|
2002
|
|
|
Alde ekonomikotik begiratuta, hau da, baliabide publikoak zertan gastatzendiren aztertuz, urtez urte nabaria da, gastu arruntek? duten garrantzia,
|
bai
EAEn baiNFEn. 1998an, gastu guztien %78, 8 izan ziren.
|
|
|
Eskuduntzen banaketaren ondorioz, Estatuak zenbait eskumen esklusibo gordetzenditu
|
bai
EAEn bai NFEn: nazioarteko harremanak, kanpo merkataritza, Defentsaeta Indar Armatuak, Justizia Administrazioa, lan eta enpresa legegintza, interesorokorreko herri lanak eta Errege Etxea, besteak beste.
|
|
2003
|
|
|
Paradoxikoa da ere autonomia, foru eta udal erakundeek lorturiko emaitza:
|
bai
EAEn, bai Bizkaian, azken hogei urtean boterearen erdigunea okupatu duenEAJ da alderdi hegemonikoa Amorebieta Etxanon. Ez dago kritika latzik berekudeaketari buruz.
|
|
|
Hala ere azpimarratzekoa da parte hartze elektorala ikertzerakoan ikusten dugula OTANen inguruko erreferendumak (kontsulta tematiko bat, erabaki zehatz bat eskatzen duena) ehuneko ia baxuenaduela (%59, 42) bitarteko serie elektoralean, 1989ko europar hauteskundeek soilik parte hartze baxuagoa eduki zuten (Astorki Hualde, 1994). Bai Espainian,
|
bai
EAEn, jarduera politiko eta elektoralen inguruan dauden erreferentziazkoikerketetan ez dago datu nahikorik (kontsultak gertatu ez direlako) erreferendumetan ematen den parte hartzeari buruz mintzatzeko (Castillo, 1994; Llera, 1994).
|
|
2007
|
|
|
Lehen mailako arazo ekologiko baten aurrean gaudenean ekonomiari buruz hitz egitea materialistatzat jo daitekeen arren, ezin dezakegu ahaztu Prestige ren fuel isurketak ondorioak izan zituela
|
bai
EAEko ekonomia zein turismoan.
|
|
2008
|
|
|
Bestetik, esan behar da historizismoaren beste ezaugarri bat ere badutela aztergai ditudan curriculumek:
|
bai
EAEkoan bai Nafarroakoan literatur edukiak kronologikoki daude antolatuta, pedagogia berritzaileek proposatzen dutenarekin kontrajarrita. Izan ere, ikasleari denbora tarte batean egondako testuen eta gertaeren informazioa helaraztea proposatzen dute, testuen arteko eta gertaera historikoen batasunik gabe.
|
|
|
Horrez gain, Hego Euskal Herriko curriculumetan baino gehiago azpimarratzen da sorkuntzaren garrantzia, eta ebaluazio irizpideetan jasotzen da sorkuntza ere baloratu egin behar dela. Kontuan hartuta
|
bai
EAEko curriculuma bai Nafarroakoa Errege dekretu horretan oinarritu direla, ez da erraz ulertzen zergatik kendu dioten euskal curriculumek idazketa literarioari garrantzia.
|
|
|
Derrigorrezko Eskolaldiaren amaieran hizkuntzaren jakite maila neurtzeko, bai Euskal Curriculumean,
|
bai
EAEko ISEI erakundearen ebaluazio txostenean, bai Europako Erreferentzia Markoan proposatzen da ikasleek B2 mailako gaitasuna lor dezaten euskaraz. EGA Euskarazko Gaitasun Agiri ofiziala, esaterako, sailkapen horretan C1 mailakoa da.
|
|
2009
|
|
|
Nafarroako kasuan, gainera, emakumeek ezin dute Foru Erkidegoan abortatu, inguruko erkidegoetako zentroetara bidaltzen dituzte Emakumeentzako Laguntza Zerbitzuen bitartez. HIES kasuetan, emakumea presondegian dagoenean edo beste egoera berezi batzuetan, administrazioak ordaintzen ditu abortuaren kostuak
|
bai
EAEn, bai Nafarroan.
|
|
|
Etxebizitza kontua dutenei sei urtetik zortzira luzatuko zaie etxea erosteko epea; eta
|
bai
EAEn baita Nafarroan ere, etxebizitzagatik gehiago desgrabatuko da oraingoan.
|
|
|
Etxebizitza kontua dutenei sei urtetik zortzira luzatuko zaie etxea erosteko epea; eta
|
bai
EAEn baita Nafarroan ere, etxebizitzagatik gehiago desgrabatuko da oraingoan.
|
|
|
Azken batean, euskararen normalizazio bidean, ortografia, hiztegia, gramatika... bezalaxe, izenak ere arautu behar dira hizkuntzaren kalitatearen eta duintasunaren mesedetan. Gainera, alor honetan badu Onomastika batzordeak erantzukizun berezi bat, kontuan izan behar baita,
|
bai
EAEn bai Nafarroan, Euskaltzaindia dela erakunde aholkulari ofiziala hizkuntza gaietarako eta espresuki toponimiarako.
|
|
|
Zentzu horretan,
|
bai
EAEn eta bai Nafarroan biktimen ezagupenerako pausobatzuk eman dira, ebazpen publikoen bidez batez ere. Baina Egiaren Batzordeengaia ez da oraindik jorratu, estatu mailako testuinguruaren faltan.
|
|
|
Izan ere, PSE EErekin akordioa lortzea zuen EAJk Jaurlaritzan mantentzeko aukera bakarra.
|
Bai
EAErako eta bai Espainiarako egonkortasun akordioa egitea proposatu zion EAJk PSE EEri. Halako ituna egitea baikortzat zeukaten bi aldeek.
|
|
|
Ez zaizkigu txarto etorriko bai Nafarroan eta
|
bai
EAEn dauden gobernu unionistak, haiek euskal abertzaletasuna suspertzera eramango dutelako. Baina planteatzen dudan guztia bide baketsu eta politikoetatik lortuz, alegia.
|
|
2010
|
|
|
Baina, oraingoz, ez da halakorik bilatu. Hala ere,
|
bai
EAEn bai Nafarroan, aldaketarako aukerak ikusten ditugu, nahiz eta egoera politiko ezberdinak izan. Izan ere, Nafarroan badago subjektu bat, Nafarroa Bai, EAEn ez dagoena.
|
|
|
Hitzaldian, Aznarrek terroristen eta haien bozeramaleen iruzurrean ez jausteko deia egin du, ezker abertzalea datorren urteko udal hauteskundeetatik kanpo utziz,
|
bai
EAEn eta bai Nafarroan.
|
|
|
Kontsumorako Prezioen Indizea (KPI)% 0,2 igo zen
|
bai
EAEn eta Nafarroan. Ekaineko Gorakada hori Espainiako batez bestekoarekin bat dator, Espainiako Estatistika Institutuak argitaratutako datuen arabera.
|
|
|
Euskaltzale mundutik kanpora ere aldakuntza ohargarriak gertatu dira,
|
bai
EAEn eta bai Estatu osoan. Gatozen zabaletik konkretura.
|
|
|
|
Bai
EAEko administrazioak bai Nafarroakoak ontzat eman dituzte datu horiek, egoera hobetzen ari dela erakusten dutelako. Gemma Zabaleta Eusko Jaurlaritzako Lan sailburuaren hitzetan, erregulazio eskaera berrien kopurua motelago handitzen ari dela erakusten dute datuok.
|
|
|
Alderdi sozialista, bai Madrilen
|
bai
EAEn, autogobernuaren kaltean ari dela salatu zuen EAJko buruak. Eta bide horretan jarraituz gero Espainiako Gobernua erortzeko zorian egon daitekeela ohartarazi zuen, EAJren babesik gabe geratu daitekeelako Zapatero Kongresuan.
|
|
2011
|
|
|
Hitzarmen handia. «Bizkortze ekonomikoak eta enplegua sortzeak sektore guztien arteko lankidetza hitzarmen handi bat eskatzen du,
|
bai
EAEn, bai Nafarroan».. Lehiarkotasuna.
|
|
|
1/ 2005 Lege Organikoak eta 4/ 2005 legeak aldarrikatutako unibertsaltasuna pitzatu egiten da egoera irregularrean dauden emakumeei genero indarkeriaren biktimentzat propio abiatutako diru-laguntzak jasotzeko eskubidea onartzeko orduan. Beste hainbeste gertatzen da formazioarekin eta birgizarteratzeko egitasmoekin, bai Espaniar estatuan eta
|
bai
EAEn.
|
|
2012
|
|
|
EAJ, PSE EE eta Ezker Anitzaren testuak dioenez, PPren gobernuak baliorik gabe utzi lituzke neurriok, harik eta Konstituzionalak helegiteari buruzko erabakia hartzen duen arte. Aralarrek eta EAk ez zuten bat egin herenegungo kontrol saioan Jaurlaritzak auzitara jotzeko proposamenarekin, baina
|
bai
EAEko autogobernuaren defentsarekin lotura zuzena zuten eskaerekin. PPk eta UPDk, aldiz, proposamena oso osorik arbuiatu zuten, eta aurka bozkatu.
|
|
|
Azpisektorearen bilakaera negatiboa izan da,
|
bai
EAErentzat bai eta Nafarroarentzat ere, nahiz eta azken horretan jaitsiera apalagoan izan den. Ondorengoirudian ikus daiteke zer nolako garrantzia duten produktu batzuek ekoizpenarenbolumenean:
|
|
|
Egunkarien ideologiaren eta hedapenaren arabera, ezberdintasunak egon ziren legeari buruz argitaratutako artikulu kopuruan (X2 (3)= 29,17; p < 0,001). Ezkerreko egunkariek eskuinekoek baino gehiago argitaratu zuten, bai Estatuan
|
bai
EAEn (ikus. 1 irudia).
|
|
2013
|
|
|
eta nafarrak kanpoan geratu ziren! Hala ere, bai EAJ/ PNVk,
|
bai
EAE/ ANVk aurrera jarraitzea erabaki zuten.
|
|
2014
|
|
|
Bere trinkoenari begira balioko dio Kongresuko mezu gisa, baina aurrera begira ez du ezer adierazten, ez baldin bada irabazle eta galtzaileen eskemari lotutakoa. 2011n ETAk armak uztea erabaki zuenetik gero eta argiago dago, herritarrek garai hura gainditu nahi dute, eta iraganeko lokatza etorkizuna baldintzatzeko erabili nahi duenak jai izango du,
|
bai
EAEn bai Nafarroan. Giza katearen izpiritua guztiz alderantzizkoa zen, eta hori erabakigarria da gizartea irabazteko:
|
|
|
Ez du gogoratu nahi Ibarretxeren planarekin 2005ean jazo zena edo Katalunian gertatzen ari dena, ezta azken inkestek diotena ere: indar abertzaleak
|
bai
EAEn, baita Nafarroan ere gorabidean datozela. Definitzeko garaia da; kuota edo kota:
|
|
|
Artikulu horren arabera garatzen dira EAEn eta NFKn legediak, mugatzeko eta zehazteko hala hizkuntza politikak bere osotasunean nola hezkuntzaren esparruan bereziki. Ondoko lerroetan esparru horretako hainbat alderdiz ariko gara,
|
bai
EAEri dagokionez eta bai NFKri ere.
|
|
|
Eleaniztasunari eta hizkuntzak ikas irakasteko metodologiei buruzko aipamenak ageri dira,
|
bai
EAEko eta bai NFK ko curriculum dekretuetan.
|
|
|
Hau, 13: 00tan irtengo da Mikel Laboa plazatik. LOMCE jada inposasatzen daude, bai Nafarroa Garaian eta
|
bai
EAEn. Horregatik, ikastetxe eta Lanbide Heziketetan desobedientzia astea izango da azaroaren 24tik 28ra.
|
|
2015
|
|
|
Rebeka Garai EITBren Ikerketa eta Audientzia saileko arduradunak jakinarazi digunez,, normalean Kantar ek ematen dituen datuak EAEkoak dira eta batzuetan EAE+ Nafarroakoak, baina normalean EAEekoak solik. CIESeko kasuan,
|
bai
EAE baita Nafarroakoak. Kasu baten edo bestean beti agertzen da zein esparrutako datuak ematen diren?
|
|
|
Egikaritze sektoreari dagokionez, langile gehien biltzen duen sektorea enpresa arlokoa da,
|
bai
EAEn, bai Espainian, baita Europan ere (ikusi 1 taula). Gainera, aztertutako hiru lurraldeen artean nabarmen gailentzen da EAEn enpresa sektorean diharduten langileen proportzioa dedikazio osoko baliokidetzan (DOB) (ikusi eranskina).
|
|
2016
|
|
|
Hiru esparru geoadministratibo horien araberako datu lanketak ez digu ordea, sarritan, ezaugarri demolinguistiko askoren benetako aldakortasun geoespaziala behar bezain xehe erakusten uzten:
|
bai
EAEn, bai Nafarroan eta bai Iparraldean diferentzia handiak daude leku batetik bestera, E4edo ET hiztunen kopuru absolutuz zein portzentualez. Hori dela medio, arrazoiz gure ustez, hiru esparru geoadministratibo zabal horien datu soziolinguistikoak bederatzi lurralde eremu xumeagotan banaturik datoz askotan, V. Inkesta Soziolinguistikoan.
|
|
|
EAE/ Nafarroa/ Iparralde mailako datu hirukoitz horiek ez digute, ordea, benetako aldakortasun geoespaziala behar bezain xehe erakusten:
|
bai
EAEn, bai Nafarroan eta bai Iparraldean diferentzia handiak daude, E4edo ET hiztunen kopuru absolutuz zein portzentualez, leku batetik bestera. Hori dela medio, arrazoiz gure ustez, hiru esparru geoadministratibo zabal horien datu soziolinguistikoak bederatzi lurralde eremu xumeagotan banaturik datoz V. Inkesta Soziolinguistikoan.
|
|
|
Arrueren emaitza hori mila eratara frogatu, neurtu eta berretsi da azken hamarkadotan, EAEn eta oro har Euskal Herrian. Bai perspektiba globaletik heldu izan zaio kontu horri (Zalbide, 2000),
|
bai
EAEko alorretik (Zalbide, 2007b), eta bai aplikazio lokal konkretutik.
|
|
2017
|
|
|
Hemendik aurrera, EEEen ahalmen politikoaren kausalitatean jarriko dugu arreta, eta aztertuko dugu nola zehazten den kapital sozio-ekonomikoaren zenbatekoa, osaera eta (bir) banaketa, bai euskal talde sozio-ekonomikoena,
|
bai
EAEko lurralde osoarena.
|
|
|
Horrela daude jasota indarreandauden Itun eta Hitzarmen Ekonomikoetan. Horrela, enpresen sozietateen gainekozerga,
|
bai
EAEn bai Nafarroan, hitzartutako zerga bat da, EAEko lurralde bakoitzeanbertako Batzar Nagusiek arautuko dute eta Legebiltzarrak Nafarroan. Halaber, arautegi hori enpresei aplikagarri izango zaie, lurralde horietan eragiketa gehienakburutzen baldin badituzte, eta arautegi hori lurralde komunekotik bereiziko da.
|
|
2020
|
|
|
Artikuluan ikusi ahal izan dugu zer nolako oihartzuna edukitzen ari den hezkuntza mugimendu hori, bai maila globalean,
|
bai
EAEn. Azken urteetan, hazkundea esponentziala izan da:
|
|
2021
|
|
|
COVID gaitza indarra galtzen ari dela erakusten dute datuek,
|
bai
EAEn, eta bai Nafarroan.
|
|
|
COVID kasuak anitz emendatzen ari dira Hegoaldean, 100.000 biztanleko 500 kasu gainditzeraino,
|
bai
EAEn, bai eta ere Nafarroan.
|
|
|
Pinuaren xingola marroiaren gaixotasunaren ostean, lurrak inoiz baino merkeago daude, eta aipatu eta enpresa horiek,
|
bai
EAEkoak eta bai kanpokoak, gero eta lursail gehiago erosten ari dira bere egurraren negozioak ziurtatzeko. Haiek pozik badaude xedapen honekin, gu ez.
|
|
|
EAEko egoera orokorrari dagokionez, asteazken honetan 11.343 test diagnostiko egin ziren; horietatik 563 positiboak izan ziren (%5, 0). Oinarrizko birsorkuntza tasa 0,81ekoa da une honetan,
|
bai
EAEn eta baita Araban ere.
|
|
2022
|
|
|
Horrenbestez, esandakoaren haritik, Europako eta Mendebaldeko beste herrialde batzuetan abian jarritako jarraibideen arrastoak nabarmenak dira Hego Euskal Herrian azken urteetan ezarritako politika zientifikoetan. Besteak beste,
|
bai
EAEn bai Nafarroan indarrean dauden estrategiak ezinbesteko baldintza dira Europako funtsak eskuratzeko. Zalantza barik, politika horiek areagotu egin dute hala ezagutza zientifikoaren pribatizazioa nola unibertsitate publikoen desinstituzionalizazioa, baita ahuldu ere horien ikerketa kapitala.
|
|
|
COVID inguruan garatutako politika publikoen erantzuna aztertzeko orduan adinekoen egoitzak kasu kritikoa dira biztanleria sektore ahulenetako baten zaintza horniduran paper garrantzitsua betetzen dutelako eta aldez aurretik ere agerian jarri delako arrisku handiko ingurune direla (Daly, 2020). Gainera,
|
bai
EAEn eta bai Estatuan ere egoitzena da pandemiak eragin handiena izan duten eremuetako bat (IMSERSO, 2020; Del Pino al., 2020; Mugarik Gabeko Medikuak, 2020). 2021 urte hasieran, Adinekoen eta Gizarte Zerbitzuen Institutuko datuen arabera COVID dela-eta edota COVID bateragarriak diren sintomak direla-eta, 29.345 pertsona hil zen Estatuko adinekoen eta mendeko pertsonen egoitzetan1.
|
|
|
COVID inguruan garatutako politika publikoen erantzuna aztertzeko orduan adinekoen egoitzak kasu kritikoa dira biztanleria sektore ahulenetako baten zaintza horniduran paper garrantzitsua betetzen dutelako eta aldez aurretik ere agerian jarri delako arrisku handiko ingurune direla (Daly, 2020). Gainera,
|
bai
EAEn eta bai Estatuan ere egoitzena da pandemiak eragin handiena izan duten eremuetako bat (IMSERSO, 2020; Del Pino al., 2020; Mugarik Gabeko Medikuak, 2020). 2021 urte hasieran, Adinekoen eta Gizarte Zerbitzuen Institutuko datuen arabera COVID dela-eta edota COVID bateragarriak diren sintomak direla-eta, 29.345 pertsona hil zen Estatuko adinekoen eta mendeko pertsonen egoitzetan1.
|
|
2023
|
|
|
Instituzioek hartzen dituzten erabakietan parte hartzeko dugun eskubideak beraien eredu politikoan zein leku duen argitu zuen, bide batez. Horrela izan behar du,
|
bai
EAEn parke eolikoak han eta hemen eraikitzeko inolako plangintza orokor eta adosturik gabe, bai Nafarroan ekologikoa zer den eta zer ez den esatea interes pribatuen esku dekretu bidez uzteko, eragile sozial eta sindikal gehienen iritziaren kontra.
|
|
|
2020az geroztik, lehen existitzen ez zen gatazka bat heldu da gurera. Diskurtsoa inportatua dela esan daiteke,
|
bai
EAEn 2012an onartutako trans legearekin, bai Nafarroan 2017an onartutako LGTBI+ legearekin, legalki, genero autodeterminaziorako eskubidea badagoelako gurean. Aurrerakoiak diren lege propioak ditugun arren, ez du esan nahi praktikan betetzen direnik, legearen betetzea funtzionarioaren edo medikuaren arabera bermatzen baita.
|