|
2003
|
|
|
Harrezkero, elikagaien erregulazioan konstituzio printzipioen ustezko arau hausteak hainbat gatazka judizial eragin ditu administrazio publikoen artean. Bai Estatuko administrazioa
|
bai
autonomia erkidegokoa oso adi egon dira Konstituzioaren arabera kanpoko arauak egokitzeko. Justizia auzitegiek «iragazki konstituzionala» duten arau edo artikuluei buruz egin dituzten interpretazioek ibaiko karramarroak bezalako produktu exotikoak lortu dituzte.
|
|
2005
|
|
|
Espainian, eta Europar Batasuneko legeria indarrean jartzearen babesean, giza kontsumorako ez diren animalia jatorriko azpiproduktuen Batzorde Nazionala eratu zen. Batzorde horren zeregina Animalia Jatorriko Azpiproduktuen Plan Nazional Integrala diseinatzea da, gai horretan eskumenak dituzten administrazio guztien jarduketak bilduko dituena, bai Estatuko Administrazio Orokorrarenak,
|
bai
autonomia erkidegoenak eta toki erakundeenak. Kontua ez da gutxiagorako, gure industrietan eta gure baserrietan urtero ekoizten den produktu mota horren bolumen handia dela eta.
|
|
2006
|
|
|
Arauaren interpretazioa kontuan hartuz, ezin da ahaztu bai gobernuak
|
bai
autonomia erkidegoek edari alkoholdunen publizitatea estuago erregula ditzaketela, eta graduazioa 20 gradutik behera jaitsi (PLO 8.5.4 art). Dena den, hainbat produkturen publizitatea hedabide eta euskarri desberdinetan gertatzen denean, kontrako egoerak sor litzake aukera horrek (Vicent, 2002:
|
|
2007
|
|
|
Horiek direla bide, gizabanako bakoitzak argibideak eman ditzake bere medikuntza tratamenduaren inguruan zer egin nahi duen azalduz. Hori lege askok jaso zuten, bai Estatuan (azaroaren 14ko 41/ 2002 Oinarrizko Legea, gaixoen autonomia eta informazio eta dokumentazio klinikoei lotuta dituzten eskubide eta betebeharrak arautzekoa),
|
bai
autonomia erkidegoetan. Gizabanakoak bere kabuz erabaki ezin badu eta bere borondatea zein den argi ez badago, familiakorik hurbilenek erabaki behar dute, kasuan kasuko medikuntza kontrolari jarraituz eta, hala denean, esku hartze judiziala eginez.
|
|
|
Osasunaren Mundu Erakundeak (OME), 2005ean, erronka bat jarri zuen mundu osoan, eta «Pazientearen Segurtasunerako Mundu Aliantza» sortu zuen. Konpromiso hori hainbat herrialdek sinatu dute, besteak beste, Espainiak, bai Osasun Ministerioak
|
bai
autonomia erkidegoek. Eragin nosokomiala OMEren datuen arabera, 1,4 milioi pertsonak baino gehiagok osasun arazoak dituzte mundu osoan, ospitale giroan sortutako infekzioengatik.
|
|
|
Baina gehiago dago:
|
Bai
autonomia erkidegoetan, bai Estatuko Administrazioan, bazterketa egoeran dauden biztanleek eta gizarte ekintzako GKEek erabil ditzaketen laguntzak eta finantziazio lerroak daude. Avanza Planeko GKEetako IKTetarako berariazko laguntzak ezagutzeko zain, aurrekontu handiena duten deialdiak ez dira sektorearen beharretara zehazki egokitzen.
|
|
|
Espainiako 25 unibertsitatetako 40 irakasle eta espezialisten ekarpenekin egindako txosten horrek ingurumen arloko politika publikoak ebaluatzen ditu eta ezaugarri komun bat aurkitzen du: bai Gobernu zentralak
|
bai
autonomia erkidegoek legeak onartu eta beren aginduak onartzen dituzte, baina ez dituzte betetzen. Askotan, Behatokiak dio, “sektore tentsioak” eta ingurumen eskakizunak gogortzen direnean mehatxupean sentitzen diren interes ekonomikoak direla eta.
|
|
|
Hiru autonomia erkidegok onartu dituzte ingurumena babesteko legeak (Aragoi, Kantabria eta Valentziako Erkidegoa), baina, azterlan horren arabera, betearazpen esparruan joera orokorra dago “lerro berdea” (espazioak eta espezieak babestea) deritzonaren eta “lerro urdina” delakoaren (poluzioaren aurkako borroka) artean. Legeak ez dira aski Ingurumen Politiken Behatokiko zuzendariak eta analisiaren koordinatzaileak, Fernando López Ramónek, ohartarazi zuen bereizi egiten direla araudian finkatutako teoria eta aplikazio eraginkorra, bai estatuan
|
bai
autonomia erkidegoan gertatzen dena eta “bereziki arriskutsua” dena ingurumenaren arloan. Azterlanak azpimarratzen du karbono dioxidoaren (CO2) emisioen aurkako borrokan administrazio publikoek erakutsitako “ahultasun berezia” eta Kyotoko Protokoloak Espainiarentzat ezarritako murrizketa helburuak sistematikoki ez betetzea.
|
|
|
Ingurumen Politiken Behatokiak, 2007ko txostenean, ondorio hau atera zuen: bai Gobernu zentralak
|
bai
autonomia erkidegoek legeak onartu eta beren aginduak onartzen dituzte, baina ez dituzte betetzen Egoera horren aurrean, Cristina Narbona Ingurumen ministroak esan zuen premiazkoa dela “paradigma aldatzea”. Administrazioen legeak eta ekintza publikoa ezinbestekoak dira, baina ez dira aski.
|
|
2008
|
|
|
Urtebete baino gehiago eta bi urte bitarte lehenago eskuratutako akzioen kasuan, igoera errenta irregulartzat hartuko da. Tasa handiena aplikatuko da, bai estatuko karga eskala orokorrari dagokionez,
|
bai
autonomia erkidegoetako eskalari dagokionez.
|
|
2010
|
|
|
Urriaren 31ko akordioak balioa du etorkizunari begira, oso planteamendu errealista da. Bai akordio horrek,
|
bai
Autonomia Erkidegoan 2004an onartutako estatutu politiko berriak, birtualtasun handia dute etorkizunari begira. Erreferentzia dira?.
|
|
|
Nolanahi ere, komeni da aldez aurretik horrelako ekipoen banatzaile baimendu bati edo sektoreko erakundeetako adituei kontsulta egitea, hala nola Asociación Empresarial Eolica (AEE) edo Asociación de Producciones de Energías Renovables (APPA). Beste informazio aukera bat energian espezializatutako erakundeak dira, bai estatukoak, bai Energia Dibertsifikatu eta Aurrezteko Institutua (IDAE),
|
bai
autonomia erkidego edo udal bakoitzekoak. Windspire enpresa (jatorriz Mariah Power izenez ezaguna) eraikin ekologikoetarako, ikastetxeetarako, parkeetarako eta museoetarako, besteak beste, egokia den turbina diseinu originalagatik nabarmentzen da.
|
|
2011
|
|
|
Tenperatura horiek eragin hilgarria izan zuten intsektu defoliatzaile eta zulatzaileen populazio gogorretan, eta, beraz, murriztu egin zuten haien potentzial biotikoa 2010ean. Rosa Aguilarrek zuzendutako sailak adierazi zuen baso administrazioen zeregina ere erabakigarria izan zela, bai Espainian, MARMren bidez,
|
bai
autonomia erkidegoan, autonomia erkidegoetako organo eskudunen bidez, basoen bizitasunari eusteko. Gaineratu duenez, mendia garbitzeko baso eragiketak, masa mistoen sustapena, koarentenako organismoen borroka puntuala eta kontrol biologiko eta bioteknologikoko metodoen garapena “funtsezko elementuak dira basoaren oreka dinamikoa arriskuan jartzen duten eragileak kontrolatzeko”.
|
|
|
Arauak Europar Batasunean (EB) egoera ekonomiko eta soziala hobetuko du, barne merkatuko oztopoak murriztu eta eskualdeen eta estatu kideen arteko garapena sustatuko baitu formula juridiko kooperatiboaren bidez, mugaz gaindiko jarduerak garatzeko beste merkataritza sozietate batzuk sortu beharrik gabe. Egoitza Espainian duten Europako kooperatibek Europako Sozietate Kooperatiboaren Erregelamenduko araudia beteko dute eta, arautu gabeko alderdiei dagokienez, Espainian indarrean dauden arauak beteko dituzte, bai estatukoak
|
bai
autonomia erkidegoetakoak. Europako Kooperatiba Elkartearen helburu nagusia da bazkideen beharrak asetzea eta jarduera ekonomikoak garatzea, “parte hartze demokratikoaren eta mozkinaren bidezko banaketaren printzipio kooperatiboak” errespetatuz.
|
|
|
Ikasketak baliozkotzea eta homologatzea: zehaztutako arreta zentraleko zerbitzuez gain, Ministerioak herritarrak zein informazio gunetara joan daitezkeen ematen du,
|
bai
autonomia erkidegoetan bai atzerrian. Halaber, Tituluen eta Kualifikazioen Aitorpenaren Zuzendariordetza Nagusian, Paseo del Prado 28an (Madril), astearteetan 9:00etatik 18:00etara eta astelehen, asteazken, ostegun eta ostiraletan 9:00etatik 14:00etara ere eskura daiteke informazioa.
|
|
2012
|
|
|
Nazioz gaindiko zenbait erakundek ere babesa eman eta arauak ezartzen dituzte turismoaren arloan, eta Espainia erakunde horien partaide izanez gero, bai Espainiako Gobernuak
|
bai
autonomia erkidegoetakoek arau horiek bete beharra izan dezakete, nazioarteko hitzarmenen nondik norakoen arabera. Hona hemen nazioarteko erakunde garrantzitsuenak:
|
|
|
Arauaren interpretazioa kontuan hartuz, ezin da ahaztu bai gobernuak
|
bai
autonomia erkidegoek edari alkoholdunen publizitatea estuago erregula ditzaketela, eta graduazioa 20 gradutik behera jaitsi (Publizitatearen Lege Orokorraren 5.5 artikulua, in fine). Dena den, hainbat produkturen publizitatea hedabide eta euskarri desberdinetan gertatzen denean, kontrako egoerak sor litzake aukera horrek (Vicent, 2002:
|
|
|
Handizkako erosketak, antolaketa muturrekoa edo aisialdiko plan merkeak errutina eraginkorrak dira, baina ez dira beti iristen. Gastuak konpontzen laguntzeko, bai Estatuak,
|
bai
autonomia erkidegoek eta esparru pribatuko beste entitate batzuek hobariak ematen dizkiote kolektibo horri, onura sozial, laguntza eta deskontu berezi desberdinekin. EROSKI Consumer ek kolektibo honek eskura dituen deskontu eta laguntza interesgarrienetako batzuk aukeratu ditu.
|
|
|
Graduko ikasketak egiteaz gain, titulu ofiziala eta homologatua duen master batean ere eman daiteke izena. Kasu guztietan, matrikulatutako ikasleek prestakuntzarako laguntzak edo bekak eska ditzakete, bai Hezkuntza Ministerioak emandakoak,
|
bai
autonomia erkidegoak edo ikastetxeak berak emandakoak. Horiek oso garrantzitsuak dira; izan ere, zentro horietan izena ematea eta erreferentziako unibertsitateko matrikula bat etorri arren, ikasleek atxikitako ikastetxean ikasketak egitearen kostua ordaintzen dute, eta horrek prestakuntza garestitzen du.
|
|
2013
|
|
|
Ekimen instituzionalak: Ingurumen Hezkuntzako Zentroek (CEA),
|
bai
autonomia erkidegoetakoek bai udaletakoek, aire zabaleko hainbat jarduera prestatzen dituzte, hiriguneetan eta ingurune urrunagoetan. Ingurumen Hezkuntzako Zentro Nazionalaren (Ceneam) kasua da, Valsaín (Segovia) bere egoitzan antolatzen duena hegaztiak hobeto ezagutzeko.
|
|
2015
|
|
|
Ahalmen erregelamentarioan, bai Estatuak
|
bai
autonomia erkidegoek jaso dezakete eskumena. Konstituzioaren 149.1.17 artikuluak aukera hori jasotzen baitu, ondorengoa dioenean:
|
|
|
– Eskumen honek bai Estatuko
|
bai
autonomia erkidegoko arauketa exekutatzea barnebiltzen du.
|
|
|
Xedapen hori 1/ 1994 Legegintzako Errege Dekretuak, 1994ko ekainaren 20koak, Gizarte Segurantzaren Lege Orokorraren Testu Bategina onesten duenak garatu zuen, eta zenbait ideia garrantzitsu atera daitezke3: lehenik eta behin, botere publikoen kontzeptuan, bai Estatua
|
bai
autonomia erkidegoak barnebiltzen dira; bigarrenik, Espainiako Gizarte Segurantza sistemak, unibertsala izateaz gain, babes berezia eskaintzen die langileei lanaren ondorioz jasandako arriskuengatik, esaterako, Konstituzioak jasotzen duen bezala, langabeziaren kasuan.
|
|
2017
|
|
|
EAEn, euskal zerga sistema federala Euzko Alderdi Jeltzaleak (EAJ) kudeatu du, eta 1980ko hamarkadatik, alderdi hori izan da bere estrategiak EEEen mekanismo estruktural eta selektiboetan ongien egokitu dituena. Hala ere, EAJ alderdiak (eta aldietan izan ezik) koalizioan gobernatu du, beti, zentroko eta ezkerreko alderdiekin (bai estatu mailakoak,
|
bai
autonomia erkidegokoak). Koalizio horien inklusibitate ideologikoa dela eta (Espainiako alderdi maioritarioko sistemaren aldean), euskal administrazioaren industria eta ekonomia politikekiko onarpen maila handiagoa izan da eta konfiantza zabala hedatu izan da hainbat ekonomia eta gizarte eragileren artean, hala nola enpresa elkarteen, sindikatuen eta kooperatiba federazioen artean, eta eragile horiek, halaber, presio eraginkorragoa egin ahal izan dute (betiere Espainiarekin alderatuta), ETEak nagusi diren industria ordena batean oinarritutako egitura ekonomikoa garatzeko eta ekonomia eta industria politikak bultzatzeko.
|
|
|
Esan nahi du bai Estatuak
|
bai
autonomia erkidegoek antzeko ahalmenak dituz tela gai bati buruz.
|
|
|
Horren inguruan arau asko eman dira,
|
bai
autonomia erkidegoan, bai Espainiako estatuan bai Europar Batasu nean. Amaiak eta Mikelek ez dakite arau horien guztien artean zein diren lehentasunez aplikatzekoak.
|
|
|
Parlamentuen aldizkari ofizialak. Bai Kongresuak, bai Senatuak eta
|
bai
autonomia erkidegoetako biltzar legegi leek dute aldizkaria, nork berea, eta haietan biltzen dira izapidetzen dituzten proiektuak.
|
|
2019
|
|
|
Espainiako trantsizio demokratikoa trantsiziozko justiziaren printzipioen beste muturrean garatuda, isiltasunean eta amnistiako legean oinarrituz3 Horregatik 30 urte itxaron dituzte gerla zibila etafrankismoaren biktimek Espainiako Oroimen Historikoaren Legea bozkatua izan dadin 2007an, aitorpenorokor baten eta erreparazio material bat jasotzeko4 Lege horrek trantsiziozko justiziaren instrumentubatzuk erabiltzen ditu, nahiz eta nahiko mugatua izan. Gainera, progresiboki beste iniziatiba batzukproposatu dira, bai Espainiar estatuan
|
bai
autonomia erkidego desberdinetan, Egia eta Berradiskidetzakokomisioaren sorkuntza adibidez (Madrilgo kongresuan 2017ko abenduan) 5.
|
|
2020
|
|
|
Enpresak zure segurtasuna eta osasuna bermatu behar ditu lanarekin zerikusia duten alderdi guztietan. Hori egiteko modua oso antzekoa da guztietan, bai Gobernu zentralak (hemen, esteka honetan edo hemen ikus dezakezu) ezarritako jarraibideen arabera,
|
bai
autonomia erkidegoek emandako jarraibideen arabera (besteak beste, Andaluzia, Galizia, Euskadi, Kantabria edo Nafarroakoen arabera). Laneko bidean seguru (eta itzultzean) Etxetik irteten zarenean hasten da segurtasuna.
|
|
2022
|
|
|
Izan ere, diabetesaren normalizazioa izugarri kaltetzen dute, eta, ondorioz, baita hurbileko ingurunearen nahiz goi mailako esparruen kudeaketa ere. Nahiz eta FEDk zapuztu egiten duen kontzientziazioa eta diabetes hezkuntza nahikoak ez izatea zenbait kanpainaren bidez, hala nola ‘Ez eman espalada diabeteari’ kanpainaren bidez, eta kide diren federazio eta elkarteen borrokari esker, Administrazio Publikoan dago, bai Estatuan,
|
bai
autonomia erkidegoan, neurriak bultzatzeko ardura; neurri horiek behar adina inbertitzen dute pazienteentzako prestakuntza hori bultzatzeko, zehazki diabetesean trebatutako profesionalen bidez, eta kontzientziazioari buruzko kanpainak eginez. Gauzak horrela, eta horregatik guztiagatik, FEDk eskatzen du lehentasuna izan dadila Administrazio Publikoak eta arduradun politikoek kolektiboaren entzutea areagotzea, eta kolektibo gisa eragiten dieten prozesu eta erabakietan aktiboki parte hartzea erraztea.
|
|
|
Izatekotan euskaltzale guztiona da, eta bereziki, erakunde publikoek bermatu lukete hori. Beraz, bai udalgintzari,
|
bai
autonomia erkidegoetako agintariei exijitzen diegu euskalduntzeko bitarteko publiko eta doakoak garatu ditzatela, euskalduntzea ez baita soilik ideologikoa, klase kontua ere bada. Mugimendu feminista jada ari da hori exijitzen, aldarri feminista bilakatu dugu:
|
|
2023
|
|
|
Orokorrean, egindako ibilbideak erakutsi ditu demokratizaziorako zantzuak. Horrek ez du esan nahi aztertutako hizkuntza gutxituek normalizaziorako behar dituzten baliabide oro aurreikusi denik, baina lau hamarkadetan legediaren garapena,
|
bai
autonomia erkidegoetan (2000ko estatutu berrituak adibidez), eta baita Espainiako Estatuan ere (komunikazio lege orokorrak).
|
|
|
Horren harira, esate baterako, KAren otsailaren 20ko 14/ 2018 Epaia. Horretan kontrol teknikak eta koordinazio teknikak aipatzen dira
|
bai
autonomia erkidegoekiko baita toki erakundeekiko eta trataera berdina ematen zaie. Toki erakundeei dagokionez, bi harremanek (koordinazioa eta kontrola) toki autonomiarekin lehian dabiltza eta toki erakundez gaineko interesen mende geratzen da.
|