|
2000
|
|
|
Holan eta Fernando Pessoari zor die gehiena. Joseba Sarrionandiaren poesiak beste literato
|
askoren
literaturaren oihartzuna biltzen du altzoan, baina euskal literaturaren baitan Jon Miranderen sentsibilitatea du hurbilenik, zalantzarik gabe. Behin eta berriro baieztatu dute hau kritiko ezberdinek, 1979" Maggie indazu kamamila" bezalako narrazioek Miranderen ipuinen giroa ekarri ziguten atzera.
|
|
2001
|
|
|
Alegia, munduan egoteko modu bat, mundua sentitu eta ikusteko era bat, iradokitzen digu. Edozein mezu esplizituz haratago, hortxe kokatzen dute
|
askok
literatur irakurleok testuetan bilatzen dugunaren funtsa.
|
|
|
Novalis poetaren aburuz, Literaturak mundua erromantizatu egiten du. Alegia, munduan egoteko modu bat, mundua sentitu eta ikusteko era bat, iradokitzen digu.Edozein mezu esplizituz harago, hortxe kokatzen dute
|
askok
literatur irakurleoktestuetan bilatzen dugunaren funtsa.
|
|
|
Lehenik, iragan hogeikadako emazte idazleen, estatutuaren? prekaritatea; alabaina,
|
askorentzat
literatura, pasabide, bat izan da, kazetaritza, ikerketa edo irakaskuntzaren alorrean finkatuartean (askorentzat diot, ez guztientzat).
|
|
2005
|
|
|
Gorago zertxobait aurreratu dugunez, idazle hauen hasiera Derioko Udako Euskal Ikastaroaren literatura eskoletan aurkituko genuke. Euskaldun belaunaldi
|
askorentzat
literatura ikasketara hurbiltzeko bide bakana, urteetan ia bakarra. Baina benetako jauzi kualitatiboa Labayruk berak argitaratzen duen Idatz & Mintz aldizkariak ekarri du.
|
|
2006
|
|
|
147). Lertxundiren arabera, historia egian oinarritzea litzateke21 Baina
|
askotan
literaturaren eta historiaren arteko mugak ez dira ondo bereizten gertakarien hedapena egiten denean, eta, ezbairik gabe, Orreaga da horren adibidea.
|
|
2008
|
|
|
4 Kritika serioaz gain, literaturaren gaineko benetako debatea, konplexuak alde batera utzirik. Era
|
askotako
literaturaren aldarrikapena egin behar litzateke, eta honekin batera, orain arteko kanonaren haustura eta berrien sorrera.
|
|
2009
|
|
|
Azken batean, gaur egun" euskal gatazka" ren inguruan dauden eztabaida gehienak literaturaren funtzioarekin oso loturik daude, literatura eta errealitatearen arteko harremanaren inguruko kezkekin. Garai batean literatura konprometituaren inguruko eztabaida sortu zen, eta gaur egun euskal gatazkaren inguruan sortu diren galdera
|
askok
literaturaren funtzioaz ikuspegi bat ematen dute: batzuen ustez, gatazka fikzioa sortzeko aitzakia ona da diotenez ez dute errealitatearen irakurketarik egin nahi, zeharka irakurketa badagoen arren, erreferenteek baldintzatzen dutelako irakurketa, jakina; beste batzuen ustez, gatazkaren inguruan idaztean euskal gatazka nola bizi dugun agertu behar da alderdi humano hori, nork bere esperientziaren kontaketa estetikoa, nolabait.
|
|
|
pixohialak bezain diskurtso dentsoez beteta dago haurtxoa; literaturarako objekturik ñimiñoena da, beraz. Baina erantzun bila jotzen dugu sarri
|
askotan
literaturara. Irakurleok, zalantzarik ez; baina baita idazleek ere.
|
|
|
Gutxiago hain gordinak. Hizkuntzaren emozioaren aldetik,
|
askotan
literatura oso hotza da gurea. Hor bizi gara:
|
|
2010
|
|
|
Horrek, dena dela, ez dio erantzukizunik kentzen gaur eguneko kritika sistemari, literatura modelo bat eta irakurle modelo bat elikatu baitu, baina literatura modelo horrek ez du
|
askorik
literaturatik, ez eta irakurle modeloak irakurle onetik ere.
|
|
|
Irakurtzen genituen liburu
|
asko
literatura espainiarrekoak ziren orduan ere. GarcÃa Lorca zoragarria iruditzen zitzaigun Joseba lehengusuari eta bioi; Pedro Salinas, Valle Inclà ¡ n, PÃo Baroja eta Antonio Machado ere bai.
|
|
2011
|
|
|
bat) «Aniztasunean irabazi dugula iruditzen zait: genero, maila eta estilo
|
askotariko
literatur lanak aurki daitezke gure artean egun, eta ni euskaraz irakurtzen hasi nintzenean ez zegoen halakorik, dena zen monokromatikoagoa, edo inpresio hori neukan behintzat»; eta bi) «Aniztasunaren ildo horri eutsiz, berritasun handienetako eta emankorrenetako bat emakume idazle gehiagoren presentzia dela esango nuke. Ez dute, ezta urrundik ere, berdindu oraindik gizonezkoek duten pisua literatur munduaren barruan, baina haien presentzia ohikoagoa bihurtu da».
|
|
|
Lagunak ez zuen gogoan emakume hura, eta epostaz jasotako hura ezabatu egin zuen. Baina bai, arrazoi duzu, epostaz bidaltzen diren idatzi
|
asko
literatura hutsa dira. Eta ezleku baino, leku da dagoeneko.
|
|
2012
|
|
|
Ez zen, zinez, nire esperientzia. Kontrakoa ere bazioen nire esperientziak, alegia predikatu, predikatzen dutela
|
askok
literaturarekiko pasioa eta, zehatzago, idazleekiko miresmena; baina pasio edota miresmen horrek lan pixka bat emanez gero, bost bat ordukoa, jo dezagun?, predikatzaileok ez direla izaten de son opinion. Nolanahi den, hariari tira egitea zen logikoena.
|
|
|
Eta azkenik, kutsadura hori edozein literatura sorkuntzatarako beharrezkoa zela erakutsi zuelako. Mirande izan zen ordura arte ukiezinak ziren euskal idazleen balore eta eredu tradizional
|
asko
literaturaren eta itzulpenen bidez auzitan jarri zituen lehena, inolako lotsarik gabe gai lizunak eta erotikoak ukitu zituen lehena, euskal literatura kanpoko literatura korronte modernoez jantzi zuen lehena. Miranderen ondorengo idazle eta itzultzaile handiek, Gabriel Arestik, Joseba Sarrionandiak nahiz Pott bandako beste idazleek, ikusiko dugun bezala, Mirande izan zuten hein handi batean aitzindari; haren lan eta itzulpenen bidez ezagutu zituzten askok atzerriko zenbait idazle ezezagun.
|
|
2013
|
|
|
Joxeren, Salbadorren, Annaren eta beste
|
askoren
literaturan biktimen markak finkatu ziren, honelako mezuarekin: " gu hemen egon ginen"," egun batean bizirik egon ginen infernuan".
|
|
|
Ilusioarekin. Duela urte
|
asko
literatura batzordean eta parte hartu nuen, eta gustura aritu nintzen. Gero, urte askoan, EIZIEren dinamikatik nahiko aparte egon naiz, nahiz eta webgunearen bidez jarraitu zer egiten zen, zuzenean parte hartu gabe.
|
|
2015
|
|
|
Egoera argituko dela eta literaturaren irakurtze maiztasunak eta kalitate mailak neurri duinari eutsiko diotelako uste ona du. Agian, irakurle kopurua, oraingoaren aldean, murriztu egingo da, baina lantaldeak espero du, zinez, oraindik
|
askok
literaturaren irakurketa arras balioetsi eta estimu handitan izango dutela, literaturan, gozatzeko eta bizitzeko baliabide aukerakoa topatuko baitute. Espero du, halaber, euskarriak egokitu, ugaritu eta dibertsifikatzea, eta bakoitzak, bai paperezko liburua, bai liburu elektronikoa edo on lineko testuek, bere garapen, esparru propio, funtzio eta atxikimendua izatea.
|
|
|
Arrazoi eta esperientzia askorengatik, literatura gizabanako eta gizartearen osaketarako onuragarria da. Literatura askori zaio axola,
|
askorentzat
literature matters.
|
|
|
Hizkuntzarekiko harremana aldatu egiten zaie, maitemindu edo egiten dira; eta, hirugarren mailako muntaia egiten dugunean, askok esaten dute hobeto pasatzen dutela euskarazko bertsioa egiten gaztelaniazkoa baino. Gainera, testu ederrekin lan egitearen ondorioz, haietako
|
asko
literaturara hurbiltzen dira eta irakurzale bihurtu.
|
|
2016
|
|
|
3. Es buena?. Eskerrik
|
asko
literatura argentinarraren izenean, Toti: beharrik.
|
|
|
Problematika honek balio du edozein hizkuntzatako literaturarentzat, edozein generorako. Europak hizkuntza
|
askotako
literaturak ditu, oso gutxi ezagunak, haien balioa nola ebaluatu ezagutzen ez delarik, ezagutza ofizialik ez dutelarik. Generoetan problematika ez da errazten.
|
|
|
Egoera
|
askotan
literatura sortzen da. Haatik, maila desberdinetako literaturak daudela erraten da.
|
|
2017
|
|
|
Antolatzailea agertu zen orduan (ni negarrez hasi nintzenean alde egingo zuen, ikuskizuna gogorregia zela iritzita seguru asko) eta ea norbaitek galderarik bazuen galdegin zuen, halakoetan egin ohi denez. Ricardo Pigliaren bi esaldien inguruan piztu ohi ziren eztabaida gehienak, nire esperientzia apurraren arabera bederen, jende
|
askok
literatura errealitatearen ispilu gisa ulertzen duelako, gizartea eraldatzeko tresna gisa hartzen ez duenean, baina egun horretan ez zen gisako galderarik izan. Adineko emakumeak altxatu zuen lehenik eskua eta ondokoak ondoren, eta hasi ziren elkarren artean nire neskari buruzko komentarioak egiten.
|
|
2018
|
|
|
Pegenautek azaltzen duenez, itzulpena da seguru
|
asko
literatur manipulaziorako formarik esanguratsuenetako, sarrienetako eta eraginkorrenetako bat:
|
|
2019
|
|
|
»Genero
|
askotako
literatura sariketak ere antolatu zituen akademiak, Bilbon hasieran eta Bizkaiko hainbat herritan gero, liburu gehiago argitaratu. Axularren Gero obra enblematikoaren edizio kritikoak esaterako?, arlo askotako hiztegiak eta Euskal Izendegia landu, alfabetatze ikastaroak antolatu, euskal irakasle titulua sortu eta etsaminak antolatu zituen titulu hori lortzeko?
|
|
|
Galera sentitu guztiek, baita apalenek ere, uzten dituzte arrastoak, ez soilik gure oroimenean eta gure baitan, baita eguneroko bizitzan ere. Nire koaderno urdinaren arrasto
|
asko
Literatura Unibertsala saileko hainbat liburutako hitzaurretan daude, lekuko gisa eta lapitzez azpimarratuta.
|
|
|
Berdin berdin funtzionatzen dute
|
askok
literaturaren esparruan; ez dira alferrik izan tradizionalki maskulinotzat jotako eremuak. Baina, hala eta guztiz ere, bertsolaritzatik eta literaturatik harago doazen azpiratze bideak dira denak, biolentziari berbak jarri eta desnaturalizatu egiten dutenak.
|
|
2020
|
|
|
Le magazine littéraire k eginiko iruzkinean (442 zbk., 85 or), ostera, haren azterketak" ez duela kronologia aintzakotzat hartzen eta ikerketa gisa eskasa dela" zioen. Aitzitik, Kundera baliatzen da kulturen arteko asimetria konpongaitza ziztatzeko, baina, kritika egitearekin batera (kritikak duen berezko esanahiari eutsiz), hizkuntza eta nazio
|
askotako
literaturan izandako eragileen arteko erkaketa ere ekartzen digu. Hala nola, Frantziako gustu literarioan," arrunkeria" alboratu beharra zuen; garrantzia, kitsch estetikaren munta, austriar kulturan, etab. Haietan guztietan, ordea, ez du bere burua ezkutatzen hautatzeko garaian, eta lasai asko agertzen zaigu Camusen alde Sartreren alde baino gehiago, edo Dideroten alde eta Victor Hugoren aurka, nahiz eta frankofoniaren irakurleria soziologikoak hori ez onartu inola.
|
|
2021
|
|
|
Bernardo Estornes-ek
|
askoren arteko
literaturaren historia bat kudeatu zuen XX. mendeko 70 eko hamarkadan. Laguntzaileetan, Yon Etxaide, Nemesio Etxaniz, Aingeru Irigaray, Piarres Lafitte, Jesus Mari Leizaola, Juan San Martin eta Antonio Zavala bezalako adituak ukan zituen bainan, Estornes bera izan zen lan taldeko langile nagusia.
|
|
|
Hartara, literaturaren kasuan ikasleak kritikotasuna edota jarrera aktiboa behar duen sortzailetzara ez dituztela eramaten diote LIR1 ek eta MIR1 ek. Sorkuntza literarioa lantzeko ahaleginak egiten dituztela azaltzen dute,
|
askotan
literatur lehiaketen aitzakia pean, baina, aipatutakoez gain, bi handicap nagusirekin topo egiten dutela zehazten dute: batetik, literaturaren didaktika ez dagoela sorkuntzara bideratuta eta, beraz, ez dela egiazko helburu; eta, bestetik, denbora falta, diotenaren arabera, sorkuntza literarioa lantzeko denbora asko behar delako.
|
|
|
" Ikusten duzuen moduan, ezagutzen dituzuen eta euskal kulturaren errepertorioaren parte diren abesti
|
askok
literatura dute oinarrian, hots, poema edo testu bat. Izan ere, poema asko, irakurtzeko ez ezik, errezitatzeko eta kantatzeko sortzen dituzte idazleek.
|
|
|
" Lehen argitaratzen zen oro irakur genezakeen eta musikan ere aritzen ziren talde ia guztiak ezagutzen genituen, baina orain hori ezinezkoa da", baloratzen du modu baikor batean. Egoera" anizteaz" gain, literaturak ez duela galdu baloratzen du,"
|
askoz
literatura gehiago dagoelako, askoz ere hobea, baita plazer gehiago ere", baina zehazten duenaren arabera," literaturak gauza gehiagorekin konpetitu behar du orain, eta nerabezaroan galtzaile ateratzen dela iruditzen zait, edo ez dauka, behintzat, dena irabazteko".
|
|
|
EKI-ren adibidea ekartzen dute mahaigainera eta, azaltzen dutenaren arabera, indargune eta arazo gisa material horrek egiten duen proposamena; alde batetik, literaturaren lanketari hiruhileko oso bat eskaintzen diolako eta horrek nolabaiteko bermea ziurtatzen duelako adierazten dute, baina bestetik, hiruhileko jakin batera mugatzen delako literaturaren lanketa, hura sistematizatu ordez. Hortaz eta arestian deskribatutako arazoak kontuan hartuta, irakasle batek ezartzen zaizkion helburuei eta programei erantzun ezinda dabilenean, sarri
|
asko
literaturako atal/ unitate hori atzeratzen edo albo batera uzten duela irizten diote.
|
|
|
Gaur egun, hiztegia pobretu ahala, gero eta kolore gehiago erabiltzen ditugu deskribapenak egiteko. Irakurtzen baduzue duela urte
|
askoko
literatura, ikusiko duzue koloreak ez zirela hainbeste erabiltzen, gauzak deskribatzeko izen zehatzak zeuzkatelako. Adibide gardenena gaur egungo naturaren inguruko ezjakintasunean ikusten da.
|
|
|
Kategoria honetan sartu behar da historiako idazle garaiena edo garaietan lehena. Literaturan kontinente handi bat sortzeko idazle
|
askok
literatura ona egin behar izaten dute; baina gerta daiteke idazle gutxi batzuek literatura oso ona egitea, edo idazle bakar batek literatura oso bat sortzea. Lehen bidea tradizioarena da, bigarrena jeinu intermitenteen genealogiek osatzen dute eta hirugarrenari William Shakespeare deitzen diogu.
|
|
|
Aipatu ditudan lau horienak hizkuntzaren aldetik maisulanak eta mamiaren aldetik erdiragarriak dira. Denak ez bada ere
|
asko
literaturaren zubitegian daude irakurgarri.
|
|
2023
|
|
|
Hots, antzerkigintza
|
askotan
literaturaren bazter batean gelditzen da, antzerkia testua baino askotarikoagoa baita, osagai askoz egina, eta antzerkia aipatu behar delarik osagai guztiak aipatu lirateke. Ondorioz, lan horiek luzaz sakondu gabe gelditu izan dira.
|
|
|
«Tope Ernaux sentitzen naiz», bota zidan batek artean desamodioak jota zegoela. Horietako testu
|
askori
literatura femenino deitu zaie; intentsoak, intimoak direla esan, eta arbuio puntu batez begiratu. Ez omen dute eta askorik kontatzen, «trama falta zaie».
|