|
2002
|
|
|
Mundua aldrebes dago, zeharo. Gerra ez du inork maite teorian, baina gure mendi
|
askok
gerra eremua dirudite" ehiza" garaian. San Kristobala igotzen den pistan, erromeria egunean, zaila zen arnas hartzea eta ikustea ere, kotxe eta motoek oinez zihoana halako ke eta hauts laino batean uzten baitzuten.
|
|
2004
|
|
|
Gerra Zibilaren garaian(), bertako populazioak gerra urrundik ikusi zuen, baina gazteak eramaten hasi zirenean, gerrak eta errepresioak sortutako heriotzak Baztango familia anitz ukitu zituen gerraren krudeltasuna agerian geldituz. Gazte
|
askok
gerran hil baino lehen, nahiago izan zuen Frantziara ihes egin. Hala ere, erran behar da errepresioa ez zela beste tokietan bezain gogorra izan, nahiz eta zoritxarrez, hildakoak eta atxilotuak egon ziren.
|
|
2006
|
|
|
Kontua ez da Euskal Herrian bihurtu direla borrokalari, baizik eta borrokalari izanik etorri zirela hona haien familiak. Gerra baten osteko emigrazioa izan zen, eta
|
asko
gerra horretan galtzaile izandakoak, gerra irabazi zutenak ez baitziren normalean beren herritik joateko arrazoi gehien izango zutenak. Etorri zirenetatik asko sozialista, komunista ziren.
|
|
|
Eguraldia grisa zen, eguzkiak kirika egiten zuen laino artetik, paisaiak ez zidan ezer esaten. Egunkariak ere albiste ilunez beteta zetozen, eta, aldez edo moldez, informazio
|
askok
gerraren arriskua zuten gai. Triestetik irteterakoan baino gogoilunago iritsi nintzen Ventimigliako mugara.
|
|
2007
|
|
|
Eskolaz landa, nazioa, espainiar edo frantziartasuna, odolez ere ikasi zen (Campionen ustez, hego euskaldun asko frantzestadan hasi zen espainiartzat jotzeneuren burua). Modernizazioaren muina gizartearen sare harremanak ugaritze etaanonimatzea izan zen; euskaldun
|
askok
gerra eta soldadutza izan zuen holakoeskarmentua izateko aurreneko parada. Oso adierazgarria da bertso hau:
|
|
2008
|
|
|
1936ko Gerra Zibila euskal historiografiako izarretako bat da, Franco hil ondoren, zenbait lekukok beren testigantzak argitaratu zituzten eta hurrengo hamarkadan makina bat argitaratu zen, horietako
|
asko
Gerra Zibilaren hasieraren 50 urteurrena zela eta. 1990eko hamarkadan, aldiz, lan gutxiago kaleratu ziren, baina agiritegi eta iturri gehiago erabiltzeko aukera izan zuten.
|
|
|
Parisen jaio ginen, baina amaren familia Pirinioetakoa zen, eta Tuzaguet herrian zuten etxaldera joan ginen bizitzera gaztetan, II. Mundu Gerratik ihesi. Haur
|
askok
gerra gertutik ikusi zuten bitartean, gu inguratzen gintuena esploratzen ibiltzen ginen. Pribilegiatuak izan ginen.
|
|
2009
|
|
|
finantziazioa bilatzen ia milioi bat euroko aurrekontua du, beste filmen zatiak emateko baimenak lortzen, eta Espainiako zein AEBetako artxiboetan bilaketak egiten.Ikerketa horretan, Espainiako Gerra Zibilari erreferentzia egiten dioten 50 film baino gehiago aurkitu ditu Portak. Hain zuzen ere, gidoigile
|
askok
gerra hori erabili zuten urtetan, euren filmetako pertsonaien izaera noblea eta erromantikoa indartzeko; Humphrey Bogarten pertsonaia, adibidez, Casablancan.
|
|
|
«Seccion de Cultura». Atal honetan hainbat motatako funtsak aurki ditzakegu, hala nola Gerra Zibil eta frankismoaren garaian argitaraturiko liburuen zentsura txostenak, filmografia, gerra garaiko eskutitzak, propaganda, buletin isilpeko buletinak edo Mexikora emigratutako pertsonen txostenak.Azkenik, zenbait argazki funts daude, horietako
|
asko
gerraren bilakaeragaitzat dutenak baita Propaganda Ministerioak ateratako gerraondokoargazkiak ere.
|
|
|
Hurbileko pertsonak izaten ziren salatzaileak, maiz, aurreko urteetako haserreak edota diferentziak era horretara konpondu nahi zituztenak.
|
Askotan
gerra aurreko kontuak ere epaitzen ziren, hala nola 1934ko sozialisten iraultza saioan parte hartu izana.
|
|
2010
|
|
|
Batzuk amodio bila joaten ziren bezala, beste
|
asko
gerra bila joaten izaki, orduan ere. Zeinen guti kanbiatzen diren gure munduko grinak.
|
|
2011
|
|
|
Errua ezin zaie beti talde kriminalei egotzi. Artelanak altxor nazional gisa jotzen dira askotan, eta horietako
|
asko
gerra baten ondoren etorritako konkistatik eskuratu dira. Estatu lapurreta horiek egun nazioarteko gatazka diplomatiko ugari sortzen dituzte, nahiz eta mendeak igaro obra lapurtu zenetik.
|
|
2012
|
|
|
Honegatik guztiagatik, ulergarria da hauetariko
|
askok
gerrari buruz hitz egin nahi ez izatea. Sarreran esan bezala, agintari frankistekiko beldurrak, galtzaile izatearen lotsak, momentu mingarri guztiak bizkor ahanzteko gogoak, edota seme alabei frustrazioa eta amorrua ekidin nahiak belaunaldien arteko transmisioa oztopatu zuten.
|
|
2013
|
|
|
Aldi berean, Pilatesek bere teknika sakontzen jarraitu zuen, eta, garai hartan, ezgaitasun maila
|
askotako
gerrako beteranoak errehabilitatzeari ekin zion esklusiboki. Ezgaitasun iraunkorrekin ospitalean zeuden gaixoekin zuen esperientziari eta ezagutzari esker, Pilates konturatu zen are gehiago lagundu ziezaiekeela, oheetan sokak jarriz gorputz adarrak mugitzen laguntzeko.
|
|
|
Lehen aipatu bezala, zenbait bainuetxek botilaratutako ur produkzioari ekin zioten (Alzola eta Insalus urak, azken horren eraikin originala desagertu da) eta beste batzuek aktibitate industrial berriak jaso zituzten (Gabiriako bainuetxea azuleju fabrika bat da gaur egun). Beste eraikin
|
asko
Gerra ondoren ateak itxi eta hondakin egoeran daude gaur egun edo desagertu egin dira (Larrinaga, 2010).
|
|
2014
|
|
|
1914ko urrian gaude, eta I. Mundu Gerra hasita dago. Horrek eragin zuzena du Argentinako euskaldunengan, batez ere, Euskal Herriko iparraldetik Ameriketara joandakoengan, euren senide
|
asko
gerrara deiturik izan ziren-eta. Baina, Euskal Echeako euskal izpirituan? ¡ Ahora no hay más Pirineos!?
|
|
2015
|
|
|
Bide osoan lagun izan dugun ahotsaren arabera, Pirinioetan 5.000 bunker inguru egin zituzten, Nafarroan eta Gipuzkoan 1.800, eta Beran 180 bat. Milaka eta milaka langilek jardun behar izan zuten horiek guztiak eraikitzeko, eta denak ez ziren militarrak; bunker horietako
|
asko
gerrako presoek behartuta eta baldintza latzetan jaso zituzten.
|
|
|
askoz ere gehiago aurreratzen direla perfekzioko gauzetan, hemen uler dezakegunez. Hona, bada, urte
|
askotako
gerra hau igaro ondoren geratzen diren arima aurreratu eta hilduratuak; mundurako hilak daudenez gero, gehienetan gure Jaunak bakea ematen die, baina ez egiten dituzten hutsegiteak ez sentitzeko eta haien minik ez izateko eran.
|
|
|
Hain ohikoa denez, ez naiz harritzen. Badiotsuet nik, haien haragia honetan baketzen bada ere, alde
|
askotatik
gerra egin dezatela salbatuko badira, eta hobe izango lukete konturatu eta apurka apurka penitentzia egingo balute, dena batera etorriko baitzaie. Hau esan dut, ene alabak, Jainkoa bihotzez gorets dezazuen, zuen haragiak honetan bakean egon nahi lukeen arren, ezin duen lekuan zaudetelako.
|
|
|
Honegatik guztiagatik, ulergarria da berriatuar
|
askok
gerrari buruz hitz egin nahi ez izatea. Agintari frankistekiko beldurrak, galtzaile izatearen lotsak, momentu mingarri guztiak bizkor ahanzteko gogoak, edota seme alabei frustrazioa eta amorrua saihestu nahiak, belaunaldien arteko transmisioa oztopatu zuten, eta belaunaldi berriak gutxi jakin dute gertatutakoari buruz.
|
|
|
Zeintzuk dira euskararen desagertzean eragin izan duten faktoreak?
|
Askok
Gerra Zibilean eta Frankismoan jartzen duten euskararen desagertzearen mugarri nagusia. Aiaraldean orduan desagertu zen edo lehenagotik ere ematen zen fenomenoa zen desagertzearena?
|
|
2016
|
|
|
Txinpantzeen jokabide asko gizaki (zibilizatu) basaren antzekoa bezala deskribatzen badu ere, agresibitate aberezkoa eta gizonaren gerra ez ditu berdintzen. Agresibitate ez natural, baina artifizialki piztuak eragina baita gizonaren
|
asko
gerra (Our Inner Ape).
|
|
|
Mexiko, Panama, Kolonbia, Peru, Txile, Uruguai eta Kubako presidenteek harrera egin zioten. Alde batetik, agidanean, aliatuen aldeko propaganda egitea zuen xede, baina beste aldetik, eta bigarren hau ezkutuko kontua zen, hitzaldietara hurreratzen ziren euskaldunak, horietako
|
asko
gerran ibilitako gudariak eta exiliatu behar izan zutenak, zerbitzu sekretuetan sartzeko ahalegina egingo zuen.
|
|
2017
|
|
|
Barack Obamak egin du. Siriako gerrari, edo Afganistangoari edo Irakekoari ihesi datoz errefuxiatuetatik
|
asko
gerra horien sorreran zer esanik baduke Bakearen Nobel saridunak, baina gehienek miseriari egin nahi diote itzuri, eta etorkizun hobea, edo soilik etorkizuna edo, burua hain urruti jarri gabe, gaur egun bat bilatzen dute. Eta abiatzen dute bidaia, hesi lasterketa bat.
|
|
|
Milizianoekin batera milaka herritarrek zeharkatu zuten Bidasoa, haurrak eta helduak, Iparraldean babesa bilatzeko asmoz. Egun batzuetako ihesa izanen zelakoan,
|
askorentzat
gerra bitarteko bilakatu zen iraun bitartean, beste batzuentzat itzulerarik gabeko bidaia.
|
|
|
313). Antza denez, gudari
|
askorentzat
gerran jarraitzeak ez zuen inolako zentzurik behin Bilbo eta Bizkaia galduta. Frankistek uztailaren hasieran Balmaseda eta Somorrostro herrien okupazioekin ipar fronteko konkistaren lehengo fasea amaitutzat jo zuten.
|
|
2018
|
|
|
Nire ustez, antzeko izpirituak iradokirik etorri zen Aztia Nafarroara. Ez dugu ahantzi behar, gainera, atzerritar
|
asko
gerraren lekukoak izan zirela eta gero beren balentriak kontatu zituztela. Horrela, nolabaiteko euskaltzaletasuna bultzatu zuten Europako giro intelektualetan.
|
|
2019
|
|
|
Nahigabetuta bizi omen zituen gerraondoko urteak R. Inzagarayk.28 Euskaltzaindiaren gerraondoko Donostiako batzarretara agertu arren, ez zuen ekarpenik egin, seguru
|
asko
gerra zibilean izandako arazoek sortutako beldurragatik. Nolanahi den, haren ikerketen emaitza Historia eclesiástica de San Sebastián (1951) liburu postumoa izan zen (Zugasti 1971; Euzko Apaiz Talde 1981; Estornés Zubizarreta 1983; Díaz Noci 1995; Estornés Lasa 1996).
|
|
2020
|
|
|
Zerbitzariak, jornalariak, mandazainak, meatzariak, eskaleak, alderraiak, baztertuak…" beso biluziak" deitu izan zaie.
|
Asko
gerrarako erabili zituzten, beste zenbait bandolero sozial bihurtu ziren Bizkaiko Patakon edo Tretatxu ren gisan, eta gehienek emigratu edo hiriko proletarioen kasta osatu zuten. Testuinguru horretan, iraultzaren txinpartak sutea eragin zuen Europan XIX. mendean, askatasunaren oihupean.
|
|
|
Macchia hitzak korsikeraz eta italieraz ‘sastraka’ esan nahi du — maiz ezkutatuko ziren makiak sastraka artean — eta hortik datorkie izena. Gerrillari hauetako asko eta
|
asko
gerra amaitzean Frantziara pasatu ziren eta alemaniarren kontra borrokan ibili ziren Bigarren Mundu Gerran. 1944an naziek Frantziatik alde egin zutenean Espainiara sartu ziren Pirinioetako zenbait lekutatik, borrokan jarraitu eta Franco boteretik botatzeko helburuz.
|
|
|
|
Askok
gerretatik ihes egiten dute.
|
|
2021
|
|
|
Altxamenduaren ondorengo egunetan katear
|
asko
gerrara joan ziren, edo armak hartu zituzten modu boluntarioan, faxisten kontra edo nazionalen alde. Lekukotzen bitartez jakin dugu hori.
|
|
|
Duhourcau() Angersen jaio arren, bizitzaren zatirik handiena Baionan egin zuen idazle eta historialaria izan zen, Auguste Furtado Saria (1922) eta Frantziako Literatur Akademiaren Sari Nagusia (1925) irabazi zituelarik. Lehen Mundu Gerran parte hartu zuen, urte
|
askoan
gerran parte harturiko frantziar idazleen elkarteko lehendakariordea izan zen, eta hainbatetan jorratu zuen gai hau bere lanetan, esaterako, La guerre et la région de Bayonnaise (1919) delakoan.
|
|
2022
|
|
|
Stendhalen Parmako Kartusia nobelako eszena ezagunak soldadu arraso
|
askok
gerretan izaten duen inozentzia azpimarratzen badu ere, hiru urtez luzatzen den gerra batek, gerran ikusitakoak, egindakoak, entzundakoak, isildutakoak, derrigor utzi behar ditu arrastoak, galderak, kezkak eta amets txarrak baita soldadu xaloenaren motxila psikologikoan eta etikoan ere.
|
|
|
Kongoko Katangan (1960) eta Nigeriako Biafran() sezesio saiakerek porrot egin zuten. Urte
|
askoko
gerra baten ondoren Eritreak. Etiopiako lurralde izandakoak, lortutako sezesio arrakastatsua salbuespen bakarra da baldin eta alde batera uzten badugu Sudaneko sezesio adostuaren kasua, non kultura arabiar musulmana baita nagusi iparraldean, eta kultura animista eta katolikoa hegoaldean.134 Alabaina, herrien autodeterminaziorako eskubidearen auziak nazioarteko eztabaiden erdigunean jarraitu du, eta, bitartean, hainbat nazio minoritariok oraindik ez dute lortu beren berezitasun kultural eta identitarioak aitor dakizkiela.
|
|
2023
|
|
|
Gero, kontuan izan behar da haietako
|
asko
gerratik zetozela, armekin. Eta bazekiten haiek nola erabili.
|
|
|
Marokok napalmarekin eta fosforo zuriarekin bonbardatutako eremuan dauden harkaitzak arrosa kolorearekin margotu zituen, fosfatoak uzten duen kolorearekin: " Um Draigan babestu ziren saharar
|
asko
gerratik ihesi zihoazenean, eta han gertatutako genozidioa ahaztu ez dezagun egin nuen obra. Euskal Herriko Gernikaz denek dakite, eta Saharan badugu gure Gernika".
|