|
2002
|
|
|
Nazio Batuei atxikitako erakunde horretako adituek zehaztu dutenez, bizi itxaropen osasuntsua bost eta hamar urte bitartekoa izan daiteke, eskualde bakoitzeko osasunerako arrisku nagusien aurkako hainbat alderditan borrokatzen bada. Gaur egun, aberatsen eta pobreen arteko kontrastea “eskandalagarria” da, arrisku faktore
|
askok
garapen bidean dagoen munduari bakarrik eragiten baitiote. Osasun egoera onean bizitzeko itxaropena murrizten duten hamar arrisku nagusien artean daude desnutrizioa eta obesitatea.
|
|
2003
|
|
|
Izan ere, laurogeiko hamarkadaz geroztik, ikuspegi neoliberalaren nagusitasunaren pean nekazaritza eta landa politikarennorabidea nabarmen aldatu dira, pobrezia eta gosea gainditzeko funtsezko gisa jodugun garapen bideetako barneko nekazaritza produkzioaren garapena bultzatzekoneurri eta helburuetatik. Horrela esan daiteke globalizazio neoliberalaren bidearenondorioz, garapen bideetako herrialde
|
askoren
garapen aukerak mugatu dituela, nekazaritza sektorean eman diren politiken norabide aldaketen ondorioz.
|
|
|
Marrubiek, bitaminaz gain, konposatu antioxidatzaile ugari dituzte, jarduera biologiko osasungarri ugarirekin Azterlan askok fresen konposatu fenoliko antioxidatzaile naturalen jarduera biologiko ugari erakusten dituzte, ahalmen antioxidatzailetik hasi eta zelulen hazkundea modulatu eta kontrolatu arte minbiziaren prebentzioan. Fresen konposatu fenolikoen beste ekintza mekanismo bat entzimak inhibitzeko ahalmenari dagokio, hala nola ziklooxigenasa, hanturaren garapenaren arduraduna, gaixotasun kroniko
|
askoren
garapenean mekanismo komun bat baita. Aipatu behar da aurkikuntza interesgarri horien ehuneko handiena laborategiko in vitro azterketetatik datorrela, eta gutxi dakigu fitokimikoek osasunean duten eraginari buruz, frutaren beraren zati gisa irentsi, xurgatu eta metabolizatu ondoren.
|
|
2004
|
|
|
Prozedura horren akatsak gainditzeko, eboluzioaren teoriak osotasun integratu bezalaaztertu lituzke organismoak, eta kontuan hartu horien gorputz cgiturak (edo bauplanak) ez direla hautespen hitsaren ondorio, baizik eta herentzia filogenetiko, garapenbideeta arkitekturako hertsaduren bidez eratu direla. Horrek esan nahi du, organismoa osotasunean ikusita eta bere garapen prozesua kontuan hartuta, ezin dela pentsatu ezaugarri guztienoptimizazioa posible denik; izan ere,
|
askotan
garapen prozesuak berak murriztapenakjarriko dizkio ebotuzio posibleari.
|
|
2005
|
|
|
Espainiako haurren %20k astegunetan jaten du eskolan, eta portzentaje hori handitu egiten da 2 eta 5 urte bitartekoen kasuan, %35eraino. Eskola jantokiak, beraz, funtsezkoak dira haur
|
askoren
garapenean, Espainiako Kontsumitzaile eta Erabiltzaileen Konfederazioaren (CECU) arabera. Konfederazio horrek, ikasturtearen hasieraz baliatuz, gurasoek seme alabek jasotzen dituzten elikagaien kalitatea baloratzeko kontuan hartu beharreko oinarrizko gomendio batzuk eman nahi ditu.
|
|
2006
|
|
|
Baina, azken honi dagokionez, askoren ustez, ez dago zertan bereiztu behar berrikuntza gaitasuna eta sormen teknologiko, zientifiko, ekonomiko edo artistiko kulturalen artean, antzera landu daitezkelako eta sustrai berdina dutelako. Izan ere, kulturaren arloan sortutako berrikuntza
|
askok
garapenerako bide errazagoa izango dute etorkizunean.
|
|
|
Arazoa, beraz, herrialde ekoizleetara eraman da, orain, atzerapenik gabe, kafe berdean onddoak ugaritzea eragotziko duten ekoizpen sistemak hobetzea eskatzen baitzaie. Higiene neurri horiek herrialde
|
askoren
garapenerako konpromisoa dira. Hala, 5 ppb ko muga ezarri da, eta, beraz, kafe berdearen inportazioen% 7 baztertuko litzateke, hau da, produktu hori merkaturatzeak dakartzan onura guztiak.
|
|
2007
|
|
|
Horren arabera, nazio identitatearen garapenean zenbait estadio daude, etaestadio horiek eragiketa aurreko pentsamendua, eragiketa konkretuen arrazoibideaeta pentsamendu formala islatzen dituzte (Piaget eta Weil, 1951). Geroago, Jahoda k (1964) estadioetan oinarritutako azalpen horren ezegokitasuna erakutsizuen, haur
|
askoren
garapenean ez baitzen estadio hurrenkera hori betetzen.
|
|
|
Osasun agentziaren txostenak dioenez, pneumokokoak eragindako gaixotasunak, meningitisa esaterako, osasun publikoko arazoa dira mundu osoan. 2005ean, 1,6 milioi pertsona hil ziren infekzio pneumokozikoen ondorioz; horietatik 700.000 eta milioi bat artean bost urtetik beherako haurrak ziren, eta horietako
|
asko
garapen bidean dauden herrialdeetan. OMEk azpimarratzen du txerto antineumokozikoak bertan sartutako serotipoen forma inbaditzaileen %90 babesten duela.
|
|
2008
|
|
|
Munduko Osasun Erakundearen arabera, tuberkulosiarekin, amorruarekin eta antraxarekin batera, pobreziarekin erlazionatutako ahaztutako gaixotasunen artean dago. Intzidentzia altua du Afrikan, Asian, Ekialde Ertainean eta Latinoamerikan, eta haren kontrolik ezak herrialde horietako
|
askoren
garapen ekonomikoa mugatzen du.
|
|
|
Aipatu diren eragin iturri horiek aintzat hartuta, helduaroa eta zahartzaroa aldaketarako egokiak dira; eragin iturri horiek sumatu egiten dira. Aldaketa horietako
|
asko
garapenarekin lotuta daude huts hutsean; segida jakin bat eta antolamendu jakin bat dute, pertsona bakoitzak une bakoitzean dituen ezaugarrien multzoarekin lotuta. Helduaroan eta zahartzaroan, beraz, galerak eta murrizteak gertatzen dira, jakina, estereotipo zaharrek defenditzen zuten moduan; baina irabaziak ere badaude:
|
|
|
Paleo nutrizioa Autoreen arabera, Dieta Paleolitikoaren eta egungo elikadura motaren arteko aldaketa garrantzitsuenek eragin nabarmena izan dute nutrizio ezaugarri jakin batzuetan, hala nola karga glikemikoan, gantz azidoen osaeran, makronutrienteen osaeran (karbohidratoak, proteinak eta gantzak), mikromantenugaien dentsitatean (bitaminak, gatz mineralak eta zuntza), zuntzaren eta potasioaren arteko erlazioan eta azido orekan. Aldaketa horiek guztiek eragina dute, neurri batean, gaur egungo gaixotasun
|
askoren
garapenean. Loren Cordain Department of Health and Exercise Science saileko irakasleak, Colorado State Universityrekin bat," oinarrizko ezaugarri nutrizionalak daude oraindik ehiztari biltzaileen egungo gizarteetan bizirik dauden antzinako elikatze moduetan, hala nola Groenlandiako, Kanadako, Alaskako eta Liberiako eskualde bateko eskimaletan, ez baitituzte mendebaldeko gaixotasunak".
|
|
2009
|
|
|
Desoreka larriagoa da, garbitasun handiagoaren izenean, hainbat kontsumitzailek jatorri bitxietako ura eskatzen dutenean.
|
Askotan
garapen bidean dauden herrialdetakoa delako, ur arazoak dituzten herrietakoa, alegia.
|
|
|
Era berean, aditu batzuek zalantzan jartzen dute tokiko eta estatuko erakundeak, planaren zuzeneko onuradunak, prestatuta daudela proiektuak eta horiek gauzatzeko jasoko duten diru kopuru handia eraginkortasunez kudeatzeko. Beste aditu batzuek “lobby en” (presio taldeen) eragina eta alderdi interesdunen arteko borrokak ere gogoratzen dituzte, eta hori erabakigarria izan daiteke proiektu “berde” horietako
|
askoren
garapenean. Imagen:
|
|
|
Hori dela eta, barne turismoaren jarduera bultzatzen du erakundeak. Izan ere, estatistika handietan ez da kontuan hartzen, baina leku
|
askoren
garapena elikatzeko gai da. Zifra desberdinak Europako eskualde guztiek beherakada handiak jasan zituzten turismoaren fluxuan urteko lehen hiruhilekoan Kopuru handitan, Europako eremu guztiek beherakada handiak izan zituzten turismo fluxuan urteko lehen hiruhilekoan, eta %8 inguruko beherakada izan zuten, baina hondatze handiena Mediterraneoan gertatu zen:
|
|
|
Uste da antioxidatzaileak hartzeak eragin positiboa duela gaixotasunen prebentzioan eta zahartzearen atzerapenean. 159 elikagai antioxidatzaile Gaixotasun kroniko eta endekapenezko
|
askoren
garapena, hala nola minbizia, gaixotasun koronarioa, Alzheimerra eta Parkinsona, hein batean, oxidazio estresak eragin dezake. Oxigenoaren espezie erreaktiboek, erradikal askeek, proteinak, koipeak eta material genetikoa kaltetu ditzakete.
|
|
|
Kantagintzak erakutsi digu Bartzelona eta haren eragin eremuaren nagusitasun nabarmena Euskal Herriko guneen ugaritasunarekin kontrastatzen duela. Horren ondorioz, lehenak
|
askoz
garapen azkarragoa izan zuen, barrutik kanporantz, eta bigarrenak, berriz, sare antzeko egitura bat eratu zuen, euskaraz mintzatzen ziren lurralde guztietan ondo finkatuta zegoen kontrapisu sistema batekin.
|
|
|
Gaur egun, eta teoria zientifiko
|
askoren
garapena kontuan hartuz, eztabaidak jarraitzen du. Hortaz, erlijioaren muinean dagoen dualismoa eztabaidatu daiteke sen onaren sarearen testuinguruan.
|
|
2010
|
|
|
Nekazaritza hazkundehori ez izateak garapenerako zailtasunak areagotuko ditu. Eta azkenik, herrialdetxiroetan, ezberdintasun politiko zein soziokulturalek garapena oztopatzen dute.Herrialde txiro
|
asko
garapenaren aurka daude, harreman sozialen estrukturahierarkikoa dela-eta, besteak beste.
|
|
2011
|
|
|
Tokiko populazioei eragingo lieke: Afrikako herri
|
askoren
garapen ekonomiko eta soziala elefanteei lotuta egon da. Ugaztun horiei esker bizia salbatu zuten aborigenen kontakizunak ere bildu dira.
|
|
|
Azterketa aitzindari batek proteina bat hartu du ardatz; proteina horrek ehunka generen adierazpena erregulatzen du, eta funtsezko zeregina du pankreako minbiziaren, gliomen eta, agian, beste tumore mota
|
askoren
garapenean. “Nature Medicine” aldizkarian argitaratutako lanak birprogramazio mekanismo berri bat deskribatzen du, zelula osasuntsu bat tumore zelula bihurtzeko ardura duten geneak adierazteko.
|
|
2012
|
|
|
Hala, 2012rako foru aurrekontuek errepideei zuzendutako inbertsioa murriztu duten arren, aurreikusitako kopurua bizikleta bideen sareari esleitu zaiona baino zazpi aldiz handiagoa da. Hortaz, Gipuzkoako udalerrien errealitateari Europako hiri
|
askoren
garapen maila minimoarekin homologatzea lortzeko oraindik asko falta zaio, hiri hauetan txirrindularien joan etorriak guztizkoarekiko %15etik gorako portzentajeetara iristen baitira. Horiek horrela, krisi garai honetan, beharrezkoa da Gipuzkoan txirrindularitzaren potentzialtasun handia azaleratzea, bizikletaren aldeko ahalegin publikoa handituz, horrek ekonomiaren berrindartzea eta denboran iraunkorrak diren lanpostuen sorrera ekarriko baitu.
|
|
|
Hamar gomendio horiek kontuan hartuta, Lurraren biologia aberastasuna zaintzen eta pertsona
|
askoren
garapen aukerak hobetzen lagunduko luke turistak.
|
|
|
11.Aitorturik pobrezia, azpigarapena eta analfabetismoa direla faktore garrantzitsuenetakoak GIB/ HIESa zabaltzen laguntzen dituztenak, eta kezka handiz ikusirik GIB/ HIESak pobrezia larriagotzen duela eta egun herrialde
|
askotako
garapenean eragina duela eta garapen hori eragozten duela; horrenbestez, osotasunean aurre egin zaiola;
|
|
|
Era horretan, enpresa txiki eta ertain
|
askoren
garapena eta modernizazioabultzatuko lirateke. Adibidez, industria «helduak», hala nola siderometalurgiarenazpisektore batzuk, garapen zientifiko teknologiko berrietara egokitzen direnak.
|
|
|
Txosten honen egileak oso kezkatuta daude; izan ere, jaioberrien zaintza hobetuko duen berri ona izan arren, zenbait herrialdek —batez ere zainketa intentsiboak dituztenek, baina pazienteei jarraitzeko gaitasun gutxi dutenek— ezgaitasun epidemia bat izan dezakete, aurreko mendearen erdialdean diru sarrera handiak izan zituzten herrialdeetan antzekoren bat, erretinopatia bezalako gaixotasunekin, zeinak Ipar Amerikako 60ko hamarkadan bizirik geratu ziren haurtxoetan itsutasuna eragin baitzuen. Gaixotasun larri horietatik bizirik atera ziren haur
|
askok
garapen normalari jarraitu zioten, giza garunaren elastikotasunari eta egokitzeko gaitasunari esker. Hala ere, zenbait jaioberritan, kalte horiek ezgaitasun maila desberdinak eragin ditzakete epe luzeko neuronen garapenean, ikertzaileen esanetan.
|
|
2013
|
|
|
Dena den, «borondate politikoen menpe» dauden gizarte politiken murrizketa horiek «hegazkinez hiru ordura» dauden lekuetan eragiten dutela dio Dominguezek. Arrazoibide «suntsitzailea» Administrazio
|
askok
garapenerako aurrekontuak gutxitzeko «etxekoak lehenbizi» argudioa erabili dutela salatu dute Euskadiko eta Nafarroako garapenerako gobernuz kanpoko erakundeen koordinakundeek. Argudio hori «suntsitzailea eta faltsua» dela nabarmendu dute.
|
|
2014
|
|
|
Kutsadura faktore garrantzitsua da gaixotasun
|
askoren
garapenean: gaixotasun kardiobaskularrak, arnasbideak eta minbizia.
|
|
2015
|
|
|
Gizarte mailan alor
|
askotan
garapen handia ezagutzen ari garen garaiotan, hutsuneak aipagai izan behar dute. Hasiera batean kasu bakan gutxi batzuk ziren, isolatuak, behar bereziak zituzten haurrena eta euren familiena.
|
|
2016
|
|
|
Militantzia bizitzeko modu bat da niretzat, naturalki ateratzen zaidan zerbait. Anomalia badirudi ere, Napolin dugun alkatea Luigi Dismitris (Mugimendu Laranja) oso gertu dago gizarte eragileetatik eta horrek asko lagundu du zentro sozial
|
askoren
garapenean eta gazteen parte hartzea handitzen.
|
|
2018
|
|
|
GKE honek Giza Eskubideen Tratatuan eta Haurren Eskubideei buruzko Hitzarmenean jasotako haurren eskubideak betetzen direla zaintzen du. Funtsetako
|
asko
garapen bidean dauden herrialdeetako giza garapeneko programetan inbertitzen ditu. Bere proiektuetako bat, Unicef erronka, haurren heriotza tasa murriztea da.
|
|
2019
|
|
|
Baina estandarrak era
|
askotako
garapena izan dezake. Nazio batua izan liteke, nazioaren ahots desberdinak barne hartzen baditu.
|
|
|
Genome wide association studies (GWAS) eta RNA sequencing (RNAseq) teknologiei esker gaixotasunautoimmuneekin lotutako gene eta mekanismo ugari aurkitu badira ere, asoziatutako aldaera (SingleNucleotide Polymorphism edo SNP) gehienak eremu ez kodetzailetan kokatzen direla ikusi da. Azkenaldian RNA ez kodetzaile luzeek (lncRNA) zenbait prozesu biologikoetan duten garrantzia azpimarratu daeta gaixotasun
|
askoren
garapenarekin erlazionatu dira, gaixotasun autoimmuneak kasu. Lan honenhelburua RGS1 eremuan dagoen gaixotasun autoimmuneei asoziaturiko rs2816316 SNParenkarakterizazio funtzionala egitea izan da.
|
|
2020
|
|
|
Hedabideen dibertsifikazioak eragindako askotariko hizkera moldeen garapenak, aztergai ugari lantzeko bide ematen du, oso interesgarriak ikuspegi diskurtsibotik begiratuta, zein soziolinguistikotik begiratuta. Gauzak honela, lan honekin Larrazabal eta Larringanek (2007) irrati elkarrizketen azterketa egiterakoan zabaldutako bideari heldu nahi diogu, baina euskararen normalizazioarekin hizketa molde eta eredu
|
askotarikoen
garapenak duen lotura landuz.
|
|
|
Frogatuta dago diabetesari buruzko prestakuntza egokia eta jarraitua izanez gero, diabetesa duten pertsonek beste edozeinek bezala egin dezaketela eguneroko lana. Hala ere, jaso ez denean, arazoek eta konplikazioek eguneroko bizitzako alderdi
|
askoren
garapenean eragina izan dezakete, lanekoan barne. Diabeteari buruzko prestakuntza eskasak patologia horren berezko konplikazioak eragin ditzake, hala nola, oin diabetikoa, ikusmen arazoak edo neuropatia diabetikoa.
|
|
|
Baina, zoritxarrez, ikuskizun askotara ezin izaten dira joan. Hainbat adituk diote ezinbestekoa dela horrelako aktibitateetan parte hartzea haurtzaroko etapa jakin batzuetan, gaitasun
|
askoren
garapenean eragiten dutelarik: garapen emozionala, afektiboa, harreman sareen indartzea, besteak beste.
|
|
2021
|
|
|
100 milioi bizitza baino gehiago salbatu dituela uste da. Alexander Flemingek 1928an egindako aurkikuntzak antibiotikoen aroaren hasiera ekarri zuen, bakterio infekzioak kontrolatzea ahalbidetu eta, arrisku hori neutralizatu ondoren, medikuntzaren adar
|
askoren
garapena erraztu zuten, hala nola transplanteena. Hala ere, sendagai horiek gehiegi erabiltzeak arriskuan jartzen du medikuntza zientziaren aurrerapena.
|
|
|
Azkenik, azpimarratu behar da inbertitzaile gehienek garapen bidean dauden herrialdeetan inbertsioak egiten dituztela, haien ekonomia suspertzeko aitzakiarekin. Hala ere, ikusi dugu inbertsio askok estatu
|
askoren
garapena sustatu ordez, kaltetu egin dutela, esaterako, ingurugiroa kutsatzen duten inbertsioak eginez. Horrenbestez, galdera argia (eta, inozoegiak ez izateko, erretorikoa) da:
|
|
2022
|
|
|
Eduki moderatzaileek, egunero, lanaldi osoan bortizkeria oso grafikoki azalerazten duten edukiak ikusi eta zentsuratu behar dituzte. Lan hauetarako,
|
askotan
garapen bidean dauden herrialdetako pertsonak kontratatzen dituzte. Berriro ere" mundu garatuetako" hondakinak, garatzeko bidean dauden herrietako gizarteetan zabaltzen ari dira.
|
|
|
Hori funtsezkoa da erabaki independenteak hartzeko eta, azken batean, pazientea bere burua zaintzeko. Horrela, ahalduntzea errazten da, baina osasun gastua ere murrizten da, horrela diabetesarekin lotutako konplikazio
|
askoren
garapena motelduko bailitzateke. Orain ikusiko dugu.
|