|
2002
|
|
|
Trikuharrien inguruan hainbat hausnarketa egin ondoren, eta garai hartakogizartea kontuan izanda (batez ere K.a. IV. milurtearen
|
azken
herenekoa etaIll.aren lehen erdikoa), uste dugu, hilerri hauek ez direla giza talde batek espontaneoki egindako eraikuntzak. Hau, neurri batean erraz onar daitekeena badaBretainia, Portugal... eta halakoetako trikuharri erraldoi eta konplexuen kasuan, onargarria iruditzen zaigu Euskal Herriko mendietako trikuharri xume askorenkasuan ere.
|
|
|
" Kolorea, argi distiratsu baten errainu intentsitatearen poderioz, gris aluminiozkora hurre zegoela esan liteke. Alboetako
|
azken
heren bietan, bioleta koloreko jarioen antza zuten ildo bi. Ez zaratarik, ez kerik.
|
|
2003
|
|
|
Datu objektiboren bat ematearren, hona hemen herri hau apaiz herria izan dela frogatzen duten estatistika batzuk. XVIII. mendetik XX.aren
|
azken
herena arte behintzat, euskal probintzietako apaizeriak (Araba, Bizkaia, Gipuzkoa eta Nafarroako datuak dira, eta klero sekularraz ari gara, erregeladuna âfraideak eta mojakâ alde batera utzita) Espainiako  batez bestekoa bikoiztu egin izan du gutxienez1:
|
|
|
Lehenengo kapituluan, Erregimen Zaharraren krisialdiaz aritzean, aipatu ditugu puntu horietako asko, eta ez dut orain nondik norako nagusi batzuk marraztea beste asmorik. Euskal gizartean nekazaritzak pisu handia izan zuen XVI. mendeko
|
azken
herenetik hasi eta XIX. mendeko lehen herena bitartean. Landatutako lurra zabaldu eta laborantza sistema berri arrakastatsua jartzen da abian XVII.ean:
|
|
2005
|
|
|
Erregistroetan edozein arrazoiren ondorioz postu hutsak geratzen badira, eta hori gertatzean lerrundegiko
|
azken
hereneko erregistratzaileak zerbitzuak ematen aritu badira beraietan, lehenik eta behin plazarik lortu ez duten postugaiek beteko dituzte postu huts horiek euren hurrenkeraren ariora, eta, halakorik izan ezean, erregistratzaileek, Zuzendaritza Nagusiak onetsitako ordezpen zerrenda kontuan hartuta.
|
|
2006
|
|
|
Claudio Ptolomeo K.o. I. mendearen
|
azken
herenean jaio zen, dirudienez, Alexandrian, non bere lana burutu zuen eta non, seguruenik, hil egin zen 78 urte bizi ondoren. Bere obra zabala izan zen eta gai ezberdinak landu zituen, bere garaiko ezaguerak eta ideiak bilduz.
|
|
|
Garci Lopez Chinchilla-k eginarazi zituen ordenantzetako lehena da, Errege erregina Katolikoek aginduta, XV. mendearen
|
azken
herenean. Bilbon egin zen bandoen botereari aurre egiteko, hiribilduaren administrazioaren botereguneetan sar ez zitezen.
|
|
|
loaren/ esnaldiaren zikloa arautzea, gorputzeko tenperatura, presio arteriala, elikagaiak hartzea eta sexu edo ama portaera kontrolatzea. Ugaztunetan ez da inoiz ernaldiaren
|
azken
herenera arte ernaldu enbrioiak berak. Frantziako Ikerketa Zientifikoen Zentro Nazionaleko (CNRS) Jacques Mallet eta Francine Cotéren taldeak frogatu du lehenengo enbrioi estadioetan substantzia hori amarena dela.
|
|
2007
|
|
|
Aipatutako auzo horretan Bilboko lau kartzela zeuden. Nagusia XIX. mendeko
|
azken
herenean eraiki zuten Larrinagakoa eta gerraren ondorioz sortu berriak zirenak: El Carmelokoa, Los Angeles Custodioskoa eta Casa Galera deiturikoa.
|
|
|
Nafarroaren erdi sartaldeaz loturiko datu bat: XIX. mendearen
|
azken
herenean, Irurzundik Iruñera bitarteko lurraldean, eta Iruñerrian ere, euskara egiten zen oraindik. (Jose Migel Barandiaranen lekukotasuna).
|
|
|
Bada hiri horretarako eginiko euskal dotrina bat, 1828an bertako abadeek inprimarazi zutena, eta 80ko hamarkadan berriro argitaratu zena. XIX. mendearen
|
azken
herenean euskara egiten zen oraindino, ez bakarrik Laudion, baita Murgian eta Larrea aldean ere.
|
|
|
–Car qui ne scait que chaque langue a Son air et son genie particulier, que les Vnes refusent ce que les autres desirent et que la mesme parure releue les Vnes et charge les autres(?). ...ie des langues, ou dans les ouurages qu, il produit ou dans les causes qui le forment; or Il se cache si subtilement par tout, qu, il est Impossible de l, apperceuoir sans vn Iugement exquis, et sans apporter a ceste recherche autant d, assiduité que d. Industrie? 133 Gero Corneille rengan topatzen da(, génie d, un peuple?, 1640), Port Royalen(, le genie de nostre langue?, 1650), etab. Mendearen
|
azken
herenean, modako adigaia bilakatua dagoeneko, liburuak hasten dira: 1668, L. Dutruc, Le genie de la langue françoise; 1681, J. Menudier, izenburu berarekin (frantsesa, dama bezala pertsonifikatua, bera mintzo da); 1685, izenburu berarekin halaber,, par le Sieur D++?? 134 Testurik gogoangarriena Christmann ek Dominique Bouhours en. La Langue Françoise, i deritzo (1671) 135 Ongi ikusten da, hizkuntzaren jeinua, birjaiokundetarki, talentu, dohain, trebetasun bezala ulertzen dela, pertsona bakoitzak bere talentuak dituen bezalaxe dituenak hizkuntza bakoitzak bereak.
|
|
|
batzuek oraindik eredutzat predikatzen digutena, modernitatearen lehen fasetik pasa ezin direlako nonbait. Hori da mundua XVIII. mendearen
|
azken
herenera artetsu: –objektibitatea?
|
|
|
epika eta herriko ipuinak, biak herriaren ahoak sortuak suposatu direnak. Batetik, iturri hau batez ere ingelesa da?, literatura germaniar eta zeltiko (omen) zaharren testu berrien argirapenak ugari bezain arrakastatsuak izan ziren XVIII. mendearen
|
azken
herenean: epika eskandinaviar eta islandiarra (autentikoa), balada eskoziarrak (ez beti autentikoak), Erdi Aroko kanta eta poesia ingelesen moda.
|
|
|
Gero Corneille engan topatzen da («génie d, un peuple», 1640), Port Royalen («le genie de nostre langue», 1650), etab. Mendearen
|
azken
herenean, modako adigaia bilakatua jadaneko, liburuak hasten dira: 1668, L. Dutruc, Le genie de la langue françoise; 1681, J. Menudier, izenburu berarekin (frantsesa, dama bezala pertsonifikatua, bera mintzo da); 1685, izenburu beragaz halaber, «par le Sieur D++»? 978, etab. Testurik gogoangarriena Christmann ek Dominique Bouhours en «La Langue Françoise»i deritzo (1671) 979 Ongi ikusten da, hizkuntzaren jeinua, birjaiokundetarki, talentua, dohaina, trebetasuna bezala ulertzen dela, pertsona bakoitzak bere talentuak dituen bezalaxe dituenak hizkuntza bakoitzak bereak.
|
|
|
Haren asmoa neurri horren emaitza beste erkidego batzuetan ikusi arte itxarotea izango litzateke, eta saldo positiboa lortuz gero, Galiziako Gobernuak lanik gabe dauden etxeen gaineko karga Etxebizitzaren Legean sartuko luke. Lege hori aurtengo
|
azken
herenean hasiko da Legebiltzarrean izapidetzen. Teresa Táboas Etxebizitza Saileko arduradunak esan du “oso goiz dela oraindik” Galiziak euskaldunen eta katalanen ekimena kopiatuko duen jakiteko.
|
|
2008
|
|
|
Emozio karga txarra sortzen dute amesgaiztoen irudiek, batez ere loaldiaren
|
azken
herenean, REM deitzen den fasean, orduan baita loa arinen (horrexegatik da errazagoa amets horiek oroitzea).
|
|
|
Hainbatez, egun gure artean ohiko diren oinordetza zatien antzera, hirutara banatzen du Axular-ek testamentugile egokiaren ustezko banaketa: lehen zatiarekin, osokoaren heren batez, utzi dituen zorrak ordainduko dira; bigarren zatikiarekin, beste heren batez, seme alaba oinordekoak izango dira; eta,
|
azken
heren batez, hildakoaren arima izango da kezka nagusia, haren salbamenerako aplikatu behar baita. Musika ezaguna da hori, batez ere, orduko oinordetza
|
|
|
hasi Afrikaren partiketa ia absolututik (Frantzia, Britania Handia, Alemania, Belgika eta beste batzuen esku), segi Txina, Pertsia edo Turkia moduko asiar herrialdeen gaineko europar protektoratu eta gisako basailutzekin, eta buka Hego Amerikaren gaineko kontrol ekonomiko estatubatuarrean... Hain zuzen, XIX. mendearen
|
azken
herenetik Lehen Mundu Gerlara doan tartea, hots, Azkuek bete betean bizi izan zuen garaia, kolonialismoaren eta inperialismoaren aldi gorena izan zen; hainbesteraino non Eric Hobsbawm britainiar historialariak Inperioaren Aroa deitu baitio epe horri150.
|
|
|
betebehar baitzituztelako77 Egoera hori ez zen Eibarko bitxitasuna, foru herrialde guztietan bizi zen errealitatea baizik, Europa guztian ez esateagatik. Ikusiko dugun moduan obligazioen eta eskubideen arteko desoreka horrek istilu larriak eragin zituen XVIII. mendearen
|
azken
herenean.
|
|
|
Getariako Batzarren jokaera traiziotzat hartu ahal bada, zalantzarik gabe, traizio horren arduradun nagusia Gipuzkoako merkatari burgesia izan zen, eta inondik inora ere ez, herrialde osoa. Merkatarion jokabidearen zergatia ulertzeko ezinbesteko deritzot XVIII. mendearen
|
azken
herenean burutu ziren aldaketa batzuen nondik norakoak aztertzeari. Jose Ramon Cruz Mundetek dioenez:
|
|
|
Pentsamolde aldaketa neurtzea zailagoa den arren, tradizionalista sutsuenak ere aurrerakoiak ziren norberaren ongizatea hobetzen zuten asmakuntzak onartzeko orduan, lurrun makina, besteak beste. Oso interesgarri deritzogu epe horretan zehar Eibarko liberalismoak izan zuen bilakaera aztertzeari, are gehiago XIX. mendearen
|
azken
herenean aldaketa politiko eta ekonomikoen abangoardian zeudela dakigunean. Nondik zetorkien tradizio sozialista eta errepublikazalea Akilino Amuategiri, Toribio Etxeberriari edo beste hainbat iraultzaile ospetsuri?
|
|
|
Hau jakinda, auzokide gehienekin sortutako konplizitateari beste irakurketa bi gehitu ahal dizkiogu: bata, auzokide gehienak, bozkatzeko eskubidea eduki arren, udal gobernutik zeharo baztertuta zeudela; eta bestea, XVIII. mendeko
|
azken
herenean areagotu zen krisialdiaren ondorioz, lur jabe txikiak ere txirotze prozesu bortitzean sartuta zeudela. Hortik, herri ordezkarien eskakizunak norberarenak, auzokide txirotuenak?
|
|
|
Emaitzak ez ziren espero zirenak izan, eta horrek erabat baldintzatu zuen denboraldia. Txapelketaren
|
azken
herena arte estu eta larri aritu zen talde zuri gorria. Horrelakorik errepikatu ez dadin, indartsu ekin gura dio denboraldiari.
|
|
2009
|
|
|
XX. mendean eta, batez ere, mendearen
|
azken
herenean, Europan gerreiburuzko memoriek garrantzi politiko handia hartu zuten, borrokalari/ lekuko/ etagarai hura bizi izandakoen memoriak diskurtso sozialetan integratu zirelarik. HegoEuskal Herrian eta Espainiako estatuan, ordea, gerra galtzaileen balioak imaginariokolektibotik eta iraganeko errepresentazio sozialetik kanpo geratu ziren.
|
|
|
Euskaldunak, esaterako, Estatu Batuetan artalde handien artzaintzan aritu dira batik bat. Argentinan, aldiz, esne industria de facto euskal etorkinen monopolioa izan zen XX. mendearen azken laurdenetik XX. mendearen
|
azken
herenera arte.
|
|
|
Horri aurre egiteko energia ekoizleen artean oreka egon lukeela uste du: hala, zentral nuklearrek energiaren heren bat sortu lukete, erregai fosileko ekoizleek beste bat, eta
|
azken
herena energia berriztagarriek sortuko lukete.
|
|
|
Hona hemen adibide bat: " XIX. mendearen
|
azken
herenean eta XX. mendearen lehenean, Kataluniak indar harrigarriko berpizkunde kulturala bizi izan zuen(...). Planteamendu kultural orokorren barruan, musika katalanak ezaugarri berezi batzuk ditu garai horretan ere, Espainiako beste tokietan egiten zenetik bereizten dutenak".
|
|
|
XIX. mendean, ongi kantatzen zekiena profesional moduan bizi zitekeen ia, festarik festa. Euskal ahozko generoarekin konparatu nahi izanez gero, esan daiteke bertsolaritzak egun pabilioiak betetzen dituela, baina XX. mendearen
|
azken
herena arte nekez bizi zitekeela bertso kantatzetik. Bada tragediaren neurria ematen digun data eztabaidaezin bat:
|
|
2010
|
|
|
Munduan asko hedatu da kanpoko argiztapena, batez ere XX. mendearen
|
azken
herenetik aurrera. Horrek etengabe handitzen ari den ingurumen arazo berri bat sortu du:
|
|
|
Artzapezgo Nagusian ardura garrantzitsua esleitu zitzaion, Plan Benefiziala bideratzeko ardura. Plan Benefizialaren bidez, XVIII. mendearen
|
azken
herenean, ordura arteko Elizaren egitura eta antolamendu orokorraren berrikuntzari ekin zitzaion Iruñeko elizbarrutiko bazter askotan6.
|
|
|
Hemen bisigua arrantzatzen zen, hegaluzea arrantzatzen zen â? ¦, sardina ere harrapatzen zen, baina antxoak sekula ez du izan arrakasta komertzial handirik. 1880an, gutxi gorabehera, XIX. mendearen
|
azken
herenaren erdialdean, italiar batzuk antxoatan etortzen hasi ziren. Badirudi kontsulatuko agente bat hemendik zebilela; Italiako enbaxadako norbait Kantauri aldetik bidaian, eta hemen antxoa zegoela konturatu zen. Oso kalitate oneko antxoa zegoela ikusi zuen. Angelo Parodi Fubartolomeoren enpresa zen orduko sasoian Italian zegoen garrantzitsuenetariko bat, eta gainera kabotajerako eta bere produk... Kantauri aldera etortzea erabaki zuen; eta siziliar batzuen zerbitzuak kontratatu zituen, horiek baitziren Italian arrainak gazitzen aritzen zirenak.
|
|
2011
|
|
|
euskaldunok B izanik batetik (beraz gugana zetozen erdaldunak euskaldunduz), eta k izanik bestetik (beraz gu kanpora (kalean eta auzoan euskaraz egiten ez zen norabait bizi izatera) joan eta erdaldunduz). ...i zituen kanpotarrak (sarri asko bertako norbaitekin ezkondurik) familia berria eratzen zuenean. halakoetan ez zen batere harrigarria izango183 seme alabek edota, errazago, ilobek erdaraz ez jakitea. gatozen bigarren kasura. etxean baino sarriago ezagutu dugu euskaldunok, atzerrian, lehen emaitza bidearen fenomeno hori. zehazkiago esanik, fenomeno horren kontrako ordaina. hemeretzigarren mendearen
|
azken
herenean edo hogeigarren mendearen hasieran Ameriketara joandako euskaldun (sarri elebakar184) ugarien berrilobak ez dira gaur egun, normalean, euskaraz
|
|
|
Ameriketara alde egitea, bestalde, ondo konpontzen ez ziran andra gizonak banatzeko modu bat be izan da. Amerikanuen semeak izan dira XX. mendearen
|
azken
herenera arte unibersidadera, gehienetan Salamancara, ikasketak egitera joiazan busturiar banakak. Gerraostean be, etxeko gizonak hil edo fusilau eutseezan etxeetan, berebiziko garrantzia euki eban Ameriketara ihes edo beharrean joandako senitartekoek handik hemengo familiei bialtzen eutseezan diru ekarriak.
|
|
|
Bizkotxen, esaterako, kaltzinazioko labeen beheko ahoa txukuntzen pasa dituzte zenbait egun. Ollokiegin, berriz, bertako burdinola zaharraren hormak eta ur biltegia sendotu egin dituzte. Antzinako agiriek diote XV. mendean eraiki zela burdinola, eta XIX. mendeko
|
azken
herena arte aritu zela lanean. Bertan egin diren indusketetan, hainbat tresneri agertu da, metala galdatzeko erabiltzen zituztenak bertako olagizonek:
|
|
|
XVIII. mendearen
|
azken
herenean zehar kontraesanez beteriko garaiak bizi izan ziren. Kontraesan hauek merkataritza aske eta aduanen lekualdatze etengabean oinarritzen ziren.
|
|
2012
|
|
|
Estilo herreratarra (XVI. mendearen
|
azken
herena). Doitasun geometrikoa, osagai arkitektonikoen arteko erlazio matematikoa, bolumen garbiak, hormaren nagusitasuna hutsarteen gainetik eta ia erabateko apaindura gabezia dira estilo horren bereizgarriak.
|
|
|
kapituluak herri indigenek abian jarritako HIKEren historia laburra aurkeztuko du, bere garapenean izandako helmuga nagusiak markatuz. Helburua izango da argi uztea nazioarteko erkidegoan, XX. mendearen
|
azken
herenean, indigenekiko jarreran gertaturiko eboluzioa, neurri handi batean, HIKEren ondorioa dela eta ez nazioarteko erkidegoak egindako oparia.
|
|
|
Manuel Lázaroren arabera (Madrilgo Mirasierra klinikako albaitaria), “txakurrari behar bezala jartzeak, bai ernaldu aurretik, bai ernalketa, erditze eta edoskitzaroan, batez ere elikadurari dagokionez, txakurraren higadura txikiagoa baldintzatuko du, bai eta txakurkume gehiago izatearen bideragarritasuna ere”. Albaitariaren esanetan, elikadura zaindu egin behar da, batez ere txakurraren ernaldiaren
|
azken
herenean eta, batez ere, esnealdian, orduan izan baitaiteke txakurraren elikadura beharrak hirukoiztu ere. Nolanahi ere, txakurrak ez du gutxienez behin gelditu behar.
|
|
|
Aldi horretan, sendoagoak dira botikak hartzeko. «Garapenaren
|
azken
herenean, fetuek arrisku gutxiago dute amaren tratamendua aplikatuta sufritzeko», dio albaitariak. Haurdunaldia da txakur batentzat energia gehien behar duen etapetako bat.
|
|
|
Gure kalkuluen arabera, TEEHen ia% 70 kudeatzen dira: heren bat KSIek, beste heren bat indarrean dagoen araudiaren arabera lan egiten duten kudeatzaileek eta
|
azken
herena hondakinak behar bezala tratatzen ez dituzten legez kanpoko kudeatzaileek. Kopuru horiek kontuz erabili behar dira.
|
|
2013
|
|
|
Jon eta Mikel Begiristain anaiak irabazi dute aurtengo Santa Ana txapelketa, finalean Xabi Arteaga eta Beñat Esnaola 30 garaitu ostean. Emozio handiko partidua izan da, borrokatua eta fisikoa oso harik eta partiduaren
|
azken
herenean Esnaola eta Arteagak pixka bat behera egin duten arte. Kontsolaziozko partidua berriz, Shanti Martin eta Bernaitz Odriozolak irabazi dute arerio gisa zeuzkaten Axier Munduate eta Xenki Astiazaran 30 emaitzaz menderatuta.
|
|
|
Euskal produkzio literario idatzia bizirik iraun duena baino ugariagoa izan arren, zoritxarrez, gorde den dokumentazioa bakarrik da benetakoa. Dokumentazio horren arabera, Lazarragaren eskuizkribuaren aurkikuntzak hiru mende luzetan aurreratzen badu ere euskal kontakizunaren jaiotza, ordutik XIX. mendearen
|
azken
herenera arte itxaron da genero horrek jarraipena izan dezan. Zalantzarik gabe, XVI. mendean bertan euskal kontakizunaren sorrera kokatzea ez da huskeria, aditzera ematen duelako euskal literaturan berau inguratzen duten literaturetan bezalatsu hasi zirela gauzak, baina, dirudienez, haiek bezalatsu garatuz joatea ez zuen lortu:
|
|
|
Hiztunen beste heren bat (24 hizkuntza) batere telebista emanaldirik ez duen komunitateren bateko kide da.
|
Azken
herena (17 hizkuntza) telebista propioa duen komunitateren bateko kide da, gehienak urtean 1.000 ordu baino gehiago emititzen dutenak (Amezaga eta Arana 2012). Beraz, hona lehen konstatazioa:
|
|
2014
|
|
|
Sakonako altxorra izeneko erakusketa 1.700 urte baino gehiago dituzten ehundik gora txanponek osatzen dute. Hain zuzen, Kristo ondorengo III. mendeko
|
azken
herenetik IV. mendeko lehenengo hamarkadetara bitartekoak dira.
|
|
|
Malinowskitik XX. mendeko
|
azken
hereneraino sexualitatea antropologiatik kanpo mantentzen den arren, antropologian sexualitatearen inguruko interpretazio berriztatzaileak agertzen hasten dira XX. mendeko azken hiru hamarkadetan. Ikuspegi berriari ematen zaio hasiera eraikuntza sozialaren perspektiba teorikoarekin batera, sexualitatearen eredu bio-medikoari muzin eginez.
|
|
2015
|
|
|
Fundidoa, plano pikatua, kontra pikatua? berariaz literatur hizkuntzako tresnak ez diren horiek, XX. mendearen
|
azken
herenean hasi dira agertzen liburuetako narrazio tekniketan, literaturak zinearen erremintak baliatu nahi dituelarik: hainbeste urte igaro eta gero, zineak lortu du bere lengoaia, eta lortu du literaturaren aurretik jartzea eta haren eredu izatea ere.
|
|
|
Kubako gizartean ezberdintasun ekonomiko eta sozialak ere badirela erantsi du: . Gizartearen herena ongi bizi da, beste herena hainbestean, eta
|
azken
herena larri. Ongi bizi direnak lerro ofizialekoak izaten dira, sistemaren aldekoak?.
|
|
|
Testu batzuek, mendeetan zehar, aldaketak jasan dituzte. Euskarak, bestalde, euskalkietan gauzatua, lehenengo lekuko literarioetatik hona, bilakaera nabarmena izan du, egoera desberdinetatik igaro da (grafian, ortografian, gramatika formetan, lexikoan?), eta ez da batasunik izan, are gutxiago batasun iraunkorrik, jakina, XX. mendearen
|
azken
herena arte.
|
|
|
Goraxeago aipatu denez, gauza jakina da Euskal Literaturaren ibilbidean tartekatu diren gorabehera eta eraginak ez direla izan sarritan, hain justu, lagungarriak, oztopagarriak baino. Baldintza eta traba ugari, soziolinguistikoak eta soziopolitikoak nagusiki, batik bat XX. mendearen
|
azken
herena arte: euskararen tamaina eta hedadura txikia, hiztun kopuru urria; euskalkitan sakabanaturik, mendeetako batasunik eza; euskara alboetako bi hizkuntza eta kultura ahaltsuen desabantailazko eta dependentziazko ukipenean aurkitzea; euskarazko benetako eskolatzearen falta edo eskasia; euskarari eta euskaldunei legezko estatus ofiziala, bete
|
|
|
3 Kont., 13 zenb.); gero Autoreari itzuli zion, eta honek ertzeko ohar bat besterik ez zion gehitu (13 zenb.) eta ondoren, bigarren eta hirugarren Kontakizunak idatzi zituen. Honen amaieran, epilogo gisa, ohar bat gehitu zuen, A. Ibáñez hil ondoren idatzia dirudiena; beraz, 1565eko
|
azken
herenean; Teresak Bizitza Liburua berriro aztertzen eta idazten zuen garaia zen. –Hiru Kontakizun hauen testua A. Riberagandik hartuta dago (Vida de la Madre Teresa, lehen argitalpena, Salamanca 1590, 493 orrialdetik 511.era).
|
|
2016
|
|
|
Aldi berean hiru fenomeno aski diferente gertatzen ari dira beraz, itxuraz, Euskal Herrian: euskararen aldeko mintzaldaketa" berria" (agian HINBE modukoa) EAEn, kontrako norabidean (euskararen kontra) doan mintzaldaketa bizia Iparraldean (XIX. mendearen
|
azken
herenetik ongi deskribaturik dagoen frantseste prozesua131) eta agian language maintenence delakoaren oihartzun izan litekeen gertakaria Nafarroan. Esan bezala datu globalen lehen analisia da hori, eta ondorio finkoei dagokienez ez du aparteko baliorik.
|
|
|
erakutsi zuen gizarte mugimenduak oso garrantzitsuak zirela demokraziaren alde egiteko, demokrazia unean uneko agintari politikoen erabakietan eragiteko gaitasun moduan ulertuta. Debako zentral nuklearraren oposizio mugimendua izan zen, azken finean, aurreko mendeko
|
azken
hereneko gizarte mugimendurik garrantzitsuenetako baten hazia: mugimendu antinuklearrarena, alegia?.
|
|
|
Aldiz, XVIII. mendean berrantolatuak izan ziren eta ereiteko sasoirako maileguak uzteari lehentasuna eman zitzaion. Hala ere, mendearen
|
azken
hereneko urrialdi eta prezio igoerek behartuta, haietako askok pixkanaka kontsumitzaileei laguntza eskaintzera itzuli behar izan zuten, nolabait agintari ilustratuen ekonomia politikaren porrota egiaztatuz.
|
|
|
XIX. mendean askoz eraginkorragoa zen kinta sistemak ordezkatu zituen foru miliziak. Ordura arte bazter askotan antolatutako alardeen artean, mende horren
|
azken
herenean folklore bilakatutakoak heldu dira gaur arte, betiere egiazko ala elezaharretako arma gertakizun baten inguruan: Tolosako sanjoanak, Donostiako danborrada, San Martzial Irunen, Hondarribiko Alardea.
|
|
2017
|
|
|
Nafarroan gaur ez dago gehiengo hori euskararen alde. Zenbaki txikietara jaitsi gabe, heren bat alde dago, heren bat kontra eta
|
azken
heren bat zalantzan. Azken multzo honetan erdia euskaltzaleetatik hurbilago, beste erdia urrunago delarik.
|
|
|
Lehenik, ezberdindu egingo ditugupostmodernitatea eta postmodernismoa. Postmodernitatea arlo sozio historikoari dagokion terminoa da eta XX. mendearen
|
azken
hereneko egitura ekonomiko eta politiko mendebaldarrek sorraraziriko kultura deskribatu ohi du, kontsumo gizarteak eragindako bizimoldea, funtsean.5 Postmodernismoa, berriz, arlo estetiko filosofikoari dagokion terminoa da eta une historiko bertsuan garaturiko artezein pentsamendu korronte jakin batzuk izendatzeko erabili ohi da, pentsamolde bat, alegia. Dudarik gabe, bata besteari hertsiki loturik daude, baina garrantzitsua da bien
|
|
|
Estandar horri jarraiki, beraz, hemen ere" modernitatea vs. postmodernismoa" dikotomia jorratuko da. Nomenklatura horretan, modernismoa, berriz, modernitateak garatu estetikaren aldietako bat izango litzateke soilik, eremu bederen XIX. mendearen azken hamarkadan hasi eta XX.aren
|
azken
herena arte hedatu zena, hain zuzen ere. Postmodernismoa modernitatearekiko aurkakotasunaz definitzen denez, lehenaren deskribapen xeheago batera jo baino lehen, bigarrenaren nondik norako orokor batzuk aurkeztea komeni zaigu.
|
|
|
Eraikuntza hori aspaldiko mendeetakoa da, erlategiak hartzen erasoetatik babesteko; izan ere, XIX. mendearen
|
azken
herenera arte, hartzak ibiltzen ziren Pando, Bernales eta Lanzas Agudas kontzejuen inguruko mendi altuen hegaletan.
|
|
2018
|
|
|
Hain zuzen, gaur egun ez ginateke esklabotzaren memoriari buruz hitz egiten ariko Alex Haleyren (Ithaca, New York, 1921 Seattle, Washington, 1992) Roots (1976) nobelagatik ez balitz. Ganbiako bere herrixkaren mugetatik kanpo bahitu eta esklabo ontzi batean Ameriketara eramaten duten Kunta Kinte mutikoaren bizipenak dituzte hizpide nobelaren lehen bi herenek, eta
|
azken
herenak ondoko sei belaunaldiei erreparatzen die; Haleyren beraren historiarekin bukatzen da.
|
|
|
Liburuaren
|
azken
herena, tonua hautsiz, guztiz biolentoa zen. Eztanda bat zegoen, baina ez zituen gaurdia zibilak, atentatuaren benetako jomuga?
|
|
|
Gertatzen dena da, lehenik, piezaren kanpoaldeko ura lurrundu egiten dela, eta, ondoren, barruan geratzen den ura kapilaritatez azalerantz migratzen dela, kafean azukre koskor bat partzialki sartzen dugunean gertatzen denaren antzera. Arazoa da, deshidratazio prozesuak aurrera egin ahala, ura kanporatzea garestiagoa dela (denboraren bi heren erabiltzen dira produktuaren hezetasunaren
|
azken
herena kentzeko), eta horrek ondorio negatiboak izan ditzake frutaren kalitatean. Hori saihesteko, hainbat aukera erabiltzen dira.
|
|
|
Euskararen normalizazio prozesua abiatu zenean XX. mendearen
|
azken
herenean, erran bezala, Erderismosen 1929an agerturiko norabideak erdietsi zuen jarraipen edo arrakasta handiena hitz ordenaren antolamenduari dagokionez. Gogora dezagun Erderismos berriz argitaratu zela 1975ean, normalizazio prozesuaren hasierako urte kementsu eta bizkor haietan.
|
|
|
Urritasuna da euskal literaturan zentsurari erreparatzen dioten azterketen lehen alderdi azpimarragarria, Torrealdaik gauzatutako lanak, gehienak. Nabarmena da Abellan (1978, 1987) eta Blasek (1999) XX. mendearen
|
azken
herenean testuinguru hispanikoan salatzen zituzten gabezien antzekoak direla gaur egun euskal literaturaren esparrukoak. Antonio Cesar Morenok" La censura franquista y el libro catalan y vasco (19361975)[...]" (2008) kapituluan nabarmendu bezala, hispaniar literaturan Francoren erregimenpeko zentsura editorialaren inguruko lanen kopurua handituz doa, eta oraindik ezagutza falta handia bada ere, egoera nabarmen hobea da euskal eta katalan literaturenarekin alderatuta:
|
|
2019
|
|
|
Kontuan hartu behar da XIX. mendearen
|
azken
herenean jaiotako belaunaldi garrantzitsua desagertzen ari zela. Haiek izan ziren euskal kulturaren maila jaso zutenak XX. mendearen lehen herenean hainbat elkarteren bidez. Galera natural hori, gerra zibilaren eta Mundu Gerraren traumak areagotu egin zuen.
|
|
|
Ardatza, XX. mendearen
|
azken
herenera arte maiz erabilia, burdinazko barra txiki bat zen, eta Haraneko errementerietan egiten zituzten, gehienetan. Luzeraz 30 eta 40 cm artean izan ohi zuen, eta zabalagoa zen goiko muturrean; han, ildoak zituen kiribilean, eta 3 cm-ko diametroko gurpil bat izaten zuen txertatuta beheko aldean.
|
|
|
Denboraldiko
|
azken
herenera amestutako egoeran iritsi da Osasuna. Bi aste daramatza Espainiako Bigarren Mailako lider gisa, Sadarren Zaragozari irabazi zionetik, eta gero eta finkatuago dago zuzenean igotzeko postuetan.
|
|
|
Beraz, Casanovak (2001) literaturatxikiei eskainitako bi aterabide horiei uko egiten die nolabait 60ko eta 70eko hamarkadetan euskaleleberrigintzak. Hala, mendearen
|
azken
herenean eleberrigintzak bulkada modernizatzaile bat biziduela ondoriozta daiteke, eta nahiz eta hori eraikuntza nazionalaren ideiak inspiratu, oinarri oinarrianestilo eta forma europar berritzaileak gerturatzea du helburu, baita modernitatearen problematikekinlotutako gaiak ere. Zentzu horretan, euskal eleberrigintzan gertatzen den espazio aldaketa etaurbanotasunaren sarrera nabarmendu behar da, betiere testuinguru sozial, linguistiko eta politikoarihertsiki loturik.
|
|
|
Lurraldea kontrako interesen harreman/ gatazka etengabean eraikitzen da. XX. mendeko
|
azken
herenaz gero, bederen, energia eta komunikazio azpiegiturak, etxegintza hirigintza proiektuak, paisaia... lurralde ikuspegitik interes orokorreko eztabaida gai nagusiak izan dira, elikadurarekin zerikusia zutenak guztiz bazterrean geldituz. Alta, lurraldea eraikuntza soziala den aldetik, hura zehazteko eztabaiden erdigunerat elikadura ekartzeak ingurunea berrantolatzeko baina, batez ere, gure biziak birtokiratzeko aukera ezin hobea eskaintzen du.
|
|
|
Arkaismoari dagokionez, aitzineuskara XIX. mendearen
|
azken
herenean Luchairek, 1954an Mitxelenak berak eta 1984tik aurrera Gorrotxategik aztertu menderen batzuk beranduagoko idazki akitaniarretako hizkerarekin (K.o. I III) parekatu da usu, baina lilura horrek ezin iraun lezake bataren eta bestearen ikerketa garatuaz, eta tarteko 500 edo 1000 urteko etena beratuaz eta argituaz, doan neurrian.12
|
|
2020
|
|
|
* Osteguna: Beste kilometro betekada bat, Mos eta Puebla de Sanabria artean, 230 kilometro, eta eguraldi heze eta freskoarekin, batez ere etapako
|
azken
herenean, tropela 1.000 metrotik gora ibiliko baita. Desgaste handiko etapa, hirugarren mailako bost mendate puntuagarri, azken kilometro erdia gorantz.* Ostirala:
|
|
|
Bihar lehen atseden eguna izanen da tropelarentzat, eta etzi 10 etapa, Adriatiko itsasoaren ertzetik osatuko da: Lanciano Tortoreto, 177 kilometro eta ibilbide bihurri samarra
|
azken
herenean, aldapa piko eta laburrez josia.
|
|
|
Alegia, bihurria, gaiztoa, ezustekoak eman ditzakeena. Etapak 185 kilometro ditu, eta
|
azken
herenean hiru mendate: hirugarren mailako Fanlo, Ordesa eta Monte Perdido Parke Nazionalen barruan, eta bigarren mailako Vio eta Petralba.
|
|
|
Beste heren bat zergen galeretatik eta langabeziari egotz dakizkiokeen kontribuzioetatik dator.
|
Azken
herena langabeziaren ondorio sozial eta sanitarioek eragindako gastuetatik dator: mota guztietako patologiak (depresioa, alkoholismoa...), askotariko indarkeriak, etab. Zer erakusten digute EPPIen esperientzia ezagun batzuek?
|
|
|
Lehenik eta behin, haren eraginkortasuna aplikazio deszentralizatuaren araberakoa dela (ez da txikikeria ikuspuntu abertzaletik batetik). Orduan, langabeziaren finantza kostuaren
|
azken
herenari buruzko balantzea positiboa baino gehiago da. Gainera, gizonen eta emakumeen arteko berdintasun baldintzak hobetu egiten dira, eta, horren ondorioz, emakumeak ekonomikoki ahalduntzen dira...
|
|
|
Tenisak bezala, Erdi Aroan Europan, eta, batez ere, Frantzian jokatzen ziren pilota jokoetan du jatorria laxoak. Pilota jokoaren historia laxoaren historia izan da XIX. mendearen
|
azken
hereneraino, jeu de paume (esku ahurreko jokoa) aitzindari zuzenetik hasita. Ordura arte Euskal Herrietan oso hedatua bazegoen ere –Iruñeko sanferminetan laxo partidak jokatzen ziren Gaztelu plazan–, garai horretan sortzen diren ezker paretako frontoien eta xisteraren arrakastak itzal egin zioten laxoari, eta horrela hasi zen pilota modalitate horren galera.
|
|
|
Euskaldunok, hein handi batean, pentsamendu kristau demokratak (Agirre, Santamaria, Arizmendiarrieta) herribideratu gaitu krisi espiritual eta kulturalaren atakan. Bigarren gogoeta lerro modura, pertsonalismo kristauak Arizmendiarrietaren pentsamenduan izaniko eragina argituko dut. xix. mendearen
|
azken
herenetik eta Bigarren Mundu Gerrara bitartean, tradizio filosofiko eta ideologikoek morala izan dute jomuga (klase nagusiaren balioak, erlijioaren eta burgesiaren balioak, kristau errukiorren balioak, giza natura ukatzeko balioak) (ikus, esate baterako, Azurmendi 1989). Alde horretatik, xx. mendearen lehen herenean, burgesiaren postulatu moralen aurkako errebolta eta iraultza eta bortxarekiko lilura nagusitu ziren Europan (Arendt 1951); Arizmendiarrietaren pentsaeran eta jokaeran pertsonalismoaren eraginpean, aldiz, kristautasuna eraberritzeko bokazioa eta ahalegina nabarmendu ziren.
|
|
|
Pandemiak eta distopiek, berriz, presenteago ziruditen. Urtearen
|
azken
herenean sartu berritan ere nonahi ikusten ditut oraindik: albistegietan, telesailetan eta pelikuletan, lagunarteko elkarrizketetan...
|
|
|
|
Azken
herena:
|
|
2021
|
|
|
Xabier EGAÑA" deitu erakusketan bere bizialdiko berrogeita hamabost urteren ibilbide artistikoa ohoratu zuen eta karia horretara katalogo jori bat agerrarazi. Adituek diote XX. mendeko
|
azken
hereneko artista handienetarik dela.
|
|
|
Bere ustetan, aipatutako diziplina horiek zein beste batzuek ere lehen literaturarena zentzu hertsian ulertuta soilik zen espazioa okupatu dute, dioenez" zorionez"," aberastu delako panorama". XX. mendearen
|
azken
heren horretan eta bere testuinguruan," ez zegoen dantzarik, ez zegoen ia antzerkirik eta bertsolariak zerbait arrotza ziren gurean", azaltzen du NE1 ek. " Lehen argitaratzen zen oro irakur genezakeen eta musikan ere aritzen ziren talde ia guztiak ezagutzen genituen, baina orain hori ezinezkoa da", baloratzen du modu baikor batean.
|
|
|
Eusko Jaurlaritzak koronabirusaren kutsatzeei buruzko oso informazio gutxi ematen du (hau ere hautua da), baina orain gutxi agerraldiei buruz oso deigarria den datu bat azaldu du Eusko Legebiltzarrean. Hiru pertsona baino gehiago kutsatzen diren agerraldien %70 eta %79 artean lan munduan eman dira (heren bat osasun arloan, beste bat zaintza esparruan eta
|
azken
herena lantoki arruntetan). Baina lantokiak toki seguruak omen dira, eta horregatik ez da inongo neurririk hartzen prebentzio neurriak errespetatzen ez dituzten enpresarien aurka.
|
|
|
Aragoik, berriz, Nafarroa, Gipuzkoa, Araba eta Durangaldea. Guztiz esanguratsua da, nahiz Urzainkik besterik ez duen arakatu, gatazka hark XI. mendeko
|
azken
herenean eta XII. mendean iraungo zuen muga, marka edo Markina bat sortu zuela gaur egungo Bizkaiaren barruan. Badirudi Bizkaiko lehen jaunak —Eneko Lopitzek, alegia— bazeukala Durangon ere agintea, baina ez bigarren jaunak —Lope Enekoitz, bere oinordekoak—.
|
|
|
Nabarmentzeko modukoa Pippo Ganna liderrak hiru segundo irabazi dituela gainsarietan, lidergoa sendotuz.Bihar hirugarren etapa korrituko da, Biella eta Canale artean. 190 kilometro, eta gaur baino zailtasun gehiago etapako
|
azken
herenean. Laugarren mailako bi mendate, eta hirugarren mailako beste bat.
|
|
|
Ekonomia solidarioa, berriz, ekonomia sozialaren enborretik sortzen da; azken horrek XX. mendearen
|
azken
herenean izandako hazkunde enpiriko eta akademikoaren testuinguru batean. Izan ere, krisi, erregulazio ekonomikorako aldaketa eta korronte liberalean oinordetutako prozesu globalizatzailearen zabalkuntzaren testuinguruan, agenda neoliberalak hegemonia lortzen du nazioarteko ekonomian.
|
|
|
XVIII. mendearen
|
azken
herenean, kapitalismo industrialaren hedapenarekin, eta horrek sortzen zituen bizi baldintza latzei erantzuteko, talde sozial herrikoiek sortutako elkarteak, kooperatibak eta mutualitateak dira gaur egun ekonomia soziala izenez ezagutzen dugun errealitatearen hastapen modernoak (Monzon, 2006). Ordutik, ekonomia soziala osatzen duten antolakundeak eurak, ekonomia sozialaren definizioa fintzen joan ziren, harik eta 2002 urtean orain arte egindako azkenengo mugapen kontzeptuala argitaratu zuten arte.
|
|
2022
|
|
|
XIX. mendearen
|
azken
herenera arte, inork ez zuen proposatu katalan hizkuntzak gai izan behar zuela erabilera guztietarako, bereziki erabilera landu, akademiko eta administratiboetarako.
|
|
|
Honela bada, XX. mendeko
|
azken
herenean eta XXI. mendeko lehen herenean —66 urte inguru—, bere kontraesanak kontraesan, garatu den oldea da Durangoko Azokako Erromerian aitortzen eta auto aldarrikatzen dena urtero. Ez da bertaratzen direnen edo Durangon azaltzen diren emaitzen kopurua soilik, baizik garaikideena ere.
|
|
|
Filma hiru zatitan banatuta dagoela esan daiteke. Lehen bi herenetan, kontakizunak gizonezkoengan jartzen du begirada; Antoineren eta herrian bizi diren Anta anaien arteko etsaitasunean, hain zuzen;
|
azken
herenean, aldiz, emakumeak izango dira protagonista. Olga eta Anta anaien ama izango dira jopuntua atal horretan.
|
|
|
Liga hasiera ederra egin du Gazteluko plazako taldeak, aurkari handi baten aitzinean. Arrasatek taldea birpentsatu du, eta bistan da distira handiagoa lortu duela zelaiaren
|
azken
herenean, atzealdean sendotasunik galdu gabe.
|
|
|
...da logikoa, horratik, anorexiatik puteriora ez dago urrats bat baizik, eta artean lan egin behar zuen ahoa neukan, ahora sartu sartu ahal nezakeen guztia, denbora galdua irabazi, kiloz eta zakilez inguratu, eta ez pentsatu asebete naizenik, ez, goseak nago beti, egunero haztatzen dut jaten dudana, hau beste harekin batera jan ote dezaket, ezin ote dut morokil honen heren bat platerean utzi, ez jan
|
azken
heren hau nire nerabe gorputz hau ahal den gehiena habitatu ahal izan dezadan, nire pottoki txikitasun hau ahal den gehiena habitatu, ezpainak silikonaz puztea gustatzen baitzaio, ezpainak eta titiak ere bai, eta plater baten herena bider hirurehun eta hirurogeita bost egun, dira ehun eta hogei plater gutxiago digeritu beharrekoak, eta hori baino gehiago, zeren hortxe dago beti ariketa fisikoa er... Txikitan, neu nintzen ederrena, halaxe nintzen dudarik gabe, nola baitira gona igotzen zaien neska txiki guztiak, artean ez nekien zer zetorkidan, bai, dena pikutara joan zen nerabezaroan, tira, uste dut, eta bigarren hezkuntzan nire lagunak ni baino politagoak ziren, eta inoiz ez zuten jakin gorroto nituela ni baino politago ikusten nituelako, zeren ni beti isilka errebelatu nintzen, nire fantasmen erosotasunean, gogamenaren toki batean non posible baita bizirik eta hilik egotea, biak aldi berean, non posible baita maite ditugunak mila aldiz asasinatzea eta familiaren samintasuna antzeztuz suizidatzea, baina zergatik egin ote du bere buruaz beste, ez ote dugu egin ahal izan dugun dena, ez ote diogu eman guztia eta gehiago, eta mila aldiz irudikatu ditut nire lagunak desitxuraturik, larri errerik, ile grisa matazaka erortzen eta bularrak moztu beharrez min biziak janak dituelako, bular ustelduak, bular muinoiak besoak antxumatuz eta ezkutatuz ibili behar direnak, nire gorrotoa inguruan loratzen zen guztia harrapatzeraino heltzen zen, eskolako anorexikoa nintzen ordurako, zeren nolabait ere nabarmendu beharra neukan, begiratu nola desagertzen naizen eta begiratu nola maite dudan bizia, eta haur izateari uzteko ukoa harro erakutsiz nenbilen ordurako, kiribilean kizkur  tzen nintzen ama, ohetik atera nahi ez eta, murriztu ahala, eta lagunak leial izan balitzaizkit nik ez niekeen makurrik opa izango, gainerako guztia bazterrean uzteraino adoratu izan banindute, niri jarraiki balitzaizkit nola apostoluak jarraiki zitzaizkion Jesu Kristori arrantza sareak jitoan utzirik bihotza esker onez beterik hautatuak izan zirelako, ahalegina egin nukeen nire lagunak bezalakoa izateko, haragi  tsua eta ile uhindua zuena, haien alde jarriko nintzatekeen, baina nire argaltasunak irri eragiten zien, burua atzerantz biratzera behartzen zituen beren bularrak balioan jartzeko, eta haietarik gehienek nire deserritu edertasunik ezertarako ere nahi ez bazuten ere, batzuek nire eraginpean erori ziren, pisua galdu nahi izan zuten, zeren ipurdi txikiak ez al dira, bada, politagoak, femeninoagoak, ezin ote zuten bi egun baino gehiago eraman txokolaterik jan gabe, eta argaltzen hasi zirenean, galdua nintzela ohartu nintzen, galtzera eramango nindutela, hiritik alde egin nuela ohartu nintzen, zeren haiek bat egingo zuten nirekin nik bakarrik egon nahi nuen tokian, ez ahaztu denbora hartan ni goseak nengoela eta hortxe jabetu nintzen zera hark guztiak ez zuela ezertarako balio, eta zertan goseak egon mundu guztia egon badaiteke goseak hiltzen, bihotza gelditzen den arte, baina gero ospitalera eraman eta indarrez elikatzen baldin badute, eta une horretan alde egin nuen, lautada utzi eta hirian bizitzera etorri nintzen, lan egin nahi nuen eta puta egin nintzen, ergelkeria galanta, baina gertakarien segida logikoa, horratik, anorexiatik puteriora ez dago urrats bat baizik, eta artean lan egin behar zuen ahoa neukan, ahora sartu sartu ahal nezakeen guztia, denbora galdua irabazi, kiloz eta zakilez inguratu, eta ez pentsatu asebete naizenik, ez, goseak nago beti, egunero haztatzen dut jaten dudana, hau beste harekin batera jan ote dezaket, ezin ote dut morokil honen heren bat platerean utzi, ez jan azken heren hau nire nerabe gorputz hau ahal den gehiena habitatu ahal izan dezadan, nire pottoki txikitasun hau ahal den gehiena habitatu, ezpainak silikonaz puztea gustatzen baitzaio, ezpainak eta titiak ere bai, eta plater baten herena bider hirurehun eta hirurogeita bost egun, dira ehun eta hogei plater gutxiago digeritu beharrekoak, eta hori baino gehiago, zeren hortxe dago beti ariketa fisikoa ere, gimnasioa, entrenatzeko tokia, non gailu espezializatuak dituzten sabela, ipurdia eta izterrak indartzeko, badituzu atal batzuk zeinetan gorputzeko gantzen ehuneko laurogei baino gehiago kontzentratzen diren, eta astean hiru aldiz joan behar izaten dut, astelehen, asteazken eta ostiraletan, egun bat sabelarentzat, bestea ipurmasailentzat eta hirugarrena izterrentzat, eta neurriz gain entrenatzen dudanean batzuetan oka egiten dut, aldageletan bertan, eta atsegin dut gainerakoen aurrean gaixotzea, ez dakit zer dela-eta, aukeran errukia hobea delako inbidia baino, emakumezkoen aurrean ezin dudalako atzera egin baizik, haien oinetara makurtu barkatu nazaten, barkatu, barkatu nire bekatuak, barkatu maitatua izan naizelako, barkatu hil dudalako, gezurrak esan ditudalako, jan ere dudalako, eta nire bezeroak eta nire psikoanalista bera ere nire isilaldiekin desafiatu baditzaket, gizonezkoekin ausarta eta lotsagabea ere izan baninteke, larba hutsa naiz emakumezkoen aurrean, horra zergatik ez dudan lagunik, alegia egiazkorik batere ez, horra zergatik nahiago dudan emakumezkoak tarte batera eduki, eta neure burua gizonezkoz inguratu eta lubakitu, bai, gorroto ditut emakumezkoak, eskura ditudan baliabideekin ditut gorroto, gogameneko bazter horretako indarrarekin, nire gorputz makurtuarekin eta barkamena eskatzen dien ahoarekin, gogamenean akabatu egiten ditut emakumeak.
|
|
|
Txikitan, neu nintzen ederrena, halaxe nintzen dudarik gabe, nola baitira gona igotzen zaien neska txiki guztiak, artean ez nekien zer zetorkidan, bai, dena pikutara joan zen nerabezaroan, tira, uste dut, eta bigarren hezkuntzan nire lagunak ni baino politagoak ziren, eta inoiz ez zuten jakin gorroto nituela ni baino politago ikusten nituelako, zeren ni beti isilka errebelatu nintzen, nire fantasmen erosotasunean, gogamenaren toki batean non posible baita bizirik eta hilik egotea, biak aldi berean, non posible baita maite ditugunak mila aldiz asasinatzea eta familiaren samintasuna antzeztuz suizidatzea, baina zergatik egin ote du bere buruaz beste, ez ote dugu egin ahal izan dugun dena, ez ote diogu eman guztia eta gehiago, eta mila aldiz irudikatu ditut nire lagunak desitxuraturik, larri errerik, ile grisa matazaka erortzen eta bularrak moztu beharrez min biziak janak dituelako, bular ustelduak, bular muinoiak besoak antxumatuz eta ezkutatuz ibili behar direnak, nire gorrotoa inguruan loratzen zen guztia harrapatzeraino heltzen zen, eskolako anorexikoa nintzen ordurako, zeren nolabait ere nabarmendu beharra neukan, begiratu nola desagertzen naizen eta begiratu nola maite dudan bizia, eta haur izateari uzteko ukoa harro erakutsiz nenbilen ordurako, kiribilean kizkur  tzen nintzen ama, ohetik atera nahi ez eta, murriztu ahala, eta lagunak leial izan balitzaizkit nik ez niekeen makurrik opa izango, gainerako guztia bazterrean uzteraino adoratu izan banindute, niri jarraiki balitzaizkit nola apostoluak jarraiki zitzaizkion Jesu Kristori arrantza sareak jitoan utzirik bihotza esker onez beterik hautatuak izan zirelako, ahalegina egin nukeen nire lagunak bezalakoa izateko, haragi  tsua eta ile uhindua zuena, haien alde jarriko nintzatekeen, baina nire argaltasunak irri eragiten zien, burua atzerantz biratzera behartzen zituen beren bularrak balioan jartzeko, eta haietarik gehienek nire deserritu edertasunik ezertarako ere nahi ez bazuten ere, batzuek nire eraginpean erori ziren, pisua galdu nahi izan zuten, zeren ipurdi txikiak ez al dira, bada, politagoak, femeninoagoak, ezin ote zuten bi egun baino gehiago eraman txokolaterik jan gabe, eta argaltzen hasi zirenean, galdua nintzela ohartu nintzen, galtzera eramango nindutela, hiritik alde egin nuela ohartu nintzen, zeren haiek bat egingo zuten nirekin nik bakarrik egon nahi nuen tokian, ez ahaztu denbora hartan ni goseak nengoela eta hortxe jabetu nintzen zera hark guztiak ez zuela ezertarako balio, eta zertan goseak egon mundu guztia egon badaiteke goseak hiltzen, bihotza gelditzen den arte, baina gero ospitalera eraman eta indarrez elikatzen baldin badute, eta une horretan alde egin nuen, lautada utzi eta hirian bizitzera etorri nintzen, lan egin nahi nuen eta puta egin nintzen, ergelkeria galanta, baina gertakarien segida logikoa, horratik, anorexiatik puteriora ez dago urrats bat baizik, eta artean lan egin behar zuen ahoa neukan, ahora sartu sartu ahal nezakeen guztia, denbora galdua irabazi, kiloz eta zakilez inguratu, eta ez pentsatu asebete naizenik, ez, goseak nago beti, egunero haztatzen dut jaten dudana, hau beste harekin batera jan ote dezaket, ezin ote dut morokil honen heren bat platerean utzi, ez jan azken heren hau nire nerabe gorputz hau ahal den gehiena habitatu ahal izan dezadan, nire pottoki txikitasun hau ahal den gehiena habitatu, ezpainak silikonaz puztea gustatzen baitzaio, ezpainak eta titiak ere bai, eta plater baten herena bider hirurehun eta hirurogeita bost egun, dira ehun eta hogei plater gutxiago digeritu beharrekoak, eta hori baino gehiago, zeren hortxe dago beti ariketa fisikoa ere, gimnasioa, entrenatzeko tokia, non gailu espezializatuak dituzten sabela, ipurdia eta izterrak indartzeko, badituzu atal batzuk zeinetan gorputzeko gantzen ehuneko laurogei baino gehiago kontzentratzen diren, eta astean hiru aldiz joan behar izaten dut, astelehen, asteazken eta ostiraletan, egun bat sabelarentzat, bestea ipurmasailentzat eta hirugarrena izterrentzat, eta neurriz gain entrenatzen dudanean batzuetan oka egiten dut, aldageletan bertan, eta atsegin dut gainerakoen aurrean gaixotzea, ez dakit zer dela-eta, aukeran errukia hobea delako inbidia baino, emakumezkoen aurrean ezin dudalako atzera egin baizik, haien oinetara makurtu barkatu nazaten, barkatu, barkatu nire bekatuak, barkatu ...da logikoa, horratik, anorexiatik puteriora ez dago urrats bat baizik, eta artean lan egin behar zuen ahoa neukan, ahora sartu sartu ahal nezakeen guztia, denbora galdua irabazi, kiloz eta zakilez inguratu, eta ez pentsatu asebete naizenik, ez, goseak nago beti, egunero haztatzen dut jaten dudana, hau beste harekin batera jan ote dezaket, ezin ote dut morokil honen heren bat platerean utzi, ez jan
|
azken
heren hau nire nerabe gorputz hau ahal den gehiena habitatu ahal izan dezadan, nire pottoki txikitasun hau ahal den gehiena habitatu, ezpainak silikonaz puztea gustatzen baitzaio, ezpainak eta titiak ere bai, eta plater baten herena bider hirurehun eta hirurogeita bost egun, dira ehun eta hogei plater gutxiago digeritu beharrekoak, eta hori baino gehiago, zeren hortxe dago beti ariketa fisikoa er...
|
|
|
Ildo horretan, unibertsitate publikoak berdintasunaren eta kohesio sozialaren eragile izan dira. Besteak beste, langile klaseko nahiz klase ertain apaletako gazteak unibertsitatera iristea ahalbidetu dute, baita lehenbiziko emakume kopuru esanguratsuek ere goi mailako hezkuntzan sarbidea izatea xx. mendearen
|
azken
herenean. Bestalde, arian arian, eta sarritan erritmo motelean izan bada ere, euskara goi mailako hezkuntzako komunikazio hizkuntza bilakatzeko bidea ireki dute; horrenbestez, euskal hiztun diren ikasleak ere publikotasunaren onuradun izan dira, EAEn behinik behin; ez Nafarroan, ordea.
|
|
|
Tokiko garapenak XX. mendeko
|
azken
herenetik lurraldeetatik abiatutako garapen ekonomikorako estrategia ezberdinak biltzen ditu, biztanleriaren bizikalitatea hobetzeko asmoz lurraldean egiturazko aldaketa bat aurrera eramatera bideratuta daudenak. ESSak, bere aldetik, beharrizan ezberdinen gainean (lana, kontsumoa, etxebizitza, finantzaketa, hezkuntza, ingurumena, kultura, etab.) eragiteko, autogestioan eta demokrazia ekonomikoan oinarritutako hainbat antolakunde kolektibo biltzen ditu.
|
|
2023
|
|
|
Franz Lebowitz idazle eta umorista; hark 70 urteotan ezagutu duen New York hiria; eta azkenik, Martin Scorsese zuzendariaren begirada. Bizitzaren
|
azken
herenean dauden bi lagun minen arteko solasaldi iradokitzaile eta gozagarria da, baina bide batez, New Yorken bizitzea zer den ulertzeko ikus entzunezko onentsuena.
|
|
|
Bi belaunaldi joan dira geroztik, eta nago kontsumismoa (ezen ez kontsumoa), teknologia, irudia, lehia, presaka ibiltzea, espektakulua eta indibidualismoa direla orain zerbitzatu beharreko kontzeptu berriak. XX. mendeko
|
azken
herenean altxaturiko jendarte sarea desegiten ari da. Hainbat ekimen sozial eta herrigintza proiektutan erreleborik ez dago.
|