|
2000
|
|
|
Bere hautaketak oinarri autopsikologikoa aukeratu zuen; haatik, beste abagune asko zeuden, fisikarena esate baterako.
|
Azken
hau aukeratu balu, munduaren —hau da, kontzeptuen— eraikuntza sistema fisikaren elementuekin osaturiko oinarritik hasi zukeen. Carnapen iritziz, posible da bi sistema modu postulatzea, bere oinarria objektu fisikoak edo objektu psikikoak izatearen arabera.
|
|
|
Carnapen hitzetan, ‘fisiko’ izena Neurathen ‘fisikalismoaren’ baliokidea da.
|
Azken
honen aldeko preferentzia Neurathen zio honetaz baliatzen zen: fisikalismoaren terminologia fisikarena baino aberatsagoa da.
|
|
|
Hasieretako eta gogorrenetakoena Max Horkheimerrek" Der Neueste Angriff auf die Metaphysik" [Metafisikaren aurkako eraso berriena] 1937ko idatzian agertutakoa izan zen1 Zirkuluko filosofoek zeukaten munduaren ikusmolde zientifikoa zulatzeko argitaratuta berariaz, frankfurtarraren lana, Vienako Zirkuluko partaide batzuen jarrera bere ustez behintzat inkontsekuentearen aurka zuzendu zen. Zehatzago esanez, beren postulatu politiko liberalaren eta beren filosofiaren arteko urruntasunak ekar zezakeen kontraesanari begira,
|
azken
honek arrazoimen iraultzaileari uko egitea besterik ez baitzekarren, bere ordez arrazoimen erreakzionario eta instrumentala jartzeko. Horkheimerrentzat munduaren ikusmolde zientifikoa, hau da, Vienako Zirkuluak aldezten zuen filosofia zientifikoa, muga arriskutsuegia zen pentsamenduarentzat eta, areago, gizarte industrialaren menpe egoteko bide erosoegia ere bai (122 orr.).
|
|
|
Zirkuluari interesatzen zitzaion ezagutzaren teoriarekiko Humeren lan garrantzitsuenak A Treatise of Human Nature [Giza izatearen tratatua] (1739) eta An Inquiry Concerning Human Understanding [Giza ezagutzari buruzko ikerketa] (1748) ziren7 Hume, zientzia moralaren Newton antzeko bat legez onartua izan zen,
|
azken
honen metodoa nahi baitzien erantsi giza zientziei. Naturaren zientziaren eta Humeren metodoaren arteko paralelotasuna garbia da:
|
|
|
Tractatus aren eragina, hala ere, oso sakona izan zen Zirkuluan, Waismann eta Schlickengan batez ere.
|
Azken
honek, neurri batean, filosofo sortzaile izateari uko egin zion Wittgensteinen ideien iruzkintzaile bihurtzeko34 Beste batzuk, aldiz, batik bat Neurath, Hahn eta Frank enpirista erradikalak, aurka jarri ziren —Neurath oso kritiko agertu zen Wittgensteinen mistizismoa eta ‘goreneko’ filosofia zirela eta— eta, bitartean, Carnapek ongi onartu zuen bere egia analitiko eta logikoar...
|
|
|
Nabaria da, beraz, Neurathek eta Schlickek zituzten bizitzeko moduak oso desberdinak zirela, baita bateragaitzak ere. Neurathek ez zituen gustuko Schlicken joera aristokratikoak, eta
|
azken
honek jasanezintzat jotzen zuen bestearen antz proletarioa. Baina aldea, beren jarrera sozio-politikoetan ez ezik, urruntasun filosofikoan ere nabaritzen zitzaien, eta inork ezin izan zuen haiek sekula adiskidetu.
|
|
|
—Aise imajina dezakegu, adibidez, tribu baten erregeak begi guztien bistatik kanpo izan behar duela, baina baita tribuko gizaki bakoitzak ikusi behar duela ere. Egiaz,
|
azken
hau ez da gutxi gorabehera kasualitatez gertatuko, baizik eta jendeari erakutsia izango zaio. Agian inork ez du hura ukitzeko baimenik, baina agian guztiek ukitu behar dute.
|
|
2001
|
|
|
3) Froga ontologikoa, esperientzian oinarritu gabe a priori abiatzen dena adigai soiletatik. Kanten esanetan hirugarrena da froga nagusia, aurreko biek ere bertan baitute beren funtsa; beraz, pentsalariaren analisia
|
azken
honetatik hasten da.
|
|
2003
|
|
|
Baina urteko higidura hain nabarmen kontraesaten duten esperientziak, egiaz, hain handiak dira beren itxurazko indarrari dagokionez, ezen, berirro diot, nere txundidurak ez duela mugarik hauxe pentsatzen dudanean: Aristarko eta Koperniko gai izan zirela arrazoimenak zentzumenaren gain nagusitu zedin harik eta,
|
azken
honen kalterako, bi ikertzaileontzat lehena beren ustearen gidari bilakatu zen arte. (Galileo Galilei, Dialogue Concerning the Two Chief World Systems, itzul.
|
|
2005
|
|
|
Azken hori da abstinentziaren legea; lehena, errugabetasunarena. Lehenengo hartatik dator bizitzaren segurtasuna;
|
azken
honetatik, aldiz, jabetzak mugatzea eta sona handiko esamolde hura: zurea eta nirea[...]
|
|
|
Eta honek zuzenean gonbidatzen du belarria ulertzera eta, era berdinean, entzule bakoitzarengan iratzartzen du, baita ere, beronek bertan duen hausnartzeko eta artikulatzeko gaitasuna.
|
Azken
honek hitza itzultzen du, agian aldaketekin, ze mintzaldi berean mintzaldi gehiago aurkitzen ditugu. Banako bakoitzak moldatu egiten du hizkuntza ulertze erosoago baterako eta, itsasertzeko olatuek harribilak hara eta hona ibiltzen dituzten bezala, hizkuntza bera ere behin eta berriz da leundua eta findua erabilera hobeago baterako.
|
|
|
Deskribapen berezi baina oso bat, benetako euskal herri leinuaren monografia bat, burutzeko ahalegin honetan, egiaz, saiatu egingo naiz oztopo horiek guztiak gainditzen eta niregan bertan dagoen oztopo handiagoak (aldez aurretik hau aipatzeak ez dakarkio ezer onik irakurleari) uzten didan bezainbeste argitasun eskaintzen. Euskaldunak euren ohituren, hizkuntzaren eta historiaren arabera ezaugarritzen ahaleginduko naiz,
|
azken
honen barruan jakina Espainiar penintsularen jatorrizko biztanleei buruzko ikerketa osoa kokatuko delarik. Ondoren bakarrik erantzun ahal izango diogu galdera honi:
|
|
|
garai primitiboetan bere ahizpengandik banandua izanaren, ondoren herrixka asko eta ugarien ahotan egon izanaren eta, azkenik, geroz eta gehiago ibar menditsu bakan eta bakar batzuetara estuagotu izanaren arrastoa.
|
Azken
honek argitzen digu, hain zuzen ere, zergatik ez dagoen proportziorik euskararen berezko askotariko forma eta zeinu ugarien eta berau egun hitz egiten duten familiek erabiltzen dituzten forma eta zeinu gutxien artean. Horrela, bada, bi aldetatik da euskal hizkuntza arras interesgarria:
|
|
|
Kontuan hartzekoa da, zentzu honetan, ezinezkoa dela gizakiaren formazioa asebetetzea, haren formazio teoriaren arabera, kanpoko munduari buruzko ezagupen objektiboen jabetzearekin bakarrik. Zeregin hau benetan da garrantzitsua baina, egiaz, ez da nahikoa norbaitek bere burua pertsona bezala guztiz osatzeko, alegia,
|
azken
honetarako beharrezkoa da gainera batek bere barruko edo berezko ahalmenei bide ematea. Azken finean, intelektoak ez du gizabanakoaren nortasuna agortzen eta, beraz, garapen kognitiboak ere ezin du garapen pertsonala ordezkatu.
|
|
|
|
Azken
honen lekukotza eskaintzen digu, hain zuzen," hizkuntza guztien entziklopedia sistematiko bat" burutzea helburu bezala duen eta berak proposatzen duen" hizkuntz estudioak" 153 Honen atzean dagoen kontzepzio linguistikoak, beti ere, zera aldarrikatzen du: hizkuntza ez da orokorrean existitzen baizik eta bakarrik hizkuntzen errealitate historikoan.
|
|
|
|
Azken
honekin lotu beharrekoa da, hain zuzen, gure autoreak bere giza hizkuntzaren estudio entziklopedikorako aurreikusten duen" garrantzi altueneko helburu osagarri bat" 170, alegia, hizkuntz estudioaren erraztearekin zerikusia duen helburua. Aurreko orrialdeetan, baina, aipatu ditugu jada aztergai honekin erlazionatutako aspektu batzuk, espresuki eta batez ere, hizkuntzen ikas irakas prozesuak gizakiaren hezkuntzarako duen zerikusia kontsideratzerakoan.
|
|
|
Lehen kasuan, nahikoa izango litzateke erabat ziurrak eta egiaz oinarrizkoak diren analogiak aurkeztearekin; azkeneko kasuan, berriz, analogi arrasto txikiena erakusten duen puntu bakoitza aztertu litzateke. Ze,
|
azken
honetan, gure obligazioa analogia hori txoko txikieneraino jarraitzea da, nahiz eta honetan guztian geroko ikerketek agian etekin aberatsagorik ez emateko arriskua egon. Zatitze linguistikoaren azken emaitza, beraz, bikoitza da:
|
|
2006
|
|
|
Bultzatuko al dugu adiskidantza bi aldeen artean?
|
Azken
hau badugu guztiok gogoko eta atsegin (ei d’ au poj tode pasi filon kai hdu genoito), Priamo subiranoaren hiriak (polij Pria/ jMo anaktojj populuz betea jarraituko du, zalantzarik gabe, eta, bestetik, Menelaok etxera eramango du Helena argostarra (Homero, Iliada, IV, 14).
|
|
|
Giza kontzientziak bi osagai baititu: Begriff edo adigaia eta Anschauung edo intuizioa, eta
|
azken
honi dagokio gizakiari emaniko edukia (beti ere ugaria), gizakiak sortua ez dena. Ugaritasun hori, bestalde, espazioan eta denboran ageri zaigu ezinbestean.
|
|
|
Guztiz izango ez balitz, pitxer apurtua bat letorke pitxer osoarekin, pitxer" biok" ez baititu ezerezak elkarrengandik bereizten. Hala ere, pitxer hautsia inola ere ez dator bat pitxer osoarekin,
|
azken
honen barruan, esate baterako, ardoa sar baitaiteke, eta aurrenekoan berriz ez. Orain biren arteko pitxerrak zerbait izaten jarraituko balu, baina, bitartean, pitxer izateari utziko balio, hautsiriko zerbait hori bestelakotu eta osorik zen zerbait horretatik guztiz bereizi eta desberdinduko litzateke.
|
|
2009
|
|
|
Hortik abiaturik, zentzu historikoaren ezaugarri bereziak atzeman ahal izango ditugu, Nietzschek, historia tradizionalari wirkliche Historie oposatuz, ulertzen duen moduan.
|
Azken
honek, behar jarraituaren eta gertakariaren agerpenaren artean ezartzen den ohizko harremana iraularazten du. Historia tradizio oso bat badago (teologikoa edo razionalista) gertakari singularra jarraitutasun ideal batean —mugimendu teleologiko edo kateatze naturala— ezerezteko joera duena.
|