|
2004
|
|
|
Beraz, hizkuntza berezia eta sakratua izango da aurrerantzean, modu horretan bere nortasun bereziz babesteko. Bertsoetan, euskal erakundeetako legelariek aldarrikatzen zituzten ohizko mitologia politikoaren dogma nagusiak inon baino hobeto
|
azalduta
eta laburturik ditugu: jatorrizko independentzia, hau da, euskaldunak inoiz ere ez dira makurtuak izan, horregatik iraun du beraien legea eta gorde fedea eta euskara.
|
|
|
Mahai inguru honetarako gonbita hartu nuenean, kezka bizia sortu zitzaidan, Sabino Aranaren ingurukoa luze zabal iker eta plazara daitekeelako. Berehala argitu zidaten antolatzaileek nire eginkizuna zela Aranaren ondoko bizkaitar euskalgintza
|
azaltzea
. Halakoxea jarri zidaten gidalerro, eta halakoxea bete asmo dut neronek ere.
|
|
|
Sabino Aranaren eraginpean Bizkaiko euskal letretan nor gailendu zen
|
azalduta
ere, laburregi geratuko litzateke haren ekina Bizkaia aldean. Politika eta administrazioaz zein euskalgintzaz zerbait esana dut gorago.
|
|
|
Horiek guztiek zerikusirik ez daukate Sabinoren arrazari buruzko ikuspe giarekin, eta, agian, bai gehiago hispanofobiarekin. Eta negatibotzat jo daite keen sabindar erreakzio honek ere badu bere nondikoa hau ere arrazonatua, jakina, funtsik gabeko konplexuengatik edo,
|
azaltzen
ez dena.
|
|
|
Eta bitartean diskurtso postmodemoak aurrera segitzen du estatu nazio ahaltsuen galtzadan gastatutako gurpilean. Ez da oztoporik jarriko Wagner edo Nietzsche bezalako izen handiak, arrazista garbiak, aiputan hartzeko or duan, baina sabindar nazionalismoa errebindikatu orduko, berehala agertuko dira handik eta hemendik adjektibo deitoragarriak, tartean,
|
azalduz
gatoze nez, arrazistarena. Sabino ez zen arrazista izan.
|
|
|
«Los bizkainos no somos españoles ni por la raza, ni por el idioma, ni por las leyes, ni por la historia» (6). Elementu objektibo hauetako bakoitzaren edukia banan banan
|
azaltzen
du galdera erantzunen bidez. Haste
|
|
|
Geroago piztuko den eztabaidan agertuko den bezala, alderdi linguistiko zein historikotik begiratuta, berak adierazi nahi zuen herri errealitatea adieraz teko desegoki asmatutako hitza izango da Euzkadi-rena; baina arreta jarri, hitz horren bidez
|
azaldu
nahi zuen kontzeptuaren edukian ezarri behar da, hor ha tez ere, honek baitu garrantzirik gehien, eta ez hainbeste, agian, kategoria po litiko hura adierazteko berak erabilitako hitzaren desegokitasunean. Euzkadi hitzak, lehenik eta funtsean, bere lurralde historikoan zein diasporan bizi den euskal jatorriko guztien komunitate etnikoa esan nahi du.
|
|
|
Euskaldunak zergatik ez diren espainolak
|
azaldu
eta gero, euskaldunen berezitasunak zehaztera pasatzen da eta, ondorioz, euskal nazioaren definizioa ematen du. Honela, Aranak« ¿ Qué somos?» artikulu sortan (1896) mugatzen du euskal nazioari buruzkoa.
|
|
|
Guztien gainetik, agian, Lecciones de Ortografía del Euskera Bizkaino li burua da Aranaren lanik meritagarriena euskalaritzaren sailean, zeinetan soi nuez eta letren zeinuez ari baita, ortografiaz eta fonetikaz, ordurarte euskaraz erabili izan diren sistema grafikoez eta euskeralogoek egin dituzten erroreez. Zehatz mehatz aztertzen du euskalkien batasun arazoa, 62 neologismo sortzen ditu, eta euskarazko 123 eta gaztelaniazko 36 hitzen etimologia
|
azaltzen
du. Liburu honen bidez sortzen da, azken batean, «sabindar eskola euskeralogi koa» deitu izan zaiona.
|
|
|
Arestian esan bezala, Arana ez zen joan Batzar horretara, gaixorik zego elako, baina idatziz bidali zituen bere proposamenak, jadanik aipatuak, zeine tan zehatz mehatz
|
azaltzen
baititu Hendaiako Batzarrekoan gertatuak eta esan dakoak, orduko aktak jasoz. Helburuez zehaztasunik ez zela eman dio:
|
|
|
Arana se mueve con un objeto preconcebido, el de imponer su sis tema ortográfico, no con los votos de la razón, sino con la razón de los votos» (132). Azkuek, orobat, bere desadostasuna
|
azaltzen
dio idazkariari 1902ko urta rrilaren 26an egindako gutunean: «Yo tendría vergüenza de ver reunidas a este objeto gentes que no serían verdaderos basquizantes(...) Los chiquillos que qui eran hacer chiquilladas, que se unan con otros chiquillos» (133).
|
|
|
Sabinok ere jokabide horrekiko bere ezadostasuna
|
azaldu
zuen La Patria al
|
|
|
Bestalde, ezin ukatuko da, ezta ere, Aranak bere irizpide ortografikoak zeuzkala, arras bereak, eta askotan esan izan denez, argudio logikoaren inda rrari zion fede itsuagatik, ez zuela amore ematen jakin izan e abaki adostu batzuetara heltzeko testuinguruak zalutasun gehiago eskatzen zuen uneetan. Aranak ortografía eta fonetika garbiki ez bereiztean huts egin zuen eta badi rudi, Azkuerekin izandako gutunezko harremanetan
|
azaltzen
den bezala (149), Hendaia eta Hondarrabiako Batzarretan sortutako kalapita horretan zetzala. Arana euskalariaren alderdi amoregaitz hori da, lehen emandako aipuetan iku si bezala, geroztiko kritikak gehien azpimarratzen duena, Aranak bere irizpi de linguistikoak bere itzal politikoarengatik ezarri nahi izan balitu bezala, eta hura ez beste guztiek, soilki euskal ortografian jantziak izaki, linguistikoa ez beste interesik izan ez balute bezala.
|
|
|
Kanpionen artikulu luze honi beste luzeago batekin eman zion arrapos tua aita Manuel Arriandiagak aldizkari bereko iraileko zenbakian (166), eta ez, berak espero bezala, Jose Arriandiaga laikoak, hau baitzen berarekin eztabai dan sartu zena eta berak bere aurreko artikuluan espreski aipatzen zuena. Kla retiarra puntuz puntu ezeztatzen ahalegintzen da nafarrak
|
azaldutako
argudio ak. Onartzen du, ukaezina baita, literatura idatzian eta ahozkoan, euskara s fonema txistukariarekin idatzi eta ahoskatu izan dela.
|
|
|
Bestalde, sei gutun horien arteko baten iturria ez da Aranak Broussaini bidalitako gutuna bera, Broussainek Resurreccion Maria Azkueri (5) igorrita ko gutun batean interpolatuta agertzen zen euskarazko testu bat baizik, hain zuzen ere Aranak Broussaini berari igorritako gutun baten transkribaketa. Ba da, Aranaren gutunaren testua argitaratu bazen ere, ez zen garbi
|
azaltzen
ha
|