|
2015
|
|
|
Eta emanaldi liluragarriaren ostean, eta JTko sabaian ohitura den moduan, 1$ eko billetea iltzatu genuen Bertshowren sinadura eta esker ona
|
azalduz
.
|
|
|
Burua altxatu eta lagun guztiak ikusten nituen AEBak eta aireportua erdibitzen dituen marraren beste aldean. Behin eta berriz saiatu nintzen
|
azaltzen
Euskal Kultura grabatzeko intentzioa besterik ez nuela han, baina, nonbait, nire kamera profesionalak beste intentzio batzuk nituela pentsarazten zion gizon hari. Azkenerako, itzultzaile bat ekarri zuten eta hamaikagarrenez, gaztelaniaz, zertara nentorren azaldu ostean, utzi zidaten Estatu Batuetako lurra zapaltzen.
|
|
|
Behin eta berriz saiatu nintzen azaltzen Euskal Kultura grabatzeko intentzioa besterik ez nuela han, baina, nonbait, nire kamera profesionalak beste intentzio batzuk nituela pentsarazten zion gizon hari. Azkenerako, itzultzaile bat ekarri zuten eta hamaikagarrenez, gaztelaniaz, zertara nentorren
|
azaldu ostean
, utzi zidaten Estatu Batuetako lurra zapaltzen.
|
|
|
Bermeoko azentua galdu ez duen antolatzailea
|
azaltzen
da elkarrizketaren erdian, hurrengo ekitaldia hasteko ordu erdi falta denean.
|
|
|
“Xenpelar 1991 urtean sortu zen eta Bertsozale Elkartea sortuz geroztiko bertsolaritzaren ondarea bildu dugu. Iraganeko bilduma eta funtsak ere badauzkagu, baina gure lehentasuna egungo jarduna dokumentatzea da”,
|
azaldu
du Oihana Aranburuk, dokumentazio zentroko koordinatzaileak.
|
|
|
Hori da gure ustez Xenpelar Dokumentazio Zentroak egun duen ezaugarri nagusienetakoa. ...tuko diren saioei buruzko informazioa jasotzen dugu, zein bertsolari non arituko diren bertsotan, nork antolatzen duen, saioetako kartel nahiz iragarkiak biltzen ditugu, bertso saio horietatik lagin bat grabatzen dugu, ahal diren emanaldietan argazkiak ateratzen dira, aukeratutako bertsoen transkripzioak egiten dira, bertso doinu berrien identifikazioa egiten da, eguneroko nahiz aldizkako prentsan
|
azaltzen
den bertsolaritzari buruzko informazioa jasotzen dugu, liburuak, aldizkariak… Egungo bertsolaritzaren jardunaren behatokia izan nahiko genuke, bizia, dinamikoa”, gaineratu du Aranburuk.
|
|
|
“Liburutegi atala ez dago sarean oraingoz, baina egun gure lehentasunezko lana bada hori datu baseratzea. Urrun gabe 5.000 argitapenen berri eta artikulu digitalak sarean kontsultagarri jarri nahi ditugu”
|
azaldu
du Aranburuk.
|
|
|
Gaurkotasuna eta freskotasuna eskaintzen diote grabazio horiek irratsaioari eta aldi berean entzuleei. Gaurko bertsolaritzaren eta plazetan gertatzen ari denaren berri eman dezakegu horrela”,
|
azaldu
digu Sukiak.
|
|
|
Ez neukan besterik, ezin izan nion ihes egin”, jardun zuen orduko hartan eduki zuen kantatzeko premiaz. Bere bikotea emakumezkoa zela
|
azaltzeko
pausoa eman behar izan zuen lehenengo, eta horretatik kantatu lehenbizi. “Hori egiteko ere aske ibili behar duzu.
|
|
|
Badirudi historiaurreaz hitz egiten ari naizela, baina, gaur egun, hori oraindik gertatzen da”, segitu zuen. Bertsolaritzak ere balio du aurrez
|
azaldutakoa
argitzeko: “Emakumeak hasieran oso juzgatuak ziren, hori ez zegokiolako bertsolaritzari, eta gero baimentzen zitzaien, baina emakumeak ziren.
|
|
|
Nahi gabe hori itsatsita daramagu, eta hori kanporatu egiten dugu: kantuetan, antzerki motetan, bertsolaritzan…”,
|
azaldu
zuen.
|
|
|
argia ez transmititzea da”. Maiz hartu zituen hizpide haurrak emozioak
|
azaltzerakoan
, eta haurrak ez direla horrelakoak erakutsi zuen, ilusioa, bizitza eta mundua zirela deskribatuta. “Gizartean kulturak eta hezkuntzak eramaten gaituzte errepresiora:
|
|
|
Gatazka politikoarekin lotu zuen Onintza Enbeita bertsolariak psikologoak tristuraz eta sufrimenduaz
|
azaldutakoa
. “Kuriosoa da jendea pozik egotea negar egiten duzulako”, ekin zion erantzuteari ironiaz.
|
|
|
Maskara inoiz baino erantziago duen honetan, Agirrek ez du lehen zuen zuzena izan beharraren beldurrik. “Ahultasuna ez dut
|
azaldu
izan, baina ez azaldu nahi ez nuelako, beharbada, ez zitzaidalako ateratzen edo oholtza gaineko Agirre hori ez zelako biluzten zentzu horretan. Ibilbidean atzera begiratuta ikusten dituzu horrelakoa izan gabe muturrera eraman ditudan jarrerak.
|
|
|
Maskara inoiz baino erantziago duen honetan, Agirrek ez du lehen zuen zuzena izan beharraren beldurrik. “Ahultasuna ez dut azaldu izan, baina ez
|
azaldu
nahi ez nuelako, beharbada, ez zitzaidalako ateratzen edo oholtza gaineko Agirre hori ez zelako biluzten zentzu horretan. Ibilbidean atzera begiratuta ikusten dituzu horrelakoa izan gabe muturrera eraman ditudan jarrerak.
|
|
|
barrua hustu behar baldin badut edozein zentzutan, hustu egiten dut, eta, autokritikoa izan behar badut beste gai bati buruz, agian, erreparo gutxiagorekin egin izan dut”, adierazi zuen Agirrek. Norbera den bezalakoa
|
azaltzeko
konplexurik ez duela izan behar aldarrikatzen du: “Nik uste dut ez dugula konplexurik izan behar garen hori azaltzeko, gogoa baldin badaukagu.
|
|
|
Norbera den bezalakoa azaltzeko konplexurik ez duela izan behar aldarrikatzen du: “Nik uste dut ez dugula konplexurik izan behar garen hori
|
azaltzeko
, gogoa baldin badaukagu. Premiarik eta gogorik ez baldin badaukagu, hori beste kontu bat da”.
|
|
|
Denok gara sendoak besteko hauskorrak. Zergatik ez bertsotan horrela
|
azaldu
eta zu horrela sentitzen zarenean hori erakutsi jendeari? ”. Horretarako, kontrako fasea igarotzea beharrezkoa omen da:
|
|
|
Barrosok uste du leku egin behar zaiela emozioei, baina plazaratu behar direla, “atera behar direnean”. “Mementoak hautatzen zailak dira, baina jakin behar da hautatzen noiz den egokia emozio bat, noiz egiten dizun on emozio horrek”,
|
azaldu
zuen. Emozio batetik gehiegi denean, norbera ez da “errealitate batean” Barrosorentzat.
|
|
2016
|
|
|
Letek antzezlana aurrera ateratzeko deliberoa hartu eta lanari ekin zion. Jendea biltzeko deialdia entzun bezain pronto
|
azaldu
zen Jokin Izagirre: “Urnietan sekulako mugimendua zegoen, gazteak gauza askotan inplikatzen ziren, hura zen garai hartako giroa.
|
|
|
Munduan eta Europan biolentzia eta era guztietako diskriminazioa erabiltzen da Demokrazia jantziarekin. Aztoragarria zait, adibidez, Gales Brexitaren alde
|
azaltzea
. Ezin dut sinistu!
|
|
|
Autobus gidaria bera, irla i tik a-ra ezagutzen zuena, baina sekula irlatik atera gabea. Lehen pertsona tantak
|
azaltzen
ziren aterpetxeko ateetatik, hots gehiago egiten zuten tanta batzuek besteek baino. Austriarrak mendi puntatik herrira bezala hitz egiten zuten, Galeskoek ezpainetatik belarrira.
|
|
|
Edo hori mintsua zaienentzat, eta beren burua zipretar hitzaz baino definitu nahi ez dutenentzat, turkieraz mintzo diren zipretarrak. Egia baita, funtsean, zipretarrak dira oro, baina gatazka zertan datzan
|
azaltze aldera
, izen eta abizen deitu beharra izan dut jendeari, eta Zipren ez da beti sinplea abizenaren hautua. Horregatik, erro kulturala baliatzea deliberatu dut, zipretarrak oro, baina batzuk iturri kultural greziarreko zipretarrak, eta besteak iturri kultural turkiarreko zipretarrak.
|
|
|
A.B.: Era praktikoan
|
azalduta
, gogoratzen naiz Aramaiora joan ginela Fagor itxi zuten astean, eta letra bat egin genuen horri buruz, baina ez esanez “Fagor ez itxi eta gora langileen mugimendua”, baizik eta esanez langileok izan garela ez dagoen bizimodu bat sinetsi dugunak, eta, neurri batean, zaplazteko horren erantzule langileok ere bagarela. Akordatzen naiz oso ondo hartua ez zela izan, oso ondo ez zela ulertu edo ez genuela ondo ulertarazten asmatu.
|
|
|
Emozio horren bitartez, gai gara gordetzeko informazio hori guztia. Beste alde batetik, adimen anitzek erakutsi digute garun guztiek ez dutela berdin funtzionatzen, eta bakoitza oso bide ezberdinetatik iristen dela ondorio beretara”,
|
azaldu
zuen Gonzalezek. Arizmendi ikastolan Konfiantzaren pedagogia garatu dute, eta, jakintza askotatik jasota garatu duten pedagogia horren baitan, “proiektuak ez dira ohiko proiektu:
|
|
|
Gainera, beste kontu bat ere bazen: bertso beraren bertsio bat baino gehiago
|
azaltzen
dira zenbaitetan. Bertsoa bera batek baino gehiagok jasoko zuen, eta gero aldaketa txikiren batekin erreproduzitu.
|
|
|
Norbera etxetik lanean ari denean, telefonoa inork hartzen ez dionean, mezuak erantzunik ez duenean, iragarki bat lortzeko dozena bat ezezko jarraian jaso direnean, bilerara deitu eta bi lagun bakarrik
|
azaltzen
direnean, irudi dezake bakarrik ari dela borrokan bat.
|
|
|
Eta geurea bezalako egitura eta funtzionamendu hetereoa duen aldizkari baten kasuan are gehiago: ...te hari eskatzen badion/ k igual…’ ta hark ‘bueno saiatuko naun/ k, baina egun zehatz horretan izan liken/ k…’ eta ohikoan lan egiten duen argazkilariak ezin du, kanpoan dago egun horietan (Lubaki Sirian bertako gerraren jarraipena egiten, Conny Berlinen familia bisitatzen, Galder Estatu Batuetan Berri Txarrakekin kontzertuak ematen… Eguna iritsi eta elkarrizketatuari
|
azaltzea
ahaztu…
|
|
|
Norbera etxetik lanean ari denean, telefonoa inork hartzen ez dionean, emailak erantzunik ez duenean, iragarki bat lortzeko dozena bat ezezko jarraian jaso direnean, bilerara deitu eta bi lagun bakarrik
|
azaltzen
direnean, irudi dezake bakarrik ari dela borrokan bat. Baina argitaraturikoei errepaso bat ematen hasi eta bat bi hiru lau… seko harrituta utzi gaitu urte hauetan guztietan aldizkarian parte hartu dutenen kopuruak:
|
|
|
Nola sortu zen? Zer
|
azaldu
du?
|
|
|
Aldizkarian
|
azaldu
dira
|
|
|
Nire memoria uste baino maltzurragoa ez bada, esango nuke lehen (edo bigarren) bilera “erabakigarri” hori Matia kaleko Kalaberri tabernan egin genuela (afalduz, noski, bertsolarien estiloan). Gogoan dut Joxeanek bere egitasmoa behin berriro ere
|
azaldu
zigula (eta ziur asko Xantik esango zigun guztiz bideragarria zela, baina hori ez daukat gogoan). Une batean, isilaldi deseroso halako bat sortu zen.
|
|
|
Argazkiko paretak eta paretako argazkiak. Halaxe geratu nintzen ni, batekoz bestera, paretako argazkietan
|
azaltzen
den terraza hartan, ezagutu berri nuen lagun zaharrak zera bota zidanean: “Aspaldian segitzen diat, ahal dudan neurrian, bertsolaritza.
|
|
|
Burura etorri zait Bertsolari aldizkaria bera ere batekoz bestera sortua izan zela. Jaioberriak hankak
|
azaldu
zituen lehenik, eta burua, oso gerora. Gogoan dut Joxan Agirrek deitu zigula.
|
|
|
Xanti Jakarekin etorri zen azpeitiarra. Eta
|
azaldu
ziguten bertsolaritzaren inguruko aldizkari bat sortzea zutela buruan. Aldizkari bat bertsoak ekarriko zituena, eta aldi berean bertsolaritzaren eta bertsogintzaren inguruko gaiak, noiz modu arinean noiz sakonean, tratatuko zituena.
|
|
|
Kontraesanetatik abiatuta, estropezuka, argi itzalekin… Horrela egin du aurrera Bertsolari aldizkariak ere, eta nago, hasiera hartan aurreikusten ez genuen sakonera historiko bat baduela urteen buruan, denbora pasatik balio dokumentalera jauzi egitea ahalbidetu diona. Nik, ohore handitzat dut lehen ale hura Basarri eta nire langelako pareteko argazkian
|
azaltzen
den erdi habanarrarekin konpartitu izana.
|
|
2017
|
|
|
Ez zen izan une hartan trago txarra pasa zuen bakarra. Hurrengo egunetan hainbat izango dira gertaturikoagatik hedabideetan euren haserrea eta ezinegona
|
azalduko
zutenak [4].
|
|
|
Juan Mari Lekuonak, txapelketa hartan epaimahaiko,
|
azaltzen
du bizi izandakoa: “67ko txistualdiarekin, epaimahaia nahikoa erreta geratu zen.
|
|
|
67ko finalean epaimahaiko ez ezik aurkezle lanetan ere aritu zen Alfontso Irigoienek gordinago (edo gardenago)
|
azaltzen
du Lekuonak edo Etxezarretak baino: “PNVko batzuk, izenak ez itzazu jarri, posibilitatea ikusi zuten txapelketen ingurutik dirua lortzeko.
|
|
|
Hortik aurrera ez zion segidarik eman. Lasak bi hipotesi aipatzen ditu Hernandorenaren erretiroa
|
azaltzeko
(Lasa: 876).
|
|
|
Amuriza. Final erdietan aparteko zerbait
|
azaldu
zuen, nire ustetan behintzat.
|
|
|
Gizon haren mezua zerbait desberdina zen, inori entzun ez nion zerbait entzuten nion, zerbait apartekoa barneratzen zidan, zerbait magikoa zen, orain
|
azaldu
ezin dudan zerbait, nahiz eta ahaleginak egin. Txikitan Iribar haundia (umetan nire jainkoa) ikusita izaten nituen sentsazio eta sentipen berberak nituen, magia zen, gizon hura ez zen besteak bezalakoa, desberdina, olerkaria?
|
|
|
1993koa eta 97koa. Ez dakit bietako zeinek ote duen berez bertso mailarik onena, baina niretzat askoz garrantzitsuagoa da aurrenekoa, 93koa, eta ahaleginduko naiz horren zergatiak
|
azaltzen
.
|
|
|
Ez da zaila izan txiringito ibiltaria topatzea: kamiseta horiak, oso horiak, horiegiak agian; bafleak eramateko bi eskorga, eta hirugarren bat, badaezpada, Sarri
|
azaltzen
bada edo; megafono klasiko bat, zuritoak eskuan eta bitter sweet symphonyren melodiaren gainetik kuña bat topera; ahuntza falta zaie. Ekipoa xumea da, pretentsio handirik gabekoa, baina bere funtzioa betetzen duena.
|
|
|
Ni, ordea, gehiago joaten nintzen klasetik, klasera baino. Eta saiatu nintzen aldizkari honen patronala osatzen duten eta nire garun egosiak isurtzen dituen hizkien plusbaliatik bizi diren kapitalista dohakabeei
|
azaltzen
: nire lan indarra Ferrero Rocher bat bezala dela.
|
|
|
|
azaltzen
huen mingainez
|
|
|
Bi generoak uztartzeak aukera berriak zabaldu dizkie bi mugimenduei, payadoreak hip hoparen giroko inguruetara iritsi dira, eta raperoek tokia aurkitu dute emanaldi tradizionalagoetan; gainera, “batean edo bestean kokatzen ez diren espazio berrietara iristea” lortu dute, Yodak dioenez. Gabottok ere hala
|
azaltzen
du: “Gazte askok emanaldi honi esker deskubritu dute gure lana, zuten irudi aspergarritik harago”.
|
|
|
Hogeitaka urte lehenago, ordea, 1878an, beste balea bat
|
azaldu
zen Zarauzko hondartza parean. Harexen hezurdura da Donostiako Aquariumean hainbat belaunalditako haurrek miretsi izan duguna.
|
|
|
Ez al zaio
|
azaltzen
/ balia urpetik…
|
|
|
“Ezin zuen beste modu batera izan”. Elkarren jardunarenganako miresmenetik sortu den emanaldia dela
|
azaldu
dute Labakak eta Egizabalek, eta miresmen horrek zati handi bat feminismotik du; Egizabal bertsozaletzearekin, adibidez, lotura zuzena:
|
|
|
Lan horretan erraz moldatu dira biak, ordea. Hala
|
azaldu
du Labakak:
|
|
|
Finean, edozein aitzakia bilatzen dut itzultzeko… Maitasunaren antzeko zerbait sentitzen dut herri honekiko: oso ondo
|
azaldu
ezin dudan sentimendu atsegin bat.
|
|
|
Gogoratzen dut nola inongo arazorik gabe bidaiatu nuen Hitzetik Hortzerako kideekin, edo nola Xenpelar Dokumentazio Zentroa erakutsi zidaten, eskatu orduko. Ahalik eta ondoen
|
azaldu
diet bertsolariei nor naizen eta zer egiten ari nintzen. Bideoa egiten ari nintzela konturatu nintzen bertsolariak pentsalariak direla, eta ia edozertaz hitz egin daitekeela beraiekin.
|
|
|
Ireki Interneteko bilatzailea eta jarri “Athletic armarria”. Futbol taldearen irudiaren goiko aldean
|
azaltzen
den elizaren pareko zubia eta ura bilbotarren kokapen zaharrenetakoaren berri emango digute.
|
|
|
Bertsolarien artean ere, bizkaitar asko izanagatik taldearen jarraitzaileak, ausartuko naiz esatera zale eta bertsolari ezagunena Anjel Mari Peñagarikano anoetarra izango dela. Albizturren jaioa izan arren, beti
|
azaldu
du talde zuri gorriaren aldeko babesa, bat batean zein idatziz dozenaka ale eskainiz.
|
|
|
Bigarrena Gabi de la Mazak karaoke bihurtutako bertsoa da, eta hirugarrena, Anjel Marik partida batetik atera berritan EITBri botatako bat bateko bertsoa; Txirritaren garai zaharreko izaera kronikagilea zaharberrituz, anoetarrak hamarreko txiki batean
|
azaldu
zuen egun hartan gertatutakoa kameraren aurrean.
|
|
|
Bigarren bertsoan, ordea, lehenengoan
|
azaldutakoa
hurbiltasunaz ahaztu eta lapurren pare jartzen ditu espainiarrak. Hara!
|
|
|
eta
|
azaltzera
noa:
|
|
2018
|
|
|
Agente bihurtzen da eta bere egoera eraldatzeko gai da. Horrek guztiak errazten du bertsolaritzaren gizarte mugimenduaz hitz egitea, eta horrela
|
azal
dezakegu nork jarri zuen martxan bertsolaritzaren proiektu soziokulturala eta nork eraman zuen bertsolaritza berriro osasuntsu sentitzera.
|
|
|
Eta, hortik hasita, teoriara jo behar da. Eta ikusi teoria horrek zenbateraino
|
azaltzen
duen zuk deszifratu duzuna edo zure bizitzan halako batean harriduraz ikusi dituzun kontuak. Azaltzen badu, ederki.
|
|
|
Eta ikusi teoria horrek zenbateraino azaltzen duen zuk deszifratu duzuna edo zure bizitzan halako batean harriduraz ikusi dituzun kontuak.
|
Azaltzen
badu, ederki. Eta azaltzen ez badu, ikerketa kualitatibora jo behar da, jendeari galdetu:
|
|
|
Azaltzen badu, ederki. Eta
|
azaltzen
ez badu, ikerketa kualitatibora jo behar da, jendeari galdetu: “Hau gertatu zenean zer gertatu zen?
|
|
|
Eta aludun mutikoak ezagutzea ere egokitu zait eskolan, ni haien irakasle, eta, aldi berean, ikasle, hara paradoxa. Nire gabezia guztiak esplizituki aitortzeko kezkarik ez dut gaur egun, eta dakidana —edo dakidala uste dudana—
|
azaltzeko
ere apenas, pretentsio eta harro haize asmorik gabe. Betaurreko moreak janztea ez baita, nire iritziz, begiratzeko modua bakarrik.
|
|
|
Pakerik ez da
|
azaldu
.
|
|
|
1960 urtean egin zuen Xalbador anaiak bere lehen plaza Zugarramurdin, bertako andramari bestetan. Bertso Saioa egiteko, Xalto eta Bautista Madariaga omen ziren deituak, eta Xalto, ezbehar bat tarteko, ez omen zen
|
azaldu
. Egun horretan, Ameriketatik etorritako hiru artzain euskaldun zeuden bertan bertso gosez, eta eskatu omen zioten Bautistari bertze bertsolariren bat bilatzeko, beraiek joanen zirela eske.
|
|
|
Azter ditzagun krimenaren nondik norakoak. Askok idatzi dute gaiaren inguruan, koska ugari dauzka aferak, eta hipotesi ezberdinak defenditu dira krimenaren atzean zeuden arrazoiak zeintzuk ote ziren
|
azaltzerako
orduan. Lehenik, beraz, datu objektiboak, eta, ondoren, irakurketa subjektiboak.
|
|
|
Orra
|
azaldu
kulparik gabe
|
|
|
Ondorengo lerroek barrena mugitu diezazukete. Sintoma horiek
|
azalduz gero
ez da gomendatzen medikuarengana jotzea, norbere buruari galdetzea baizik.
|
|
|
Sakrilegioa izateko lotsarik gabe. ETBn bada haurrentzako saio bat, 3zpa4 Bertako pertsonaia batek garbi
|
azaltzen
du bere zaletasunen artean bertsolaritza, eta bertsoak kantatzen ditu, baita aipamen historikoak egin ere —Xalbadorren txistuena entzun nion nik— Eta, aizue, pertsonaia guai bat da. Haur eta gaztetxoak horrek kateatuko ditu, horrek eta eskolan bertsoa modu ludiko, erraz eta sortzaile batean.
|
|
|
Nahiz eta poesia birak ez diren duela hamarkada gutxi batzuk bezain ohikoak, gehienetan lanaldi osoko enpleguarekin lotuta ez dauden poeta gazteek ematen dituzte. Azkeneko bira batek (beren hitzetan) “nola jokatuko duten jakin ezin den emakumezko talde gazte eta desiragarri bat, artista, abeslari eta poeta nahasketa”
|
azaldu
zuen, adibide bikaina da. Cywion Cranogwen Sarah k bere izena, Jane Rees marinel, eskolako zuzendari eta poetaren() bardiko izenaren ondoren bereganatu zuen, modu zabalean, XIX. mendeko galesko emakumerik nabarmenena bezala.
|
|
|
Segidan, epaileek
|
azaltzen
zuten prentsatik ikasi genuena, Legasako bizilagun bat haserretu zela alkatearekin, eta bertso-paperak eginaraztea erabaki zuela, hari min egiteko. Horretarako, Jose Manuel Lujanbio “versolari”arekin elkartu zela (hitz horren adiera argitzeko, “cancionero popular” eransten zuten parentesi artean), eta Lujanbiok bete zuela eskaria, hamalau bertso egin zituela, eta jatorrizko papera sumarioko zazpigarren folioari josia zegoela.
|
|
|
jakiteko
|
azaltzen
hasi.
|
|
|
Bai, guztiak eragiten du. Bakoitzaren biografia idaztera sartu ez banaiz ere, atal batean
|
azaltzen
dut Oiartzunen nabarmena dela elizara joateko ohiturak behera egin duela. Garai batean astero astero joaten ziren elizara kantatzera, eta hori kantatzen ikasteko gune bat zen, belarria egitekoa.
|
|
|
Lexoti eta Joxe Juakin Mitxelena ateratzen ziren pixka bat horretatik, eta bereziki doinu batzuetan. Bat Lazkao Txikiren ispiluaren doinua da (Komeni zaigun ixtoria bat); sinple
|
azalduta
, pianoaren tekletatik kanpo dauden nota edo soinuekin eta oso modu berezian kantatzen zuten.
|
|
|
Bai, erritmoaren kasuak ondo
|
azaltzen
du hori.
|
|
|
Hala ere, lagun ikertzaile batek idatzi zidan nazioarteko konferentzia bat zegoela esanez, Fifth International Conference on Analytical Approaches to World Musix (AAWM 2018) izenekoa. Hor, herri musika ikuspuntu analitikotik landuko da, lana aurkez nezakeen eta bertan
|
azaltzeko
aukera lortu. Eta hartu egin naute!
|
|
|
Han buru asko
|
azaltzen
ziren
|
|
|
Ez dela naturala? Eta egia da zaila zaizula
|
azaltzen
zuretzat naturala dela eskularruak esatea guanteei eta dilistak lentejei, eta sardexka ez zaizula hitz pedantea iruditzen, eta eskolan aditz trinkoak erabiltzen ikasi zenuela, eta ez zinela konturatu ez zirela egunerokotasunean erabiltzen ahozko hizkuntzan unibertsitatera joan zinen arte. Erosoa zaizu hizkera hori.
|
|
|
Euskara hegemonikoa den toki batean, aitortu ezazu zu hegemoniaren kanpokoa zarela, inguru erdaldun batekoa, senide labeldunik gabea eta batu hiztuna, eta, orduan, espezimen exotikoenari nola, zure hizkuntz ohiturei buruzko galdeketari ekinen dio Benetako Euskaldunak. Ziurrenik ez da kuriositatetik harago joanen den deus izanen, baina hara hor, zu, periferiako euskalduna,
|
azaltzen
, bada, bueno, saiatzen zaretela bazterrean ere zerbait egiten, eta, bai… bada, eskolan ikasi zenuela, urteak direla programak daudela, eta gurasoak, ezetz, erdaldunak direla, baina euskara “gustatzen zaiela” (autojustifikazio saiakera batean), eta, pozik daudela zu bertsotan zabiltzalako. Pozik edo.
|
|
|
Lan asko dago oraindik egiteko, oraindik esploratu behar diren zenbait bide. Ondorio gisa
|
azaltzen
saiatuko naiz hausnartzera bultzatu eta arduratu gintuzketen zenbait problematika. Gaur egun glosak funtzionalitatea daukan arren, glosadoreekiko ikuspegi folklorizatua dago oraindik gizarteko eremu zabal batean.
|
|
|
Posible da glosak Mallorcan aldaketa gehiago jasan izana XXI. mendeko lehen urte hauetan, azkeneko bi mendeetan baino. Idatzi honekin dudan asmoa da, beraz, nire iritziz egoera honetara ekarri gaituzten arrazoiak
|
azaltzea
, egungo panorama zehaztu eta etorkizuneko erronka nagusienetako batzuk orraztea. Garaipenez eta porrotez hitz egin dugu, tradizioaz eta modernitateaz, edukiaz eta teknikaz, glosadoreaz eta entzuleaz… Funtsean, bat bateko ahozko poesian dauden dikotomia edo pendulu kulunkariez.
|
|
|
XXI. mendeko lehen urteetan gertatu zen Mallorcako bat bateko glosaren biziberritzea eta gorakada
|
azaltzen
dituen faktore erabakigarriena: belaunaldi erreleboa eman zen oholtzan agertu ziren glosadore berriekin.
|
|
|
Txapelketan ez dira islatu bertsokera guztiak, ez da osoki islatzen plazako bertsolaritza, bertsolariek maiz
|
azaldu
duten bezala. Baina Txapelketan bertsokera anitzek izan dute tokia.
|
|
|
Berriz ere lotara gorde da bectarra, beste lau urtean ez dugu uste bere burua jendearen aurrean
|
azalduko
duenik. Ikusiko dugu zer nolako itxurarekin datorren hurrengoan.
|
|
|
1935 urtetik datorren ibilaldiari 2017ko talaia honetatik begira bertsogintzako alderdi askotatik azter daiteke, baina gaur, labur labur, bertso doinuen arloaz arituko natzaizu, Bertsolari aldizkari honetan, azaleko nire gogoeta eta inpresio zenbait
|
azalduz
.
|
|
|
Egia esan, nik aspalditxoan ez dut jarraitu gertutik plazaz plazako bertso jarduna, eta ziur naiz txapelketa honetan entzun ditugun doinu asko garaiotan plazaz plaza darabiltzatenak direla, eta, dudarik ez, lehen esan bezala, jarduera osoaren ispilu dela txapelketak eman diguna. Ez dut, beraz, hemen doinuen azterketarik egingo, ezta alderatuko ere aurreko txapelketek eman dutenarekin, inpresio orokor batzuk
|
azaldu
baizik.
|
|
2019
|
|
|
Oso bestelakoak, esate baterako, Euskal Herriari jarritakoak. Azken urteetako gure herriko historia gatazkatsuaren aurrean, Rufinok gordin gordin
|
azaltzen
digu bere mina eta ezina. Ale bat horren erakusgarri:
|
|
|
Ez da erraza eman didaten lana; bizitza bat bertso bidez
|
azaltzea
. Ez da erraza galdu berri duzun norbaiten unibertsoan murgiltzea, eta bizitza horren ibilbidea berriz egitea.
|
|
|
ez da
|
azaltzen
pertzean,
|
|
|
Ez daukat nik aitaren irudi maitekor handirik. Esan nahi dut, gurekin ez duela jolas gehiegirik egin, ez gaituela ito arte besarkatu… Ez da aita hotz eta urrutikoa izan, ordea, beste garai batzuetan ohitua, beste modu batera
|
azaltzen
zituen gauzak. Ordenagailu zein paperaren aurrean, ordea, barrena husten bazekien.
|
|
|
Guk Lazkao Txiki marrazki bizidunetan ezagutu genuen, bada! Akordatzen naiz Hitzetik Hortzera ere ikusten nuela, soziedadeetan
|
azaltzen
ziren gizon haiek… Etxekoek barre egiten zuten eta nik ez nuen ulertzen zergatik, baina dibertitu egiten ninduten. Gero, engantxatu, gazteek egin ninduten:
|
|
|
Lehen emakumeaz egiten zuten barre, orain emakumeok barre eginarazten diogu publikoari. Interesgarria da Maialen Lujanbiok hau nola
|
azaltzen
duen anekdota baten bidez. Andoaingo saio batean gai jartzaileak bazkaria egiteari buruzko gai bat proposatu zien bertsolariei, lentejak egiteari buruzko gai bat. Batek bazekien, besteak ez, eta lentejekin bueltaka zebiltzala kontatzen du.
|
|
|
Aipatu beharra dago Txapelketaren markoan umorea mugatua dela, azalari edo formari dagozkion mugak eta mamiari edo edukiari dagozkionak tarteko. Baina hipotesietan
|
azaldu
bezala, umorea dela-eta, tentsioak bi norabidetan sortu dira. Batetik, historikoki horren baloratua izan den umoreak, goitik beherakoak, ez du lehen bezain harrera ona izan publiko zati baten aldetik.
|
|
|
Bigarren lanean, bertsolari, gai jartzaile eta Txapelketaren bueltan ibiltzen diren adituak elkarrizketatu ditut. Eta, modu batez edo beste batez, guztiek
|
azaldu
didate umoreak pisu handia duela eta gizarte praktika bat dela.
|
|
|
Nire artasunean, gizonezkoa naiz, eta orain gutxi arte hain esplizituki eta etxe barruraino
|
azaldu
ez zaigun feminismoa gure bizitzen parte izan aurretik, ez dut bizi izan nire jarduna mugatuta. Horrekin ez dut esan nahi orain mugatuta dudanik:
|
|
|
|
azaldu
nahi genduke
|
|
|
Ez Aitor, ez iezadak esan beti zerura begira hengoenik. Beste gutun batean zioen lehen txoriak zebiltzan lekuan urtxintxa (kattagorria)
|
azaldu
zitzaiola, eta orain orduak laburragoak zirela. Jarraituz, “Jon Iñakik hautsi zituen neskarekiko harremanak, baina nik urtxintxarekin jarraitzen dut gaztainak janez”.
|
|
|
Duela mende erdiko nire kasuan, etxekoen euskaltzaletasuna izan zen bertsoaren bidera bultzatu ninduen lehen akuilukada. Kanta eta bertso zaharrak ikasiz egin nuen topo lehenengoz mundu zoragarri honekin eta harrezkero bizi izandakoa gozamen hutsa izan da, estropezu edo laprastekoren bat gorabehera, hitzez
|
azaltzen
saiatuta, neurtu ezin ahalakoa.
|
|
|
Telleria non bizi zen galdetzen zidatenean “Handik Ilargira zeharka joan leike” erantzun izan nuen behin baino gehiagotan. Bada, egun batean, han
|
azaldu
da gizon bikain bat, txapelarekin eta baserritar peto petoa. Hiztun aparta, gainera.
|
|
|
Testu honen ondorio gisa, ikerketatik atera dugun ondoriorik argiena
|
azalduko
dugu. Ikusi dugu batzuek euskara batuko hitanoari mesfidantzaz begiratzen diotela, eta beste batzuek iritzi hori dutenei begiratzen diete mesfidantzaz; batzuek kanon jakin batekin lotzen dute hitanoaren erabilera, eta beste batzuk kanon horretako kide direla esan genezake; batzuentzat hika egiteak naturaltasuna eta freskotasuna transmititzen du, eta beste batzuentzat ez da inklusiboa generoari dagokionez.
|