|
2002
|
|
|
Finean, herri bateko literatura kultur alorreko beste produktu bat besterik ez da. Literatura unean uneko eta tokian tokiko kulturaren egoerari dagokion zerbait da, ez da
|
sortzen
literatur tailer batean, nolabait esanda. Alabaina, euskal literaturak ez du lotsarik izan behar inguruan ditugun literaturen aldean jartzeko, bereziki, gaztelaniaz egiten den literaturaren aldean.
|
|
|
Azken batean, literatura komunikazio bide eta gizarte instituzio gisara ikusten dute ikerlariok eta teoria sistemikoak deritzoten hauetan, oinarri teoriko desberdinak dituzten ekarriak barneratu izan ohi dira. Hortxe geneuzkake, esaterako, I. Lotmanen kulturaren semiotika, P. Bourdieu soziologoaren champ littéraire kontzeptua, J. Duboisek instituzio literarioen inguruan esandakoak eta, bereziki, Alemanian
|
sorturiko
literaturaren teoria enpirikoa (Empirische Literaturwissenschaft), Siegfried J. Schmidtek bultzatua, eta polisistemen teoria (Polysystem Theory), besteren artean, Tel Aviveko Unibertsitateko Itamar Even Zoharek garatua.
|
|
2003
|
|
|
Atzerakada nabarmena ezagutu du okzitanierak XX. mendean. Baina iraganean osasuntsu eta bizkor zegoen hizkuntza, historia distiratsuaren jabea baita; Erdi Aroa garai oparoa izan zen Oc hizkuntzarentzat, trobalariek
|
sortutako
literaturak gailurrera eraman baitzuen mintzaira. XVI. mendetik aurrera ofizialtasuna galdu zuen frantsesaren alde, baina herri xehearen komunikazio tresna izaten jarraitu zuen XX. mendearen hasierara arte.
|
|
2004
|
|
|
Arrasto batean sortutako liburua da inolaz. Alde batetik, 2002 urtean" Mugak hautsi" leloarekin Mallorcan, Balear Uharteetako Gobernuko Kultura Sailak Balearretankatalaneraz
|
sortutako
literatura atzerriratzeko urratsak aztertuta ekin baitzion EIEk urte hauetako ibilbideari.
|
|
2007
|
|
|
Eurek ez dute uste halakorik dagoenik; gai feministak, gaiak lantzeko era feminista, pertsonaia feministak badaudela, baina estilo feminista edo egitura feministarik, aldiz, ez. Euren ustetan feminismoak ez du
|
sortzen
literatura motarik, baizik eta teoria oso bat, eta honen bitartez kritika literario feminista, baina literatura feminista, ez. " Literatura femeninoa" ere ez dute gogoko, abstraktuegia delako eta orokorrean gutxiespen zentzuan agertu ohi delako, bigarren mailako literatura bati buruz hitz egiteko.
|
|
|
ebazteko. Görres en arabera testu horietan izpiritu herritar bat amankomuna estatu sozial guztientzat bizi da; izpiritu hori omen da herri kantak eta sagak ernarazi dituena ere herriaren gaztaroan, eta bai belaunaldiz belaunaldi, eta baita estatu edo klase batetik bestera ere jarraitzen dena, halatan ezen goi mailetan
|
sortu
literatura herri xumera sartzen denean(, herri liburuetan?), ez baitu besterik egiten bere jatorrira itzuli baino. Volksgeist edo gogo herritarra klase guztien artean zirkulazioan lebilke (literatura modu batzuetan bederen).
|
|
2008
|
|
|
" Ostegunak" esaterako. " Ostegunak" irakurriz, izan ere, bat baino gehiago iritsiko da" Otto Pette" irakurtzera[...] Zehaztapen eta guzti, kontsumo literatura edo dena delakoa beharrezkoa dela iruditzen zait, jenero guztiak jorratzea alegia, aniztasunean baitago edozein hizkuntzatan
|
sortutako
literaturaren osasuna. Gurean ere gero eta zabalagoa da, gaitz erdi, galtzen ari da garai bateko kutsu transzendentala eta jenero guztietara zabaltzen ari da.
|
|
|
Pirinioetan
|
sortutako
literaturen mugak aztertu dituzte Aurelia Arkotxak eta Aingeru Epaltzak
|
|
2009
|
|
|
Txinpasmendi gurasoen elkarteak antolatuta, umeek ere izango dute literaturari heltzeko biderik, haiek
|
sorturiko
literatur lanak erakutsiko baitira Larrabetzun, eta idazleekin solasean aritzeko aukera ere izango dute, gainera.
|
|
|
Peillenek
|
sortutako
literatura lan batzuen izenburuak gogora ekarri zituen, bai eta eskuratu dituen sari batzuk ere. Egindako lan guztiagatik gaineratu zuen merezi du Txominek Agosti Xaho saria.
|
|
|
Eskualdeetako edo eremu urriko hizkuntzetan
|
sorturiko
literatur lanak Europako beste hizkuntzetara itzuli eta Europan zehar ezagutzera emateko neurri sustatzaileak finkatu lituzke europar hizkuntza politikak.
|
|
|
Hala eta guztiz ere, kontuan izan behar da hizkuntza elementu identitario nagusitzat hartzen duen pentsamendu lerro hori ez dela hain aspaldikoa, hizkuntza ez baita beti horrela baloratua izan katalizazio identitarioan. Hizkuntza nazional bihurtzen ez den artean, nazionalizazio kulturalaren prozesuetan?, eta bere inguruan
|
sortutako
literatura eta musika idatzi hori guztia sortzen ez den bitartean, ez da urrats hori egiten. Ilustrazioaren eta batez ere Erromantizismoaren etorrera eta sendotzea giltzarriak dira prisma identitario baten azpian dagoen norberaren iraganarekiko jakin min berri hori ulertzeko, zeinak jatorriaren balorizazioa baitakar berekin, giza komunitateen arteko ezin gaindituzko, naturalak izaki?
|
|
|
3. " Kapitala ren egileak eta bere epigonoek
|
sorturiko
literatura guztiz zabala zenbait funtsezko formuletara murriztu daiteke" (Andre Fontaine, le Monde,). Marx hitzontzi horrek zertarako hainbeste lan!
|
|
2010
|
|
|
Arabierazko literatura dute hizpide nagusi jatorri askotako 39 idazlek. Aljeriarrak, egiptoarrak, irakiarrak, libanoarrak, jordaniarrak, marokoarrak, siriarrak eta libiarrak dira, besteak beste, eta arabiarrez
|
sorturiko
literatura aztertzen ari dira egunotan.
|
|
2011
|
|
|
Egun, onarturik dago literatur sistema bat aztertzeko, hura osatzen duten elementu guztietan paratu behar dela arreta, aurreiritziak alde batera utzita. Euskal Literatur Sistemaren (ELS) deskripzio orokorra egiteko, hortaz, haur eta gazte literatura, helduena, antzerkia, poesia, saiakera, ipuingintza, eskoletarako beren beregi
|
sortutako
literatura lanak, itzulitako obrak... denak izan behar dira kontuan. ELS finkatu zenetik (Olaziregi:
|
|
|
Atzerriko literatur lanak itzultzerakoan, aukera amaigabe horretatik zein lan euskaratu hautatzerakoan euskaraz
|
sortutako
literaturak ments ditun genero, literatur molde eta erregistroak dituzten lanak itzultzea izan liteke agian irizpideetako bat, edo hala ez bada ere, irizpidea horixe izan ote den etortzen zaio bati gogora Groucho eta ni irakurtzean.
|
|
|
Emma Stonek, Viola Davisek eta Octavia Spencerrek parte hartzen dute lan honetan, eta emakumeen eskubideen aldeko borroka du hizpide. Ezkutuan
|
sortutako
literatur lan batzuen bidez, emakume beltz morroien egoera jasangaitza gaitzetsiko dute.
|
|
|
Zergatik ez eduki Balzac, Tolstoy, Sholokov, Brecht, Lu Hsun, Pablo Neruda, H. C. Anderson, Kim Chi Ha, Marx, Lenin, Albert Einstein, Galileo, Eskilo, Aristoteles eta Platon Afrikako hizkuntzetan? Eta zergatik ez
|
sortu
literatur monumentuak geure hizkuntzetan. Zergatik, beste hitz batzuetan esanda, ez luke Okarak izerdia bota behar ijawez sortzeko, filosofia sakoneko eta ideia eta esperientzia zabaleko hizkuntza dela aitortzen duenez gero?
|
|
2012
|
|
|
Arreta beste sorkuntza lan batzuetara bideratuko dut: XX.mendetik gaur egunera arte
|
sortutako
Literaturaren Historia eta Manifestu Literarioezberdinak irakurriko ditut. Hain zuzen ere, euskal identitatearen eraikuntza literaturkritikatik hausnartzen hasteko lehendabiziko pauso gisa pentsa daiteke kapituluhau.
|
|
|
Arreta beste sorkuntza lan batzuetara bideratuko dut: XX.mendetik gaur egunera arte
|
sortutako
Literaturaren Historia eta Manifestu Literarioezberdinak irakurriko ditut. Hain zuzen ere, euskal identitatearen eraikuntza literaturkritikatik hausnartzen hasteko lehendabiziko pauso gisa pentsa daiteke kapituluhau.
|
|
|
beste taldeenak baino askoz emaitza funtzional hobeak eta protesi batenak baino nabarmen hobeak lortzeko gai gara. Hala erakusten dute gure esperientzia luzeak eta gure taldeak
|
sortutako
literatura zientifikoaren bolumenak”, azaldu zuen Cavadas doktoreak. Zirujauak adierazi zuenez, “berrezarpen bikoitz hori askoz aukera hobea zen haurrarentzat protesi bat jartzea baino.
|
|
2013
|
|
|
Beraz, orain hitz gutxi batzuetan are zailagoa egiten zait galdera honi erantzutea. 80ko hamarkadatik gaur egun arte
|
sortutako
literaturari deritzo literatura garaikidea Txinaren kasuan, eta gertakari nahiz literatura korronte ugari hartu behar dira kontutan. Larunbatean Literatura Eskolara hurbiltzera gonbidatzen zaituztet, bertan aztertuko baititugu testu moderno eta garaikide gutxi batzuen ezaugarriak.
|
|
|
2012an 256.172 orrialde argitaratu ziren, eta liburuen batez besteko orrialde kopurua 134,9 izan zen, azken urteetako apalena. Literatur sorkuntzan, behera Torrealdairen datuetan oinarrituta bezala, Egan aldizkariak eta Zarauzko Olerti Etxeak azken urteetan kaleratutako euskarazko liburuen zerrendak aztertuz gero ere euskaraz
|
sortutako
literaturako liburuen beherakada baten zantzuak igar daitezke. Zerrenda horiek ez dira Torrealdairenak bezain zehatz eta osoak, baina bestelako datu batzuk ikusarazten laguntzen dute.
|
|
|
Zerrenda horiek ez dira Torrealdairenak bezain zehatz eta osoak, baina bestelako datu batzuk ikusarazten laguntzen dute. Adibidez, zerrenda horiek aztertuz, igartzen da euskaraz
|
sortutako
literatura kaleratzen duten argitaletxe nagusiek (Alberdania, Elkar, Erein, Maiatz, Pamiela, Susa, Txalaparta eta Utriusque Vasconiae) argitaratutako poesiako eta narratibako liburu berrien kopurua behera egiten ari dela. Horrez gain, horietako batek, Alberdaniak, ez du liburu berririk argitaratu 2013an.
|
|
|
Alegia, Arana Goiriren helburua poesia idatzia kultua izan zedin bete behar zituen arauak ezartzea zen, arauok bertsolaritzaren formatatik urrunduz hain justu. Hori dela eta, Olerkariek arau hauek bere eginen dituzte euren helburu poetikoekin bat egiten duten neurrian; hau da, estilo arauok beteko dituzte ahozko tradizioaren eraginpean
|
sorturiko
literaturatik urrundu nahi duten heinean.
|
|
|
Epealdi klasikoan, zuzenbidearen garapenerako eragile nagusia izan zen, izan ere, juristek
|
sortutako
literatura. Jurista horietatik batzuk enperadorearen zerbitzupean zeuden; beste batzuek, berriz, arlo pribatuan ziharduten.
|
|
2015
|
|
|
Iparraldearen aipamen hori bi zentzutan behintzat uler zitekeen. Batetik, euskal literatura klasikoan pisu handia duelako han
|
sortutako
literaturak, zer esanik ez hizkuntza literarioaren osaeran. Bestetik, beste zenbait diziplinatan77 Iparraldetik etorri izan dira sarri
|
|
|
lehenengo aldiz neska bat bizikleta gainean ikusi zutenekoa, herritar aurrerazale batek bere kasa moldatutako lehenengo eski parea, Asturiasko meatzarien grebarekiko elkartasunez errepide nagusia harri koxkorrez bete zutenekoa, koadrila batek Orian barrena ibiltzeko egindako piragua, Euzkadi izena jarri ziotena eta gerra garaian erreketeek hondatu omen zutena... Piragua hartan ibiltzen utzi ez ziotela-eta negar eta arrantza franko egin omen zuen Jexuxek; hala ere, duda egiten dut, hanka sendoak eduki eta ibiltzen utzi baliote horren ondo gogoratuko ote zituen xehetasun guztiak, lortutakoaren pozak baino luzeago irauten baitu beti irrikatu dugunaren minak; eta min horrexetatik da
|
sortzen
literatura.
|
|
|
Erdarazko, vascos/ basques? kontzeptuan kokatutakoek
|
sortutako
literatur testuak, bakar bakarrik, jatorriz euskaraz sortuak edo plazaratuak izan direnean jasotzen dira.
|
|
|
Ez da, inondik ere, hizkuntza, nazioa eta literatura identifikatuz, Erromantizismoak literatur historiarako sustatutako ereduaren hondar edo gotorleku atzerakoia. Xedea da, besterik gabe, naturaltasunez, beste hainbat hizkuntzatan egin eta egiten den moduan, mintzaira batez, kasu honetan euskaraz,
|
sortutako
literatura jasotzea.
|
|
2016
|
|
|
6
|
Sortu
literatura lanak aurkezteko testuak. Ideiak behar?
|
|
|
Baina orduan ere oihartzun ikaragarria lortu zuten, eta gai izan ziren tertulia bizi bat eratzeko eta beren inguruan Bilbo aldeko idazle aldra polita biltzeko. Eskuzabalak izanik, inguruan
|
sortutako
literaturaren berri eman zuten aldizkarian eta haren orrialdeak zabaldu zizkieten beste idazle batzuen lanei. Garaiko literaturaren berri eman zuten:
|
|
|
Honela, literatura Herriaren kronologia bat sortzen da historian zeharreko herri honen hizkuntzak, gertaerak, aldaketak ulertzeko aukera ematen duena. Bestalde, tematikoak
|
sortuz
literaturak memoria lortzen laguntzan du, miraila eskaintzen du, eta harrotasun nazionala ekartzen du. Horren izateak garrantzitsua da, ontasun sinboliko bat sorkuntzarako gaitasuna frogatzen duena.
|
|
|
Hizkuntza gutxituen errealitatea da. Unibertsitate bat dagoelarik hizkuntza gutxituan
|
sortu
literatura adituek ez dutelarik mespretxu batekin begiratzen literatura gutxitua, txikia.
|
|
|
Antisemitismoak
|
sortutako
literatura zabala da, baina, Siongo jakintsuen protokoloak libeloak aparteko garrantzia du. Errusiako antisemitismoaren sorkuntza esanguratsuena duda gabe.
|
|
2017
|
|
|
Hain zuzen, Bilboko Arte Ederren Museoa eta Guggenheim Museoa kenduta (lehenak politika hau orain dela gutxi aldatu du), beste arte zentro eta museo guztiek bi hizkuntzetan argitaratzen dituzte ekoizten dituzten erakusketen katalogoak. Horrek euskal zein nazioarteko artisten bibliografia sendo eta aberatsa dakar, kontuan izanda gainera zein murritza den eremu akademikoan euskaraz
|
sortutako
literatura. Proiektu ederra litzake argitalpen horien guztien datu basea sortzea, zeren katalogoek duten alderdi txarra banaketa eskasa eta presentzia ez oso ikusgarria izaten baita.
|
|
|
6
|
Sortu
literatura lanak aurkezteko testuak. Ideiak behar?
|
|
2018
|
|
|
Aginte koloniala edozein zelarik ere, tagaloga beti egon da presente. Hala ere, ingelesez
|
sorturiko
literatura arras ezaguna den bitartean literatura indigenarekiko ezezagutza handia dago uharteetan. Batetik, azken mendera arte gehienbat ahozko formetan aurkitu duelako adierazpide.
|
|
|
Antzinako Erregimeneko Euskal Herri penintsularrean
|
sorturiko
literatura eta poesia berraztertzeko bigarren arrazoi indartsua epistemologiko metodologikoa da. Globalizazioaren aldi honetan eta batez ere (post) kolonialitatearen eta multikulturalitatearen esperientziak aztertzeko garatu diren ikuspegi teoriko metodologikoek tresna aproposak garatu dituzte diglosia egoeran murgilduta bizi izan diren hizkuntza eta literaturetara hurbiltzeko.
|
|
2020
|
|
|
Hiru hamarkada daramagu entzuten literatur itzulpengintzan sekulako lana egiten ari dela, asko aurreratu dela, eta lan horrek bideak ireki dizkiola euskaraz
|
sortutako
literaturari, azken batean euskarara itzulitako literatura ere euskal literaturaren parte baita. [...].
|
|
|
Nire epika pertsonalean ez dute lekurik kausitu ez marinel lanbidearen ikonografiek ez arrantza bizimoduaren nostalgiek. Itsasoa, niretzat, metaforak
|
sortzeko
literatur topiko soila izan da. Nora doa poeta euskaldun bat, neure baitarako galdetu dut noizbait, bere poemetan olatuen taupada entzuten ez bada?
|
|
2021
|
|
|
Halaber, euskal kultur eremuaren barruan (dagozkion eragin soziopolitiko eta ekonomikoen indarren mende) koka daitekeen euskal literatura itzuliaren barne eremuak nazioarteko literaturaren espazioaren parte bat hartzen du, euskaraz
|
sortutako
literatura nazioartera itzultzen den aldetik eta nazioarteko literatura euskarara itzultzen den aldetik.
|
|
|
Egiazki, hasi dira gaiari buruzko ikerketa lanak euskal itzulpen eremuan. Etxeberriak (2012) konparatu egiten ditu, esaterako, itzulitako literatur testuak eta euskaraz
|
sortutako
literatur testuak: karakterizatu egiten 170 ditu bi corpusak, aztertu ahal izateko zer neurritan eragin dezaketen itzulpenek hizkuntzaren garapen lexikoan, morfosintaktikoan eta estilistikoan.
|
|
|
Aurreko asteetan egin dugunaren antzera, bosnaka aurkeztuko du bakoitzak bere sorkuntza, baina, aurrekoetan ez bezala, sorkuntza hutsa izango da, eta ez dugu azalduko edo justifikatuko.
|
Sortutako
literaturaz gozatuko dugu besteok, eta ondoren, bai, testuak komentatuko ditugu. Denok abiapuntu berdina oinarri lan egiteak horretan lagunduko digu.
|
|
|
Gasteizko euskal idazle gazte talde batek elkarrekin
|
sortutako
literatura ekoizpenak ikusarazteko ekitaldia. Miren eta Itziar Uriarte Crespo buru dituen proiektu gazte hau (Gazte Hitzak kontakizun laburren lehiaketan sarituak) izan da Gasteizko Udal Gazteria Zerbitzuak antolatutako Haziak idea gazteak lehiaketaren proiektu irabazleetako bat.
|
|
|
Etxepare saria Nafarroako 22 toki entitateko euskara zerbitzuek antolatzen duten album ilustratuak
|
sortzeko
literatur lehiaketa da; Sakanako Mankomunitateko euskara zerbitzua tartean. Literatur lehiaketen alorrean erreferentea bihurtu da eta 2021eko edizioan 30 lan aurkeztu dira.
|
|
|
Liburuen esportazioa jaio zen. Greziar munduak Atenasen
|
sortutako
literatura bilatzen zuen, bereziki tragedia libretoak, tragedia baitzen garai hartako ikuskizun handiena. Antzerki atikarrak Atenasen inperialismoa gorrotatzen zutenak ere liluratzen zituen, gaur egun Estatu Batuetako zinemaren industria boteretsuarekin gertatzen den bezala.
|
|
2022
|
|
|
Garai hartako literato mordoa ezagutu zuen Beachek, bere memorietan esplikatzen duenez, hala nola Scott Fitzgerald, John Dos Passos, Gertrude Stein, Ernest Hemingway, Samuel Beckett, D.H. Lawrence, Ezra Pound, T.S. Elliot, Thornton Wilder... Beachen esanetan, James Joyce zen horien guztien «izarra», eta idazle irlandarrak Stratford on Odeon izendatu zuen bi liburu denda horien artean
|
sortutako
literatura giroa, Stratford upon Avon William Shakespeareren jaioterriaren ohoretan.
|
|
|
Idazle eta irakasle katedradun honek baserritarkeria hiriari lotutakoa dela dio. Hiri munduak eraikitako baserriaren irudi basati eta indigenista kritikatzen du, eta kostunbrismoa hirian
|
sortutako
literatura dela. Nik uste dut kulturari beti zapalduak eta desagerraraziak diren kultura indigenei buruzko ardura dagokiola (bestela, bera ari da suntsitze lanean), eta irakurriak ditut Pizkunde Aroan euskal literaturan sortu ziren ohiturazko eleberriak, Txomin Agirre abade ondarroarraren Kresala (1906) eta Garoa (1912) dira aipagarrienak (Auñamendiko lorea nobela historikoaren ostean idatzi zituen), nire iritziz ohiturazko eleberri biak balio literario handikoak, Txomin Agirreren euskararen aberastasuna daukan idazlerik inoiz sortu ere ez delako egingo, eta, estetikoki batez ere, Kresala eleberri eder ederra delako, ez Garoa bezain panfletarioa, horretatik ere badaukan arren.
|
|
|
Izan ere, liburu frantsesaren merkatuak, aldiro aldiro espazio frankofonoko kide izatea eskatzen badu ere, mugak jartzen dizkio literatura frantsesaren eta frankofonoaren izaera transnazionalari. Gainera," literatura frankofono" etiketaren garapena, neurri handi batean, 1970eko hamarkadatik 2000ko hamarkadara bitartean, antzinako kolonia eta itsasoz haraindiko departamendu edo lurraldeetan
|
sortutako
literaturaren, eta gogoeta postkolonialaren, ondorioz inportatu zen Hexagonora. Giro honetan leku gutxi du Quebeceko literaturak.
|
|
2023
|
|
|
Hala ere, nire iduriko, badira ekimen batzuk hagitz lagungarriak bide horretan, eta erreparatu nahi diot 111 Akademiari. Aski da bere webgunean sartzea euskaraz
|
sortutako
literaturaren ikuspegi osoa izateko: argitaratu berriko liburuak, lanak urteka, egileka edo generoka; irakurleen iruzkinak —oso, oso interesgarriak— eta idazleekiko elkarrizketak, bertze baliabideen artean.
|