|
2000
|
|
|
Aipaturiko bigarren artikuluan zehaztu egiten du samurtasuneranzko itzuli horren zentzua: Sarrionandiaren Marinel zaharrak liburuaren aipamena egitean zera azpimarratzen du" Bai lehen liburuko poemak aukeratzerakoan; bai berauetan eginiko aldaketetan; bai poema berrien egituraketa kaskarragoa eta hizkerarekiko arreta txikiagoan; bai berauetako askoren tonu mikatz eta garratzean,
|
askok
kartzelako esperientziaren islapen zuzenegia (guztiz ulergarria baina gure ustetan lan poetikoarentzat kaltegarri suertatzen zena) sumatu genuen, baita nolabaiteko desbiderapena arestiko poetikaz ere." (3 or.) Horregatik da, bada, bere ustez, oraingo liburu hau Sarrionandiaren samurtasunaren berreskuraketa.
|
|
2003
|
|
|
Alde horretatik, industria klandestinoaz hitz egiten da halako baimenik ez dagoenean. Klandestinitatearen astungarriaren ondorioz,
|
askoz
kartzela zigor handiagoa ezartzen da, eta, hala badagokio, kondenatua espetxe batean sartzea ekarriko luke. Eta boto partikularrean onartzen bada ere enpresaburuak ez zuela kutsatzeko asmorik, seguru asko, erantzukizun penaletik salbuetsita geratzen da; izan ere, bere jokabideak izan ditzakeen ondorioen jakitun izanik, eta balizko emaitza planteatuz, arriskua onartu zuen, eta isurpenak egiten diren tailerraren titular gisa baimena eman zuen.
|
|
2004
|
|
|
Estatu lurraldetasuna baitute horiek gogoko etxerako, etxe hori hizkuntza lurraldearen etxea ez izan arren. Etxe hori hizkuntza lurralde
|
askoren
kartzela izan da hasieran, bestelakoen kultura nortasuna birrindu arteko onik izan ez dutelako. Horren ondoren, integrazioaren izenean gauzatutako asimilazio prozesuan gauza jakina da zer datorren:
|
|
|
Gudu bortitza izan zan lau hillabetez, eta urte askotarako markatu zuen Suomi’ko kondaira. Sozialisten galeraren ondotik, eskubi aldera jo zuen arras Suomi’k, komunista alderdia debekatuz," gorri"
|
asko
gartzeletan sartuz; eta, handik laister, Lapua’ko mogimenduak gaitzaren sakona erakutsi zuen.
|
|
2005
|
|
|
Baina, garaipen frankistarekin, emakume askok erbestera alde egin behar izan zuen; beste zenbait, kontzentrazio zelaietara bidaliak izan ziren, eta beste batzuk, gehienak, Espainia barneko erbestean gelditu ziren.
|
Asko
kartzeletan eta exekuzio pelotoien aurrean egon ziren eta emakumeen duintasuna zapaltzen zuten zigorrak jasan zituzten, hala nola, ilea guztiz moztea, errizino olioa edatea, eraikuntza publikoak garbitzea, etab. Bortxaketak eta eraso sexualak ere ohikoak izan ziren. Armada eta Falangea izan ziren emakume, gorria, ren ehizaren arduradun nagusiak.
|
|
2007
|
|
|
lehenengo eta behin, antzeko egoeran zeuden beste herri batzuetan baino kontzientzia objektore askoz gehiago agertu ziren, eta bigarren, soldadutza egiteko adinean zeuden askok «intsumiso» zirela adierazi zuten, hau da, pertsona askok derrigorrezko zerbitzu militarra egiteari uko egiteaz gain, ordezko gizarte zerbitzua egiteari ere uko egin zioten, zenbaitek «desobeditze zibila» deitu izan duten jokabidea hartuta. Horren ondorioz, haietako
|
asko
kartzelan sartu zituzten, jokabide hori zigortuta zegoen eta. «Intsumisio» izeneko fenomenoa ez dago Konstituziora bilduta; izan ere, zerbitzu militarraren ordezko gizarte zerbitzua egiteari uko egitea ez du «kontzientzia objekzioak» babesten juridikoki.
|
|
2008
|
|
|
Ziur
|
asko
kartzelako bizi baldintzek eragin zuzena eduki zuten bere osasunaren kaskartzean. Sasoi hartan Bilboko kartzelako ziegak nolakoak ziren ez jakin arren, Hernaniko medikuak, honela deskribatzen zuen herriko kartzelaren egoera 1800 urtean idatzitako txostenean:
|
|
2009
|
|
|
Batzordeak bere jarduerak 1940kootsailera arte luzatu bazituen ere, 1939ko otsaileko Erantzukizun Politikoen Legeaindarrean jarri zenean amaitu zen berez haren zeregina, eta Erantzukizun Politikoen Auzitegiei transferitu zitzaizkien bideratutako auziak. Araban 1.100 lagunek, horietako
|
asko
kartzelan egondakoak, jaso zuten Erantzukizun Politikoen Auzitegiko deia eta asko eta asko zigortu egin zituzten10.
|
|
2010
|
|
|
Oraingo lardaskeria hauek azaleratu behar dira auzitegi horren izaerari buruzkoak barreiatzeko. Eta berme judizial horiekin, herritar
|
askok
kartzela zigor handiak bizkarreratzen dituzte.
|
|
2011
|
|
|
41 lagun daude auzipetuta eta zortzi eta hamabi urte arteko kartzela zigorrak eskatu ditu fiskalak. Horrez gain, EHAK ANVren kontrako auzian 43 pertsona epaiketaren zain daude; horietako
|
askok
kartzela aldi luzeak igaro dituzte, 2007ko urrian Segurako sarekadan atxilotu eta joan den urtera arte behin behineko askatasuna lortu ez zutelako. Azken hilabeteetan, berriz, Segi, Askapena eta hainbat abokaturen kontrako operazioak izan dira.
|
|
2013
|
|
|
Heriotza zigorra berrezartzen saiatu ziren eta urte horretako Urriko Iraultzarekin aitzakia galanta izan zuten II. Errepublikaren aurreko urteetako egoerara itzultzeko. Testuinguru horretan, Iruñerriko San Cristobal gotorlekua eta antzeko beste gune
|
asko
kartzela bilakatu zituzten, itsasontzi ugari ere egun batetik bestera presondegi masibo eta anker izateko atondu zituzten.
|
|
|
Errepublika sasoia bera ere denbora ezegonkorra izan zen, bakerik bakoa. 1934ko iraultza izan berri, jende
|
asko
kartzelatan, bi muturretan banatuta jendea, batez ere Espainian… Eta hemen, eskuma batetik, ezkerra bestetik eta abertzaleak erdian, baina apur bat ezkerrerantz… Hori zen egoera.
|
|
|
Oro har, misiolariek beharrezkotzat zeuzkaten presidioak, baina haietara bidalitako jende mota zela-eta tirabira handiak sortu izan ziren. Sarritan kexatu ziren fraideak kasta baxueneko jendea bidaltzen zutelako Mexikotik,
|
askotan
kartzelatik atera berriak, indioei etsenplu txarra ematen zien jendilajea.
|
|
|
Baina Sola laster ohartu zen gizon haietako asko arazoak sortzeko besterako ez zirela. Choloak ziren, kriminal eta eskale jendea,
|
asko
kartzeletatik errekrutatutakoak, diziplina militarrik gabeak eta armen erabileraz ezer ez zekitenak. Halako jendea bidaltzekotan inor ez bidaltzea hobe zela aurpegiratu zion Solak erregeordeari.
|
|
2014
|
|
|
Dudarik gabe, errazagoa da egungo kartzelaldiez kantatzea. Letragileak ezagunak dira,
|
askotan
kartzelan bertan idatzi dituzte testuak, eta badaukate publiko bat, militanteen masa esaten zaiona, zirkuitu bat. Errazegia ere izan liteke, presoen aldeko zerbait bihurtzen zaizu kantua zuk hala nahi izan gabe.
|
|
2017
|
|
|
" oraino kartzelan diren 20.000 langileak askatu behar dira, amnistia behar dugu!". Asturiasen eta beste leku batzuetan, nire herriari hurbileko Arabako Bastidan ere adibidez, 1934an izan zen jazartze iraultzaile handi bat, eta errepresio ondorioz militante
|
asko
kartzelan zen; eskuina guztiz bortitz zebilen, eta irabaztekotan etorkizuna ilun iluna zen: faxismoak, legalki bazen ere, boterea hartuko zuen, presoak kartzelan usteldu eta balbe zigorra askorentzat.
|
|
2018
|
|
|
Epaiketa bat eta urte
|
asko
kartzelan.
|
|
2021
|
|
|
ez baziren gerrara joaten, hiltzeko edo baserria erretzeko mehatxuak jasotzen zituzten. Jakin dugu auzoko gizon asko frontean hil zituztela, beste
|
asko
kartzelara eraman zituztela eta beste hainbestek ihes egin behar izan zutela familia osoarekin Ipar Euskal Herrira edo Kataluniara. Beste asko hemen geratu ziren.
|
|
|
69 Erran dugunez, entregatu askok erabakiaren aurkako lege prozedurak abiatu zituen, eta Pabeko Auzitegiak arrazoia eman zien, baina dagoeneko Espainian ziren,
|
asko
kartzelan.
|
|
|
hau da, ez ziren mugatu ezagutzaren azterketa arrazionala egin eta jasotzera. Euren testuinguruan modu aktibo batean parte hartu zuten12, horietako
|
askok
kartzela zigorra jasoz, Diderot kasu.
|
|
2022
|
|
|
Baina gutun horiek berrirakurtzean, ohartu nintzen oso" mediatuak" zirela, eta ez zirela aski nik kontatu nahi nuen guztia kontatzeko. Kontu epistolarrak oso erromantizatuta nituen, ziur
|
asko
kartzelan egon diren figura handien eraginez Mandela, Gramsci, eta abar. Sei urteren buruan berrirakurtzen hasitakoan, uste nuen gutun horietan elaborazio politiko eta existentzial handiak aurkituko nituela.
|
|
|
Ikasten da beti aurkituko duzula nonbait badela betikoen egoera latza latzago bihurtuko duen araurik. Esaterako, Celine Escherren Fly As Far/ Nuestra Libertad filmean, ahoa bete hortz eta bihotza bete dar dar, deskubritu genuen El Salvadorren kontua ez dela bakarrik abortuaren gaineko debeku larria existitzen dela; ezta arrisku bizian abortatzen duten emakumeak eta abortatzen laguntzen dutenak urte
|
askoko
kartzela zigorra jasaten dutela ere.
|
|
2023
|
|
|
Egia esan, izugarri abila da bere aurkakoak lotsarazi edo maiz ere errukigabe larrutzerakoan, batik bat Madrilekoak baldin badira. Onaindia eta bere alderdiko beste hainbat ETAko partaide ohiak dira, asko eta
|
asko
kartzeletan egondakoak oraintsu arte, hau da, estatuaren txakurrak zein frankista zikinak akabatzen dituen erakunde armatuaren kideak. Hala ere, Onaindia eta gainerako" entzungor" gehienak polimiliak ziren, armak alde batera laga eta politikari eutsi egin ziotenak estatuarekin itun bat sinatu eta gero, ez dute, beraz, zerikusirik ia egunero errukigabe eta edonon tiroka zein bonbaka diharduen erakundearekin, hots, delako ETA Militarrarekin.
|
|
|
LGTBI kolektiboaren aurka beste lege bat egon zen frankismoan. Lege hori Alferren eta Gaizkileen Legea izan zen, eta kolektiboko pertsona
|
asko
kartzelara eta kontzentrazio esparruetara eraman zituen. Las Noches de Tefía telesailean (Atresplayer), Fuerteventura uhartean egon zen kontzentrazio esparru bateko istorio latza kontatzen da.
|
|
|
" Aintzat hartu behar da zazpi, zortzi edo bederatzi urteko ume
|
asko
kartzelan egondakoak zirela, edo israeldarrek armekin mehatxatu dituztela, edo armadak bere familiako kideren bat bere aurrean hil duela..."
|
|
|
Bortizkeria izugarria jasan zuten haurrek arreta berezia zuten. Aintzat hartu behar da zazpi, zortzi edo bederatzi urteko ume
|
asko
kartzelan egondakoak zirela, edo israeldarrek armekin mehatxatu zituztela, edo armadak bere familiako kideren bat bere aurrean hil... Horiek scout taldean zeuden eta horren bitartez lantzen zuten trauma.
|
|
|
Gau hartan, lehena izan zen erretiratzen, eta beste ekintzaileak, ordu txikiak arte geratu ziren hizketan, tea hartzen zuten bitartean.
|
Askok
kartzela sekretuetan ezagutu zuten elkar eta hain esperientzia lazgarria partekatu izanak sakon lotzen zituen, modu intimo batean, hari ikusezin batez. Besteok ez ginen mundu hartan kabitzen, baina une haren lekuko izan ginen.
|