|
2008
|
|
|
Atzeko orrialdeetan badauzka bere hizkuntzaz idatzitako testuak. Ez da urte asko Maliko gobernuak ingurune honetako hizkera hartu zuenetik dogonera idatzi gisa; ez dute denek onartu, baina badirudi astiro astiro nagusitzen ari dela, failan behera lautadan
|
askoz
hiztun gehiago dauzkaten mintzairak badiren arren, irratian ere inoiz entzuten direnak. Baina Mali herri pobrea da eta bereak eta bi egin behar ditu banbara hizkuntzaz gain peulera, songhaiera, dogonera eta herrialdeko beste hizkuntzetan ere gutxieneko materiala sortzeko.
|
|
|
Enuntziatu hori ekoitzi ahal izateko bere senaren barruan dituen kodeetako bat erabili du nahitaez hiztunak2 Printzipioz, aldaera geografiko bakarra erabiliz, edozein komunikazio egoeratan ari daiteke hiztuna, hizkuntza osoaren sortze ahalmen guztia ezar baitakioke kode horietako bakoitzari. Edonola, ezinbestekoa izango du komunikazio egoera desberdinetara egokitzea eta komunikazio egoera horietan solaskideen arteko konplizitatea funtsezkoa izango delarik, kode jakin bat erabiltzera behartuta egon daiteke
|
askotan
hiztuna. Bestetik, hizkuntzaren erabilera esparru desberdinetan, hizkuntzak dituen baliabide guztien artean aukera jakin batzuk egin ditu erabilera esparru horren ezaugarriei eta ohiturei egokitzeko:
|
|
|
Aldaera estandarraren eragina ere bada gutxi
|
asko
hiztun gaztearengan. Euskal kulturizazio bat ari da hedatzen lau haizetara eta kasu batzuetan ematen den erantzun bakarra estandarrekoa izaten da.
|
|
2009
|
|
|
Hiztun kopuruak ez du berez hizkuntza baten biziraupena bermatzen, ezta hurrik eman ere. Hamaika adibidetan oharteman dezakegu badirela hizkuntzak, hiztunak milaka batzuk baino ez dituztenak, baina beren lurraldean garapen funtzional erabatekoa dutenak, eta, beraz,
|
askoz
hiztun gehiago dituzten zenbait hizkuntza baino osasuntsuago dirautenak. Halere, gogoan hartzekoa da, aditu ugariren esanetan, nekez berma daitekeela hizkuntza baten biziraupena ehun mila hiztunen azpitik geratuz gero, are nekezago globalizazioaren garaiotan.
|
|
2010
|
|
|
Batez ere bi pertsona baino gehiago daudenean, etiketa edo joera ezberdinekoak. Hizketan hasi baino lehenago ez da erabili beharreko hizkuntza adosten, ez dago erabaki espliziturik, baina ziur
|
asko
hiztun guztiek egin dute egoera jakin horren nolabaiteko balorazioa, eta gauzak nondik joanen diren asmatzeko nolabaiteko aurreikuspena. Eta ez dut uste balorazio eta aurreikuspen horrek erabat kontzientea izan behar duenik.
|
|
2011
|
|
|
–Hizkuntza tradizional
|
askoren
hiztunek, aldiz, bestela uste dute: beren hizkuntza ezin da ez lurretik, ez ohituretatik, ez sinismenetatik eta ez familia harremanetatik bereizi.
|
|
2015
|
|
|
Alde batetik, hiztun kopuru absolutua dugu: ez da guztiz egia hizkuntza handiek biziraupena bermatuta dutela (Sallabank, 2014: 21), eta adibidez, Afrikako hizkuntza askok eta
|
askok
hiztun kopuru mugatua dute eta indar paregabea dute (Mous 2003: 157 in Sallabank 2014: 21).
|
|
2016
|
|
|
Beraiekin batera genealogia berriak, izen abizen berriak, itxura ezberdinak, erlijio edota sinesmen berriak... iritsi dira euskararen unibertsora deitutako horretara. Kasu
|
askotan
hiztun berri horiek ohiko identitate edota diskurtso euskaldunekin bat egin dute, bere ohiko balio, aldarrikapen, nahiekin... Baina beste kasu batzuetan ez da hori gertatu.
|
|
|
Indar betean daude (BZ) eko eta, gero eta jasangaitzago den letra gabeziaz, (BZ) ko hiztun elkarteak; aldiz, galzorian egon gabe ere arrisku bizian daude (BZ 6e) koak. Euskal hiztun elkartean, Euskal herrian, osasun maila
|
askotako
hiztun taldeak egonik, (BZ) eko zein (BZ/ b/ c/ d/e) ko kokaerak bereizten du argien kasuan kasuko hiztun taldea justu non dagoen: hiztun taldearen nagusitasun moldaeratik abiatuz, gainerako kontzeptu giltzarrien egoera aldakorra aurrez aurre azaltzen da hor.
|
|
|
Mintzajardunaren egoera eta azken urteotako bilakaera. Aurrera begirako erronkak – Mikel Zalbide funtsezkoago da
|
askotan
hiztunen kontzentrazio hori, hiztun elkartearen (edo bere baitako hiztun talde jakinen) neurria baino. Konstruktu horren zenbait eragileren ustez, dena den, bigarren atal nagusian dago bizi indar etnolinguistikoaren giltzarria244:
|
|
2017
|
|
|
Munduan 3.500 hizkuntza inguru bizi dira, gehienak Asian, Afrikan eta Amerikan. Ethnologue k 6.700 hizkuntza eta 39.000 dialekto aipatzen ditu, baina horietako
|
askotako
hiztun kopurua ehun pertsona baino gutxiagokoa da, eta ondorioz, desagertzeko zorian daude. Honen arabera, bizirik dirauten hizkuntzen %32a Asian kokatzen da, %30a Afrikan, %19a Ozeano Barean, %15a Ameriketan eta soilik %3a Europan.
|
|
|
Soziolinguistika kritikoaren paradigmaren barruan kokatzen da, horrela esaten baitzaio hizkuntzalaritza kritikoaren eta diskurtsoaren azterketa kritikoaren espezialitateari. ikuspegi kritikoaren kezka nagusiak boterea eta gatazka dira, eta zer eratan dituen hizkuntzak desberdintasunak eta hierarkiak gizartean (Mesthrie 2009; ikusi, baita ere, bourdieu, 1991; heller 2001; heller & Martin Jones 2001). ...asleek". ingelesaren moduko munduko hizkuntza nagusien kasuan, hiztun zaharraren nozio ukaezin bat luze kritikatu bada (davies 2003), esan daiteke are gatazkatsuagoa izan dela hizkuntza gutxituen kasuan. izan ere, hizkuntza gutxituetako hiztunak" hiztun zahar" eta" hiztun ez zahar" izatearen arteko muga lausoaren bi aldeetara daude, eta" hiztun zahar" diren gazte
|
askok
hiztun zahar ez izatearekin lotutako ezaugarri linguistiko post tradizionalak erabiltzen dituzten, eta alderanIrlanderadun berriak: jatorria, motibazioa, erabilera eta ideologia – Jon Walsh tziz. o’rourke et al en arabera (2015)" hiztun berri" bat hizkuntza bat naturaltasunez eta erregulartasunez hitz egiten duen pertsona bat da, hizkuntza hori lehen sozializazioko hizkuntzatzat izan gabe hazi dena, hizkuntza hori tradizioz hitz egiten den eremu batean. hizkuntzalaritzan autoritarioak izan arren arazoak sortzen dituzten jatorrizko etiketetako batzuk ezabatzeko ahalegin bat bezala har daiteke" hiztun berria" terminoa, hiztunaren hizkuntza ekoizpenean gabeziak nabarmentzeko baino (o’rourke et al 2015; o’rourke eta Walsh 2015). beti ez da posible irlanderaren moduko hizkuntza gutxituetako hiztun berriak eta hiztun zaharrak zein diren garbi bereiztea.
|
|
|
Ikuspegi tradizionalak, hiztunek hizkuntza bakoitzean dituztenkonpetentziak banaka aztertu ditu. Ikuspuntu honek ez bezala,. Focus on Multilingualism, ek, hizkuntza
|
askotariko
hiztun elebakarra, eta hiztun eleaniztuna bereizten ditu. Izan ere, azkenhonek dituen konpetentzia eta hizkuntzak erabiltzeko moduak, nabarmen bereizten dira, hizkuntza askotariko hiztun elebakarrarekin alderatuz.
|
|
|
Ikuspuntu honek ez bezala,. Focus on Multilingualism, ek, hizkuntza askotariko hiztun elebakarra, eta hiztun eleaniztuna bereizten ditu. Izan ere, azkenhonek dituen konpetentzia eta hizkuntzak erabiltzeko moduak, nabarmen bereizten dira, hizkuntza
|
askotariko
hiztun elebakarrarekin alderatuz.
|
|
2019
|
|
|
Norberaren hizkuntzarekiko jarrera negatiboek, sarri, hizkuntzaren ordezkatzeprozesuak eragindako lotsa sentimenduetan dute iturburua. Egoera hori oso nabarmena da munduko hizkuntza indigena
|
askotako
hiztunengan, baina baita Europako herrialdeetan ere, gutxiengoen hizkuntzak estatuen asimilazio politikapean daudenean. Gainera, hizkuntzen inguruko jarrerek hiztunen ingurukoak ere islatzen dituztenez, oso zabalduta daude hizkuntzen mailakatzean behe aldean geratzen diren hiztunekiko jarrera negatiboak (Joly & Uranga, 2010: 211).
|
|
2021
|
|
|
Hizkuntza ondarearen ezagutzak, aniztasunaren aberastasunarekin batera, haren galzorirako arriskuak eta mehatxuak ikusarazi dizkigu. Gogoratu behar dugu munduan gehien hitz egiten diren hizkuntzekin batera (txinera, gaztelania, ingelesa, hindia, arabiera eta portugesa), badirela beste
|
asko
hiztun gutxi dituztenak. Munduko hizkuntza gehienak oso egoera zaurgarrian daudela jakin dugu, bereziki 2000 urtearen inguruan argitaratu diren hainbat lani esker.
|