|
2000
|
|
|
Baina ez zen hala izan eta SIVUk bere laguntzakendu eta Euskal Telebistari, edo zehatzago esanda,. Iparraldearen Orenaren? albistegiko taldeari dirulaguntza emateko asmoa izan zuen, egunero zazpi minutuko euskarazko bertako saioa bultzatzeko, 1992an
|
sortu
eta lau pertsonak bakarrik antolatzendutena29 Diogun France 3 Euskal Herriko eta. Iparraldearen Orena, emanaldikotaldeek harreman onak mantentzen dituztela eta batzuetan irudiak zein informazioatrukatzen dituztela elkarrekin.
|
|
|
Prentsan, merkatuaren zatiketa territoriala handia izan da, bai Frantziar Estatuan zein, bereziki, Espainiarrean. Horrela, bada, industria honetan hainbat enpresatxiki eta ertainek Euskal Herriko eremu geografikoaren gainean
|
sortu
eta iraunbizitzeko aukera izan du, bereziki Hegoaldean, non, bestalde, probintzien arteko zatiketa erenabarmendu behar baita. Frantziar Estatuan, berriz, beren menpe eremu geografikonahiko zabalak hartzen dituzten egunkari erregionalak nabarmentzen dira, nahiz etahorren baitako ezberdintasunen araberako edizio berezituekin izan.
|
|
|
Beste maila batean inguru lokal eta eskualdekoetan
|
sortu
eta garatutako enpresaketa taldeak daude, irratien eta komunikabide lokalen arloetan dihardutenak. Mailahonetan, halaber, komunikazio espezializatua garatzen duten enpresa txikiak ere kokadaitezke; batzuetan, horien merkatua ez da bakarrik Euskal Herri barnekoa, Estatuaribegirakoa baizik.
|
|
|
Lurraldea sortu egiten da, borondate politikoaren, kulturalaren eta ekonomikoaren adierazle argia izan dadin.Lurraldea, beraz, ez da lurra besterik gabe; lur eremua izateaz gain, giza borondateaere bada lurraldea. Giza borondateak
|
sortzen
eta finkatzen, besteen artean, medioekaparteko zeregina izan ohi dute. Zer rol jokatzen dute gure inguruko medioek lurraldetasunen sorkuntzan eta finkatze lanetan?
|
|
|
Antzeko ibilbidea ezagutu dute berriki arte estatu kontzeptuak eta honen inguruan dauden bestehainbat kontzeptuk, zeren erabat aintzakotzat hartu edota ikerketatik at izan baitira, askotan aintzakotzat hartu izanagatik, hain zuzen ere?, antropologiaren eremuanbatik bat disziplinaren bilakaera izanik egoera honen errudun. Alabaina, sozialki etapolitikoki
|
sortu
eta garatutako kontzeptuen aurrean gaude (Leca 1991), eta, hortaz, beste edozein kontzeptu eta antolaketa modu bezala, ikergai bilaka daitezke. Aregehiago, kontzeptu hauen kasuan, sortu zireneko kontestua kontuan harturik, Europako mendebaldea eta garaia medio, guztiz dokumenta daitezke horien sorrera eta bilakaera.
|
|
|
Duela hiru urte, 1997an hain zuzen ere, Euskal Nortasun Agiria, (ENA) izeneko elkartea sortu zen, izen bereko agiria bultzatu eta beronen ofizialtasuna lortzeko helburuarekin. Elkarte honek euskal nortasuna era ofizialean bermatuko dutenagiriak
|
sortu
eta bultzatzea du helburu: nortasun agiria, familia liburua eta pasaportea.
|
|
|
ametsak eratzekoprozesu metapsikologikoaren abiapuntu diren fantasia inkontzienteak. Egoera inkontzientean landu,
|
sortu
eta gordetzen diren fantasiak dira, eta, beraz, lehenmailako prozesuaren menpe daude.
|
|
|
Poemaren amaieran ere beste joko sinbolikoen kera korapilotsuak: . Gauak (A), ordea, egin araztendigu pobreei/ eguzki kalpartsuaren (b1) amets doratua (B),/ guzizko enerjia baten desiretan (b2),/ susmoartean
|
sortu
eta hazi diren/ adats beroen harrera amultsuan (b3)?. Beraz, A (gaua)= B (amets doratua) b1 (eguzki kalpartsuaren), b2 (enerjia baten desiretan), b3 (harrera amultsuan).
|
|
|
Axular-ek ikusten zuen pagoa eta aurrean daukaguna berdinak dira funtsean; bainaAxular en Euskal Herria dagoeneko inoiz orainaldi ez etorkizun izango ez den iraganada, eta gure Euskal Herria, Axular-entzat, egundo iragan zein orainaldi izan ez zenetorkizuna, deus ez, hots?. Kojeve rentzat, gizakiak bakarrik
|
sortu
eta suntsitzen duesentzialki. Hortaz, gizakia dagoen heinean ageri da soilik errealitate naturaleandenbora, gizakiak sortu eta suntsitzen baitu etorkizunaz duen ideiaren arabera.
|
|
|
Kojeve rentzat, gizakiak bakarrik sortu eta suntsitzen duesentzialki. Hortaz, gizakia dagoen heinean ageri da soilik errealitate naturaleandenbora, gizakiak
|
sortu
eta suntsitzen baitu etorkizunaz duen ideiaren arabera. Etaetorkizunaren ideia orainaldi errealean, beste nahi baterantz zuzenduriko nahi gisaageri da, edo, gauza bera baita, gizarte ezagutzaren bila dabilen nahi gisa; nahi honekeraginiko ekintzak paratzen du, hain zuzen ere, historia abian.
|
|
|
Gizakiaren eta jasotako errealitatearen artekogatazka, giza mintzoaren erroreetan ageri da aurrena. Erroreok zuzentzeko, denborabehar da; eta erroreok zuzentzen saiatzen diren prozesu historikoak, jarraian datozenbelaunaldiek osatzen dituzte, denboran
|
sortu
eta hiltzen diren gizakiek.
|
|
|
Berriemailea iturri bihurtzen dela esan berri dugu; eta hori informazioa
|
sortzen
eta egiten duenean gertatzen da hain zuzen ere. Baina apika ez da argi geratu nolako iturria den newsmaking aren prozesuan, berriemaileak beste iturri primario batzuk erabil baititzake.
|
|
|
Ekintzak edo programak France Info izena hartu zuen, eta programazioa etengabeko informazioan zetzan.
|
Sortu
eta bi urte eta erdira, bi milioi entzule lortu zituen, arrakasta itzela izan zena (Remesal, 1990). Urte batzuk geroago esperientzia hori beste nazio batzuetara hedatu zen.
|
|
|
Kontua, albisteen supermerkatua?
|
sortzea
eta irratibidera eramatea zen, eta horretan frantsesak Europan eta alor publikoan lehenbizikoak izan dira, geroago sortu baitziren Catalunya Informació eta Radio 5.
|
|
|
Telegrafista hori egiteko prest zegoelarik, bat batean ahots bat entzun zen, tokitatik zetorren baina entzungarri zen soinu bat, nondik arraio hel zitekeen inork ere ez zekiela, zeren kostaldetik oso urrun baitzeuden, Ingalaterra Berriaren parean. Jesukristoren
|
sortzea
eta aingeruak artzainei berri onaz egindako iragarpena kontatzen hasi zen. Lipar honetara helduta, txirulez eta bibolinez egindako doinu bat hasi zen entzuten, koru zerutiarrek egina eta interpretatua zela ziduriena.
|
|
|
Irratilariek hots mota hauek darabiltzate errealitate jakin bat zehazteko edo egoerak girotzeko. Irratian, alde batetik, errealitatetik zuzenean jasotako hotsak ditugu (hots diagetikoak), eta bestetik, irrati estazioetan
|
sortutakoak
eta errealitateari ez datxezkionak (hots extradiagetikoak). Hots diagetikoek errealismo inpresioa azentuatzeko balio duten bitartean, hots extradiagetikoek medio honen edozein funtzio adierazkor bete dezakete:
|
|
|
Audio efektuak ondo erabiltzen jakin behar da; horretarako, lehenbizi
|
sortu
eta hautatu egin behar dira, eta ondoren baliatu. Irratsaioak behar duen errealismoa eta atera dakiokeen etekina kontuan hartuta erabiliko ditugu efektu horiek.
|
|
|
Harrobiko jardueren ondorioz kobazuloak kalteak izan bazituen ere, jarduera beroriengatik izan ez balitz, segur aski gaur egun ez zen ezaguna izango. Kontrolik gabeko bisitaldiek eta furtibismoak larriagotu egin zuten leherketek eta bibrazioek sortutako egoera, eta azkenik, kobazuloaren ondoan jarritako gehiegizko dinamitakarga batek kalte itzulezinak
|
sortu
eta gero, publikora itxi zen eta horrela jarraitu du duela urte gutxi batzuk arte.
|
|
|
Horrela ikusten da, hezkuntzak, edo, hobeto esanda, hezkuntza sistemak? beste elementu batzuekin batera (armada, burokrazia, zerga sistema. etab.) funtsezko zeregina betetzen duela Estatua eraikitzeko garaian, identitate nazionala
|
sortu
eta indartzeko oinarrizko tresna den neurrian, identitate nazionala Estatuaren oinarri ideologikoa baita.
|
|
|
Zeregin honetan, berehala antzeman daitekeen bezala, irakasleriak duen protagonismoa begien bistakoa da. Alde honetatik, Guizot legea abiapuntutzat har daitekeelarik, XIX. mendean irakasleriari buruzko legediaren bilakaerak erakusten du, irakasleak duen Estatuarekiko identitatea nola
|
sortu
eta eraiki den. Estatuak hori gauzatzeko duen asmoak, bat egiten du zuzenean lanbide horren lan baldintzen hobetzearekin; eta hori egia bihur dadin, Estatuak ahalegin guztiak egingo ditu.
|
|
|
nazioarekiko atxikimendua bata, eta Estatuaren erakundeak onartzea bestea. Hala, Plenel en109 hitzak erabiliz, hezkuntza sistemak, funtsean politikoa den Estatua
|
sortu
eta antolaturiko lurraldea eraikitzen laguntzen du, eta Estatuak, ematen duen eskolaren irudi ideologikoari esker, mistifikatu egiten du ideia hori, eskola Estatu Nazioarentzat arriskutsuak diren edo izan daitezkeen arazoak kamuflatzeko, ezkutatzeko, eta urtzeko gai bihurtzen duelarik.
|
|
|
Aipaturiko autoreek dioten bezala,, con estos textos se educaba a los niños del siglo XIX español y se forjaba la mentalidad del ciudadano de la patria burguesa? 285 Irakurketa orokorra egiteko asmotan edo, hauxe esango genuke: ...en zuen nazio espainiarra eta, beraz, identitate erreferentzia eskaintzen zien herritar espainiarrei, talde edota komunitate nortasuna indartuz (uniformizazioak batu egiten du nazioaren historia); hots, Espainiako herritarrek Espainiako historian asmatua edo ez, hori beste kontu bat da aurkituko zuten espainiar izatearen identifikazio ardatz komuna, sentimendu nazionala, eta kontzientzia nazionala
|
sortuz
eta kohesio nazionala indartuz286.
|
|
|
Urwin en288 hitzak kasu honetara egokituz, hauxe esango genuke: Estatu espainiarraren helburuen artean bere menpean dagoen lurraldearen osotasuna ziurtatzearena garrantzitsuenetariko bat da, eta horretarako bere barnean mugen zilegitasunaren inguruko diskurtso ideologikoa zabaldu behar du, lurralde horren eta herritarren arteko identitatea
|
sortuz
eta indartuz.
|
|
|
Frantziako hezkuntza sistema nazionalaren sorreraz hitz egiteko, nahitaez iraultza frantsesari luzatu behar diogu begirada. ...Estatu Nazio frantsesa eraikitzeko gertatu zen prozesuan61 Horrela, 1789ko abenduan aldarrikatutako dekretu baten bidez, Nazio Biltzar Konstituziogileak garbi asko erakutsi zuen zein zen Estatuak hezkuntza kontrolpean izateko zuen asmoa, hezkuntza publikoaren eta irakaskuntza politikoaren zaingoa Departamenduen eskuetan utzi zuenean, edota 1791ko irailean herritar guztientzako irakaskuntza berdina
|
sortu
eta antolatzeko hitza eman zuenean62.
|
|
|
Egoera horrek, edo adierazten zuen borondateak behintzat, izugarrizko garrantzia izan zuen: hezkuntza politikak ez zuen etorkizunik hezkuntza egitura eraiki ezean, eta legeak, nahia adierazteaz gain, ez zuen nahi hori gauzatzeko modurik izango, baldin eta gauzatze hori ziurtatuko zuen Estatuak kontrolatuko zituen administrazio tresnak
|
sortu
eta eraikitzen ez baziren. Oro har, Estatuak nazioa antolatzeko zuen beharrari erantzungo ziola esan daiteke, azkeneko txokora iritsiko zen administrazio egitura ahalguztidun eta omnipresentearen bitartez, horixe baitzen nazioaren ideia memoria kolektiboan txertatzeko nahitaezko baldin
|
|
|
Jokoan zeuden helburuak bi ziren: alde batetik, erregimen politiko berria
|
sortzea
eta, bestetik, gizarte berria itxuratzea. Frantziaren kasuan bezala, hemen ere askatasun eta berdintasun printzipioen inguruan, eskola izan zen herritarren batasuna bideratu zuen tresna,, vasallaje?
|
|
|
legeak arlo honi azken atala eskaini bazion ere185, administrazio egituren gaia gure azterketaren abiapuntua izango da, eraiki nahi zen eraikuntzaren funtsezko oinarria izan zela uste baitugu. Izan ere, arestian esandakoa errepikatuz, arlo baten edo besteren arautze hutsak ez luke berez eraginik izango (nahia adieraziko luke, besterik gabe) eta politikak (hezkuntza politikak, gure kasuan) kontuan izan behar du zeintzuk izan daitezkeen
|
sortu
eta kontrolatu beharreko tresnak, hauen artean eraiki beharreko administrazio sarea Estatuaren makineria esango genuke guztiz garrantzitsua izanik.
|
|
|
Ondorio gisa edo, Moyano legearekin administrazio publikoko erakunde espezializatuak
|
sortu
eta indartu zirela esan daiteke, Medina rekin196 batera. Esan beharrik ez dago administrazio mailako funtzioak betetzeko, Estatuaren izugarrizko enplegatu piloaren sorrera ekarri zuela horrek, nolabaiteko administrazio ejertzito zibilaz funtzionario armada hitz egin daitekeelarik197 Bestalde, beste arlo guztiekin gertatuko zenaren antzera, administrazio egiturei zegokienez ere, lege honek hezkuntza sistema liberalaren ezaugarri nagusienetariko bat indartu zuen; hots, zentralizazioarena.
|
|
|
1843ko urriaren 15eko araudi hori probintziei zuzendu zitzaien, gobernuak markaturiko irizpideen ildotik irakasle eskolak
|
sortu
eta antolatzeko.
|
|
2001
|
|
|
c) Esan bezala, arlo eta eduki tematikoak ikuspuntu eta interesgune pertsonalen arabera
|
sortzeko
eta formulatzeko ahalegin eta saioak atzeman ahal ditugu.Jakina, horrek berekin dakar, ezinbestean, hitz txandaren luzatzea eta hizkuntzbaliabideen presentzia.
|
|
|
Azkenik, azken boladan ikertzen ari den beste irakurketa eredu bat agertunahi genuke, irudi mentalak sortzekoa, alegia. Neurobiologiaren alorrean eginikoazken ikerketek baieztatzen dutenez, gizakien pentsamenduaren ezaugarri garrantzitsua da irudi mentalak
|
sortu
eta ordenatzeko trebetasuna; eta baita beroriekinjarduteko gaitasuna ere. Ildo honetan, zenbait proposamen metodologiko ari daagertzen (Avila, 1999).
|
|
|
Hasiera hasieratik kontrolatu beharreko arazoa izango da hori; bestela, lortunahi den gaitasunaren kontrako ohiturak eta usteak
|
sortuko
eta indartuko ditugu.
|
|
|
terminoak adieraztenduena hauxe da, alegia, nolabaiteko nahasketa sortu zela Penintsulan bisigodoakbertara heldu zirenean, eta nahasketa sozial, ekonomiko eta kultural horren islamaterial arkeologikoetan nabaritzen dela. Horregatik, ezaugarri germaniar bisigotikoak (Penintsulara etorri orduko
|
sortuak
eta finkatuak) nahastu egin ziren, Penintsulan momentu horretan bizi zen jendearen ezaugarriekin, horrela, facies, edo bariante ezberdin bat sortuz.
|
|
|
Legenda herrikoiaren sorrerari buruzluze idatzi da. Kondairak ez dira bat batean
|
sortzen
eta, halaber, ez dira anonimoak. Irudikatzen eta sortzen dituen pertsona bat dago atzetik.
|
|
|
Erromantikoek, Erdi Aroko historiarekin batera, Erdi Aroko testu literarioakerauzi dituzte ahanzturaren atzaparretatik, testu gehienak kutsatu gabeak baitira: herriaren ahotik
|
sortuak
eta herriak belaunaldiz belaunaldi jaso dituenak. Baina, maiz, Erdi Aroak ez du eman lezakeena ematen; edo ez da aurkitzen egon balegokeenaren arrastorik.
|
|
|
nondik datorkio bertsutarako trebezia. Norekin ari izan da gero? Non
|
sortua
eta non hila. Piarres Lafittek begiak Ibarrartenbizian eratxekiz ez du, mihia zorrotz eta gordin daukan andrearengan ikertzailebatek izan lukeen interes berezirik erakusten.
|
|
|
Lehenengo biak nahiko ezagunak dira etagure testuinguruan gehien erabili direnak, bai euskararekiko eta/ edo euskaraz dugun literaturan; adibidez, Valencia (1992) autorearen liburuan Gardnereta Clement (1990) autoreek ematen duten azterketa jasotzen duelako, baitapsikologia soziala sailean bertan zenbait doktorego tesitan (Espi, M. J., 1989; Cenoz, J., 1991) jarraitu direlako, edo baita kongresuren batean ereaurkeztu eta eztabaidatu direlako (Azurmendi, M J., 1988). Horiez gain, badago Euskal Herrian
|
sortutako
eta euskarari batez ere egokitutako proposamena ere, Sanchez Carrion. Txepetx? (1987) autorearena.
|
|
|
hizkuntz esparru guztiak etafuntzio osoak lehen hizkuntzaz betetzea, gutxieneko maila batean mantentzeajatorrizko hizkuntzaren erabilera, jatorrizko hizkuntza kulturarako bide baliagarriaizatea eta heziketa osoa jatorrizko hizkuntzan osatzea. 3) Bigarren (menpeko) hizkuntzaren aldeko motibazioak
|
sortu
eta sendotzeko ere, erabakigarriagoak diruditeerrealitate hurbilaren baldintza objektiboek motibazio idealek baino: hizkuntzarekiko motibazio mailarik gorenekoa lortu ahal izateko, horretan eragina dutenbaldintza guztiak horren aldekoak behar dira izan; itxuraz azaleko motibazioakhizkuntza baztertuaren aldekoak badira ere, egoera diglosiko batek sakonekomotibazioak ahuldu egingo ditu eta, ondorioz, motibazioen eragina arinduko da; gizarte proiektuek bultzatu behar dituzte hizkuntzaren aldeko motibazioak; etaikasitako hizkuntzaren gaitasuna eta bere aldeko jarrerek tinko jarrai dezaten, gutxienez ingurune mota batek erabilera ugari ahalbidetu du.
|
|
|
Ordura arte sexuen arteko harremanak gizabanakoartekoikuspegitik ikertzen ziren, taldearteko mailari garrantzirik eman gabe. Bi testuinguru horiek taldearteko harremanen irudi argia eskaintzen dute; beraz, oso testuinguru egokiak dira taldearteko teoria bat
|
sortu
eta garatzeko. ISTa, gaur egun etaikuspegi psikosozialetik begiratuta, taldearteko teoriarik garrantzitsuena da, batezere europar tradizioan, taldearteko harremanak eta portaerak esplikatzen dituenteoria integratzailea delako.
|
|
|
Hala ere, korrelazio positibo hori gertatzen denean, hau da, estatusaltuko taldea menperatzailea denean eta gehiengo taldea bere egoera mantentzen saiatzen denean, ukipen egoeran dauden taldearteko distantzia handitu egiten da; horixe da euskara eta euskal hiztunen egoera (estatusbaxuko taldea, menperatua, gutxiengoa eta egoera aldatzen saiatzen dena). 3) Lehen aipatu diren analisi eta aplikazio mailak baino orokorragoak direnak: maila sozietala eta politiko territoriala (Azurmendi, 1987, 1988, 1999), edo sozietala eta historiko soziala (Hogg eta Abrams, 1999); ikuspegihorretatik taldeak
|
sortu
eta garatzen diren eszenatokiak kontuan hartzendira; emaitza enpirikoen kontraesanak esplikatzeko azken analisi maila hauerabiltzen da askotan.
|
|
|
Testuinguru horretan
|
sortu
eta garatu da identitate etnolinguistikoaren teoria (IELT). IELTak bere ekarpenekin eragina izan du ISTaren garapenean.
|
|
|
Dena dela, Baccarat ek Mitsouko, Shalimar edo Coque d, or bezalako perfume ospetsuen ontzi izugarri politak eman zizkion Guerlain perfumegileari. Brosse beiratokiak Chanel Nº 5 perfumeari eskainitako ontzi eratsua eta Arpège usain bereziarentzat Jeanne Lanvin ek
|
sortutakoa
eta are bereziagoa den beira biribil beltza ere aipatzekoak dira. Lalique beiragileak Coty perfumegileari eman zizkion bere ontzi finenak.
|
|
|
1990an ospea lortu zuen Madonna-k munduan zeharreko biran erakutsitako Blonde Ambition jantziei esker. Horretan oinarrituta, 1993an atera zuen Jean Paul Gaultier deituriko perfumea, ontzian Madonna-ren jantziak gogoratuz, Firmenich perfumetxeak
|
sortutakoa
eta lata batean sartua.
|
|
|
Bata, barne geodinamika, hau da, lurrazalari barnetik eragiten dioten indar eta higidurak; bestea, kanpo geodinamika, klima eta paleoklimen ondorioz eratu diren higidura sistemak. Egoera horretan eta klimaren eraginez,
|
sortu
eta hedatu da jatorrizko landaredia. Gaur egungo paisaia geologiaren historiak eta prozesu morfoklimatikoek itxuratu dute; horien eraginez, Euskal Herriko lurraldean hainbat motatako paisaiak daude, hala nola mendiak, haranak, lautadak eta kostaldea.
|
|
2002
|
|
|
Bere 40.000hektareak parke natural gisa (1989) eta UNESCOk ematen duen biosferaren erreserba tituluaz (2001) izendatuta daude. Eremu hagitz lehorraizanik ere, nekazaritza eta abeltzaintza estentsiborako oparo erabiltzendituzte, baita ehizarako, eguzki eta haize energia
|
sortzeko
eta turismorakoere. Halaber, eta gune babestua den aldetik kontraesana badirudi ere (kasubakarra munduan), bere baitan 2.200 hektareako tiro eremu militarra dago, 1951z geroztik egon ere.
|
|
|
Historiari gainbegiratu arin bat eginez gero, aipatzekoa da XVIII. mendearenbukaera arte (hau da, ekonomia aparteko zientzia modura finkatu zen arte eta, aldibertsuan, Industria iraultza piztu arte) ekonomiaren bilakaera naturaren pean ulertzen zela; gizakia bera eta, jakina, ekonomia ere naturaren menpeko ziren, aberastasuna eta balioa naturak
|
sortzen
eta ematen baitzituen: gizakiaren jarduera ekonomikoa naturak eskaintzen zuena bere eskuz laguntzera edo, kasurik gehienetan, hurrupatzera baizik ez zen mugatzen (nekazaritza, abeltzaintza, arrantza eta meagintza).
|
|
|
Sare transeuroparrak, espazio orekatu batean continuum baten gisan bainoareago, nolabaiteko garrantzia duten guneen arteko konexio modura
|
sortu
eta garatzen dira. Area metropolitarrak elkarrekin lotzen dituzten sareak sustatzen dira.Modu horretan, zenbait erregio zeharkatu baino ez dituzte egiten beste erregio batzuetakoak diren zentroak konektatzen dituzten sareek.
|
|
|
Alabaina, euskal ekonomiako zerbitzuen eta industriaren artekotasuna gehituegin da eta horrek zerbitzuen hedapenerako bidean lagundu du. Baina industria oinarria zabala izanik eta euskal ekonomiaren eraldaketa prozesuan sektoreartekointegrazioaren bidea luzea izan ez dela kontuan hartuta, industriarekiko erlazioarenitzalean
|
sortu
eta hedatzen diren produkziorako zerbitzuek potentzialtasun handiaerakusten dute etorkizunera begira. Arestian aipatutako industria eta zerbitzuenarteko integrazioaren gaur egungo ahuleziak etorkizun hurbilean garatzeko aukerak indartu egin daitezkeela islatzen du; are gehiago, oinarri industrialaren eraldakuntza amaitzeke dagoen prozesua dela gogoan izanik.
|
|
|
Goi hezkuntzaren garrantzia berriroere 1914an jarri zen agerian Universidad Vasca delakoarekin, baina 1918ra arte ezzen proiektu bateratu bat gauzatu; Eusko Ikaskuntzen Oñatiko I. KongresuanAngel Apraizek Euskal Herriko unibertsitatearen beharra azpimarratzen zuen.Kongresu hartatik Eusko Ikaskuntza sortu zen eta hurrengo urtean Euskaltzaindia.Eusko Ikaskuntza Araba, Bizkai, Gipuzkoa eta Nafarroako Aldundiek sortua, euskal kultura maite zutenen bilgune iraunkorra izateko jaio zen.
|
Sortu
eta 1936raarte, euskal kulturaren ekarpena Eusko Ikaskuntzaren inguruan egituratu zela esanliteke, batik bat Euskal Unibertsitatea sortzeko proiektua lau urtetan zehar berebaitan eztabaidatu baitzen. Bere lehendakariak, Julian Elorzak, erregeari euskarazeskatu zion Unibertsitatea II. Kongresuan (Garzia, 1997:
|
|
|
– Terminologiaren
|
sortze
eta finkatze prozesuan parte hartzea. Arlo honetanlanean ari diren elkarteen koordinazioa bultzatu genuke.
|
|
|
Adibidez, oro har, salbuespenak salbuespen, Euskal Herriko unibertsitateguztiek egiten duten irakaskuntzaren eskaintzan ez da hizkuntza argibiderikagertzen, titulazioen errealitate hori guztia erdaraz
|
sortuta
eta pentsatuta baitago.Ondorioz, euskarazko irakaskuntza, erdarazko errealitatearen atal bat da gehienjota, eta ia ez da inongo, ikasleen gidaliburuan, adierazten.
|
|
|
kontzeptuak, aldiz, euskarazko unibertsitatearen? errealitate askotarikoa
|
sortu
eta azalarazteko balio du. Jakin badakigu euskalunibertsitateak garapen partziala duela oraindik, baina izan bada, izanarencontinuumaren harian erdialdera hurbiltzen ari baita.
|
|
|
Fakultatearen historia laburhorrek, kokapen geografikoarekin batera, eragina izan du euskararen erabileran.Farmazia Fakultatearen sorreran, irakasle gehienak AUItik etorriak izan ziren, horietatik gehienak erdaldunak. Zentro horretan ez zen euskaraz irakasgai bat bera ereematen, eta ez zen ematen hasi Farmazia Fakultatea
|
sortu
eta urte batzuetara arte.
|
|
|
Hurrengo urteanerrektoretza taldea aldatu zen, eta plana ez zen berehala gauzatu. Hala eta guztiz, badirudi ezarpen planaren lehen urtea aurten beteko dela, plaza berriak (arduraldipartzialekoak)
|
sortuz
eta plaza partzial batzuk arduraldi osoko bihurtuz. Ezarpen planarekin jarraitzen bada, datorren ikasturterako 3 mailako derrigorrezkoakeuskaratuko lirateke, horrela ezarpen plana betez.
|
|
|
Andereñoen beharra sortuzen eta, zoritxarrez, ez zen nahikoa orduko Magisteritza Eskolan ikasten zena.Batzuek, malas maestras españolas" deitzen zietela aipatzen dute (Femandez, 1994: 86). Elbirak oso garbi zeukan, berak
|
sortu
eta garatzen ari zen ikastola hura bestebatzuek eraman behar bazuten, praktikak egin behar zituztela berarekin. Horrela, andereño berriak urtebete osoan aritzen ziren goizez eta arratsaldez praktikakegiten.
|
|
|
Ordea, Euskal Unibertsitatearen hazia ereinda zegoen jada ZaragozakoUnibertsitateak Nafarroan zuen Irakasletza Eskolan; izan ere, 1976an, diktaduraamaitzearekin batera, Nafarroako Oinarrizko Hezkuntza Orokorraren Unibertsitate Eskolako klaustroak euskara unibertsitatean sartzea erabaki zuen aho batez.Euskara irakasten hasi zen curriculumeko irakasgai modura Eskolako mailaguztietan. Ildo beretik eta ikastetxe horren klaustroko nahiaren ondorioz, Zaragozako Unibertsitateak Euskara Katedra bat
|
sortu
eta bultzatu zuen Eskolako ikasleguztiek euskara ikasteko aukera izan zezaten. 1986an, euskararen aldeko girohorretan erabat murgildurik, eskola hartako zuzendaritzak, Jose Ramon Pascualburu zelarik, Haur Hezkuntzako espezialitatean euskal lerro bat irekitzea lortu zuen.
|
|
|
Zenbat mailatan sailkatu, maila bakoitzari zenbateko zabaleraeman, maila batetik bestera zenbateko koska ezarri... eztabaidagarri da, noski.Baina Unibertsitateek, darabilten hizkuntzaz eta hizketaz aparte? zaintzen,
|
sortzen
eta gizarteratzen duten jakintza mailaren arabera bereiz daitezke, ingelesezari diren Unibertsitateen artean sekulako aldeak daude, euskaraz, gaztelaniaz etafrantsesez ari litezkeenen artean leudekeen bezalaxe?. Unibertsitaterik onenak, nolabait esateko, txarrenak baino unibertsitateago dira, munduan gehien dakitenekaitortzen dietelako aurreratuenak direla gai honetan edo hartan.
|
|
|
No, of course. Harro bainaharropuztu gabe aldarrikatu behar dugu geure profesionaltasuna, geure programapropioak
|
sortu
eta burutzeko. Eta baldin. La Real Sociedad Española de Historia oQmmica?
|
|
|
UEUk aurrerapen handiak lortu ditu, bestalde, hala nola oraintsu Eibarko udaletik jasoriko. Markeskoa? izenekoegoitza ederra, aurton lehen aldiz magistergo bat eskaintzea ahalbidetu diona.Baina aurrera eginen badu, oraindik are urrats ausartagoak egin ditu, euskaldun jendeak demokrazia honetan ghettoan sartzeko joerari aurkakotasunsendoz erantzunen bazaio, alegia, beharbada gure unibertsoa
|
sortzen
eta osatzenutzi bai, baina erdaldunena den unibertso nagusia ezertan ere inarrosi eta eragingabe. Arazoan sartu gabe ere, gogora ditzagun euskararen eginkizuna etapresentzia, aitzakiak aitzakia, Donostiako Udako Ikastaroak direlakoetan (hutsarenhurrengo ez, baina kasik), edota azken urteotako egoera politiko latzeanEuskaldunon Egunkariaren eragin indarra, egunkari horretan hainbat eta hainbatproposamen eta gogoeta argi eskaini baitira.
|
|
|
3 Unibertsitatearen lege propioa behar da Euskal Unibertsitatearen SistemaOsatua bideratzeko, finantzazio sistema egokiak
|
sortzeko
eta kudeatzekotresnak arautuz. Interesgarria izango litzateke lege horretan Euskal Herrianberton eta kanpoan ere dauden euskaldunak unibertsitatean euskarazsartzeko bidea izateko Urruneko Euskal Hezkuntzaren Unibertsitatea sortzea eta zabaltzea, sistema integratu batean sor daitezkeen euskal unibertsitateak eta euskal unibertsitarioak lotzeko helburuaz, hezkuntza birtualeanzein presentziazko irakaskuntzan, batez ere ikerkuntza, irakaskuntza etakultura euskaraz bultzatzeko.
|
|
|
3 Unibertsitatearen lege propioa behar da Euskal Unibertsitatearen SistemaOsatua bideratzeko, finantzazio sistema egokiak sortzeko eta kudeatzekotresnak arautuz. Interesgarria izango litzateke lege horretan Euskal Herrianberton eta kanpoan ere dauden euskaldunak unibertsitatean euskarazsartzeko bidea izateko Urruneko Euskal Hezkuntzaren Unibertsitatea
|
sortzea
eta zabaltzea, sistema integratu batean sor daitezkeen euskal unibertsitateak eta euskal unibertsitarioak lotzeko helburuaz, hezkuntza birtualeanzein presentziazko irakaskuntzan, batez ere ikerkuntza, irakaskuntza etakultura euskaraz bultzatzeko.
|
|
|
Ezagutzarensortze eta transmisio zentro da, ikerkuntzara eta goi mailako hezkuntzara zuzendua, jardun intelektualaren eta zientifikoaren erreferentzia, eta arestian aipaturikokulturaren dimentsio guztiak gauzatu eta elkartzen dira bere barnean: ezagutzaespezializatuak
|
sortuz
eta akademiaren bitartez sozializatuz, unibertsitateak kulturaunibertsalaren ondareari eta kultura partikularrari egiten dizkie ekarpenak, instituzio hori gizarte zehatz bati eta bere eskariei estuki loturik agertzen baita beti.Hala ere, Unibertsitatea ez da agortzen ofizialki egotzita dituen betebeharretan.Barne ikuspegi batetik, Unibertsitatea botere arlo bat da1; bertan aritzen diraagente desb... Eta, gizarteari begira ere, Unibertsitatea botere zentroa da, ez botere politiko konbentzionalen antzeraeraturik dagoelako, ezpada botere sinbolikoa sortzeko gune garrantzitsua delako.Azkcn aspektu hori azpimarratu gura dugu bereziki, oinarrizkoa baita txosten laburhonetan aurkezten den ikuskera ulertzeko.
|
|
|
Zeregin horretan, kultur produkzioaren arloek, izatez helburupolitikoetara orientaturik ez badaude ere? errealitate sozialaren egitearen etaebaluazioaren printzipioak
|
sortu
eta inposatzeko baliabideak eraikitzen dituzte.
|
|
|
C) Elkarrekintza ereduak: lan-taldea
|
sortzeko
eta parte hartzaileen artean harremanak ezartzeko; egoeraren ezaugarri nagusien ezagutzakomuna ezartzeko eta interpretazio berdinera iristeko; zer aldatu daitekeen eta litzatekeen identifikatzeko; bete behar diren helburu etaekintzen adostasun komuna ezartzeko; ekintza gauzatzeko eginkizunak erabakitzea; ekintza praktikoak antolatzea; atazaren bukaerakolorpena onartzea...
|
|
|
Edozein modutan, egitasmo honetan gogorarazten zaigu marko orokorraeratuta dagoela hiztunak
|
sortzeko
eta ez hizkuntzetan adituak egiteko; hortaz, aukerako jardunbideak zerrendatzen dituenean, lehenbizi aipatzen ditu metodologiarik komunikatiboenak eta amaierarako uzten ditu aukerarik formalenak.
|
|
|
Prozesu horretan emandako urratsen lekuko dira bidean
|
sortu
eta oraindik eregeure gela eta materialetan islatuta azaltzen diren hurbilpen metodologiko nagusiak. Horien artean mugarri nagusitzat hauek aipatuko genituzke:
|
|
|
Gauzak horrela, Amorebieta Etxanoko Udalak eta Aurten Bai erakundeak hitzarmena sinatu zuten. ZIBERGELA
|
sortu
eta autoikaskuntza zerbitzua eskaintzekoerabakia hartu zen.
|
|
|
Prozesu horrek, merkatari izatetik noble moduan bizitzeko aukera eman zien ondarea sortzeraeraman zituen, maiorazkoak sortzera, beren etxeak, horietako batzuk leinu zaharren bigarren semeek sortutako etxe berriak? etxe noble bihurtzera, eta, EginoMalleatarren kasuan behintzat, noblezia tituluduna lortzera15 Zentzu honetan, gizarte antolaketari dagokionez, Gipuzkoan XVI. mendean gertatu zen dinamikagarrantzitsuenetako baten ordezkariak dira; beren etxeak
|
sortu
eta antolatu zituzten, eta antolaketa horretan emakumeek definituta ikusi zuten beren espazioa. Prozesu horretan guztian, emakumeak, beti ere leinuen partaide gisa?
|
|
|
Horrekin batera, adulteroek, sasikoek, ezkongabeko amek... gero etazailtasun handiagoak zituzten gizarte hartan. Estura ekonomikoa handitzen zenean, familia
|
sortzea
eta eratzea are zailago bihurtzen zen9 Giro gogor hartan, bortxaketek ere gora egin zuten.
|
|
|
Hori zela eta, elite horieklagundu egin zuten, gero, euskal arazoa? modura ezagutuko zen fenomenoa
|
sortzen
eta areagotzen.
|
|
|
Izan ere, XIX. mendearen hasieran jaiozenetik, historiografia ez da inoiz bizi izan burbuila batean, gizartetik at, eta herritarren kezkei, itxaropenei eta bildurrei bizkar emanda. Are gehiago esan genezake: objektibotasunaren postulatuak eskatzen zuenaren aurka, XIX. mendean zehar,
|
sortzen
eta garatzen ari zen Estatu liberalaren barruan, Europako historiografiakfuntzio legitimatzaile eta kohesionatzailea betetzen zuen. Elite berrien botereaziurtatzeko tresna ezin hobea bihurtu zen historiografia.
|
|
|
Gaur egun, nazionalismoari buruzko argitalpen enpiriko eta teorikoekin liburutegi handi batekoapalategiak bete daitezke. Ordea, ikerketen ugaritasunak ez du ahalbidetu gaihorren inguruan
|
sortu
eta sortzen diren polemikak leuntzerik edo moteltzerik. Aregehiago esango genuke:
|
|
|
Azterketa zientifikoaren gardentasuna inolako zalantza izpirik gabe eta dogma bat izango balitz bezala azpimarratuz, ez da kutsadura besterik
|
sortzen
eta areagotzen. Akats bikoitz bat egin ohi da (Dahl, 1997:
|
|
|
emaniko urratsa. Horren ondorioa txiroak (gaur egun, klase marjinatua?) sozialki
|
sortzeko
eta kulturalki definitzeko forma berria izango da.
|
|
|
Familia desberdintasun sexualen jatorria izan ez arren, banaketa sexuala
|
sortzen
eta birsortzen den esparrua den heinean (del Valle, 1995), sexu rolaren araberako eginbehar aurrezarriak eraldatzea gizonen jarreraren esku ere badago, ikusi berri den okupazio sisteman ez ezik, eguneroko lanean, familia lanean ere (aitatasun aktiboaren bidetik esaterako).
|
|
|
Arrisku horiek ez dira, gaur arte bezala, ez hautu pertsonalaren ondorio, ez tokian tokira mugatuak, industrializazioaren ondorioz mehatxu globalak baizik, Lurreko bizitza zalantzan jar dezaketenak. Are gehiago, progreso industrialaren bitartekoekin
|
sortu
eta beren garapenarekin sistematikoki hazi eta atzeraezinak diren modernizazioaren arrisku globalak dira. Eta, hasiera batean, zentzuen bidez hauteman ezinak.
|
|
|
Bitartean, arriskuak definitzeko tresna zehatz batzuk sortzen dira eta, noski, hori egitearen kontura aberastuko diren industriak. Askotan, gainera, enpresa berberak dira kalteak
|
sortu
eta berauei aurre egiteko bitartekoak sortzen dituztenak.
|
|
|
Informazioa baliabide bilakatzearekin, informazioari zentzua eta esanahia ematen dioten bitartekoen kontrolak botere egitura berria ahalbidetzen du.71 Norbanakoaren eta taldeen ekintzak
|
sortu
eta esanahia ekoizten duten baliabide horiek kontrolatzea lehentasuneko eginbehar bilakatzen da. Alegia, garai batean nortasuna finkoa izanik, informazioa zen kontrolatu beharrekoa.
|
|
|
Hala ere, izaki/ zentzu sozial berri bat
|
sortzeko
eta aukeren mundua itxia izan ez dadin, ezinbestekoa da gorputz unitarioa den gizartea nortasunezko/ egiturazko planoak eta irudimenezko/ azpiegiturazko planoak osatzea. Desparadojizazioa (eta, amaiera gabeko paradojizazioa?) emango da denboraren kategoria bi mailatan bereizten denean.
|
|
|
Arrazoi hori da, era berean, talde asko gertaera puntual baten aurrean
|
sortzea
eta bat batean desagertzea. Gizarte indibidualizatuetan gatazka berriak eta askotarikoak sortzen dira.
|
|
|
Beste irrati alternatibo batek oso paper garrantzitsua jokatu zuen Algeriako independentzia gerran, urtealdian, La Voix de l. Algérie libre izenekoa, alegia. Kontzientzia antikolonialista
|
sortzeko
eta talde etnikoen arteko harremana errazteko funtzioa bete zuen FLNk1sortutako emisora hark (Ibidem: 11).
|
|
|
Horiekin batera, irrati askeren funtzionamendu berbera zuten beste irrati mistoak aritu ziren: Iris zelakoa, 1985eko maiatzean
|
sortua
eta Iruña Irratia; bi irrati horiek publizitatea onartzen zuten, eta beraz, piratak ziratekeen, askeak baino gehiago. Katalogazio horren barruan sartu beharra dago 1984an Tafallan sortutako Eltxo Irratia (Albillo eta Sánchez Aranda, 1995:
|
|
|
heltzen ziren erbesteratuen inguruan euskal kultura suspertu ez ezik, berezko ezaugarriak ezagutarazten hasi ziren. Ondorioz, 1970 hamarkadetan hainbat adierazpen kultural
|
sortu
eta berreskuratu ziren Ipar Euskal Herrian: ikastolak, Seaska, gau eskolak, Herri Urrats, maskaradak?
|
|
|
aurka, egoera ez zen egokiena euskarazko proiektuak aurrera eramateko. Hala eta guztiz ere, euskaldun nafarrak beren komunikabideak
|
sortu
eta bultzatzeko prest agertu ziren, eta oraindik egiten ari diren ibilbideari ekin zioten, bidean laguntzak baino oztopo gehiago aurkitu izan dituzten arren.
|
|
|
Nafarroari dagokio irrati zabalpen eta telebistaren araubidea lege bidez garatzea, baita hura betearaztea ere, irrati eta telebistaren estatutu juridikoa arautzen duen legean erabakitzen den gisan eta halabereko kasuetan. (?) Aitzineko idaztian erabakitakoaren ariora, Nafarroak bere prentsa, irrati eta telebista arautu,
|
sortu
eta mantendu ahal izanen du eta, oro har, bere helburuak erdiesteko behar dituen gizarte hedabide guztiak25.
|
|
|
zuten, irrati askeek betetzen zuten udal emisoraren funtzioa zela eta. Euskal Herrian oso udal gutxik
|
sortu
eta bultzatu zuten irrati bat. Legeak esparru juridiko orokorra eman zien, ekarpen berririk eskaini gabe.
|
|
|
Baina berehala itxi zuten, ideologia politikoaren inguruko arazoak zirela medio. Geroago, horren sortzaile bik eta beste hogei pertsona gehiagok kooperatiba bat
|
sortu
eta Radio Sur izeneko emisora bultzatu zuten (Ibidem: 30).
|
|
|
Baina, bai komunikazioaren kasuan eta baita kulturarenean ere, abiapuntu nagusia da aniztasunaren prismatik ikusi behar dituztela komunikazioa zein kultura, nola komunikatzaile profesionalek hala ikasleek eurek ere; eta, beraz, egokiagoa dela kulturei eta komunikazio ereduei buruz, mugatu pluralean? hitz egitea; zeren gizakiek eta gizarteek komunikazio esparru nahiz kultura eredu askotarikoak
|
sortu
eta sortzen baitituzte historiaren soka luze geldiezinean. Norbaitek liburu honetan aniztasunaren izenean txikiari egin ohi zaion integratzeko eskariaren isla bilatu gura baldin badu, erratuta dabil; izan ere, aurkitzekotan, handiak txikiari zor dion errespetu beharra aurkituko du, aniztasunaren izenean.
|
|
|
boteretsua da komunikazioaren egilea, eta menperatua da komunikazioaren eroslea. Boteretsuak
|
sortzen
eta komertzializatzen du informazioa; menperatua da komunikazio eredu horren produktua.
|
|
|
Kultura menpekotasuna prozesu multzo bat da, zeinaren bitartez gizarte bat sartua baita, presioa, faszinazioa, indarra edo korrupzioa dela medio? mundu osoko sistema modernoaren barruan, halako moldez non gizarte horren agintari klasea eramana eta bultzatua baita zentro dominatzailearen egiturekin edo balioekin bat egin ohi duten erakunde sozialak
|
sortzera
eta horiek gidatzera.
|
|
|
Eta, kasu horretan bertan, kultura popularra edo herrikoia? Ba ote du kasu horretako kultura zapalduak kultura masiborik
|
sortzerik
eta hedatzerik. Non gelditzen da kultura nazionala?
|
|
|
Modu argian, XVI. mendetik aurrera hasten gara ikusten hizkuntza kode politiko moduan. Alegia, komunikatzeko eta kultura
|
sortu
eta ezartzeko baliagarria izateaz gain, hizkuntzak eginkizun berria hartzen du modernitatearen bidean: tresna politikoa izatearen ezaugarri soziala.
|
|
|
Hurrengo urrats metodologiko serioa 20 30ko urteetan etorri zen, Bigarren Gerraren bezperetan, Harold D. Lasswell ek egina; autore horrek ondokoa zioen: «hedabideak, komunikazio publiko eta industrializatuan, iritzien gestio gubernamentalerako
|
sortu
eta garatu dira». Lasswell ek propagandari buruzko ikerketa entzutetsuak argitaratu zituen bere garaian, baita komunikazio publikoaren lehen paradigma funtzionalista ere, hurrengo galdera anizkun hau aireratuz:
|
|
|
Gutxiengoa gai ezkorrekin erlazionatzen da gehienbat. Desegonkortasun soziala
|
sortzea
eta areagotzea da gutxiengoei aitortzen zaien zeregin mediatiko nagusia, eredu laudagarrietatik urrun beti.
|
|
|
Gerra eszenaratzen da ondoren: hots, erasotzaile erasotu binomiko antitetikoa
|
sortu
eta gero, gerra hasten da, joko lurralde bat hautatu behar da, gerra eremu bat?, eta han gerra egin. Gerra lubakietan nahiz buruetan garatzen da, ez ahaztu.
|
|
|
Hedabideen kontrola, gaur gaurkoz, boterei dagokie gehien bat. Hedabideek identitate kolektiboak
|
sortzen
eta hedatzen lagundu ohi dute. Hedabideek boterea laguntzen dute gizartearen antolamendua goitik behera egin dadin.
|
|
|
Hedabideen zereginik handiena beharrizan faltsuak sortzea da, ondoren, sortutakoei erantzuna emateko.
|
Sortze
eta betetze lan horretan, hedabideek sistema kapitalista prestigiatzen dute».
|
|
|
Idatzitakoa baino errazago imita daitekeen komunikazioa da ahozkoa. Hizkuntza jakitea nahikoa du iruzurgile politikoak irrati emisora piratak
|
sortzeko
eta bere propaganda hedatzeko. Gerra garaietan esperimentatu den desinformazioa izan da irratiaren bidezkoa.
|
|
|
estatuaz dihardugu normalean); botere zigortzailea (aurkaria menderatzeko bortxa erabiltzera ohituta dagoena: armada, polizia, kartzela erakundeak...); eta botere kulturala edo sinbolikoa, signifikazio ereduak
|
sortu
eta igortzeko gai den boterea, hain zuzen ere (hor dira, beste batzuen artean, hedabideak eurak). Botere desberdin horien arteko harremansareak ugariak eta indartsuak direla esan ohi da.
|
|
|
Zentrala den botere sinbolikoaz jardutean kontuan dugu hauxe: botereak ahalbidea du gizarte prozesuak gidatu, bideratu, zuzendu eta aldatzeko, signifikazio ereduak
|
sortuta
eta igorrita. Nor egokiago, beraz, hedabideak baino, botere sinboliko hori pertsonifikatzeko?
|