|
2000
|
|
|
aniztasuna.
|
Esan
beharra dago, lehenengo eta behin, Aufbau ak berez jite fenomenalista nabarmena erakusten zuela, baina esan behar da baita ere liburuan erakutsitako sistemaren jite hori beste askoren arteko bat zela, Carnapek argi eta garbi utzi lez. Bere hautaketak oinarri autopsikologikoa aukeratu zuen; haatik, beste abagune asko zeuden, fisikarena esate baterako.
|
|
2002
|
|
|
Honela, frantsesezko testuak Benthamen Panopticon idatzien gai eta xehetasunen erakusgarri bat, lagin bat, ematen digu, baina Benthamen kontzepzioa erabat ulertzeko jatorrizko testura jo dugu bihar etzi.
|
Esan
beharra dago, halere, Dumonten testuak ingelesezko testuaren punturik garrantzitsuenetariko asko ukitzen dituela, eta horiek modu ulerterrazagoan azaltzen dituela agian.
|
|
2004
|
|
|
|
Esan
beharra dago, edozein modutan, perfekzioaren, eta Jainkoaren, adiera hori Descartesek (aipatu ditugun beste puntu batzuetan bezala) berea egiten duela frogatu gabe. Zer arrazoi dago esateko perfekzioa ulertzeko ez dugula inperfekzioaren ideiaren beharrik?
|
|
2005
|
|
|
Humboldtek" hizkuntzaren estudio entziklopediko" hori dela eta eskaintzen digun erreflexio garrantzitsuenetakoak —bere betiko antropologiarekin gertatzen zen bezalaxe— hark jarraitu lukeen" metodologia konparatiboarekin" du zerikusia.
|
Esan
beharra dago, ezer baino lehen, antzeko zerbait esan zuela jada G. W. Leibniz-ek 1765ean" Nouveaux essais sur l’entendiment humain" obran.
|
|
|
Humboldtek burutu nahi duen gizakiaren teoriak, jada aipatu moduan," konparazioa" (Vergleichung) du metodo bezala eta, hain zuzen, honek ezaugarritzen du deituran ere bere" antropologia".
|
Esan
beharra dago, hasteko, hark bat egiten duela hemen bere garaiko zenbait gizaeta natur zientziek ezagutzen duten erkaketarako joerarekin, honen adibide bezala" hizkuntzalaritza konparatua" eta" anatomia konparatua" aipa daitezkeelarik. Gurera itzuliz, lehenik, konparazioaren metodoa, gizabanako baten ezaugarri esentzialak antzemateko eta hauek kasualitatezkoak direnetatik bereizteko ezinbesteko tresna dela esan dezakegu.
|
|
|
Humboldten esanetan, hain zuzen, saihestu beharreko" akatsa" da" klase bakar bat ezagutu" edota" banako isolatu bakoitza klase partikular batean bihurtu" nahi izatea46 Pertsona bakoitzak bere nortasuna baldin badu ere, gizadiaren parte den heinean, beste pertsonekiko loturan ezagutu eta ulertu behar du bere burua eta, gainera, hauekin batera bakarrik eraman ahal izango du bere formazio prozesua aurrera.
|
Esan
beharra dago, beti ere, erkaketa ezberdinen bitartez lortutako giza-karaktereen multzokaketa behin behineko taldekatze erlatiboa dela, eta ez behin betiko klasifikazio absolutua, ze, azken batean, giza-ikerketan dena da gutxi gorabeherakoa. Konparazioaren metodoak gizakiaren humanizaziorako duen garrantzia, bestela, ez dago zalantzan jartzerik:
|
|
|
Bere antropologiaren izaera ulertzailea eta konparatzailea azpimarratzeaz gain, Humboldtek beharrezkoa ikusten du ere berau posible egiten duen giza-ahalmena edo" irudimena" (Embildungskraft) aztertzea.
|
Esan
beharra dago, dena den, kontzeptu honek garrantzi handia izan duela filosofiaren historian eta, garai honetan bertan, I. Kantek ere esanahi berezia aitortzen diola ahalmen honi, honek intuizioak antzeman ditzakeen hainbat elementu batzeko indarra duen neurrian. Antzeko zerbaiten beharrean dago ere haren antropologia konparatua, ze jarduera honek giza-karaktere ezberdinak aztertu nahi ditu, bai, baina hauen konstatazio enpiriko historiko baten eta beraien kontsiderazio filosofiko espekulatibo baten arteko erdibidea bilatuz.
|
|
|
|
Esan
beharra dago, gainera, Humboldtek lortu nahi duen giza-karakterearen" irudia" edo" erretratua" —aldi berean honen oraingo errealitatea eta beronen etorkizuneko posibilitatea aditzera emango dituena— giza-ahalmen berezi honi esker bakarrik izango dela posible. F. Schiller lagunari zuzendatuko eskutitz batean honako hau irakurtzen dugu:
|
|
|
autorearen izena, argitalpenaren data eta orrialdea.
|
Esan
beharra dago, bestela, erreferentzia hauekin batera aipu hauen jatorrizko alemanierazko hitzak ere eskaintzen ditugula. Itzulpen guztiak, printzipioz, guk egindakoak dira; beti ere, tarteka, lagungarri izan zaizkigu Humboldten zenbait obren gaztelaniaz zein euskaraz argitaratutako itzulpenak (ikus Humboldt, 1988, 1990, 1991, 2001).
|
|
|
Gai honi buruzko bere lehen oharrak urteetakoak dira: aldi honetan idatzitako egunkari, karta edota bestelako testu batzuetan" hizkuntza" eta" nazioaren" arteko erlazioari buruzko aipamenak aurkitzen ditugu, bai eta" karaktereen ikerketa" eta" hizkuntzen konparaketaren" artekoari buruzkoak52
|
Esan
beharra dago, hala ere, gogoeta linguistiko hauek, gutxi izateaz gain, kasualitatezkoak edo direla eta, gainera, bere irakasleen" kutsu ilustratua" agerian uzten dutela53 Esanguratsuagoa da urteetan idatzitako" Ueber Denken und Sprechen" 54: testu labur honetan adierazitakoaren arabera," gizakia izaki pentsatzaile bat delako" esan dezakegu ere" gizakia izaki mintzatzaile bat dela" eta, honela," gizakia funtsean izaki linguistiko bat bezala definitzen" zaigu55 Hemen hasten da hizkuntzari buruzko bere kontzeptu propioa lantzen eta, espresuki, pentsatzearen esentzia osatzen duen" erreflexiotik" abiatuz hizkuntzaren esentziara iristeko ahalegina egiten.
|
|
2006
|
|
|
7
|
Esan
beharra dago filosofo batzuen ikuspegian usteak eta desioak, biek, eduki errepresentatzailea dutela; batetik bestera aldatzen den gauza bakarra da gogo egoera horiek munduarekin duten erlazioaren norantza. Ez dut eztabaidatuko ikuspegi hori, baina, dena dela, ‘eduki errepresentatzaile’ adierazpena zentzu estuago batean erabiliko dut une honetantxe eta behin behinean; alegia, norantza hori funtsezkoa izango da gogo egoera batek eduki errepresentatzailea duela esan ahal izateko.
|
|
|
Usteak arrazoimenaren ordezkariak dira; desioak, ordea, alderdi grinatsuarenak.
|
Esan
beharra dago, Humeren ikuspegian, bi gogo egoera (mota) horiek osatzen duten sareak ekintza, azaldu ez ezik, kausatu ere egiten duela. Hortaz, goian aipatu dugun eztabaida dela-eta, badago sintonia bat Humeren eta Davidsonen artean (T 2.3.3.2). 9
|
|
|
deontologikoak (edo eginbeharretan oinarritutakoak), bertuteetan oinarritutakoak eta ekintzen ondorioetan oinarritutakoak (ik. Arrieta 2002, 9 kap.).
|
Esan
beharra dago, Humeren sistema morala bigarren taldean kokatu genukeela. Aristotelesen etika ere talde berean kokatzen da.
|
|
2010
|
|
|
292 Ikus ere M. Siguan, 2001: 112
|
Esan
beharra dago, hor, ingelesa dela hizkuntza indartsua eta frantsesa berriz hizkuntza ahula, nahiz eta azken hori pixkanaka pixkanaka indartuz doan.
|
|
2013
|
|
|
Ikuspegi hori erdibidean geratzen da.
|
Esan
beharra dago ikuspegi horrek aldaera asko eta asko dituela, eta agian ez da oso egokia denak zaku berean sartzea. Hala eta guztiz ere, Aristotelesen ikuspegia jo dezakegu haien ordezkaritzat.
|
|
|
(
|
Esan
beharra dago bizi barnekoaz aritzean ez naizela biologia kategoria edo antzekorik proposatzen ari. Ezta Azurmendik (166) bikain deskribatzen duen biziaz, hain zuzen ere, Jainko kristau probidentearen ordezko moduko bat den biziaz (167).
|