|
2001
|
|
|
20 cf. Etiopia (1978) liburuan agertzen den harearen metaforarekin, proiektu modernoaren
|
azken
muga adierazten duen metaforarekin.
|
|
2005
|
|
|
Oraingo honetan, berriz, itsasoarekin batera beste elementu bat ageri zaigu, ipuinotan leitmotiv gisa funtzionatzen duena, Izaro irla alegia. Izaro irlak, narrazioon kokalekua definitzeaz gain, bizitzaren
|
azken
muga adierazten digu; haratago heriotza ezinbestekoa.
|
|
2021
|
|
|
Adlatiboaren ra atzizkia gerora, gaurtik biharrera, egun batetik bestera, handik gutxira edo mendearen hondarrera (t) bezalako esaldietan erabiltzen da denbora adieran; ko atzizki adberbiala erantsita, berriz, rako destinatiboa eratzen du (iganderako, datorren urterako eta, adberbioekin, etzirako, ordurako; bi egunetarako); adlatiboko raatzizkia ezaba daiteke adberbioetan (etziko), eta kontsonantez amaituekin egin beharra da (gaurko, biharko, aurtengo).
|
Azken
muga adierazten duen raino atzizkia ere erabiltzen da inoiz denbora esanahiarekin (iganderaino), daino kontsonante ondoan (gaurdaino); baina esanahi horretarako arte edo arteraino postposizio askeak hobesten dira.
|
|
|
Arte postposizioari ko atzizki adberbiala erantsita eraturiko tu arteko forma ere erabilia izan da zerbait, ez asko,
|
azken
muga adierazteko (Isildu egin dugu, berriz agindu arteko, Lasarte). Ez da nahasi behar arteko hori, noski, homonimo duen izenlagunarekin (Ezkondu arteko denbora guztia herrian igaro zuen).
|
|
|
36.10d Postposizio buruan raino atzizkia duten tu arteraino eta n arteraino formak arte soilarekin eginiko formen erabilera bertsua dute; arte soilarenak ez bezala, testu zaharrenetan dokumentatuak daude hauek. Arteraino postposizioa dutenak ohikoak dira
|
azken
muga adierazteko (sartu arteraino, sar arteraino; sartu den arteraino; sar dadin arteraino); adizki jokatuko n arteraino forma zerbait erabilia izan da iraupeneko aldiberekotasuna adierazteko ere (dirauen arteraino), baina gaur egun ez da ohikoa adiera horretan. Aldaera, bizkaieraz:
|
|
|
36.10g Aditz izenarekin eginiko tzeraino formak ere muga adierazten du; ez, ordea, berariaz denborari dagokiona. Prozesu edo gertakari progresibo baten
|
azken
muga adierazten du eskuarki, hau da, azken ondorioa, askotan balio enfatikoa edo intentsiboa duelarik (Ia burua soiltzeraino moztu diote ilea; Gaixotzeraino larritzen nau egoera horrek). Dena dela, ‘noiz artekoa’ adierazten duten perpausekiko duen antz edo hurbiltasunagatik, nozio hau adierazteko erabiltzen da inoiz (Euskaldun jaio nintzen eta hiltzeraino izango naiz euskaldun); horrelakoetan, hala ere, ohikoagoa da gorago aipatu ditugun formetako bat erabiltzea (hil arte, esate baterako).
|
|
|
Dena dela, ‘noiz artekoa’ adierazten duten perpausekiko duen antz edo hurbiltasunagatik, nozio hau adierazteko erabiltzen da inoiz (Euskaldun jaio nintzen eta hiltzeraino izango naiz euskaldun); horrelakoetan, hala ere, ohikoagoa da gorago aipatu ditugun formetako bat erabiltzea (hil arte, esate baterako). Alderantziz ere gertatzen da zenbaitetan, tu arte (raino) forma erabiltzea gertakari progresiboaren
|
azken
muga adierazteko: Odoletan ipini arte zigortu zuen; hor, bistan da, ‘zenbatetaraino’ edo ‘zein puntutaraino’ esan nahi da, ‘odoletan ipintzeraino’, alegia.
|
|
|
Artean eta bitartean postposizioak iraupenaren
|
azken
muga adierazteko erabiltzen dira maizenik (§ 35.2.10a), baina iraupena seinalatzen dute zenbaitetan," IS+{ artean ∼ bitartean}" egituran: Ontsa baino hobeki egon zira meza artean (Lafitte); Kantua darie, lan bitartean, garo biltzaileei (Barrensoro).
|
|
|
Artean forma ere erabiltzen da
|
azken
muga adierazteko (orain artean, sarri artean; arratsa artean, hurrengoa artean, sei orenak artean; gauerdira artean; duela sei urte artean). Eta baita bitarte nahiz bitartean postposizioak ere (Hilaren azkena{ bitarte ∼ bitartean} ez digute soldata ematen) —iraupenaren zenbatekoaren adierazpenaz, ikus § 35.2.8g—20.
|
|
|
35.2.10b Adlatibo burutuko raino atzizkia —kontsonante ondoan daino—, erabiltzen da inoiz
|
azken
muga adierazteko, adberbioekin batez ere: oraindaino —oraingino, orainino—, gaurdaino, egundaino, orduraino; galderetan, baldintzetan, konparazioetan eta ezezko perpausetan ageri dira maiz horrelakoak:
|
|
|
Duela bi urtetik hona partida guztiak irabazi ditugu; Handik hona urte asko bete dira. Egitura honetatik aparte adlatiboa ez da iraupenaren
|
azken
muga adierazteko erabiltzen: { Igandera arte ∼* igandera} egongo naiz hemen.
|
|
|
36.6.2d Badirudi, hala ere, artean eta arte bereizteko joera zabaltzen ari dela azken aldian mendebaldeko euskalkietan: artean iraupena adierazten duten perpausetan erabiltzen da batez ere (hemen dagoen artean), eta arte, berriz,
|
azken
muga adierazten dutenetan batez ere (etorri arte) 21 Iraupeneko aldiberekotasuna adierazteko erabili izan da inoiz n arteraino forma ere (dirauen arteraino); gaur egun, ordea, azken muga adierazteko baizik ez da erabiltzen.
|
|
|
36.6.2d Badirudi, hala ere, artean eta arte bereizteko joera zabaltzen ari dela azken aldian mendebaldeko euskalkietan: artean iraupena adierazten duten perpausetan erabiltzen da batez ere (hemen dagoen artean), eta arte, berriz, azken muga adierazten dutenetan batez ere (etorri arte) 21 Iraupeneko aldiberekotasuna adierazteko erabili izan da inoiz n arteraino forma ere (dirauen arteraino); gaur egun, ordea,
|
azken
muga adierazteko baizik ez da erabiltzen.
|