|
2010
|
|
|
nola eragin euskararen hautematea eta irudikapena gizarteak berak alda ditzan? ...roetan asmo horrekin jardungo dugu; hau da, saiatuko gara kontzeptu horien oinarrizko ezagutza aurkezten eta balizko erabilera iradokitzen. garai gogoangarri hartan, euskara ate handitik sartua zen agenda publikoan eta, nola ez, garaiko komunikabideen agendan ere... agenda horien guztien azpitik loplanta egiten zuen beste errealitate bat egon bazegoen arren. ongi jabetu behar da framing berri hori
|
sortzeak
duen garrantzitaz, izan ere, Canel eta Sanders-ek
|
|
|
2 argi ilunen garaia euskara hizpide zen kalean zein komunikabideetan eta agenda politikoa ere ez zen dinamika berri horretatik at gelditu. trantsizio politikoak autonomien estatua ekarri zuen eta azken horrek eskuduntzak, hizkuntzari zegozkienak barne. baina, moda guztiekin gertatu ohi den bezala, bolada hura ere agortu zen eta XX. mendeko 80 hamarkadetatik aurrera euskarekiko lilura lurruntzen hasi zen, abertzaletasunaz kanpoko sektoreetan batez ere. hori ez ezik, hizkuntza horren aldeko jarrera eta atxikimendua zalantzan jartzen hasi ziren. euskara ikasteko ahaleginetan murgilduta ibili ziren asko, frustrazioan erori ziren. horren arrazoietako bat —nagusia, agian— hauxe izan zitekeen: ...tizatua, ideologikoa eta erabilera partidista atxiki zizkioten indar politiko estatalistek. alegia, errealitatearen hautemate eta irudikatzea gidatzen eta bideratzen zituen egitura kognitibo berria garatu zuten nortasun espainiarduneko giro sozialek eta noranzko bereko alderdiek. edo, bestela esanda, euskararen gaineko framing berria eraiki eta hedatu zuten. ongi jabetu behar da framing berri hori
|
sortzeak
duen garrantzitaz, izan ere, Canel eta Sanders-ek (2005) azaldu duten bezala, hizkera politikoaren bitartez egiten den gertaeren edo egoeraren interpretazioa (framinga) errealitatea sortzeko hiru moduotan erabil daiteke: iraganaren zein etorkizunaren ulermena eraikitzeko, agenda finkatzeko eta jendea jarduerara bultzatzeko. hortaz, urteak joan urteak etorri, euskaren alde eaen hartutako hainbat neurri, framing berri horren araberako hasi ziren ulertzen eta interpretatzen —kritika zorrotzez josia— gizarteko sektore batzuetan; hala nola herri administrazioko langileei hizkuntza eskakizunak ezartzea. horren ondorioz, gaur egungo agenda publikoan dauden euskararen gaineko iritziak mota askotakoak dira eta kontrajarriak. hona hemen horren isla diren bi ikerlan:
|
|
|
euskadiko erakundeen gidaritzan bideratzen ari diren hizkuntza politika kritikatu egiten dute. euskararen normalizazioa auzitan ipintzen dute, euskara, gizarteak ontzat ematen ez dituen gaiei eta bideei lotuta azaltzen dute, kasu askotan, indarkeriari. hizkuntza politikaren kostu ekonomikoa gehiegizkotzat jotzen da. eta euskara normalizatzerakoan inposaketarik gerta ez dadin, euskararen sustapena hiztun bakoitzaren borondatearen mailakoa izan lukeela eta ez gehiagokoa adierazten da. egunkari hauek berauek, gaztelaniak ipar edo hego ameriketan bizi dituen testuinguru zailetan, espainiar hiztunen hizkuntza eskubideak errespetatzeko aldarrikapena egiten da hauek bizi duten egoera salatuaz. gaztelar hizkuntzaren hedapena eta handitasuna goraipatzen da beste aldetik. euskarari buruz hitz egiterakoan berriz, espainiar guzion ondaretzat jotzen da hizkuntza hau gaztelaniarekin batera. baina sustatu eta babestu beharrekoa gaztelania da eta ez euskara. euskal prentsaren artean joera ezberdinak ikusten dira, baina bada bereizgarri nagusi bat espainiar prentsarekiko, euskararen auzia eztabaida politikora ez mugatzearena hain zuzen. euskararen eztabaidan protagonista nagusiak, erakundeak eta udaletxeak ageri dira, baina hauekin batera euskal hiztunak, gurasoak, herritarrak ere agertzen dira eragile nagusi bezala. euskarari buruz hitz egiterakoan hizkuntza gutxitu honen ezagutzaz, erabileraz, normalizazioaz hitz egiten da. euskara herri izaerari lotua agertzen da, identitatea edo Euskalerria bezalako kontzeptuekin lotuta. azkenik hizkuntza honen inguruko jokabideei dagokionez, euskal prentsan hizkuntza honekiko erasoen salaketa, hizkuntza eskubideen errespetuaz eta Euskararen Dekretuari buruzko aipamenak egiten dira. esan behar da hala ere, euskal prentsan ere ageri dela euskararen gaia eztabaida politikoan kokatzeko joera, honela gara eta berriak Euskal Herria edo eskuinaren aipamena egiteko joera dute. honelako jarrera adierazten dute egunkari hauek: euskararen kontrako erasoen salaketa egiten da, gernikako estatutuak gizarte elebiduna
|
sortzeko
zuen helburuak porrot egin duela adieraziz. elebitasunaren porrota agerian jartzen dute, hainbat arlotan euskal hiztunek izaten dituzten hizkuntza eskubideen urraketak aipatuz. erakundeei aldarrikatzen zaie bestalde, euskararen gizarte egoera normalizatuaren bermea, bereziki eusko Jaurlaritzari. honi ziurtatu ezin duena eskatzen zaio askotan, euskarak gaztelaniaren aukera berdinak izatea gizartea... egunkari hauek, hizkuntzen inguruko elkarbizitza aldarrikatzen dute. baina elkarbizitza honela ulertzen dute:
|
|
2011
|
|
|
Ikerketa feministek erakusten dute naturalizazioak menpekotasunak
|
sortzeko
duen indarra. Gero espazialitatean eta pribatu/ publiko dikotomian bere erakusleihoa duena.
|
|
|
Ikuspegi hermeneutiko edo konprentsiboaren arabera, gizakiaren portaerak bere barne izaeraren adierazpenak dira. Giza portaeren edo gertaera sozialen azterketa egiteko, beraz, gizakien barne izaera edo barne dimentsioa sakonean ezagutu behar da; hau da, gizakiek ideiak, baloreak, sinismenak edo pentsamenduak barneratzeko eta
|
sortzeko
duten gaitasun sinbolikoa ulertu behar da. Izan ere, portaera sozialen azpian dagoen barne dimentsio sinboliko horrekin, gizakiok zentzua ematen diegu gure portaerei.
|
|
|
3.1.1 Jatorria eta 1959ra arteko ibilbidea kanpoan
|
sortua
dugu diglosia terminoa, jakintza alorreko beste hainbat bezala. Terminologia teknikoari dagokionez ez da, antza, oso hitz zaharra:
|
|
|
129); b) espainian, Francoren agintaldia amaitzera zihoan. hori segurua zen, adinak bere legeak dituelako besteak beste. zerbait pentsatu beharra zegoen Francoren agintekera hura amaitzen zenerako. zerbait pentsatu beharra zegoen, bereziki, azken gerran galtzaile izandakoak etorkizun demokratiko hurbilean gehiengoa izan zitezkeen hiztun herrietarako. Itxaropeneta iharrosaldi giro horretan egindako gogoeta lan eta aktibazio soziopolitiko gotorraren altzoan
|
sortua
dugu, nagusiki, paisos Catalans etako soziolinguistika (batez ere hizkuntza soziologia) eta, horren barnean," menderatuen diglosia" 91.
|
|
2012
|
|
|
Gero eta erdal itsasoan murgilduago bizi dira,(...) Euskarazko gizarte hurbilari eutsi eta, ahal bada, euskal arnasguneak
|
sortzea
dute amets, baina kosta egiten zaie halakorik (partez bederen) erdiestea. Aitona amonek, gurasoek eta seme alabek (nolahala, eta guztiek ez bada gehienek edo askok behintzat) euskaraz dakite, baina etxean edo auzoan, lagunarte hurbilean eta kale bizitzan gero eta sarriago (batez ere gurasoek eta gazteek) erdaraz egiten dute. ezagutza datuek hala diote:
|
|
2016
|
|
|
Unibertsitate esparrutik kanpora dago orobat, Eusko Ikaskuntzaren pareko Consello da Cultura Galegan txertaturik, Santiago de Compostelako Arquivo de Planificación e Normalización Lingü� stica delakoa. Erdibideko formulazioa du, azkenik, Europako Batzordeak 1987an
|
sortua
duen eta hiru ikergunez osaturik dagoen Mercator Project delakoak.
|
|
|
Gogoeta gune horietariko gehienek aski bilakaera bihurria izana dute bestalde456 Beren argi ilun guztiekin ere, hizkuntzaren gizarte dimentsioa oro har, eta aurrera begirako lehentasun enfasi soziokulturala (uniMikel Zalbide – Mintzajardunaren egoera eta azken urteotako bilakaera. Aurrera begirako erronkak bus en ordez, edota horrekin batera, pluribus ikuspegian oinarrituriko filosofia zabala) era monografikoan aztertu eta lantzeko
|
sortuak
ditugu iniziatiba horietariko gehienak (ez guztiak) eta, alde horretatik, bada hor zer ikasi457 Eredugarri da, alde askotatik, ICRML/ CIRLM institutua458 Hango kontuak ez dago hemen hitzez hitz kopiatzerik, alde askotatik. Funtsezko xedea eta antolamenduaren zenbait ezaugarri aski gogoan izatekoak gerta litezke, ordea.
|
|
2018
|
|
|
Osasungintza eta hizkuntzari buruzko ikerketa bultzatzen du, hizkuntzarekiko kontzientzia bultzatuz osasun arloan. Horrela, eremu elebidunetan lan egiteko gaitasuna zein prestutasuna izango duten etorkizuneko profesionalak
|
sortzea
du helburu.
|
|
2022
|
|
|
EAEko Hezkuntza Sailak eskaintzen duen IRALE programan irakasleen ahalduntze soziolinguistikoa ere landu litzateke; izan ere, ahalduntze hori gabe ezer gutxi balio dezake curriculum hain garatua izateak. Bestalde, kanpo eragileek ikasleei zuzendutako materiala eta formakuntzak
|
sortzeko
duten gaitasuna ikusirik, eskaintza hori irakasleei gehiago zabaltzea aurrerapauso esanguratsua litzateke.
|
|
|
Hitanoa ikasi nahiz praktikatzea helburu duten ikastaroak antolatu dituzten herriak ere bat baino gehiago dira: 2021eko udaberrian hitano ikastaroa antolatu zuten Ibarran; Durangaldean Hiketalagun taldeak antolatu eta" Poltsikorako hitanoa" liburuxka argitaratu zituzten 2021eko udaberri amaieran; Galdakaon hitanoari buruzko hitzaldi praktikoa gauzatu zuten 2021eko maiatzaren amaieran eta Berbalagun egitasmoak hitanoa lantzeko taldea
|
sortzea
du helburu4.
|