ari direnean,
|
bai
gaixotasunarekin loturarik ez dagoenean. Era berean, efektu horiek nekez gainditzen dira denborarekin.
|
|
|
Orduan, ingurune natural eta sozialaren aldaketan bakarka eta taldean parte hartzea zen asmoa, baldintza higienikoagoak sortzeko. Horretarako, beharrezkotzat jo zen haurrei gizakiaren oinarrizko ezagutza eta ezagutza osoa ematea, bai bizi prozesuei laguntzeko,
|
bai
gaixotasunei aurrea hartzeko edo gaixotasunetatik babesteko har daitezkeen neurri higieniko eta terapeutikoak ezagutzea. ingurune jakin bakoitzean osasuna zaintzeko baliabideak ezagutzea.
|
|
2006
|
|
|
Onuradunak ziur aski 33 eta 55 urte bitarteko emakumeak izango diren arren, Guillem doktoreak azaldu zuenez, “txata titietako minbiziak eragindako prebentzio, detekzio, tratamendu eta ondorio fisiko, psikologiko eta sozialei buruzko informazioa, baliabideak eta laguntza eskatzen duen edonorentzat da”. Bestalde, Madrilgo San Carlos Unibertsitate Ospitaleko Bularreko Minbiziaren Unitateko atalburuak eta Bularreko Minbiziaren Espainiako Taldeko presidenteak (GEICAM), Miguel Martinek, adierazi zuen “Kontsulta” egiteko asmoa bularreko minbiziari buruzko informazioa ematea dela,
|
bai
gaixotasuna diagnostikatu zaien emakumeei, bai gaixotasun hori gara dezaketen emakumeei”. Alde horretatik, Martín doktoreak gogorarazi zuen urtero Europako Batasunean bularreko minbiziaren 250.000 kasu diagnostikatzen direla eta Espainian 16.000 kasu berri inguru izango direla 2006an.
|
|
|
Onuradunak ziur aski 33 eta 55 urte bitarteko emakumeak izango diren arren, Guillem doktoreak azaldu zuenez, “txata titietako minbiziak eragindako prebentzio, detekzio, tratamendu eta ondorio fisiko, psikologiko eta sozialei buruzko informazioa, baliabideak eta laguntza eskatzen duen edonorentzat da”. Bestalde, Madrilgo San Carlos Unibertsitate Ospitaleko Bularreko Minbiziaren Unitateko atalburuak eta Bularreko Minbiziaren Espainiako Taldeko presidenteak (GEICAM), Miguel Martinek, adierazi zuen “Kontsulta” egiteko asmoa bularreko minbiziari buruzko informazioa ematea dela, bai gaixotasuna diagnostikatu zaien emakumeei,
|
bai
gaixotasun hori gara dezaketen emakumeei”. Alde horretatik, Martín doktoreak gogorarazi zuen urtero Europako Batasunean bularreko minbiziaren 250.000 kasu diagnostikatzen direla eta Espainian 16.000 kasu berri inguru izango direla 2006an.
|
|
2007
|
|
|
Estaldura publikoa eta pribatua Ikasleak nahi duen zentroa edo medikua aukera dezake, publikoa edo pribatua. Eskola Aseguruaren bidez laguntza medikoa jasotzeko, bai istripuz
|
bai
gaixotasunagatik, ikasleak aukeratu dezake zein zentro edo mediku komeni zaion, publikoa edo pribatua. Osasun Sistema Nazionalekoa ez bada edo itundua ez badago, aseguruak fakturak ordainduko ditu tarifa batzuen arabera, eta ikasleak diferentzia ordainduko du kostua handiagoa bada.
|
|
|
Azterketa 1994 eta 2006 bitartean egin zen. 1 motako diabetesa garatzeko arriskua zuten 1.770 haur bildu zituen,
|
bai
gaixotasuna izateko joera duen genotipo bat izateagatik, bai 1 motako diabetesa duen anaia edo aita bat izateagatik. Urtebetetik aurrera, batez beste, 6,2 urtez jarraitu zitzaien haurrei.
|
|
2008
|
|
|
Helburua da gutako bakoitza saltokira joan dadila, bere agiri genetikoa eskuan, eta ongien egokitzen zaizkion elikagaiak erosi ahal izatea,
|
bai
gaixotasunei aurre egiteko edo bai osasuntsu egoteko.
|
|
|
Zaila da, gainera, modurik gogorrenean noiz aurkeztuko den aurreikustea. Bai terapia genikoan izandako aurrerapenek gaixotasuna eragin duen genearen mutazioa zuzendu nahi dute,
|
bai
gaixotasunaren jatorrira iritsi nahi duten ikerketek, terapia eta tratamendu berriak eratzen laguntzen dute, “gaixotasun arraroa” den horretarako.
|
|
2009
|
|
|
Jarduera litikoa duten endolisina horiek, hau da, bakterio hormako egitura jakin batzuk hausten dituztenak, entzima bakterio horma jakin batean selektiboki ainguratzeko aukera ematen duten sistema espezifikoak dituzte. Berriki frogatu da bakteriofagoen endolisina horiek tresna terapeutiko berri gisa erabil daitezkeela,
|
bai
gaixotasun infekziosoen tratamenduan, bai bioteknologiaren arloan. Enzibiotiko izeneko arma berri hauek arrakastaz erabili dira bakterio patogenoek eragindako infekzioak kontrolatzeko, bereziki antibiotikoekiko erresistenteak diren anduietan, animalia ereduetan.
|
|
2010
|
|
|
Bestalde, Global Fund ek dio bere lanak sistema medikoak indartzeko eta osasun zerbitzuen beste eremu batzuetan inberti daitezkeen baliabideak askatzeko aukera emango duela. Hala ere, ikertzaile britainiarrek (Oxford) eta estatubatuarrek (Kalifornia) ikuspegi bateratua hartzeko eskatu dute,
|
bai
gaixotasun kronikoetarako, bai infekziosoetarako. Zientzialariak ondorio horretara iritsi ziren, eta “Plos Medicine” aldizkarian argitaratu zen.
|
|
|
Osasuna gorputzaren eta adimenaren arteko orekaren emaitza da. Horregatik, gero eta garrantzi handiagoa ematen zaie alderdi psikologikoei, bai osasunari
|
bai
gaixotasunari. Bistan da zoriontsu eta pozik sentitzen diren pertsonak ez direla bihotzeko eritasun koronarioaren aurrean hain ahulak, ezkortasuna, depresioa edo zorigaiztoko sentitzeko joera dutenen aldean.
|
|
|
Espainiako Elikadura Segurtasunaren eta Nutrizioaren Agentziak (AESAN) finantzatu eta koordinatutako datu base berriak elikagaien osaketari buruzko taulak biltzen ditu modu bateratuan eta nazioarteko irizpide zientifikoen arabera. Taula horiek “oso tresna erabilgarriak dira biztanleria baten bizitza osoko nutrizio egoera ebaluatzeko, bai osasun egoeretan,
|
bai
gaixotasun egoeretan”. Aplikazio horri esker, gainera, “herritarren prestakuntza hobetzen eta nutrizioarekin zerikusia duten espezialisten lana lortzen lagunduko da”, esan zuen Trinidad Jimenezek zuzendutako sailak.
|
|
2011
|
|
|
Pertsona immunogutxiek dute arrisku gehien pneumoniak erasateko, horiek dira-eta ahulenak(
|
bai
gaixotasunen bat pairatzen dutelako, bai tratamenduren bat hartzen ari eta horrek defentsak murrizten dizkielako).
|
|
|
Zeinu klinikoetan egarri bizia, mukosa lehorrak eta gorriak, sukarra, asaldura eta suminkortasuna sartzen dira. Nahita edo nahi gabe likido gutxi irensten denean gertatzen da, bai edaten ez delako,
|
bai
gaixotasunagatik. Haurrak eta zaharrak dira deshidratazio mota hori jasateko talderik ahulenak, batez ere ura gaizki birarazita sukar prozesuak izan ondoren, edo erredurak edo eguzkiak luzaroan jo ondoren.
|
|
2013
|
|
|
Kolomak Obesitatearen arriskuak Bi faktorek —prebalentziak eta bilakaerak—, gaur egun, obesitatea da munduko elikadurarik garrantzitsuenaren osasun arazoa. Oro har, diagnostikoa GMI eta gorputz osaeraren bidez, eta arazotzat hartzen da,
|
bai
gaixotasunarekin batera doazen patologiek bizi itxaropena murrizten dutelako (II. motako diabetesa, dislipemiak, hipertentsioa, hezueria, patologia koronarioak, iktusa eta minbizia, besteak beste), bai behar duen osasun laguntzagatik. Baina, zalantzarik gabe, obesitateari lotutako arazo metabolikoek eragiten diote, zuzenean, obesitatea pairatzen dutenen kalitateari eta bizi itxaropenari, eta, beraz, lehen mailako osasun arazo bihurtzen dute obesitatea.
|
|
2014
|
|
|
errazio egokiak eta kalitate oneko pentsua, kaloria gutxikoak, bihotz osasunari eragiten dion gehiegizko pisua saihesteko oinarria. Bihotzeko gaitzak dituzten txakurrek ere apetitua gal dezakete, bai medikazioagatik
|
bai
gaixotasunak eragindako eragozpenengatik. Elikagai hezeekin borroka egin daiteke, adibidez latak, txakurraren ahosabaian erakargarriagoak baitira, baina beti albaitari baten zaintzapean.
|
|
|
Hala ere, faktore psikologikoek ere (motibazioak, sinesmenek eta ikaskuntzak) eragiten dute, neurri handiagoan edo txikiagoan, eta modu positiboan edo negatiboan, gaixotasunen garapenean. Psikoonkolitatean gehien aztertu den patologietako bat bularreko minbizia da, bai jokabidearen eta osasunaren eta gaixotasunaren arteko harremanez,
|
bai
gaixotasunen prebentzioaz eta tratamenduaz arduratzen den diziplina. Neoplasia horrek eragin handia du, batez ere azken hamarkadetan, eta eragina kaltetuetan.
|
|
2016
|
|
|
%70 ongizate eta ariketa fisikokoak dira, eta %30 osasun profesionalei eta beren pazienteei zuzenduta dago. Osasun publikoaren ikuspegitik, egoera horrek aukera ematen du bizi ohitura osasungarriak sustatzeko, eta, aldi berean, prebentzioaren kultura eta norbanakoaren erantzukizuna bultzatzen ditu, bai osasunean,
|
bai
gaixotasunen kontrolean. Gainera, IHMren argitalpenaren arabera, hamar appsetik batek gailu edo sentsore batera konektatzeko gaitasuna du, eta horrek erraztu egiten du erabiltzailearen datuak biltzea eta datuak biltzea.
|
|
2017
|
|
|
hipertentsioa, obesitatea, diabetesa, gaixotasun kardiobaskularrak, elikadura jokabidearen trastornoak eta elikadura desorekatuarekin erlazionatzen diren zenbait minbizi mota. Normalean, ez da kausa efektu erlazio zuzena, baina
|
bai
gaixotasun horiek agertzeko eta garatzeko arriskua areagotzen duten faktoreetako bat. Hona hemen Mediterraneoko dietari jarraitzeko zenbait aholku:
|
|
2021
|
|
|
Ikusi nola hobetzen duen osasuna jarduera fisikoarekin Nola zahartu hobeto Elikadura eta jarduera fisikoa funtsezkoak dira zahartzean. Portaerak bizimodu osasungarri baterantz aldatzea (jarduera fisikoa, elikadura osasuntsua eta tabakoaren eta alkoholaren kontsumoa saihestea konbinatzen ditu) lehenengo jarduera ildoetako bat da,
|
bai
gaixotasun kroniko gehienei aurrea hartzeko, bai horiek tratatzeko. Hala berretsi zuen “Jarduera fisikoaren eta europar helduen eritasun kronikoen arteko elkartea” izeneko nazioarteko azterlanak, 2019an Journal of Sports Sciences aldizkarian argitaratua.
|
|
|
ezarri gabeko mekanismoa edo faktore anitzekoa. Gaixotasunaren diagnostikoa eta ebaluazioa Diagnostikorako funtsezko tresna ekografia transtorazikoa da,
|
bai
gaixotasuna detektatzeko, bai bahetzeko eta ebaluatzeko. Jarraipenerako parametro klinikoak eta errazenak (eginkizunen araberako klasea) gomendatzen dira. [CF] 6 minutuko ibilera proba, EKG, analitika) 3 hilabetean behin ebaluatuko dira; konplexutasun handienekoak, berriz, 6 hilabetean behin baloratuko dira, edo hondamen klinikoa dagoenean.
|
|
2022
|
|
|
“paziente batek sendagaiak hartzeari, dieta baten jarraipenari edo profesional medikoak adostutako gomendioen jarraipenari dagokionez duen jokabide maila”. Praktikan, horrek esan nahi du paziente bakoitzak bere patologiaren aurrean agertu nahi duela, eta, kronikoa bada, diabetearen kasuan bezala, eguneroko errutina konstante batzuk mantendu behar dituela, bai patologia kontrolpean mantentzeko,
|
bai
gaixotasunengatik beste osasun konplikaziorik ez garatzeko. Hala ere, eta itsasgarritasun horri eusteak garrantzi handia izan arren, zenbait ikerketaren arabera, pazienteen %40k eta %45ek, gutxienez, ez dituzte lortzen tratamenduaren barruan planteatutako helburuak.
|
|
2023
|
|
|
Funtsezkoa da lekuz aldatutako eta errefuxiatutako biztanleentzat edateko uraren eta saneamenduaren baliabide egokiak izatea, haien egoeraren ahultasuna kontuan hartuta. Gerratik eta gatazketatik ihes egiten duen jendearentzat gutxieneko osasun baldintzak bermatzeko ardatz nagusietako bat uraren zikloa kudeatzea da, bai ur hornidura bermatzeko,
|
bai
gaixotasunak ugal ez daitezen. Teknologia berrien onurak Testuinguru horretan, teknologia eta berrikuntza funtsezko piezak dira Nazio Batuen Garapen Iraunkorreko Helburuen (6 GJH) seigarren helburua lortzeko bidean aurrera egiteko:
|