|
2002
|
|
|
Zazpi analisi ditugu ezjakin formarentzat: ez aurrizkia hartu duen
|
jakin
aditzarentzat bost: 1) forma lexiko hutsa; 2) aditzoina; 3) partizipioa; 4) aspektu burutua; eta 5) adjektibo funtzioan, absolutibo mugagabean.
|
|
2007
|
|
|
|
Badakigu
aditza eta semaforoa, biak batera (saltzeko) aurreratzea ez dela gehienen gustukoa, baina arrunta da ahoz zein idatziz (idazle klasikoetan, Cardaveraz aurrekoetan batez ere). Gainera, ikusi ditugu Mogelen adibideak 1 TEORIA apartaduan, eta ez litzateke egon behar aitzakiarik aurreratzeko.
|
|
2008
|
|
|
Bai: ez
|
dakit
aditzekin esaten.
|
|
2012
|
|
|
2
|
JAKIN
aditza jokatuta
|
|
|
3
|
JAKIN
aditza konjugatuta adberbio funtzioan: –ongi dakigunez, gehienok dakigunez, askok dakigunez, denok dakigunez, guztiok dakigunez??
|
|
|
Interesgarria da aztertzea, halaber, aditz arinek eragiketen kasuan sortzen dituzten kolokazioak, eta baita funtzio matematiko ezagunei dagozkien «egituradun sinboloen»6 inguruko esamoldeetan duten funtzionamendua.
|
Badakigu
aditz arinekin (hots, «euskarri aditzekin») erlazionaturiko fenomenoa ezaugarri unibertsala dela giza hizkuntzan, baina abiapuntutzat hartzen dugun hipotesia da, horiekin elkartzen diren osagaiak aldatu egiten direla hizkuntza batetik bestera. Esate baterako, honako adibide hauek aipa ditzakegu:
|
|
2014
|
|
|
Jakiteaz gehiago: gaur badirudi
|
jakin
aditza zaharkitua bezala dagoela, eta harenordezko garaikideak direla ezagutu eta menderatu; holaxe, konkistatzaile batenmoduan, objetua ezagutu eta menderatu, haren jabe egin. Hizkuntzarekin berarekingertatu da hori:
|
|
|
|
Jakin
aditza ezezko eta galderazko perpausetan iki erroarekin agertzen daGoizuetako hizkeran (eztikit). Erdialdeko euskaran eta euskara batuan aki erroada erabiltzen dena (ez dakit).
|
|
|
Ez
|
dakizu
aditz hori jokatzen?
|
|
2017
|
|
|
Umetan irakatsi ziguten artoa mieztu egin behar dela. Ez
|
dakit
aditz hori esateko beste modurik etxean ikasi nuena baino, baina murrizteak balio dezake sinonimo gisa. Izan ere, hauxe da mieztea gutxi gorabehera:
|
|
2019
|
|
|
Gero, 1 eta 2 pertsona izenordainekin konparatu, singularrekoak zein pluralekoak; ez bakarrik haien arteko morfologia, baita beren erabilera ere, aldez aurretik
|
jakiteko
aditz jokoetan sartuak diren edo ez; eta, gero, izan aditzaren 1 eta 2 pertsonako adizkiekin konparatu aztertzen ari zaren hizkuntzarenak.
|
|
2021
|
|
|
Pello laguntzera joaten bazaizu, badakit lanak ondo egingo dituzuela. Adibide horretan
|
badakit
aditzaren ezkerraldean agertzen den baldintzazko perpausa perpaus osagarriari dagokio: Pello laguntzera joaten bazaizu, lanak ondo eginen dituzu.
|
|
|
Kontuan izan behar da, edozein modutan, jokabide jakin bat duten predikatuek hura alda dezaketela, bere esanahia ñabartzen edo zehazten duen elementuren bat hartzen dutenean. Esaterako,
|
jakin
aditzak menderagailu biak hartzen baditu ere, ez daki asko predikatuak (e) la eskatzen duela dirudi: Ez daki asko apaiza ez baina organujole naizela!
|
|
|
Ondorioz, sintagma soziatiboaren erlatibazioa ez da baldintza beretan egiten bi aditzekin. Halaber konfiantza izan lokuzioak badu osagarri bat[+ bizidun] ezaugarria duena eta inesiboa eskatzen duena; ondorioz, osagarri horren erlatibazioa ez da hain gogorra nola baita, adibidez,
|
jakin
aditzarekin ager daitekeen sintagma ablatiboarena(* [Lehenago ere egia jakin zenuen] norbaiti). Sail berean eman daitezke izenlagunak, testuinguru egokietan baizik ez baitaitezke erlatiba arrakastaz:
|
|
|
136 baleki, 129 dakit, 3 da, 130 daki, 8 nintzen, 131 dakizue, 132 dakite, 45 du, 43 dut, 44 duk, 9 hintzen, 27 hadi, 16 bagina, 18 balira, 66 balitu, 64 balu, 65 balute, 14 banintz, 15 balitz, 11 ginen eta 13 ziren. Aldagai horien artean
|
jakin
aditzaren adizki trinkoen bost aldagai aurkitzen dira (baleki, dakit, daki, dakizue eta dakite), N saileko izan aditzaren 10 aldagai: da, dira, ginen, ziren, nintzen, hintzen, bagina, balira, banintz eta balitz;* edun aditz laguntzailearen NNk saileko 5 aldagai:
|
|
|
hadi. Datu basean dauden
|
jakin
aditzaren 8 aldagaietatik, 5 talde honetan daude. Gainera, F taldean ez dago* ezan aditzaren aldagairik, ezta* edun aditzaren NNN sailekorik (7 irudia).
|
|
|
da. Aldentzen den bigarrena 130 daki aldagaia da,
|
jakin
aditzaren indikatiboko orainaldiko hirugarren pertsona singularra, eta aldaera bakarra erakusten du: daki.
|