|
2004
|
|
|
Euskal Herria ren erabilera orokor honen lehen lekukoa dugu Joan Perez
|
de
Lazarraga arabarra (1564 inguru). Hirutan aurkitzen da haren eskuizkribuan eusquel erria[...]
|
|
2007
|
|
|
Sabino Aranak, beste askok bezala, uste zuen" Euskal Herria" hitza berria zela, baina 1567 urtean agertu da lehenbizikoz, Juan Pérez
|
de
Lazarraga arabarraren eskuizkribuan (eusquel erria idazkerarekin). Joanes Leizarraga lapurtar artzain kalbinistak nacione hitza ibili zuen euskaldunak izendatzeko, 1571n.
|
|
|
Aski da Manuel Larramendiri irakurtzea, batzuek lehen euskal independentista deritzoten horri, konturatzeko XVIII. mendean euskal ezaugarrien apologia ustez lehen espainiarrak eta garbienak izateak sorturiko harrotasunean oinarritzen zela. Lehen adierazi dudan bezala, XIX. mendea arte" euskal herria" kontzeptu linguistiko bat izan zen, horregatik idazten zuten minuskulaz Pérez
|
de
Lazarragak, Leizarragak, Axularrek eta, oro har, idazle gehienek XIX. mendearen bigarren erdia arte, oraindik ez zelako nazio baten izena. Garai hartako erdaran tierra bascongada ematen zuten euskal herriaren ordain.
|
|
2009
|
|
|
XVI.mendeanziribertsotzatjoditzakegu ere, gaztelaniazko versosdela malmonjadaMonjarenkuitak ren ildotik eta erasmismo punttu batekin Joan Perez
|
de
Lazarragak idatzitako11.
|
|
|
Zorionez, badago Arabako euskararen gaineko bibliografia ugari: Arabako alderdi ugarietako euskaldunek idatzitako testuak edota barietate arabarrak jasotzen dituztenak (horra hor, Larreako Juan Perez
|
de
Lazarragaren eskuizkribuak, 2004an topatutakoak, Betolatzako Juan Perez de Betolazaren dotrina, Juan Bautista Gamiz sabandoarraren olerkiak, Zigoitian jasotako kondaira euskaldunak... batzuk aipatzeagatik), mendeetan zehar Arabako eskualdeetako euskaldunen (gehienbat euskaldun elebakarrak) gaineko informazioa ematen diguten testigantza zuzenak, toponimiaren gaineko lanak (Diaz de Gereñu, Gonzál... Horiek eta beste asko esku eskura ditugu, ez dute kosk egiten, eta irakur daitezke.
|
|
|
Gainera, Araba gehienean bezala, toponimiak berak euskararen presentziaren gaineko informazioa ematen digu. Ez da bidezkoa zenbaitek Perez
|
de
Lazarragaren eskuizkribua bezalako dokumentu inportanteak baztertzea, eta aldi berean Veleiako ustezko iruzurra erabiltzea euskararen kontrako gorrotoa erakusteko. Horrela jokatuz gero, beldur barik esan dezakegu Veleian ez zela inoiz latinez berba egin, latinez idatzitako idazkunak ere faltsuak baitira.
|
|
|
Ez da bidezkoa zenbaitek Perez
|
de
Lazarragaren eskuizkribua bezalako dokumentu inportanteak baztertzea, eta aldi berean Veleiako ustezko iruzurra erabiltzea euskararen kontrako gorrotoa erakusteko
|
|
|
Euskal Herria izena aspaldiko mendeetatik erabili izan da kultur alorrean, eta inork gutxik ukatzen du, agiri historikoak lekuko direlako. Hala, Juan Perez
|
de
Lazarraga arabarrak erabili zuen lehenengoz eskuizkribu batean, 1564an: –egaty eusquel errian dira ederr guztioc dotadu?.
|
|
|
Lehen argitalpena. Eskuizkribu batean Euskal Herria hitza 1564an agertu zen lehen aldiz, Juan Perez
|
de
Lazarraga arabarraren testu batean.
|
|
|
Relacion historica de las Casas y Apellidos
|
de
Lazarraga, privilegio de la Fundacion de la Torre de Larrea dada en el año de 839.. Jatorrizko dokumentua Gasteizko Elizbarrutiaren Artxibo Historikoan dago (sig.
|
|
|
Beraz, eta laburbilduz: " Joan Perez
|
de
Lazarraga" erabil badaiteke ere, ez dezagun ahantz deitura" Lazarraga" dela, eta izena" Joan Perez".
|
|
|
Baina, halaber, joera nahikoa indartsu bat agertzen da Lazarragatarren barruan bere adar propio nabarmentzeko eta besteen gainetik jartzeko, hari izen berezi bat emanez, hots," Perez" bigarren izena gero eta modu sistematikoagoan erabiliz. Hurrengo pausua" Perez
|
de
Lazarraga" deitura gisa fosiltzea izango litzateke. Berak eman ote zuen pauso hori?
|
|
2010
|
|
|
Perez
|
de
Lazarraga, Juan 105, 109
|
|
|
Juan Perez
|
de
Lazarraga (1550)
|
|
|
Oñatiko Lazarraga familia ahaltsua Arabako lautadan aspaldidanik zabalduta zegoen. Bertako Larrea herriko dorretxean, adibidez, Juan Perez
|
de
Lazarraga jauna sortu zen 1550 urtearen inguruan.
|
|
2011
|
|
|
" Behe Nafarroara hurbilpen saioa kulturaren bidetik"," Euskara euskaroen garaian"," Euskara eta hizkuntza erromantzeak"," Arteaz gozatu eta ulertzeko"," Euskal literatura"," Iruñea historian zehar"," Done Jakue Bidea Nafarroan"," Lauaxeta, jaiotzatik 100 urte"," Kixote, 400 urte"," Pio Baroja: 50 urte"," Alexander Tapia Perurenari buruzko zikloa"," Joan Perez
|
de
Lazarragari buruzko zikloa"," Humboldt, Menendez Pidal eta Arturo Campionen inguruan: ernazimendua eta nazio identitate berrien sorrera".
|
|
|
Lope Garcia Salazar, Juan Martinez de Zaldibia, Esteban de Garibai, Juan Iñiguez de Ibarguen, Garcia Fernandez Cachopin, Juan Perez
|
de
Lazarraga, Francisco de Mendieta, Martinez de Isasti, fray Gonzalo de Arredondo, Juan de Aguayo y Guevara, Anton de Bedia y Cirarruista..., luzea da euskal kronisten zerrenda. Haietako zenbaiten lana desagertua dugu gaur egun eta beste batzuek emandako erreferentziei esker dakigu lanen bat edo beste idatzi zutela.
|
|
2013
|
|
|
XV. mendetik XVI. mendera salto egin behar dugu aipatu beharreko erreferentzia bat idatziz aurkitzeko: Joan Perez
|
de
Lazarraga.
|
|
|
4 irudia. Joan Perez
|
de
Lazarragaren eskuizkribua
|
|
2015
|
|
|
Eta orduan kontatu zion nola Joan Perez
|
de
Lazarraga edo Perez Lazarragakoa 1550 inguruan jaio zen, pare bat urte lehenago seguru asko; Larreako jauna zen, jatorria Oñatin zuen aitoren seme familia batekoa; garaiko kroniketan. El Poeta, deitzen zioten, baina oraintsu arte ez zen jakin poesiarik idatzi zuenik, nahiz eta bere leinuaren genealogia bat egin zuen, baita Arabaren historia bat ere, galduta dagoena.
|
|
|
–Juan Perez
|
de
Lazarraga, bai, eskuizkribu bat aurkitu diotena?.
|
|
2017
|
|
|
Juan Perez
|
de
Lazarraga Aguraindar idazle nobleak() bere poemetan Aguraingo erreketari buruzko pasarte hauek idazten ditu, beste askoren artean.
|
|
2018
|
|
|
Perez
|
de
Lazarragaren eskuizkribua aurkitu baitzuen
|
|
2019
|
|
|
Litekeena da interes handieneko dohaintza zatia Lizarrako Gaiteroen Errepertorioa izatea (1999ko bilduma); bertan, bi bolumenetan, 75 egileren hirurehun konposizio jasotzen dira, horietako asko honako hauek bezalako gaita jotzaile ospetsuen beste errepertorio batzuetatik hartuak: Moisés Elizaga, Anselmo Elizaga, Manuel Montero, José Pérez
|
de
Lazarraga, Evaristo Pérez de Lazarraga, Demetrio Romano edo Julián Romano, eta horrek Lizarrako gaitero tradizio nabarmenena erakusten du. Dohaintzan emandako errepertorioan, baita ere, Anselmo Elizagaren (1912) dultzaina metodoaren piezak ez ezik, Bonifacio Lascuráin eta de Miguel Martínez de Lezearen (1928) bildumak ere agertzen dira.
|
|
|
Litekeena da interes handieneko dohaintza zatia Lizarrako Gaiteroen Errepertorioa izatea (1999ko bilduma); bertan, bi bolumenetan, 75 egileren hirurehun konposizio jasotzen dira, horietako asko honako hauek bezalako gaita jotzaile ospetsuen beste errepertorio batzuetatik hartuak: Moisés Elizaga, Anselmo Elizaga, Manuel Montero, José Pérez de Lazarraga, Evaristo Pérez
|
de
Lazarraga, Demetrio Romano edo Julián Romano, eta horrek Lizarrako gaitero tradizio nabarmenena erakusten du. Dohaintzan emandako errepertorioan, baita ere, Anselmo Elizagaren (1912) dultzaina metodoaren piezak ez ezik, Bonifacio Lascuráin eta de Miguel Martínez de Lezearen (1928) bildumak ere agertzen dira.
|
|
|
Bestalde, gordailu eran emandako dokumentazioan, hogeita hamar koaderno eta hamabi partitura daude, José Pérez
|
de
Lazarragaren errepertoriokoak, Julián Romanoren partitura orijinala barne, Bariaciones obligadas de dulzaina bi dultzaina eta Demetrio semeak transkribatutako bandarako. Hain zuzen ere, 1920 eta 1940 urte arteko dantzatzeko pieza herrikoien bilduma da.
|
|
|
Perez
|
de
Lazarragarengan:
|
|
|
Aro Modernoan: XVI. mendean, Etxepare, Perez
|
de
Lazarraga, Leizarraga, eta XVII.ean, Axular, Oihenart, eta bertze hainbertzek bere testigantza utzi digute.
|
|
|
Lehen graduko erakusleak adibidetzat harturik, deklinabide taulan ongi ikusten da atzizki bat jasotzean honerroa hartzen dutela. Honek, honi... honerroa da erabiltzen duguna, bai Etxeparek, bai P.
|
de
Lazarragak, bai eta guk ere:
|
|
|
PEREZ
|
DE
LAZARRAGA, Juan. Esku izkribua().
|
|
|
P
|
de
Lazarragak: one (c/ ç), oni, onegaz, onega (i/ y) ti, onetan...; baina, absolutiboan, au.
|
|
|
Orain gutxi ezagutzera eman digute Perez
|
de
Lazarragaren eskuizkribua (1567). Ikusi, ikusi Lazarragaren hizkuntza maila:
|
|
|
Juan Perez
|
de
Lazarragarena:
|
|
2020
|
|
|
Izan ere, nire balizko babeslearen jatorria ezin argi eta jakinagoa zen gure hiriko leinu txit prestu eta ezagun baten kidea zen aldetik: Lopez
|
de
Lazarraga zuen abizena. Hobe nuen inorekin inolako aiko maikoetan ez ibiltzea, zeren Joan Lopez de Lazarragaren babespean ikasi eta bizi izan ezkero gainontzeko erret zerbitzari edota idazkariek bizkainotzat hartuko ninduketen nahitaez.
|
|
|
Lopez de Lazarraga zuen abizena. Hobe nuen inorekin inolako aiko maikoetan ez ibiltzea, zeren Joan Lopez
|
de
Lazarragaren babespean ikasi eta bizi izan ezkero gainontzeko erret zerbitzari edota idazkariek bizkainotzat hartuko ninduketen nahitaez.
|
|
|
Bestalde, Joan Lopez
|
de
Lazarragari egin beharreko opariaren nolakotasuna erabakitzekotan zegoen. Gure amaren esanetan bere lehengusu urruna ez omen zen oso ondasunzalea, letrak maiteago zituen-eta, poeta eta guzti zuen bere burua, edozein huskeria gogotik onartuko zukeen opari gisa.
|
|
|
Poeta izanda ere aitoren seme dugulako Joan Lopez
|
de
Lazarraga jauna aitak hasperen egin zuen. Bere etxean apopilo eta Gortean ikastun onar zaitzan oparitxoaz aparte, ziurrenean artilearen tratutik ere zenbait etekin atera nahi izango du.
|
|
2021
|
|
|
Lazarraga= Perez
|
de
Lazarraga, Juan
|
|
2022
|
|
|
Udalak idazkari, maisu eta organista gisa kontratatuta egin zuen Zalduondotik Gabiriara Meliton Larrea Perez
|
de
Lazarragak. Idiazabaleko idazkaria ere, Domingo Mujika, Zalduondotik etorria zen, harritzekoa ez harremanak sortzea bi familien artean.
|
|
|
Olerki honek hainbat bertsio ditu, eta Errenazimentuaren ondorengo narratiba modernoaren ernamuina aurki dezakegu bertan. Gure literaturan antzeko adibide bat Juan Perez
|
de
Lazarragaren lana izan liteke.
|