|
2000
|
|
|
Era berean, gero eta talde gehiagok, gaur egun bizirauteko modu bakarra dela jabetuta, enpresa bihurtzeko ausardia erakutsi izana pozgarria da. Baina egitura hori
|
sortu
eta funtzionamendurako eustea oso zaila dela antzematen hasi dira bide honetan aitzindari diren euskal talderik sendoenak.
|
|
|
Denboraren joan etorrian, politika abagune faboragarriagoak heldu zitzaizkigun, demografi hazkuntzarekin batera. Jendea, bestalde, baserritik hirietaratzen hasi zen, ikastolak
|
sortu
eta gizarteak gure herriko kultura eta balioez sentiberatasun handiagoa hartu izan du. Horrek euskara batua ekarri digu, irakaskuntzan, komunikabideetan eta, gaur egun, administrazioan ere gero eta sentitzenago den premiari erantzun nahirik.
|
|
|
Erregaiekin gertatu den gauza bera gerta omen daiteke liburuekin ere: hasieran prezioak jaitsi ondoren epe ertainera garestitu egingo dira liburuak, oligopolioa
|
sortu
eta enpresa handiek erabakiko baitute prezioen politika. Liburua beti izan da erregai aproposa, izan ere.
|
|
|
aurreko elementu batzuk ahaztu gabe (2 kapitulua," Kanpo jardueraren aurrekinei buruzko erreferentzia laburrak"), kanpo jarduera XIX. mendeko bukaeran eta XX. mendeko lehen urteetan hasi zela esan daiteke. Garai horretan
|
sortu
eta hazten hasi zen euskal nazionalismoa, eta bere kanpo politikaren lehen urratsak eman zituen poliki poliki (3 kapitulua," Euskal nazionalismoaren lehenengo kanpo ekintzak, fase aranista()").
|
|
|
tradizioa sortzeko aukera galdu dugula. Coca colak 120 urte irudi berarekin tradizioa eta historia egin dezakeen bezala, EITBk du halakorik egin, zeren
|
sortu
eta adin nagusiko izan orduko, 18 urteren buruan, hil du bere irudia. Tradizioa sortzeko aukera hori galdu izana hemendik urte batzuetara deitoratuko dugula esaten du lagun horrek.
|
|
|
batetik, beharren azterketaren araberako plangintza zehatza eta sakona, martxan dauden eta sortu nahi genituzkeen liburutegiek zerbitzuaren bikoiztasuna eskaini ez dezaten. Bestetik, nola ez, bideragarritasun azterketa zorrotzak argitu liguke zentro berri horiek
|
sortzeko
eta kudeatzeko beharrezko den dirutza nola lor daitekeen. Horrelako Biblioteka Nazionala baina deszentralizatua ongi gorpuztu nahi bada, eta baliabide ekonomiko oso handiak behar direnez gero, nik gai honetan ikusten dudan irtenbide bakarra diru publiko eta pribatuaren arteko elkarlana da.
|
|
|
Katalogo horren xedea hau da, Euskal Autonomia Erkidegoko Liburutegien Sare Nazionalean sartuta dauden liburutegietako agiri fondoen zabalkundea egiteko eta horiek kontsultatzeko aukera emango duen datu basea
|
sortu
eta eguneratzea.
|
|
|
Nola labur ditzakegu gure eguneroko lanak sare honetan? Gure lanaren helburu nagusia, interesgarria eta kalitatezkoa den ezagueradun informazioa
|
sortu
eta integratzea da, beti ere erabiltzailearekiko interaktibitatea pizteko bitartekoa izango delarik, webguneak etengabe eguneratu eta dinamizatuko direlarik, eta, beti ere komunikazio egoki baten mesedetan, erabiltzaileak identifikatuak izango direlarik.
|
|
|
' Biblioteka prestakuntzaren aldaketa ekarriko baitu. Kasu honetan, interesgarria da zenbaitzuentzat errekurtso hauek antolatzeko
|
sortu
eta osatzen ari diren webguneak nolabait katalogatzeko modu bat direnaren teoria.
|
|
2001
|
|
|
Bi teoria horiek uztartu arte, ezin izango da unibertsoaren jatorriari buruzko deskribapen koherentea egin, nahiz eta egun dauden datuen arabera, unibertsoa tenperatura handiko espazioko burbuila batetik sortu zen. Tenperatura horrek nahikoa izan behar zuen, burbuila zabaltzen joan ahala, izar guztien masa galaxietan
|
sortzeko
eta unibertsoa zabaltzen mantentzeko.
|
|
|
Gaur eta hemen gabiltzanok euskalgintza auzitan dagoela diogunean, ez al ditugu gogoan azken berrogei urteotako gorabeherak? Ikastolak
|
sortu
eta garatu direneange rtatu diren mila trabak ahantzi al zaizkigu. Ikastolen normalizazioaz Frantzia eta Espainiako gobernu buruek (sozialistek, bereziki) eta hauek Euskal Herrian dituzten laguntzaileek (irratiek, egunkariek...) ezarri dituzten oztopoak?
|
|
|
Aldi berean euskararen normalizazioaren alde neurri eraginkorrak hartzeko garaian, batzuek egoera gatazkatsu eta tamalgarri hori aitzakiatzat hartzen dute prozesu horretan ezer gutxi egiteko. Euskalgintzak bere diskurtso autonomo propio bat
|
sortu
eta plazaratu behar du. Gizarteakorain arte euskarari eta euskal kulturari erakutsi zion aldekotasun eta atxikimendua baliarazi behar ditu ideologia eta ikuspegi politiko desberdinetako pertsonek nahi eta erabiltzen dutela aldarrikatuz.
|
|
|
Bi helburu, bada: lehena, euskararen kontrako jarrerak sustatzea, euskaldun eta euskaltzaleenganako arbuioa sortzea komunitate erdaldun elebakarrean; eta, bigarrena, beldu rra
|
sortzea
eta euskaldunok berezko hizkuntzari uko egitea —Francoren garaian bezalatsu— euskal komunitatean.
|
|
|
Eta bukatzeko desobedientzia zibila (edo Nafar Gobernuari pase forala, nahi badugu), baina aktiboa izan dadila: euskararen kontrako eraso guztien aurrean erreakzioneurriak aurrera eramanez, behar den lekuan salaketak eginez, normalizaziorako iniziatibak
|
sortu
eta lagunduz... (Parlamentuan, hemengo eta nazioarteko epaitegietan, udal administrazioan, sindikalgintzan, enpresetan, kaleko mobilizazio sozialen bidez...).
|
|
2002
|
|
|
Proiektu amaituak izua eragiten dionetakoa da Oteiza.
|
Sortu
eta desegin, biak behar dituenetakoa. Adibideak ugari dira.
|
|
|
Eta, horretarako, ezinbestekoa da erabaki guneak ondo definitzea. Lege arauek hori bermatzerik ez badute, unibertsitateek beraiek
|
sortu
eta erabili lituzkete lehen aipatu ditudan tresnahoriek.
|
|
|
Hau da, irakaskuntza ren bitartez gauzatzen den jakintzaren erabileraz gain, beste era zuzenago batean eragin daiteke ingurukoaren garapena. Eta eragin hori gauzatu ahal izateko, jakintza erabilgarria
|
sortu
eta bereganatzeaz gain, gizarte eragileei helarazi behar die unibertsitateak. Gaur gizarte eragileek horixe eskatzen diote unibertsitateari.
|
|
|
Aurreko guztiak ez du esan nahi unibertsitateko kide denek eredu horretara moldatu behar dutenik. Jakintza
|
sortzea
eta transmititzea ez da halabeharrez unibertsitateko kide guztiek bete behar duten zeregina. Erakundeari berari dagokio zeregin hori, eta gero, malgutasunez, bere jarduerak antola ditzake modu batean zein bestean.
|
|
|
Jakina, borondate politikoa ez da hutsean
|
sortzen
eta egitasmorik zoragarrienek ere baldintza sozial eta politiko batzuk behar dituzte mamitzeko. Baina hausnarketarenune jakin honetan lehenengo eta behin litzaiguke argitzea zein den Eusko Jaurlaritza sostengatzen duten alderdien asmoa euskarari buruz, alegia, euskararennormalizazioa nahi dute, bai ala ez?
|
|
|
Eman dezagun datu erabakigarri bat: azken hogei hogeitamar urteetan euskal komunitate zientifiko intelektual
|
bat
sortu eta garatu da, ia ia ezerezetik abiatuta. UEUren Inguma proiektuan egiazta daitekeen bezala, une honetan gutxienez lau mila pertsona dago unibertsitate mailako kultur produkturen bat (liburu, artikulu, hitzaldi) sortuduena euskaraz.
|
|
|
Azpimarratu nahi dudana da ezagutza sortze prozesuetan ematen ari diren aldaketen, eta unibertsitateen betekizun berrien eta beren kanpo harremanen artean dauden elkarreraginak. Hortaz, ekonomiaren oinarritzat zientzia eta teknologia duten herria ldeetan bortizki eragiten dute nola enpresa moduko rolakhartzera unibertsitateak behartzen dituzten joerek, sortut ako ezagutza kapital bilakatzen den heinean, hala unibertsitateen eta gobernu eta enpresen arteko lotura estutzera, ezagutza
|
sortu
eta komertzializ atzerakoan.
|
|
|
Aurrena, Euskal Herriko unibertsitateetan —publiko zein pribatuetan— euskararen normalkuntza politika garatzea eta sakontzea, xede horrenkariaz jartzen diren baliabideen erabilera optimizatu, ekimenak koordinatu eta unibertsitateen arteko lankidetza bultzatzea (UPV/EHU eta UPNA/ NUPen arteko hitzarmena, EIRE eta abar). Bigarrena, partaidetza sozialeko ekimenak
|
sortu
eta garatzea, euskal hezkuntza alorrean diharduten eragileak bildu eta goi mailako formazio proiektuak antolatu eta garatzea (Ikasgu Nagusiaren antzeko proiektuak). Eta, azkenik, antolakuntza autonomo eta malguetan indarrak metatu eta bilgune erreferentzialak eraikitzea (UEU), eragin alor sozial eta politikoan Euskal Unibertsita tea bideragarria izan dadin.°
|
|
|
Izan ere, tarte horretan eginiko bidea ikusita, gure inguruko UPV EHU bera ia ezer ez izatetik iamunstro izatera —tamainaz— pasatu da, UPNA ezerezetiksortu da, eta hasieran lanbide heziketarako zentro txikia eta lokala zena, poliki poliki, Mondragon Unibertsitateabihurtu da. Bistakoa denez, elementu eragingarri funtsezkoak egon dira tartean unibertsitate horiek
|
sortzean
eta sendotzean, baina, funtsezkoa eta oinarrizko den giza elementuaz gain, borondate politikoa eta finantzazioa —publikoa zein pribatua— egon direlako izan dira posible. Zeren hasiera hartan ez zegoen baldintza akademiko egokirik, eta ez zeuden gaur egun nonahi ikusten diren ikasle eta irakasleak; baldintza horiek urte hauetan gauzatu dira, eskari demografikoei erantzunez borondate politikoa eta bitarteko egokiak jarri direlako, alegia, finantzazioa, egokitzapen juridikoa, etab.
|
|
|
I rudiekin jarraituz, zergatik ez aldarrikatu euskarak bizi behar duen basamortuan euskal unibertsitatea, euskararentzat irabazitako beste eremu guztiak bezalaxe," oasi" dugula? Oasi hauei esker iraun du euskarak bizirik eta ditugunei eustea eta berriak
|
sortu
eta hedatzea izango da biziraupenerako eta indarberritzeko bidea.
|
|
|
Horrek esan nahi du ikerketa taldeak hasieratik antolatu liratekeela eta hori izan daiteke benetako arazoa. Talde bat ez da bat batean
|
sortzen
eta bi aukera desberdin har daitezke: talde gazteak antolatu eta epe luzera jo ala ikerlari seniorrak beste unibertsitatetatik ekarri taldeak epe laburrean lanean aritzeko.
|
|
|
euskal unibertsitateak, zerbait izatekotan, lehenik eta behinUnibertsitatea izan behar du, ahalik eta unibertsitaterikonena Europa mailan, geure kondizio ekonomikoak eta politikoak kontuan hartuz. Irakasle onak ez dira goizetik gauera
|
sortzen
eta, nire ustez, oraindik bide asko egin behar da euskal irakasle onak sortzeko. Egia da euskal irakaslegoa kopuruz handitu dela azken 15 urte hauetan, premia larriei erantzuteko, baina orain kalitatean hazi luke, honetarako neurri egokiak eskainiz nazioarteko ikerketan sar dadin eta aurrera egin dezan.
|
|
|
Museoa bera Parisen dagoela ere ez baita konturatu oraindik. Bilbon dagoela uste du, baina ez, Aldamenean eta barruan duen Nerbioi hori Sena da, nahiz eta batzuk Manzanaresekin nahastu, eta Parisen
|
sortutakoak
eta Paristik etorritakoak emango dio bizitza Guggenheimi etorkizunean. Nahikoa da begiak irekitzea.
|
|
|
Orain arte, gatazka horretan Estatu Batuek buruzagi musulmanen ulerkuntza eta herritar osteen pasibotasuna izan dituzte beren alde. Baina baliteke, beste herrialde musulmanen bat erasotzen badute, iritzi publiko musulmanaren etsaitasunezko beste erantzun bat
|
sortzea
eta militantzia islamista haztea.
|
|
2003
|
|
|
Eta hausnarketa hauek egiten ari den hau harritutadago, hainbat eta hainbat urtetako lanaren ostean, kultura
|
sortzen
eta aurrera egiten egon lukeen gizarte batek bere onenak besteen erasoetatik defendatzen eman behar dituelako. Eta aspaldi ahaztuta behar luketen diskurtso beligeranteak jasan behar dituelako, izateko eskubidea ere ukatu nahi zaion honetan.
|
|
|
Euskaraz normal hitz egitera iritsi ziren euskaldun berriek estrategia propioak garatu behar izan zituzten (lagun edota bilgune berriak bilatu, giro euskalduneko lan batean hasi...). Ahalegin horiek, gehienetan, no rberaren gain gelditzen ziren; gutxitan ziren sozialki
|
sortuak
eta planifikatuak.
|
|
|
Mugimendu hori batzean datza erronka nagusia, politikoki protagonismoa izan dezan baldintzak
|
sortzean
eta, 1960ko hamarkadan gertatu zen bezala, es tablishmen takbesterik gabe bereganatu dezan ekiditean. (2002ko Davosko Foroa, esaterako, MGFren ereduan oinarritu zen argieta garbi bere eztabaidak antolatzeko).
|
|
|
Ezinbestekoa, beraz, politika gaiaren mailarat iristea, agudo. Egungo egoeratik haste, besteak beste, daukaguna hobeki zaindu,
|
sortu
eta transmitituz, jarduerak koherentziaz mamituz, hizkuntzari dagokion botereno rmal izazioa berreskuratzea helburu; geure buruari dagokiguna.
|
|
|
Jatorrizko eta itzulitako liburuen azterketatxo hau nobedadeen barruan egin ohi dugu. Hots, 2001ean lehen argitaraldia izan duten liburuetan zenbat diren euskaraz
|
sortuak
eta zenbat euskaratuak, hori da begiratu ohi duguna.
|
|
|
Liburua ez da, dagoeneko, literaturgintzarenfo rmatu bakarra. Aldizkariak, fanzineak, CD eta CD ROMa, DVDa, formatu elektronikoan
|
sortu
eta sarearen bidez hedaturiko informazio dokumentazio literarioak... Erlatibizatzen ikasi dugula ematen du.
|
|
2004
|
|
|
Eta indar hori besteek
|
sortzen
eta eragiten dutenaz hitz egiteko baino gehiago norberak egin behar duenaz kezkatzeko, norbere egitekoetara ekartzeko erabili behar da. Beasaingo Ikastolan Kilometroetan aldarrikatzen genuena elkarlanean mamitu baitaiteke:
|
|
|
Ildo honetatik bitarteko hori eskuratzeko bi aukera besterik ez dago: kanpotik datorren batek herri haien esku bitartekoak uztea edo bertakoek eskuratzea,
|
sortzea
eta garatzea. Kanpotik datorrenak, borondate onenarekin badabil ere, ez du kultura txikiari dagokion berezkotasuna behar bezala ulertuko; bertakoak, ezinbestean, zuzendu behar izango du ahalegina, berriro ere lehen bezain antzua edota kolonizatzailea izatea nahi ez bada behintzat.
|
|
|
Ba al dugu nahikoa izar euskaldunik, ba al dugu nahikoa indar euskaldunik —arginda rrik— ekoizpenean, zabalkundean, erakundeetan, unibertsitatean, prentsan, telebistan, albisteetan... eta? 5 Ez ditugu sobera, bistan denez. Beste nonbait bilatu ditu indarrak euskal zinemak, euskaraz
|
sortu
eta abian jarrita koak. Galdera beraz beste modu batean formulatu genuke: ba al dugu nahikoa talentu?
|
|
|
Euskal kulturak, kultura euskaldunak, inork baino areago bizi du euskal zinemaren premia. Euskarazko zinemaz ari naiz beraz Jakin en, euskaraz
|
sortutakoaz
eta euskaraz hedadutakoaz, jakinik euskal zinema ez dela euskarazkoa bakarrik.
|
|
|
Naturaren elementu guztiek oreka miresgarri batean, izadia ren ekilibrio betean irauten dute (BP, 64 or.). Xabier Letek idatzi zuen" Sinesten dut" olerkiak (Lete 1974, 63 or.) hitz egiten zigun zirkulu natural etengabe horretaz, gizaki, animalia eta materia oro ren bilakaera,
|
sortze
eta desagertzeaz. Erdozaintzik izen bereko olerkian(" Sinesten dut", BP, 64 or.) antzeko hausnarketa egingo du, zeruak, lurrak, mendiek, ibaiek, izaki eta gizaki guztiek osatzen duten zirkuluan, bai eta horien sortzailea den Jainkoarengan, sinesten duela esanez.
|
|
|
Jarrai taldearen ekimenez Ze ruko Argia aldizkarianGazte naiz atala
|
sortu
eta bi urte luzez aritu ziren.
|
|
|
Nikolas Lasarte Donostiako alkate zela Ayca rt zinegotziak" Club de Te at ro" izeneko erakundea
|
sortu
eta gu bezalako antzezle amateurrentzat laguntza handia izan zen. Besteak zebiltzan erritmoan ibiltzera behartu gintuen horrek.
|
|
|
1 9 7 08 0. He rri Gogoa izeneko diskoetxea
|
sortu
eta 200 disko eta kasetetik gora atera zituzten, besteak beste, Xabier Lete, Julian Lekuona, Urbeltz, Irigarai anaiak, Oskarbi edota Mikel Laboarenak.
|
|
|
Goienetxeren bizitza, ordea, herri honek beraren historia propioa idazteko sentitu duen beharrizanaren apologia dugu, gutaz mintza daitezen baino, gu mintza gaitezen gure buruaz. Zubikaraik, bestalde, sinbolizatu egiten du herri minorizatuek komunikabideak
|
sortzeko
eta beraren hizkuntzaz adierazteko izan dituzten animaliako oztopoak, bai debeku politikoengatik, bai eta hizkuntzaren fragmentazioak sorturiko eragozpenengatik ere.
|
|
|
Horren betebeharra eta kultur kritikariarena gauza bera litzateke: kontakizunak erkatu; elkarrizketak
|
sortu
eta beraietanpa rte hartu, hiztegiberriak asmatuz egungo gizartea renarazoak, mota guztietakoak, argituz joateko. Hiztegiak sortu eta eguneratzean, halere, filosofiak ‘azken hiztegirik’ ez luke onartuko.
|
|
|
kontakizunak erkatu; elkarrizketak sortu eta beraietanpa rte hartu, hiztegiberriak asmatuz egungo gizartea renarazoak, mota guztietakoak, argituz joateko. Hiztegiak
|
sortu
eta eguneratzean, halere, filosofiak ‘azken hiztegirik’ ez luke onartuko. Ez dago kontakizun mota bat errealitatea zer den esaten diguna, azken kontakizuna.
|
|
|
Ameriketako Estatu Batuetatik abiatuta, mundu osoan ari da, software librearen aldeko aldarrikapenak eta hitzaldiak ematen. 20 urte dira, bere bulegoan kode irekiko softwarea
|
sortu
eta garatzen hasi zela, eta geroztik milioika jarraitzaile ditu mundu osoan. Euskal Herrian ere, jende andana bildu zen bere hitzaldietara.
|
|
|
Bi motako ekimenak bereiz daitezke zerbitzu publikoko izatearen helburu duten telebista taldean: gizarteeragileetatik
|
sortutakoak
eta udalen ekimenetatik sortutakoak. Lehenak 6 bakarrik dira:
|
|
|
Eta horixe da, zoritxarrez, neurri handi batean, Euskal Herriko telebistagintza lokalean gertatzen ari dena: euskara suspertzeko tresna baino gaztelania hedatzeko bidea bihurtzen ari baita, ahots berriak sustatzen baino komunikazioaren kontzentrazioa talde handien eskuetan areagotzen ari dena, eduki propioak eta gertukoak
|
sortu
eta hedatu baino estatu eta nazioarteko kateetako programak beste behin ere hedatzeko bidea. Zer testuingurutan gertatu da hau guztia?
|
|
|
Sarritan aipatu izan dudan adibidea da: azken urteotan telebista lokal bat
|
sortu
eta antolatzea, egunkari bat muntatzea bezalakoa izan da, baina egunkariaren aleak kioskora iritsiko zirela bermatuta eduki gabe. Irratia rekin ere antzekoa da:
|
|
2005
|
|
|
Azaroaren 29an, 17 zuzenketa egin zizkion Eusko Jaurlaritzak 2006rako aurreikusitako EAEko aurrekontuari eta," kontinuista" tzat jo ondoren, ia 30 milioi euro gehiagoja rtzea eskatu zuen. Euskalgintzaren errefe rentzia garran tzitsuena bihurtu den Kontseiluak, gainera, Osakidetza etaErtzaintza euskalduntzeko partidak
|
sortzea
eta hedabideek euskara sustatu dezaten diru-laguntzak handitzea galdegin zuen (lotsagarria da euskararen egoera bi sail hauetan).
|
|
|
Horrek esan nahi du barne produkzioko fikzioa bultzatuko dela —Goenkal e, Ma rtinetaantzeko errefe renteak—: " Herria ren imajinarioa
|
sortu
eta indartzen dutelako" (J. Blanco).
|
|
|
Euskal Telebistak sorrerako helburuen artean zitueneuskararen normalizazioa eta euskal kulturaren zabaltzea eta babestea. Gure ustez, helburu horien barruan daukan egitekoetako bat da ikus entzuleengan filmak euskaraz kontsumitzeko ohitura
|
sortu
eta aukerak eskaintzea.
|
|
|
Familiaren arabera ilea zuriz tindatu zuelako zabaldu zen esames hori, batere funtsik gabe, Francoren erregimenaren aurkako ezkutuko lanak, Eusko Jaurlaritzaren mendeko espioitza lanakbeha rtu zuelako horretara. Dakidana da ez zela Ibinagabeitia Celine bezala antisemita, juduak eta israeldarrak miresten baitzituen gauza izan zirelako hildako hizkuntza berpizteko eta estatua
|
sortzeko
eta sendotzeko inguruko lurrak bereganatuz: judu eta israeldarren aldera zuen miresmenak arabiarren alderako gaitzerizkoa ekarri ziola esango nuke, aurrerago frogatzen ahaleginduko naizenez; baina, Lauaxetaz ari ginen, eta ikertzaile eta liburupre statzaileok kolkoan gordetzen ditugunez, hobe beharrez, goretsitako idazlearen orban itxurakoak estali beharrez.
|
|
|
Euskaraz ere ageri da, eta euskaldunakere bere bezero eta hornitzaile izan gaitezkeela uste du berak. Eta komunitate birtual handia
|
sortzen
eta hedatzen ari da, Europan lehenbizi, eta mundu osoan gero. Eta berak, merkatu legeei erreparatuz, euskaraz egitea ere pentsatu du.
|
|
|
Gatazka hedatu da. Telebistan, irratian, prentsan, kalean baztertuak sentitzen dira; eta beraiek
|
sortu
eta garatu dute kultura propio bat, baztertuarena, mendengea, magrebtarra eta frantsesa elkarrekin lotutako hizkuntza sortuz. Prekarietatea eta kultura uztartuz.
|
|
|
Mugimendu euskaltzaleak Administrazioarekiko mesfidantza gainditu luke, aspaldiko klixeak ezabatuz(" poltronan ondo kokatuak, euskararekiko sentiberatasun eskasa agertzendute, hitzetan geratzen dira"...) eta, aldi berean, dituen mugak onartuz. Administrazioak ere beste horrenbeste egin luke(" erradikalak dira, gure sosak besterik ez dituzte lortu nahi, alderdi jakin batek
|
sortuak
eta erabiliak oposizio bortitza egiteko"...). Jakina, argi dago konfiantza hau ez dela berez piztuko:
|
|
2006
|
|
|
Ez da garrantzi gabeko datua, bai curriculumari begira bai mailegu bidezko doakotasunak eragin dezakeenari begira. Ekaitzari aurre egitea askoz ere errazagoa zaio itzulpenetik edo egokitzapenetik bizi denari, egin behar duen inbertsioa ez baita laurdena ere lantaldeak
|
sortu
eta landu behar dituenaren ondoan. Kaltetuenak, hortaz, bertoko enpresak izango dira.
|
|
|
Argitaletxe mota honek lau osagai ditu: bertokoa izatea, hau da, Euskal Herrian
|
sortu
eta berton kokatua; argitaletxea izatea, hots, bere egiteko nagusia argitalpena izatea; pribatua izatea, eta ez Administrazio publikoaren baitakoa; eta komertziala izatea, hau da, merkaturako lan egitea.
|
|
|
Eztabaida batzuk planteatu gura izan dira, baina gizartera ez da heldu eztabaida hori, ezta zantzurik ere. Euskarazko toki telebista apurrek profitatu dute bere txikian eztabaidarako; Tokiko elkartea
|
sortu
eta eztabaidaren erdian kokatzeko ahaleginak egin dituzten arren, Jaurlaritzak dena oso argi omen dauka. Inork ez dio azalpenik eman behar.
|
|
|
Askotan, euskalduna atzerago ikusten dugu, euskal kultura gurea aurreko mendeetan zangotrabatuta geratu dela eman lezake, baina ari gara aurrera egiten, aurrerabideak ez dira soilik autopista, abiadura handiko lurrun makina eta zabortegiak. Informazioaren Gizarteko bestelako tresnak ere
|
sortu
eta garatzen ditu. Informazioaren autopistetan ere ari gara.
|
|
|
Bestetik, testuliburu horien egileek, pedagogia eta didaktika gaietan adituak izateaz gainera, euskaraz idazten ondo jakin eta lekuan lekuko eta Euskal Herriko kulturaren ezaugarriak ondo ezagutu dituzte. Testuliburuak Euskal Curriculumean oinarritzen badira, Euskal Herrian bertan
|
sortuak
eta Euskal Herriko ikasleentzat egitea da bidezkoena. Testuliburuen egileak bertakoak izatea giza baliabideetan garrantzi handiko inbertsioa egitea da, izan ere egile horiek lan horretan asko ikasten dute eta horrek berarekin dakar erabiltzaileen prestakuntza lana.
|
|
|
Testuliburu horiek bete behar dituzten funtzioak, funtsean beste edonongo testuliburuk bete behar dituenen antzekoak dira; baina aitortu beharra dago ez dela batere ohikoa curriculum bat hezkuntzako gizarte eragileen ekimenez egitea, eta are gutxiago politikoki bi estatu eta hiru administraziotan antolatuta dagoen herri batentzat. Esperientzia berria litzateke eta, irudimenaz aparte, borondatea, ahalmena eta baliabideak dira adosten dugun curriculumari egokitzen zaizkion testuliburuak eta ikasmaterialak
|
sortzeko
eta plazaratzeko.
|
|
|
Zergatik? Hitz batez esanda, zinezko iraultza bat dakarkiotelako euskarari buruz orain arte genekienari, alegia, Menendez Pidalek
|
sortu
eta haren atzetik guztiek gutxi gorabehera ontzat emandako paradigmari: euskara eta hiriak antitetikoak izan dira, euskara rurala da.
|
|
|
Euskarari buruzko sentimendu konpartituak bildu eta bateratzeko gune berri bat. Denontzako balioko duten sinboloak
|
sortu
eta hedatzeko aitaren etxe berria. Eta hori, ziur aski, akordio politikoa baino zailagoa izango da.
|
|
|
Euskarazko eskolen edo euskararen irakaskuntzaren kasuetan bezala, Olentzeroren sorrera eta jatorrizko hedapena frankismo denboran gertatu bazen ere, zinezko hedapen sozial eta geografikoa autonomien aroan gertatu da, hots, EAEn eta NFEn estatutu eta erakunde autonomiko berriak
|
sortu
eta mamitu diren aroan.
|
|
|
Alternatiba Errege Magoak ziren. Proposamen horren arabera Erregeak ez ziren frankismoan
|
sortu
eta hedatutako figura batzuk (zinez hori da beraien jatorria) baizik eta betiko tradizioa. Beraz, Olentzero asmatua eta kanpokoa zen; Erregeak berezkoak eta bertakoak.
|
|
|
Baina, ororen buru, antifrankista horiek guztiak kultura berri bat sortzeko gai izan ziren: Pio Baroja, Unamuno, Sabino Arana, Azkue eta Barandiaran, adibidez, guztien ekarpenak sintesi bakar eta guztiontzat onargarri izan zitekeen batean
|
sortzeko
eta zabaltzeko. Arantzazuko santutegia da, ziur aski, kultura horren seaska.
|
|
|
Baina, finean, Francisco Francok dekretatu zuen guztiak zirela berdin arriskutsuak Espainia berriarentzat eta, ondorioz, neurri batean edo bestean elkarrengana bildu ziren antifrankismoan eta demokrazia berrezartzeko Trantsizio Politikoan. Eta, gure arazoarentzat garrantzitsuagoa dena, elkarrengana bildu ziren Autonomien Estatua
|
sortu
eta kudeatzeko, bai orain dela hogeita bost urte, bai azken bi urteotan abiatzen ari den estatutuen berregokitze fase berrian.
|
|
|
Eskoziako gobernuak, How Good is Our School? Self Evaluation Using Performance Indicators (SCCC/ HMI, 1999) ekimenarekin, ikastetxeentzako auto ebaluaziorako tresnak
|
sortu
eta auto diagnostikoa egiteko bidea eman du. Horrekin batera egoera ezberdinetako kasu praktikoak ere eskaintzen ditu.
|
|
|
Hiru lagun zenituzke barruan daukazun guztia garaiz ateratzekotan".
|
Sortzen
eta sortzen ari da, neurriz gain. Orain dela hogei urte baino gehiago sortzen du.
|
|
|
Gero, Euskaltzaleak sortu zuten. Musikari dagokionez, Oleskariak otxotea eta Naya orkestra
|
sortu
eta bertako partaide izan zen. Harreman eta kolaborazioak izan zituen Ez Dok Amairuko zenbait kiderekin.
|
|
|
... Han bildu nituen ikastolan urtean zehar
|
sortu
eta kantatu nituen Haur kantarien birlorak. Guk ez genuen inorekin kontatzen.
|
|
2007
|
|
|
Aldizkaria ez zen aurrekaririk gabe sortu, eta gutxiago
|
sortu
eta garaiko euskal kulturan txertatu. Komentu barruetan eta kanpoan izan zituen aurrekari horiek.
|
|
|
|
Sortu
eta hamar urtera krisiak harrapatu du aldizkaria. " Jakin ez da izan behar lukeana", Jakin problema da:
|
|
|
Jakin ek ez zituen gaurko xede berdiñak bere
|
sortze
eta lehenen pausoetan. Zenbaki haien azalean ikus ditekeanez," teologilarien yardunak" zebilzkian hasiera hartan.
|
|
|
Duintasun irakaspen horien ondoan, langileen mugimenduak
|
sortu
eta hedatu ziren 1951ko grebatik aitzina, herbesteko indar politikoen eragin gabeak. Bistan da eguneroko zapalkuntza, gogorkeria eta inflazioaren aurka altxatu zirela langileak; bistan ere formaziorako tresnarik ez zutela, alderdi politikoak, sindikatuak, liburu eta prentsa demokratiko eta iraultzaileak debekatuak zirenean.
|
|
|
Ondorengo urteetan, ziurtasun instituzionalaren itxura erein nahi zuten oinarrizko lege sorta
|
sortu
eta garatzen saiatu zen frankismoa. 1958ko maiatzean aldarrikatuko ziren Erresumako Oinarrizko Legeak.
|
|
|
Erkidego bi horietatik kanpo geratu zen Espainiako estatua eta ondorioz Hego Euskal Herria, eta gorago aipatu diren desabantailak ekonomiako sektore guztietara hedatuko ziren. Jakina da IAEE
|
sortu
eta 35 urtera sartu zela Espainiako estatua kide gisa, eta EEE eta Euratomera 29 urte beranduago, nahiz eta kidetza lortu aurretik nekazaritza, arrantza eta industria moldatzen hasi, baina atzerapenarekin.
|
|
|
Horrela ikus daiteke 1950eko hamarkadaren erdialdetik aurrera hazkunde ekonomikoak zekartzan arazo sozialei aurre egiteko zer erantzun eta soluzio asmatu ziren: ikusi dugun bezala, protesta eta grebak gero eta ugariago antolatzen hasi ziren, langileria berri bat
|
sortuz
eta denboraren poderioz langile mugimendua eta oposizio politikoaren berpizkundea (azken oposizio horren barruan euskal nazionalismo berri batekin kontatu da) agertoki politikoan aktiboki azalduz. Euskal gizartea fase ekonomiko berri baten atarian baldin bazegoen, klase borroken dinamika ere beste maila batean kokatzen ari zen.
|
|
|
Ontziaren metafora literaturarena ote den nago. Sozialismoak eta ezker ideologiak ez du engoitik lilurarik
|
sortzen
eta. Literaturak ba ote lilurarik?
|
|
|
Interesgarria bezain aberatsa. Euskarak
|
sortu
eta garatutakoa.
|
|
|
Guggenheim ez da kokatuta dagoen herriaren erakusleihoa, eta museoaren arduradunek argiki aitortzen dute aukera duten bakoitzean, meridianoki.
|
Sortu
eta hamar urte beranduago bere xedea ez da, eta inoiz ez da izan, hartu duen herriaren oihartzuna izatea.
|
|
|
Ordurako, konkistaren bosgarren mendeurrena iristen denerako, aurkituta behar genuke formulazioa: pentsalariak, intelektoak lanean behar ditugu, astiro eta soseguz, ideiak
|
sortuz
eta iritziak emanez, besteenak ezagutuz, harreman dialektikoan gurutzatuz, eta proiekzioa emanez debateari libelo, alegatu, gogoeta edo nahi den moduko idazkien bitartez.y
|
|
|
Izan ere, iragan uztailaren 7an eta irailaren 1ean Etxebarre 007 ikusgarri sorta oso bereziari harrera egin zion 70 bizilagun baino gutxiago dauzkan nire herri honek. Ttittika Rekalt adiskidearen eta Hebentik kultur batasunaren asmakizunetik
|
sortu
eta gauzatu den kultur animazio guztiz berezia izan da Etxebarre 007 Nolabait laburbiltzearren," herri bat kulturaz beztitzea" izan da helburua, hots, herri bateko bizilagunak ez daitezen soilik harrera egile eta ikusle arruntak izan, baizik eta esku hartzaileak eta jarduleak. Erabat egitasmo berria eta berezia zen eta arrakastatsua izan dela erran daiteke, zalantzarik gabe.
|
|
2008
|
|
|
Zazpi dira kaleratu ziren urte berean bigarren bat izan dutenak. Gehienek, ordea,
|
sortu
eta handik urte batzuetara izan dute zorte hori. Urte berean bi edizio izan dituztenen artean altuena Connemara gure bihotzetan da, 18 botaldirekin.
|
|
|
Azkenik, immigrazioaren kudeaketan Kataluniak duen tradizioa ikusirik, jadanik hirugarren fasean dagoenean (erreferentziatzat Planak hartuta), ulertezina zaigu informazioa kudeatu, argudio eta jarraibideak
|
sortu
eta heziketa akademiko, tekniko eta profesionalaz arduratuko den zentrorik (Instituturik) oraindik ez edukitzea. Premiazkoa da, esate baterako, identitatearen aldagaiaren arabera biztanleriak immigrazioaz duen pertzepzioa kuantitatiboki neurtuko duten ikerketak egitea(" espainol baino gehiago katalan" edo" espainol bezain katalan" sentitzeak immigrazioarekiko jarreran nola eragiten duen jakiteko, adibidez), aldagai sozial eta ekonomiko klasikoez gain.
|
|
|
22 bat urte dituzte, 5.000 ordu inguru ibili dira bideo jokoetan, 250.000 e posta, sms eta bat bateko mezu elkar trukatu dituzte, 10.000 ordu baino gehiago igaro dituzte sakelako telefonoz hitz egiten eta 3.500 ordu sarean. Neska mutil horiek jaio ziren lehen ordenagailu pertsonala
|
sortu
eta handik 10 urtera, eta unibertsitatean ari zirela ezagutu zituzten Wikipedia, Skype, YouTube eta podcastak.
|
|
|
Europako Unibertsitate Esparrua
|
sortzeak
eta eremu horretan Euskal Herriko unibertsitateak sartzeak onura nabarmenak ekarriko ditu, bai unibertsitate kideoi, bai euskal gizarteari berari ere. Datozen lerrootan eskainiko ditugu baieztapen hori oinarritzeko zioak.
|
|
|
Europako Kontseiluak aldarrikatu bezala, Europar Batasunaren aktibo nagusia pertsonak dira, ezagutza
|
sortzeko
eta hedatzeko oinarriak ez ezik, tokian tokiko gizartearen berrikuntza ahalmenaren ardatza ere baitira. Oinarrizko gaitasunak eskuratzea funtsezkoa da, alegia, gutxieneko trebetasunak landu behar dira ezagutzaren gizartean eta ekonomian ikasi, lan egin eta errealizatu ahal izateko(" Hezkuntza eta Prestakuntza 2010", Europako Kontseilua, EEAO,).
|
|
|
Badirudi, euskaltzale eta abertzaleek —bitxia egiten zait bi hitzak baliatzea, ez baitut sobera ulertzen nola izan litekeen bata... bestea izan gabe—, badirudi, beraz, euskaltasunaren bultzatzaileek militantziaz
|
sortutako
eta garatutako egiturak desbideratu bezala egiten direla, jendetasuna bezala definituko nukeen horretan. Ezen, ikusten eta entzuten direnen arabera, giroa ez da hain ona —askotan txarra ere badela erran daiteke— euskalgintzaren munduan.
|
|
|
Askotarako ematen du. Euskal kultura egin, osatu, erosi,
|
sortu
eta maite dugunontzat, eredugarri izan daitekeen adibidea. Kalea, beraz, kulturaren espazio publiko Gasteizen, Euskal Herrian.
|
|
|
Tira, kontua da munduan zehar barcamp izeneko deskonferentziak ari direla hedatzen barra barra. Gai bat hartu, sarean zabaldu, wiki bat
|
sortu
eta parte hartze zuzena sustatuz, jendeak gaiak proposatuz, hizlariak izendatu eta deskonferentziak direla teknologia berrien alorrean bogako topaguneak. Kongresuak antolatzen urteak joan urteak etorri, denboraren joanean ia esklusiboki horretara dedikatzen denik badagoen arren, antolaketa modu berriek, sareak eta jendearen parte hartzea bultzatzen duten garaiok hori ekarri dute.
|
|
|
Kontseiluak
|
sortu
eta abiatutako lehen kanpaina Bai euskarari leloarekin abiatu zuen, 20 urte lehenago egindako kanpaina eta erabilitako leloa ikur hartuta. Gainera, 10 urte luzez, Kontseiluaren ikur nagusia izan da lelo hori ondorengo ekimenetan (plan estrategikoa, Bai Euskarari Ziurtagiria...).
|
|
|
• Administrazioa eta bere zerbitzuak euskaldundu behar dira. Euskaldunak kontratatzea, euskarazko zirkuituak
|
sortzea
eta euskalduntzeko epeak zehaztea dira jorratu beharreko bideak.
|
|
|
Bestela esanda, erantzuna, maila batean behintzat, eragile pribatuen esku dago, esan nahi baita, Euskal Konfederazioak 2008ko apirilaren 21ean egin duen moduan, hizkuntza gutxituen ezagupen ofizialerako plataforma komun bat
|
sortzeaz gain
eta gailu juridiko bat sortzea eskatzearekin batera, hizkuntza politika handinahiak bezain eraginkorrak sortzeko asmoz, ezinbestekoa dela ikustea elkarte, enpresa, fundazio ala herritar bakoitzak zer egin dezakeen, bere mailan eta bere baliabideekin, hizkuntza gutxituen transmisioa, ezagutza eta erabilpena bermatzeko. Bere historian zehar, hori izan da hizkuntza gutxituen indarra, hau da, norberaren ekimenean oinarritzea eta ez beharbada inoiz helduko ez den iraultza bat itxarotean.y
|
|
|
Euskaldunon Egunkaria sortzen ibili ginenean, gogoz ahalegindu ziren egunkari ofizial/ publiko bat atontzen (herrialde komunistetako eredu txarra jarraituz). Azken urte hauetan, Kontseiluak arrakastatsu
|
sortu
eta gizarteratu dituen tresna biren aurrean eta ondoren (Hizkuntza Eskubideen Behatokia, Bai Euskarari Ziurtagiria), franko ondoren, Azkaratek eta Baztarrikak beste bi berdintsu muntatu dituzte (Elebide, LanHitz); bigarrena, azpikontratatutako EUSKALIT enpresa pribatuaren bitartez, gainera. Kultura saileko arduradunek ezin al zezaketen hitz egin, auzolandu, adostu, hitzartu Kontseilukoekin, EAErako behintzat, jadanik indarrean zeuden bi lanabes horien inguruan?
|
|
2009
|
|
|
Esparru horren aztergai orokorra Z&Tren gizarte dimentsioa da, bai horien aurrekari eta baldintzapenei, bai ingurumen eta gizarte ondorioei dagokienez (sarrera eta berrikuspen historiko baterako, ikus Gonzalez Garda, Lopez Cerezo & Lujan 1996). Z&T ez dira ulertzen, ikusmolde horretatik, objektibotasuna bermatzen duen metodo unibertsal bati esker barne logika hutsari jarraitzen dien prozesu autonomo gisa, gizarte prozesu gisa baizik, beren ekoizpenak
|
sortu
eta finkatzerakoan osagai ez epistemikoek eginkizun garrantzitsua betetzen baitute: egun ezin dira inola ere Z&T debate etiko, politiko eta kulturaletik bereizi, ohiko ikuskeraren mugak gainditzen dituen zientziaren ikusmolde batetik begira.
|
|
|
Esaterako, Raymond Williams-en materialismo kulturalak diziplina eta tradizio intelektual desberdinak lotu zituen. Kultura, Williamsen arabera, bizitzeko modua
|
sortu
eta eratzen duen prozesu produktiboa edo sistema konstitutiboa da. Culture and Society (1958) liburuan dioenez, kulturaren ideia Iraultza Industrialak ekarritako aldaketei pentsamenduan eta sentimenduetan emandako erantzuna da.
|
|
|
Marshall McLuhan en (1964) hitzetan," (komunika) bidea da mezua". Etikaren funtsezko auziak errealitatearen arabera jokatzeko moduari dagozkiola ikusirik, badaude zioak informazioaren teknologiek nolako errealitatea
|
sortu
eta erakusten duten aztertzeko. Halaber, badago premia gizabanako bakoitzak askatasunaren zer nolako ikuspegia duen analizatzeko.
|
|
|
(1) MySpace, Facebook eta Friendster bezalako sare sozialek erabiltzaileei euren profilak
|
sortzen
eta euren lagunen profilei buruzko iruzkinak egiten uzten diete. Profil horiek, hortaz, adiskideei buruzko informazio forma berriak dira.
|