|
2007
|
|
|
Euskara estandarraren, nkatze prozedurarekin jarraituz, Jean Etcheparek proposatu zuen
|
sortu
berri zegoen euskara testuetan erabiltzen hastea, hala nola, Gure> Herria> aldizkarian eta erlijio liburuetan; hau da, irakurleria intelektualari zuzenduriko testuetan erabili, herritarrei eskaini baino lehen481 Ados agertu zen La, tte Etcheparerekin erlijiozko testuez baliatzeari zegokionez, azpimarratuz erlijio liburuek eginkizun handia zutela euskal hizkuntza iraunaraztearen alor...
|
|
|
Huna Herria>
|
sortu
berria!, Herria, > 1944ko azaroaren 16a.
|
|
|
Hauetariko batzuk 30 hamarkadan
|
sortu
berri zen Gure Herria elkartearen kide bilakatu ziren, hala nola René Cuzacq, Michel Etcheverry, Pedro Garmendia, Gilberte Guillaumie Reicher, Hillau, Jean eta Madeleine de Jaureguiberry, Leon Lassalle, Picochet, Puchulu, Dominique Soubelet Emmanuel eta Maurice Souberbielle. Piarres La, tte Gure Herria elkartearen batzarkide ere bilakatu zen eta bilera guztietara joanez, harremanak izan zituen aipatu berri digutun intelektualekin.
|
|
|
Bigarren Mundu Gerra amaitu zenean, 1944an, azalera datorkigu berriro Piarres La, tte, ordurako dizipuluen eskuetan utzirik zituelarik 1940 hamarkadako ekintza kultural euskalzaleak. Urte hartan
|
sortu
berri zuten Herriaren zuzendaritzarako aukeratu zuten La, tte. Aurreko urte korapilatsuetan izandako jarreragatik izan zen hautatua 54 urteko La, tte (berritzailea izateaz gain, Alemaniaren kontrako erresistentzian ari izana), nola ez, ordurako zeukan prestakuntza intelektuala ere erabakigarria izanik.
|
|
2008
|
|
|
euskarak sekula guztian bizi izan duen egoerarik okerrenetakoan sortu zen Euskara Batua, Hego Euskal Herria diktadura militarraren azpian zela, eta, beharbada, euskara bera ere sekula baino ahulago zela. Gogora dezagun Pedro Irizarrek, 1973an. Euskara Batua
|
sortu
berritan, beraz?, argitaratutako emaitza: 533.500 euskaldun inguru baizik ez ziren guztira, eta 1.900 baizik ez, esate baterako, Araba osoan.
|
|
|
5 Gure arteko zorakeriak ikusita, gogora datorkit, ezinbestean, Arthur Koestler ek bere biografian kontatzen duen pasa dizo xelebrea, Sovietar Batasun
|
sortu
berria bisitatu zuenean berari gertatua. Behin Asiako lautadetako Merv herriko eskolara eraman zuten, Afganistandik ez urrun, eta ikasgela batera sartu zenean, harriduraz ikusi zuen, maisuaren kei nuari jarraikiz, ikasleek A> > Tog!
|
|
|
zatzen ari dela, baita testuaren esanahi edo semantika> berria ere, ez baitio berdin, esaterako, euskal lurraren sortzearen mitoaz jardutea, itobeharrean dagoen gizarte batean (horrelaxe Txakolinaren> Ospatzea n, 93 olerki zenbakietan) ala gizarte
|
sortu
berri baten atarian (horrelaxe Hiru> > bakarka> bertsioan): –ikus berpiztea egia dela?
|
|
|
Bitartean eta ondoren beste euskaltzale batzuk ere badira, liberal errokoak, J. E. Delmas eta M. Barandika. Azken hau, euskararen itzultzailea eta Banco de Bilbao finantzaerakunde
|
sortu
berrian gerente lanetan aritu zen. Barandika, 1876an, foruen oinarrietan finkaturik zegoen erakundetze politikoaren defendatzaile sutsua izan zen.
|
|
|
Akaso Bilbo moduko hiri handi batean Azkuek lasai ager zezakeen bere mezua; baina, aldiz, Lekeition, bertako herritarrekin eta senideekin zituen konpromisoak tarteko, formak gorde beharra senti zezakeen, eta azkenean ez zen ausartu obra polemiko hura antzestera, are gutxiago independentista deklaratzen zen talde
|
sortu
berri bateko kide erradikalen arrimuan. Izatez 1895 urte hasieran, Azkue jeltzaleengana gerturatu zen unean bertan azaleratu zen politika ulertzeko moduaren inguruko beren aldea:
|
|
|
Azaleko batasun horretatik kanpo, gainerakoan, adostasun urria zegoen sabindar eskolako idazleen artean: neologismoetan (zehazki zeintzuk erabili, nola
|
sortu
berriak), aditzaren inguruan (zein paradigma bihurtu eredu, trinkoak orokortu ala ez), fonetismotan (ija ala ia...), euskalkietan (aranista guztiek ez zerabilten berbera), deklinabidean, sintaxian, hizkuntza idatzia batzearen gainean... Aranista bakoitzak bere gogora moldatzen zuen hizkuntza, ausartenek lexiko eta gramatika moduko oinarrietan era guztietako esperiementu eta proposamen arbitrarioak eginez, inori azalpenik eman gabe eta beren artean ere koordinatzen saiatu gabe.
|
|
2009
|
|
|
Jakin aldizkari
|
sortu
berri berriak bilera horren berri ematen du, lehen zenbakian, Iñaki Bereziartua sortzaileetako baten luman. Badirudi belaunaldi berrientzat ere garrantzi berezia izan zuela:
|
|
|
Hurrengo urtean, Baionan, izen bereko elkartearen arautegia eratu zen, Txillardegiren eraginpean. Ermuko asmo hartatik abiatua agian, baina elkarte
|
sortu
berri horrek bilatzen zuena ez zen idazleen interesen defentsa, baizik eta Euskaltzaindiak Arantzazun 1968an irekitako bidea garatzea.
|
|
|
Garai guztietan izan du horrelakorik, aurka ari zirenen kontrapisu. Euskaltzaindia
|
sortu
berritan Gregorio Mujikak erabateko obedientzia agindu zion:
|
|
|
Akademia bi aldiz jarri behar izan zuen abian Azkuek:
|
sortu
berritan, 1919tik aurrera, eta gerrako etenaldiaren ondoren, 1941etik aurrera. Ospe handiko euskalaria eta gaitasun ikaragarriko langilea izaki, Akademiaren arima izan zen urte horietan guztietan Azkue.
|
|
|
barik, batu gara danok[?]. Argi ta garbi, Academia ori guk eztogu ezautzen geutartzat?, adierazi zuen Euskaltzaindia
|
sortu
berritan. Azkuek abertzaletzat zuen bere burua?. Soy en el fondo lo que me hizo Arana Goiri:
|
|
|
Euskaltzaindiak lehentasuna eman dio, sorreratik, hiztegigintzari. Akademia
|
sortu
berriak 1920an eratu zituen bost batzordeetako bat, hain zuzen, Iztegisaila izan zen: Resurreccion Maria Azkue izendatu zuten batzordeburu, eta Pierre Broussain eta Raimundo Olabide batzordekide.
|
|
2010
|
|
|
bereak dira hasierako hainbat diseinu lan. Lontxo Oihartzabal izan zen horren ondoren, ordura arteko diseinuari aplikazio praktikoa erantsiz, ereduen gaiari Hezkuntza Sail
|
sortu
berritik indartsuen heldu ziona. Mari Carmen Garmendiak, azkenik, lan ohargarria egin zuen aginte esparrutik, ereduen berrazterketa nazioarteko kontestuan txertatuz (Jim Cummins eta beste zenbait aditu Euskal herriratuz horretarako, besteak beste).
|
|
2013
|
|
|
Eskualduna astekaria Frantziako Action Française mugimenduarekin eta, oro har, eskuineko ideologiekin lerrokatzen zela ikusiz, ez da harrigarri pentsatzea Frantziako politikan inplikatuz, Frantziaren erreferentzialtasuna ere bazuela. Hego Euskal Herrian, euskal abertzaletasuna
|
sortu
berria eta garapen bidean bazen ere, ez zen halakorik Ipar Euskal Herrian. Bakar batzuk baizik ez ziren ideia abertzaleekin bat egiten zutenak, Albert Constantin mediku zuberotarra eta Pierre Broussain tarteko; aitzitik, Piarres Xarritonen arabera, Hiriart Urruti, Blaise Adéma, Daranatz eta Saint Pierre «frantses erregionalistak» ziren.
|
|
2015
|
|
|
Gregorio Monreal (1973) historialariak dioenez, Behe Erdi Aroan gertatu zen fenomeno hau oso hedatua izan zen Espainia osoan, baina Euskal Herrian bereziki bortitzak eta krudelak gertatu ziren Ahaide Nagusien arteko borrokak. Protagonistak, Ahaide Nagusiak,
|
sortu
berriak ziren hiriak eta XIII XIV. mendeetan zehar indar hartuz joandako gizataldeak. Azken horien barruan, herrien artean sortutako. Ermandadeak?:
|
|
2016
|
|
|
Bilboko «Juventud Vasca» taldeak, 1906an hiriak
|
sortu
berria zuen Escuelas Vascas en laguntzarako eginiko antzezkizun batean ere aurkeztua izan zen, eta 1913 urtean ere bai.
|
|
2017
|
|
|
Erakunde horrek Ipar Euskal Herrian, arlo askotan, bide berriak irekitzeko pa rada eskaini zezakeela ikusi zuten bertako indar politikoek, jendeek, erakundeek eta hautetsiek. Euskararendako eta euskal hiztunendako ere mesedegarria izan daiteke, tresna egokia izaten ahal da,
|
sortu
berria den erakundea.
|
|
|
alde batetik, euskarari, eta okzitanierari, Ipar Euskal Herriaren zati batean? nolabaiteko ezagutza emanez; beste aldetik, erakunde
|
sortu
berriaren eta euskararen alorrean lanean ari diren elkarteen eta erakundeen artean lankidetza hezurmamituz; eta azkenik, mugaz bi aldeetako erakundeen artean, euskarari bultzada berri bat emateko, jarraibideak eta egitasmoak partekatuz.
|
|
|
«Kit euskara»
|
sortu
berrien guraso guziei sistematikoki helarazi behar zaie (sentsibilizatzea, informazio praktikoak). Halaber, elebitasunaren onuraz sentsibilizatzeko ekintzak antolatu behar dira (elebitasun goiztiarrari buruzko mintzaldiak...).
|
|
2018
|
|
|
Jin arazi naüzüe, honarat jente honak, Kantorez ospatzeko, bai
|
sortze
berri bat. Nik orai eginen düt, ahal bezain ontsa Plazer egiten beitü, züen ikusteak.
|
|
2019
|
|
|
Zailtasunak zailtasun, miresgarria bezain txalogarria da denbora laburrean herrielkarte horiek urratu duten bidea, Trebiñun ez ezik Arabako beste hiri zein herrietan ere. Horren ondorioz, estrategiak, plangintzak, programak eta ekimenak ugariak baino ugariagoak dira nonahi,
|
sortu
berriak zein berritutakoak. Horren lekuko, arrakastatsu eta segida luzekoa izango den ekimen mota berri baten ale pare bat:
|
|
|
Eta horretan, berak artikuluan ohartarazi bezala, ez zegoen bakarrik, sabindar asko baitzituen gogaide eta babesle. 1919ko urriaren 18an, Euskaltzaindia
|
sortu
berria zela, Euzkadi egunkariak erabaki zuen euskarazko ataleko artikulu guztiak sabindar grafiaz argitaratzea. Ez dago frogatzerik, baina pentsatzekoa da Kirikiñok izan zuela eraginik erabaki horretan, sabindar grafiaren aldeko hautua egitea akademiak ezar zitzakeen arauei aurre hartzeko eta haiei uko egiteko modu bat baitzen azken batean.
|
|
|
–1936ko urriaren 7an, gerra ordurako hasia zela baina frankisten tropak Bilbon sartu baino zortzi hilabete lehenago, Euzko Jaurlaritza
|
sortu
berriaren lehendakari kargua zin egin zuen Jose Antonio Agirre Lekubek Gernikan, azaldu du Oleaga E19 androideak, Euskaltzaindiaren Bilboko egoitzaren ekitaldi aretoan berriro, ohiko ikasleen aurrean?. Hilabete batzuk geroago, Azkue Agirrerekin bildu zen, eta pentsatzekoa da asmo onak agertuko zizkiola lehendakariak euskaltzainburuari, nahiz eta ez ziren Euskaltzaindiaren eta Euzko Jaurlaritzaren arteko akordio ofizialik sinatzera iritsi.
|
|
|
–Koldo Mitxelenak esana zuen ordurako euskararen batasunak, arrazoi biologikoa? zeukala, jarraitu du azalpena Miren Etxeparek?, gazteak alde zituelako, eta Bergarako kongresuan, Arantzazun hamar urte lehenago hartutako erabakien jarraipena egin eta gero, azterketa eta estatistiketan oinarrituta. Siadeco kooperatiba
|
sortu
berriak egindakoetan, besteak beste?, horixe baieztatu zen. –Biltzarrerako egin diren azterketei esker, garbi ikusi du [Euskaltzaindiak], duela hamar urte, Arantzazun eskainitako batasun asmoa eta arauek izan duten baietza eta eragina?, dio, besteak beste, Euskaltzaindiak irailaren 8an Bergaran egindako adierazpenak.
|
|
|
Pixka bat geroagokoak dira Bernardo Atxagaren Etiopia (1978), Joxe Austin Arrietaren Abuztuaren 15eko bazkalondoa (1979), Txillardegiren Haizeaz bestaldetik (1979), Arantxa Urretabizkaiaren Zergatik panpox (1979)? Argitaletxe
|
sortu
berriek ez ezik. Kriselu eta Lur lehenik, Erein eta Elkar aurrerago..., batuaren alde egin zuten literatur aldizkariek ere. Igelak eta Ustelak lehenik, Oh!
|
|
|
1 Euskaltzaindiak berresten ditu bere sorrera bultzatu zuten printzipioak eta, aldi berean, euskara batuaren jatorrian daudenak. Euskaltzaindi
|
sortu
berri hura lehen ordutik hasi zen batasunaz arduratzen. Aurretik, idazleek ere euskaldunen arteko euskara bateratuaren beharra sumatua zuten eta nor bere neurrian eta moldean erantzuna ematen saiatua zen.
|
|
|
10 Ehun urte joanak dira Euskaltzaindi
|
sortu
berriak, euskararen bateratzesaioari ekin zionetik. Berrogeita hamar urte, berriz, Arantzazuko Biltzarra egin zenetik.
|
|
2021
|
|
|
Noski, Staël anderearen denboratik aintzina, Letren eremuaren baitan gizarteak zuen eragina ezaguna zen bainan, Lanson ek eta bere segitzaileek sistematizatu zituzten eremu sozial eta kulturalen arteko harremanak. Lanson ek historiolariei tresna asko mailegatu zizkien baita ere orduan
|
sortu
berria zen soziologiaren finkatzaileei.
|
|
|
Honako hauek dira Hitz Elkarketa/ 3ko zenbait adibide: amaitu berri, atera berri, aurkitu berri, bazkaldu berri, bilatu berri, bota berri, bukatu berri, egin berri, ekarri berri, erre berri, esan berri, etorri berri, galdu berri, hasi berri, haur egin berri, hil berri, iragan berri, irakin berri, irten berri, jaio berri, jakin berri, jausi berri, mintzatu berri, ordaindu berri, sartu berri,
|
sortu
berri, zozkatu berri, zulatu berri...
|
|
|
Horregatik jo dute hizkuntzalariek bi izenen arteko erlazio semantikoetara. Azken batean izen elkartuak sortzeko arrazoia, askotan
|
sortu
berri den zerbaiti izena ematea da, etiketa jartzea. Eta ohikoa da kontuan hartzea zerk sortu duen/ nondik datorren ‘zera’ hori, edo zertako den, zein baliabidez sortu den, noiz edo non sortu den...
|
|
|
Ordea, moja izenak ez du* mojatu ematen, edo ertzain izenak* ertzaindu aditza. Horregatik, biziki bitxiak gertatzen dira inolako tradiziorik gabeko
|
sortu
berri diren aditz batzuk: harremandu, sukaldatu, arrantzatu (adibide pare bat aurkitu dugu tradizioan), ehizatu (gaur egun badira adibideak, baina tradizioan batere ez), aintzatetsi, ahaldundu...
|
|
2023
|
|
|
Facebook, Instagram eta Twitter. Informazioa jasotzeko beste kanal batzuk ere erabiltzen ditu ERA.EUSek, Youtube bera edo hileroko posta buletina eta
|
sortu
berri ditugun Telegram kanalak.
|