|
2002
|
|
|
Hori dela eta, Nafarroa Euskal Herriko nekazaritza produktorerik handienabihurtu zen, eta, ikusiko dugun bezala, elikagai
|
asko
herrialdeko eremu industrialetara esportatu zituen, abian zen industrializazioak gora egitearen ondoriozpopulazioak ere gora egin baitzuen leku horietan. Industrializazio prozesu batekonekazaritza periferiaren izate hori Arabak eta Gipuzkoa eta Bizkaiko zenbait eskualdek ere bete zuten, bereziki lekadunen eta behikien produkzioan espezializaturik.
|
|
2003
|
|
|
Herrialde horretan, fruituak, mertxikak, hilezkortasunaren sinbolo dira eta herrialdeko portzelana ospetsuen dekorazioan ohiko motiboa dira. Ibilbide komertzialen bidez, melokotoiak Pertsiara iristen dira, eta urte
|
askoan
herrialde horretako jatorrizkotzat hartu zituzten. K.a. 330 urtean, melokotoneroa Greziara iritsi zen, eta Erdi Aroan Europa osora zabaldu zen.
|
|
|
Denbora luzez, giltzurruneko gaixoek udako oporrak etxean edo etxetik hurbil hartu behar izan dituzte, astean bitan edo hirutan dialisi saio saihestezina egin behar izaten baitzuten. Gaur egun, gaixotasunaren berezko mugen barruan, paziente
|
asko
herrialdeko edozein tokitara joan daitezke eta klinika publiko edo pribatuetan jaso dezakete tratamendua. Hainbat komunitatetako osasun erakundeen arteko itunei esker, gaixoak truka daitezke, jatorrizko eskualdeko baldintza beretan.
|
|
|
“Ontziek ingurumenarentzat eta giza osasunarentzat arriskutsuenak diren substantzietako batzuk dituzte, hala nola amiantoa, bifenilo polikloratuak eta pintura toxikoak”, adierazi zuen Greenpeaceko ordezkari Frank Petersenek. Petersenen arabera, erabiltzen ez diren ontzietako
|
asko
herrialde garatuetako ontzi konpainiek munduko eskualde pobreetara esportatzen dituzte, “ontzian karga arriskutsuak dituztenak, legez kanpokotzat jotzen duen nazioarteko araurik gabe”. Europar Batasuna (EB) proposamen horren alde dago; Estatu Batuek eta Japonek, ordea, ez dute onartu nahi.
|
|
2005
|
|
|
India, 1.000 milioi biztanlerekin, bigarren herrialde handiena da Lurrean bizi da, eta
|
askotan
herrialde horri buruz ari da. Asiako azpikontinente gisa.
|
|
2006
|
|
|
Errotabirusak eragindako infekzioa da mundu osoko haur txikien gastroenteritis larriaren kausarik ohikoena, eta heriotza ugari eragiten ditu. Gaixotasunak milioi erdi heriotza eragiten ditu urtean, horietako
|
asko
herrialde pobreetan. Herrialde garatuetan, bost urtetik beherako 40 haurretik bat ospitalizatzen da urtero, errotabirusak eragindako gastroenteritisaren ondorioz.
|
|
2007
|
|
|
Aipatu den gisara,
|
askotan
herrialdeei buruzko ezagutza geografikoarekinbatera, haurrek herrialde horiekiko sentimenduak garatzen dituzte. Horrek adierazdezake herrialdeekiko sentimenduen eta herrialdeei buruzko ezagutzaren artekoerlazioa dagoela.
|
|
2009
|
|
|
Armen eta defentsarako materialen esportazioei buruzko zenbakiak ezkutu samar egoten dira eta ez dira inoiz jakitera ematen. Salgai horiek nora esportatzen diren ere ez da aztertzen,
|
askotan
herrialde pobreetara, gerran daudenetara edo sistematikoki giza eskubideak urratzen dituztenetara esportatzen dela jakinda ere. Espainiako gobernuak Sekretu Ofizialen Legepean jartzen ditu esportazio horiek.
|
|
|
Irratien kopuru handia Ekipo horien alde egiteko puntu nagusia Interneten dauden irrati kopuru izugarria da. era
|
askotako
herrialde eta hizkuntzetatik, eta kopuru handiarekin estiloak, generalistak nahiz generoak espezializatuak musikalak edo gaikakoak. Unibertso hori, irratiaren zaleek dagoeneko beren ordenagailuan dutena, tradizionalak.
|
|
2011
|
|
|
Morrisek, adibidez, errealitate objektiboaren (ekintzen) garrantzia azpimarratzen du, eta ez ditu atsegin objektibotasunaren aurka egiten dutenak. Dokumental
|
asko
herrialde pobreetan grabatzen direnez, etikari buruz galdetzeko ere aprobetxatzen du.
|
|
|
Orokorrean hartuta, informazioak Bin Ladenek Yemengo eta Somaliako atentatuen antolakuntzan izandako papera baieztatzen du. Horrez gain, Al Kaidako zuzendaritzako kide
|
asko
herrialdeko barrualdeko hainbat lekutan ezkutatuta daudela frogatzen du, Pakistaneko herritarren babesean, eta ez bakarrik mugaren inguruetan.
|
|
2012
|
|
|
Zientzialariek iaz jakinarazi zuten Japonian “superbakterio” gisa kalifikatutako gonorrea andui bat aurkitu zutela, gomendatutako antibiotiko guztiekiko erresistentea baita, eta ohartarazi zuten erraz tratatzeko moduko infekzioa osasun globalerako mehatxu bihur dezakeela. OMEk ohartarazi du beldur horiek errealitatea direla orain, mundu osoan
|
askoz
herrialde gehiagok Australiak, Frantziak, Norvegiak, Suediak eta Britainia Handiak, adibidez aurre egiten dioten sexu transmisiozko gaixotasunaren (ETS) kasuak ematen baitituzte, normalean gonorrearen aurkako azken aukera. “Gonorrea erronka handia izan da osasun publikoarentzat” esan du Manjula Lusti Narasimhanek, OMEko ugaltze eta ikerketa saileko buruak.
|
|
|
Espainiatik kanpo bizi nahi denean, zorrekin Irudia: Steve Woods 2012ko hirugarren hiruhilekoko HHAren (Biztanleria Aktiboaren Inkesta) arabera, dagoeneko 5.778.100 langabetu daude Espainian, hau da, biztanleriaren% 25 Krisi ekonomikoak irauteak eta enpleguaren suntsitzeak erraztu egiten dute espainiar
|
askok
herrialdetik ateratzea lan aukera berrien bila. Gainera, zailtasun ekonomikoek gero eta zailagoa egiten dute finantza betebeharrak betetzea eta berankortasuna hilez hil handitzen da.
|
|
2013
|
|
|
Lurraldetasunaren gaiaz, garbi dago Espainiako Estatuak politika probintzianoa erabiliz urte
|
askoan
herrialdea desegin duela eta horrek ekarri du jendeari kosta egiten zaiola nazio sentimendua bere egitea, zatiketa autonomikoa gaindituz.
|
|
|
antimonioa, berilioa, kobaltoa, fluorita, galioa, germanioa, indiarra, magnesioa, platinoaren taldeko metalak (MGP), niobioa eta lur arraroak. Europako Ingurumen Agentziak (EEA) gogorarazi du
|
askotan
herrialde gutxi batzuetan biltzen direla, etorkizuneko horniduren ziurgabetasuna areagotzen duen faktore bat, ekonomia «berde» baterako trantsizioa edo karbono gutxiko ekonomia baterako trantsizioa muga dezakeena. Irudia:
|
|
2015
|
|
|
Afrika 54 estatu dira orotara, eta oso errealitate ezberdinak. Hegoafrika, bere arazo guztiekin, apar theid aren garaikoa baino
|
askoz
herrialde hobea da egun. Mozambike, urteetako gerraren ostean, aurrera egiten hasi da. Badira adibide gehiago, Angola, Botswana, Namibia eta Senegal, ikaragarrizko demokrazia erakustaldia eskaini diguna.
|
|
|
Gazte
|
askok
herrialdetik alde egin nahi dute. Habanako kaleetan askori entzuten zaio hori:
|
|
|
Krisiaren ondorioz, espainiar
|
askok
herrialdetik atera behar izan dute lana aurkitzeko: bi milioi pertsona baino gehiago Espainiatik joan dira 2008tik 2014ko uztailaren 1era, Estatistikako Institutu Nazionalaren (INE) arabera.
|
|
|
Kitxua hiztunek berek beren hizkuntzari hala deitu izan diote iragan hurbilean. Oraindik ere hala deitzen diote zahar
|
askok
herrialde osoan.
|
|
|
Zer moldetan? Kezka asko sortzen da, ez baita Euskal Herria eta Iparralde hau bereziki munduko
|
asko
herrialdetan ezagutua Monika Legartok azpimarratu duen bezala. Eztabaida hortaz asko gehiago balaike erraiteko, hemen luzeegi laike.
|
|
2017
|
|
|
XVII. eta XVIII. mendeetan, kontratu bati lotutako jopu gisa edo deportazio zigorraren bidez jo zuten proletario gehienek Mundu Berrira; zigor horretaz baliatu ziren agintari ingelesak kondenatuak, disidente politiko eta erlijiosoak eta itxituren ondorioz ugaritutako alderrai eta eskale haietako
|
asko
herrialdetik kanporatzeko. Peter Linebaugh eta Marcus Rediker egileek The Many Headed Hydra (2000) [Buru askoko hidra] liburuan azaldu dutenez, mugarik gabeko migrazioari kolonizatzaileek zioten beldurrak bazuen funtsik, kontuan hartuta zeinen baldintza latzetan bizi ziren Europan eta zer nolako erakarmena pizten zuten Mundu Berriko albisteek:
|
|
2018
|
|
|
Egun on. Eskerrik
|
asko
herrialdea altxatzeagatik.
|
|
2019
|
|
|
Gure azalean bizi dugu hori: migratzaile afrikarrak zuzenean migratzaile ekonomiko gisa sailkatu dituzte, nahiz eta
|
askok
herrialdetik ihes egin gerragatik, indarkeriagatik, jazarpenagatik… Beltza ikusten bazaituzte, joera da pentsatzea diru arazoengatik bidaiatu duzula, ez zaituzte errefuxiatu politiko gisa aitortzen. Gainera, hain da zaila epaitzea pertsona batek zergatik utzi duen atzean bere etxea, bere herrialdea; bidaia bakoitzaren atzean faktore ugariz betetako historia bat dago.
|
|
|
Eskerrik
|
asko
herrialdea salbu mantentzeagatik.
|
|
2020
|
|
|
Arrakala (edo eten) digitala ohiko kontzeptua genuen Internet eta dispositibo digitalak gutxiren esku baino ez zirenean. Denborarekin, terminoa desagertzen joan da gure artean, eta
|
askotan
herrialde pobretuekin lotuta baino ez da erabiltzen. Baina «konektatuta egoteko aukera» edukita ere, arrakala digitala hor dago, pertsona askok konpetentzia digitalak ez dituztelako, edo erabiltzeko arazoak dituztelako.
|
|
|
Zein izan daitezke zerga neurri horiek? Kontaezinak dira proposatutako neurriak, eta
|
asko
herrialdeen errealitateen araberakoak. Dirutza jartzea osasungintzan, gaixotasun baimenak, errenta unibertsala, herritarrei zuzenean txeke bat ematea, gobernuak langileen soldatez arduratzea epe batean, zergak jaistea, mailegu ordainketen atzerapenerako bermeak… Gobernuak azken buruko pagatzaile edo halako zerbait bihurtzea da beste proposamen bat, gero eta zabalduago dagoena.
|
|
2021
|
|
|
Lituania, Letonia eta Estonia,
|
askotan
herrialde Baltikoak edo estatu Baltikoak izenpean ezagunak izaten direnak, antzeko egoera bizitu zuten XX. mendean zehar. Hiruak ala hiruak Errusiar Inperioaren barruan egon ziren Lehen Mundu Gerlako bukaera arte, eta gero estatu independentea izatea lortu zuten, Bigarren Mundu Gerlara arte.
|
|
|
Karbohidratoak dituzten elikagaiak, kopuru txikitan. Aitzitik, pikantea saihestu egin behar da; izan ere, hasierako beroa eta bero sentsazioa izan arren, efektu freskagarria du (horregatik erabiltzen da
|
asko
herrialde beroetan). Gainera, COPOMA delakoaren arabera, ez da komeni:
|
|
|
Polizia egunero igarotzen da beren etxeetatik, mehatxuak jasotzen dituzte...», azaldu du Carrionek. Ondorioz,
|
askok
herrialdean geratu bai, baina ezkutuan bizitzea erabakitzen dute.
|
|
2022
|
|
|
Hasieran, errusiar askok laguntzen ziguten eta Ukrainatik atera nahi zuten lagunei dirua bidaltzen hasi ginen. Baina gero argi geratu zen
|
askok
herrialdean geratu behar izan zutela, debekatuta baitago gizonak Ukrainatik ateratzea. Fanzineak inprimatzen ere hasi ginen, eta beste modu batzuetan eusten jarraitzen dugu.
|
|
|
AEBak bezalako potentzia inperialista baten laguntza zorrotza duenak, era guztietako baliabideekin, gerra erabili ohi du interes ekonomiko, politiko eta ideologikoak inposatzeko; Kolonbia ez da salbuespena. Egoera iraultzen saiatu diren milaka kolonbiar hil dituzte, eta beste
|
askok
herrialdea utzi behar izan dugu. Gaur, 2022an, oraindik mehatxuak jasotzen ditut mugikorrean.
|
|
|
Espainiako Estatuan, erreferentziazko lodiaktibista
|
asko
herrialde latinoamerikarretako migratuak zarete Lucrecia Masson, zu zeu..., eta Latinoamerikan ere oso mugimendu indartsua da Laura Contrera, Constanza Álvarez.... Ez dakit loturarik ikusten duzun hor.
|
|
|
Herri bat imajinatzea, euskalduna, zoriontsua, jende pobrea sortu gabe, prestatutako herritarren herria, benetan egin nahi duena garbi duena.
|
Askoz
herrialde aberatsagoa izango da, gaitasunak garatuago izango baititu. Baina, batez ere, herrialde berdinzaleagoa izango da, aberatsen eta pobreen arteko desberdintasun txikiagoekin.
|
|
|
Antzera ari dira gizon zein emakume, gazte zein heldu
|
asko
herrialde osoan zehar, hutsetik abiatuta lan berriei ekin nahian, komunitateak indartzeko eta ahalduntzeko. Baina ez dakit Ricardo jaunak haien berri izango ote duen, ez dakit semearen aterpetxean atzerritarrekin berbetan ibiltzeak astirik uzten ote dion bere herrian bertan sortzen ari dena ezagutzeko.
|